Γράφει ο Δρ Σπύρος Κατσούλας*
Μια ευχάριστη έκπληξη επεφύλασσε στο ελληνικό κοινό ο Αμερικανός Πρόεδρος Μπαράκ Ομπάμα κατά την αντιφώνησή του στο Προεδρικό Μέγαρο.
Συγκεκριμένα, προς το τέλος του λόγου του ο Ομπάμα αναφέρθηκε σε έναν Έλληνα πατριώτη που απέστειλε μια επιστολή προς την αμερικανική κυβέρνηση κατά την Ελληνική Επανάσταση, στην οποία έλεγε, όπως αποδόθηκε στα ελληνικά, ότι «αν και μας χωρίζει μια πλατιά θάλασσα, οι αρετές των Αμερικανών είναι ίδιες με τις δικές μας,» προσθέτοντας ότι «σας θεωρούμε φίλους, συμπατριώτες και αδελφούς.»
Η αναφορά του Αμερικανού Προέδρου προξένησε, ωστόσο, μια σχετική αμηχανία, καθότι παρέλειψε να παραθέσει το όνομα του Έλληνα πατριώτη, γεγονός που κατέδειξε, δυστυχώς, ότι σε πολλές περιπτώσεις δεν γνωρίζουμε παρά ελάχιστα για την ιστορία μας, ακόμα και για τις πιο λαμπρές σελίδες της.
Η γνώση της ιστορίας μας, όμως, έχει και σε αυτή την περίπτωση πολλά να μας διδάξει.
Ο Έλληνας πατριώτης στον οποίον αναφέρθηκε ο Μπαράκ Ομπάμα είναι ο Αρχιστράτηγος Πέτρος Μαυρομιχάλης, γνωστότερος ως “Πετρόμπεης” καθώς είχε διοριστεί Μπέης της Μάνης από την Υψηλή Πύλη.
Ο Πετρόμπεης Μαυρομιχάλης ήταν μέλος της Φιλικής Εταιρείας και από τους πρώτους αγωνιστές της Επανάστασης, συμβάλλοντας στην έκρηξη του εθνικοαπελευθερωτικού αγώνα με την εισβολή των Μανιατών στην Καλαμάτα στις 23 Μαρτίου του 1821.
Δύο ημέρες αργότερα, στις 25 Μαρτίου, συγκρότησε την Μεσσηνιακή Γερουσία, την πρώτη απόπειρα κεντρικής διοίκησης των επαναστατημένων Ελλήνων. Ως Πρόεδρος της Μεσσηνιακής Γερουσίας απέστειλε από την Καλαμάτα, μετά από ακριβώς δύο μήνες, στις 25 Μαΐου του 1821, μια έκκληση προς την αμερικανική συμπολιτεία.
Σε αυτήν την επιστολή βρίσκεται το απόσπασμα που επικαλέστηκε ο Αμερικανός Πρόεδρος. Συγεκριμένα, λέει ο Μαυρομιχάλης:
«Αί αρεταί σας, ώ Αμερικανοί, μας προσεγγίζουν εις εσάς, μ’ όλον ότι μας χωρίζουν ευρύταται θάλασσαι. Ημείς σας νομίζομεν πλησιέστερους παρά τα γειτονεύοντα με ημάς έθνη, και σας έχομεν φίλους και συμπολίτας και αδελφούς, διότι είσθε δίκαιοι, φιλάνθρωποι και γενναίοι · δίκαιοι, ότι και ελεύθεροι · φιλάνθρωποι και γενναίοι, ότι πολιτεύεσθε κατά το Ευαγγέλιον.»
Αξίζει επίσης να παραθέσουμε την αρχή της επιστολής του Μαυρομιχάλη: «Αποφασίζοντες να ζήσωμεν ή ν’ αποθάνωμεν διά την ελευθερίαν, συρόμεθα προς εσάς από δικαίαν συμπάθειαν · διότι είς τον τόπον σας εδιάλεξε να κατοική η ελευθερία, από μόνους εσάς λατρευομένη καθώς ελατρεύετο από τους πατέρες μας.”
