Επιμέλεια: ΙΩΑΝΝΑ ΗΛΙΑΔΗ
Η τρίτη βομβιστική επίθεση στο κέντρο της Άγκυρας, αποδόθηκε άμεσα στους Κούρδους, χωρίς καν να υπάρχει έστω μια στοιχειώδης έρευνα. Οι Τούρκοι αξιωματούχοι ήδη μέσα στις πρώτες δυο ώρες άρχισαν να συνδέουν -όπως και τον Φεβρουάριο- την έκρηξη που αιματοκύλησε την τουρκική πρωτεύουσα, με τους Κούρδους μαχητές, οι οποίοι για την Άγκυρα είναι τρομοκράτες.
Ωστόσο, δεν είναι λίγο αυτοί που μέσα σε αυτή την φρίκη υποστηρίζουν πως ο μόνος ωφελημένος είναι ο Ερντογάν. Αλήθεια ή μύθος;
Ο Νεόφυτος Ασπριάδης, υποψήφιος Διδάκτορας Διεθνούς Πολιτικής Επικοινωνίας στο Πανεπιστήμιο Πειραιά και Ερευνητής στο Εργαστήριο Στρατηγικής Επικοινωνίας και Μέσων Ενημέρωσης γράφει στο Onalert.gr και ρίχνει φως στην υπόθεση:
Η τρίτη επίθεση σημειώθηκε χθες στην τουρκική πρωτεύουσα από τον Οκτώβριο του 2015 που εικάζεται ότι έγινε από Κούρδους. Η κατάσταση στην Τουρκία δείχνει να είναι εντελώς αποσταθεροποιημένη με το Κουρδικό Εργατικό κόμμα (PKK) να επιχειρεί να χτυπήσει με όλους τους τρόπους την Τουρκία ώστε να την εξαναγκάσει σε υποχώρηση. Όμως, οι επιθέσεις αυτές σε τουρκικό έδαφος ωφελούν το PKK ή απλώς ενισχύουν τον πρόεδρο Ερντογάν;Το ζήτημα είναι ελαφρώς πιο πολύπλοκο από το να υποστηριχθεί η μία ή η άλλη άποψη. Είναι γεγονός πως έκτακτες καταστάσεις όπως είναι τρομοκρατικές επιθέσεις, άκρως επικίνδυνα και καταστροφικά καιρικά φαινόμενα αλλά και έξωθεν επιθέσεις και διακρατικές κρίσεις συσπειρώνουν την κοινή γνώμη ενός κράτους γύρω από την ηγεσία του με στόχο να αποδώσουν την απαραίτητη νομιμοποίηση στην κυβέρνηση να διαχειριστεί επιτυχώς την κατάσταση χωρίς να είναι αναγκασμένη να λογοδοτήσει για την κρίση ή για επιμέρους ζητήματα χειρισμών της.
Το φαινόμενο αυτό ονομάζεται στη διεθνή βιβλιογραφία ως «Φαινόμενο της Συσπείρωσης γύρω από την Σημαία» και προκαλείται σε έκτακτες και έντονα εστιασμένες καταστάσεις που αφορούν την κυβέρνηση ή τον πρόεδρο μιας χώρας. Εκδηλώνεται με την αύξηση των ποσοστών υποστήριξης στην κυβέρνηση ενώ την περίοδο εκείνη παρατηρείται σιγή της αντιπολιτευτικής ρητορικής. Το γεγονός αυτό αποτελεί και γενεσιουργό αιτία εκδήλωσης του φαινομένου αλλά και αποτέλεσμα αυτού. Με απλά λόγια, ένα έντονα δραματικό γεγονός, το οποίο εκδηλώνεται ξαφνικά και έχει προκληθεί από έξωθεν παράγοντες που δεν είναι εύκολα διαχειρίσημοι, οδηγούν σε εξωτερικές σε σχέση με το πολιτικό σύστημα αποδόσεις αιτιότητας, με αποτέλεσμα ο αντιπολιτευτικός λόγος να εμφανίζεται ότι συναινεί με την κυβερνητική ρητορική.
Η συναίνεση, συνεπώς, στο πολιτικό σύστημα προκαλεί αναστολή της πολωτικής επικοινωνίας με αποτέλεσμα τα Μέσα Ενημέρωσης να αναπαράγουν ενιαία τον πολιτικό λόγο και μία συγκεκριμένη άποψη. Έτσι, και η κοινή γνώμη συσπειρώνεται ευκολότερα αφού δεν υπάρχει αντίθετη άποψη πάνω στην οποία μπορεί να σκεφτεί και να ταχθεί. Από την άλλη όμως, για την αντιπολίτευση είναι δύσκολο να προχωρήσει σε κριτική ενάντια στην κυβέρνηση από φόβο ότι θα χάσει περισσότερα από όσα θα κερδίσει.
