Ο Αναπληρωτής Υπουργός Εθνικής Άμυνας Δημήτρης Βίτσας, παρέστη σήμερα Κυριακή 1 Οκτωβρίου 2017, στην τελετή Τιμής και Μνήμης για τα θύματα της ναζιστικής θηριωδίας στο Αιγάλεω στις 29 Σεπτεμβρίου 1944, λίγες μόλις μέρες πριν την αποχώρηση των κατακτητών από την Ελλάδα (12/10/44).
Η τελετή περιελάμβανε επιμνημόνο δέηση στον Ι. Ν. Αγίου Γεωργίου και καταθέσεις στεφάνων και την διοργάνωσαν ο Δήμος Αιγάλεω και η Ένωση Θυμάτων Ολοκαυτώματος.
Σημειώνεται πως την ημέρα εκείνη δολοφονήθηκαν τουλάχιστον 65 άοπλοι κάτοικοι της συνοικίας του Αγίου Γεωργίου Αιγάλεω, ενώ σύμφωνα με άλλες εκτιμήσεις ο αριθμός των νεκρών φθάνει τους 100-150.
Έτσι έγινε το ολοκαύτωμα του Αιγάλεω
Όπως και να πούμε ή να το γράψουμε είτε “Σφαγή του Αιγάλεω” είτε «Ολοκαύτωμα του Αιγάλεω» ή και «Μάχη του Πυριτιδοποιείου» τουλάχιστον 65 αθώοι και αόπλοι κατοίκοι της συνοικίας του Αγίου Γεωργίου Αιγάλεω, σφαγιάστηκαν από τις δυνάμεις των Γερμανών κατακτητών, στις 29 Σεπτεμβρίου του 1944.
Κάποιες άλλες εκτιμήσεις ανεβάζουν τον αριθμό των νεκρών σε εκατό ακόμη και σε 150, ενώ στο χώρο της θυσίας (επί της σημερινής λεωφόρου Κηφισσού, στο ρεύμα προς Πειραιά). Στο σημείο αυτό ο δήμος Αιγάλεω έχει τοποθετήσει μνημείο στο οποίο τελείται κάθε χρόνο επιμνημόσυνη δέηση. Μνημείο για το συμβάν υπάρχει, επίσης, εντός του χώρου του Γ΄ Νεκροταφείου Αθηνών.
Γιατί σφαγιάστηκαν
Ως αιτία της σφαγής, αναφέρεται προηγηθέν επεισόδιο μεταξύ Γερμανών στρατιωτών και εμπροσθοφυλακής του Ε.Λ.Α.Σ., το οποίο είχε ως αποτέλεσμα τον θανάσιμο τραυματισμό δύο Γερμανών αξιωματικών.
Ο Αιγαλιώτης Αντιστασιακός και συγγραφέας Νίκος Μιχιώτης κατέγραψε όλο το χρονικό στο βιβλίο του με τίτλο «Χρέος Τιμής», ενώ παράλληλα ξεκίνησε έναν αγώνα για την πλήρη διαλεύκανση του συμβάντος και την απόδοση ευθυνών στο γερμανικό κράτος, το οποίο ουδέποτε πλήρωσε για την ηθική αποκατάσταση των θυμάτων και των συγγενών τους.
Εκείνη την ημέρα (ήταν Παρασκευή), ένα επίλεκτο γερμανικό τάγμα (των στρατιωτικών εγκαταστάσεων της περιοχής Μαρκόνι) διατάχθηκε να προχωρήσει σε εκκαθάριση της περιοχής. Τα πρώτα θύματά τους υπήρξαν δυο νεαροί Έλληνες φοιτητές, γνώστες μάλιστα της γερμανικής γλώσσας, τους οποίους συνάντησαν στη συμβολή της οδού Μαρκόνι με την Ιερά Οδό. Έπειτα από ολιγόλεπτη συζήτηση του επικεφαλής με τους δυο νέους στη γερμανική γλώσσα, οι φοιτητές εκτελέσθηκαν επί τόπου.
Σύμφωνα πάντως με μαρτυρία του 11χρονου τότε Ιωάννη Κουρούση, που διέμενε με την οικογένειά του στη συμβολή της Ιεράς Οδού με την οδό Μοσχονησίων, άλλο γερμανικό τμήμα έφθασε στο Αιγάλεω και από την αντίθετη κατεύθυνση (του Χαϊδαρίου), μέσω της Ιεράς Οδού, κάτι που αποδεικνύει ότι είχε εκπονηθεί συγκεκριμένο σχέδιο εγκλωβισμού των κατοίκων.
Η μαρτυρία επιβεβαιώνεται από την επιστολή την οποία απέστειλε προς την τοπική εφημερίδα «Περιφερειακός Τύπος» του Δημήτριου Οικονομίδη (αριθμός φύλλου 223, της 18 Οκτωβρίου 1975), ο Αξιωματικός Χωροφυλακής εν αποστρατεία Στυλιανός Δρίτσας, όπου αναφέρεται ότι » … διετάχθη η παρά το Δαφνί εστρατοπευδεμένη Γερμανική Στρατιωτική Μονάδα Καταστροφών ίνα προβεί εις σκληρά αντίποινα…».