Ο Χρήστος Δ. Λάζος, συγγραφέας του εξαιρετικού συγγράματος Η Αμερική και ο Ρόλος της στην Επανάσταση του 1821 (Εκδ. Παπαζήση, 1983, σσ. 373-75), στο οποίο παρατίθεται ολόκληρη η επιστολή, σημειώνει ότι η έκκληση του Μαυρομιχάλη δεν είχε σταλεί κατ’ ευθείαν στις Ηνωμένες Πολιτείες, αλλά στην Ελληνική Επιτροπή του Παρισίου, του οποίου την εύνοια επεδίωκε παρεπιπτόντως ο Μαυρομιχάλης, και από εκεί μέσω του Αμερικανού πρέσβη στη Γαλλία Άλμπερτ Γκαλατέν στον τότε Υπουργό των Εξωτερικών των Ηνωμένων Πολιτειών Τζων Κουίνσυ Άνταμς τον Σεπτέμβριο του 1821.
Επίσης, τα μέλη της Ελληνικής Επιτροπής του Παρισίου, μεταξύ των οποίων και ο Αδαμάντιος Κοραής, έστειλαν αντίγραφο της επιστολής στον Αμερικανό λόγιο και φιλέλληνα Έντουαρντ Έβερετ ζητώντας την συμβολή του στις προσπάθειές τους.
Πράγματι, ο Έβερετ συνέβαλλε ώστε η έκκληση του Πετρόμπεη Μαυρομιχάλη να λάβει ευρύτατης δημοσιότητας. Δημοσιεύτηκε σε πλήθος εφημερίδων στην Βοστώνη, στην Νέα Υόρκη, στην Φιλαδέλφεια, στην Βαλτιμόρη και στην Ουάσιγκτον και έτυχε ευμενούς υποδοχής από τους Αμερικανούς πολίτες που ένιωσαν συμπάθεια για τον αγώνα των Ελλήνων για την ελευθερία.
Ωστόσο, σκοπός της έκκλησης του Μαυρομιχάλη ήταν, πέραν από την συμπάθεια του αμερικανικού λαού, και κάποια μορφή οικονομικής και στρατιωτικής βοήθειας, η οποία δεν ήρθε ποτέ από την αμερικανική κυβέρνηση. Οι ενέργειες της αμερικανικής κυβέρνησης δεν επεκτάθηκαν πέρα από ελάχιστες παραχωρήσεις, περιορίζομενες από το απομονωτιστικό Δόγμα Μονρόε του 1823.
Η αναφορά του Αμερικανού Προέδρου σε αυτήν την “στιγμή της κοινής μας ιστορίας,” όπως ο ίδιος την περιέγραψε, είναι ιδιαίτερα τιμητική αλλά και ιδιαίτερα σημαντική από συμβολικής άποψης.
Οι λόγοι που εκφωνεί ο Αμερικανός Πρόεδρος είναι προσεχτικά προετοιμασμένοι από το επιτελείο του και έχουν πολλαπλούς αποδέκτες.
Η επίσκεψη Ομπάμα στην Ελλάδα είναι μεταξύ άλλων και ένα μήνυμα δυσαρέσκειας προς την Τουρκία και τον Ταγίπ Ερντογάν και η επιλογή του συγκεκριμένου αποσπάσματος κάθε άλλο παρά τυχαία ήταν.
Σε μας απομένει να αξιοποιήσουμε και να μετουσιώσουμε σε στρατηγικό πλεονέκτημα αυτή την εξόχως συμβολική κίνηση για την διπλωματική σημειολογία, ελπίζοντας ότι η αμερικανική στήριξη θα έχει ουσιαστική συνέχεια και όχι τύχη ανάλογη της έκκλησης του Μαυρομιχάλη υπό ένα απομονωτιστικό Δόγμα Τραμπ.
*Ο Σπύρος Κατσούλας είναι Διδάκτωρ Διεθνών Σχέσεων.
Αποφοίτησε από το Τμήμα Διεθνών & Ευρωπαϊκών Σπουδών του Παντείου Πανεπιστημίου το 2006 και ολοκλήρωσε τις μεταπτυχιακές του σπουδές στο King’s College of London στο Τμήμα War Studies το 2007.
Τον ίδιο χρόνο πέτυχε στις γραπτές εξετάσεις του Ιδρύματος Κρατικών Υποτροφιών λαμβάνοντας τριετή υποτροφία στον Τομέα των Αμερικανικών σπουδών και το 2008 εγγράφηκε στο University of Reading για διδακτορικές σπουδές υπό την επίβλεψη του καθηγητή Colin S. Gray.
Το 2012 ανακηρύχθηκε διδάκτωρ Διεθνών Σχέσεων καταθέτονας τη διατριβή του με θέμα τον ρόλο των Ηνωμένων Πολιτειών στις ελληνο-τουρκικές σχέσεις. Εξειδικεύεται σε θέματα γεωπολιτικής, θεωρίας συμμαχιών και Αμερικανικής εξωτερικής πολιτικής.