Το φαινόμενο της συσπείρωσης μπορεί να παραχθεί και να ενισχυθεί όταν συνοδεύεται από ρητορική αύξησης του κινδύνου ή από συνεχή ρητορική χρήση του γεγονότος για την επίτευξη αντικειμενικών στόχων της κυβέρνησης. Όμως, τα οφέλη του για την κυβέρνηση δεν είναι παντοτινά. Έπειτα από κάποιο χρονικό διάστημα ή στην περίπτωση που η κρίση ή ένα γεγονός διαιωνίζεται, τότε η συναίνεση αρχίζει να εκλείπει και η κριτική της αντιπολίτευσης στρέφεται κατά των χειρισμών της κυβέρνησης. Η αρχικά θετική έκφραση ανησυχίας της κοινής γνώμης μετατρέπεται σε απογοήτευση και η κυβέρνηση κρίνεται για την αναποτελεσματικότητά της.
Τον Οκτώβριο του 2015 και εν μέσω προεκλογικής εκστρατείας του κόμματος του Ερντογάν, η τρομοκρατική επίθεση που πραγματοποιήθηκε, αύξησε τον φόβο και την σιγουριά στο δίδυμο Ερντογάν και Νταβούτογλου με αποτέλεσμα να κερδίσουν με υψηλό ποσοστό (49,3%). Η ρητορική του Ερντογάν εκείνη την περίοδο αφορούσε την ανασφάλεια των πολιτών αλλά και της χώρας απέναντι στους κινδύνους σε περίπτωση που δεν κατάφερνε να σχηματίσει κυβέρνηση. Συνεπώς, η κοινή γνώμη μετά την επίθεση πείστηκε για την σταθερότητα και ικανότητα διαχείρισης του Ερντογάν για τις δύσκολες καταστάσεις.
Η χθεσινή επίθεση, όπως αποδεικνύουν προειδοποιήσεις της Αμερικανικής Πρεσβείας στην Άγκυρα προς τους αμερικανούς εργαζόμενους και πολίτες στην Τουρκία, φαίνεται να ήταν γνωστή στις τουρκικές αρχές. Κατά συνέπεια, μπορεί να θεωρηθεί πως ο Ερντογάν χρησιμοποιεί τις επιθέσεις αυτές ώστε να καταφέρνει να διατηρεί τα ποσοστά του και την κοινή γνώμη υπό την επιρροή του.
Ένας άλλος λόγος μπορεί να είναι πως επιθυμεί να καλύψει τα εσωτερικά προβλήματα και να αλλάζει την ημερήσια ατζέντα με καταστάσεις που του δίνουν ενέσεις εμπιστοσύνης και άνεση στην διαχείριση των καταστάσεων. Επίσης, η συσπείρωση παράγει αυτομάτως και διαδικασίες αναστολής δημοκρατικών διαδικασιών όπως είναι η αντικειμενική πληροφόρηση και η αναζήτηση της αλήθειας.
Στην περίπτωση της Τουρκίας, που έτσι κι αλλιώς οι δημοκρατικές ελευθερίες ήταν ιδιαιτέρως περιορισμένες, υπάρχει ένας ακόμα λόγος τέτοιου είδους επιθέσεις να ευνοούν την απολυταρχία του Ερντογάν. Δεν είναι τυχαίο άλλωστε, ότι λίγες ώρες μετά την χθεσινή επίθεση απαγορεύτηκε η χρήση των κοινωνικών δικτύων όπως το facebook και το Twitter.
Τέλος, η επίθεση αυτή νομιμοποίησε τις αντιδράσεις της Τουρκίας για επιθέσεις στις Κουρδικές πόλεις και εγκαταστάσεις εντός και εκτός των συνόρων στα μάτια της κοινής γνώμης της Τουρκίας. Έτσι η κυβέρνηση νομιμοποιείται να χρησιμοποιήσει οποιαδήποτε μέσα επιθυμεί για να διαχειριστεί την κατάσταση χωρίς κανείς εύκολα να μπορεί να φέρει την οποιαδήποτε αντίδραση.
Κατά συνέπεια, παρατηρείται ότι οι επιθέσεις αυτές περισσότερο ευνοούν παρά στοιχίζουν στην τουρκική κυβέρνηση προς το παρόν αλλά και γενικότερη πολιτική της Τουρκίας. Ωστόσο, πρέπει να επισημανθεί πως εάν το φαινόμενο των τυφλών τρομοκρατικών χτυπημάτων ενταθεί και συνεχιστεί για καιρό τότε η εικόνα της αποσταθεροποίησης θα επικρατήσει και θα φθείρει την εικόνα της κυβέρνησης Νταβούτογλου – Ερντογάν αυξάνοντας την κριτική εις βάρος της, επιδεινώνοντας την θέση της Τουρκίας στο διεθνές σύστημα και αλλάζοντας τους συσχετισμούς ισχύος στο εσωτερικό. Έτσι μακροπρόθεσμα η τυχόν συνέχιση των επιθέσεων θα αλλάξει το σκηνικό και το καθεστώς Ερντογάν δεν θα μπορέσει να ωφελείται από αυτό.