Οι Γερμανοί εισήλθαν στην πόλη και αρχικά εκτέλεσαν 31 άοπλους και αμέτοχους στο προηγηθέν συμβάν πολίτες, όσους είχαν την ατυχία να βρεθούν στο δρόμο τους (Λεπτομέρεια από αναφορά του ίδιου κατοίκου της περιοχής: επιβεβαιώνει το ανωτέρω γεγονός για την σφαγή δηλ. των άοπλων και αμέτοχων πολιτών γιατί κατά σύμπτωση εκείνη την ώρα είχαν «σχολάσει» από το εργοστάσιο του Λαναρά πολλοί εργάτες οι οποίοι επέστρεφαν με τα πόδια σπίτι τους. Προφανώς δεν ήξεραν τίποτα για το γεγονός και για αυτό «έπεσαν» αμέριμνοι πάνω στους Γερμανούς, κάποιους μάλιστα, κατά τον ίδιο κάτοικο, τους σκότωσαν και τους άφησαν εκεί.
Εν συνεχεία, οι γερμανοί στρατιώτες απέκλεισαν το συνοικισμό του Αγίου Γεωργίου και επέτρεψαν την αποχώρηση μόνο κάποιων γυναικόπαιδων. Τους άνδρες άνω των 15 ετών που εγκλωβίστηκαν στις κατοικίες τους, έβαλαν φωτιά και τους έκαψαν ζωντανούς. Περίπου εκατό οικίες πυρπολήθηκαν και καταστράφηκαν ολοσχερώς.
Φρικιαστικές εικόνες από τις μαρτυρίες
Όπως διαβάζουμε στο wikipedia σύμφωνα με μαρτυρία κατοίκου η σφαγή θα ήταν μεγαλύτερη αν οι Γερμανοί αποφάσιζαν να εισέλθουν για να κάψουν και σκοτώσουν σε ένα «στενάκι» της περιοχής – 200 μ. μήκος εκείνη την εποχή – την σημερινή οδό Πιπίνου, κοντά στην γέφυρα της παλαιάς Καβάλας. Εκεί στο τελευταίο σπίτι δεξιά, όπως κάποιος εισερχόταν στο «στενό», είχαν συγκεντρωθεί αρκετοί άνδρες και νεαροί της περιοχής για να διαφύγουν από την αυλή του σπιτιού στο παρακείμενο βουστάσιο (των Κωνσταντελαίων) σε περίπτωση που εισέβαλαν οι Γερμανοί.
Επίσης σημαντικό είναι το γεγονός ότι το «στενάκι» αυτό εκείνη την εποχή ήταν αδιέξοδο, γιατί στο τέλος του δρόμου υπήρχε μια ‘μάντρα’ τριών περίπου μέτρων που ήταν του βουστασίου. Πράγματι κάποια στιγμή έφτασαν αρκετοί Γερμανοί στρατιώτες και παρατηρούσαν τον δρόμο από την γωνία της σημερινής οδού Παπανικολή, μάλιστα οι αξιωματικοί τους παρατηρούσαν αρκετή ώρα και με κιάλια το έρημο φαινομενικά «στενό», μετά από πολύωρη παρατήρηση και μεταξύ τους συζήτηση αποχώρησαν. Κατά την άποψη του κατοίκου, οι Γερμανοί αποχώρησαν επειδή το «στενό» ήταν αδιέξοδο και φοβήθηκαν να εισέλθουν μην τυχόν και παγιδευτούν).
Αξίζει να σημειώσουμε ότι ο Μανώλης Γλέζος στο δεύτερο τόμο του βιβλίου του για την Εθνική Αντίσταση 1940-45, κάνει λόγο για 65 νεκρούς που είναι από ότι φαίνεται ο επίσημος αριθμός μόνο των καμένων και όχι και των αρχικά εκτελεσθέντων Αιγαλιωτών. Ο αριθμός των απωλειών, επομένως, πλησιάζει στους εκατό νεκρούς (31+65).
Το τέλος της σφαγής
Η σφαγή τερματίσθηκε ή περιορίσθηκε όταν, όπως φημολογείται, στην πόλη έφθασε εσπευσμένα ο τότε Αρχιεπίσκοπος Αθηνών και πάσης Ελλάδας κ. Δαμασκηνός που φέρεται να ικέτεψε γονατιστός τον επικεφαλής Γερμανό διοικητή (κατά μια άλλη εκδοχή πάλι από τον ίδιο κάτοικο της περιοχής αναφέρεται ότι πράγματι έφτασε ο Αρχιεπίσκοπος Δαμασκηνός όχι όμως ότι τον ικέτεψε γονατιστός αλλά ότι στάθηκε απέναντί του έβγαλε τον σταυρό του και τινάζοντας τα χέρια ψηλά στον ουρανό, κρατώντας τον σταυρό, απεύθυνε στον Γερμανό Αξιωματικό τη φράση «έλεος – έλεος, φτάνει πια») .
Ο Δαμασκηνός ειδοποιήθηκε από τον (συνονόματο) αρχιμανδρίτη ανιψιό του (μετέπειτα μητροπολίτη Φθιώτιδας Δαμασκηνό), ο οποίος υπηρετούσε ως ιεροκήρυκας στην εκκλησία του Αγίου Σπυρίδωνα και από τον φαρμακοποιό της πόλης Χρήστο Κουρούση. Υπάρχει και μια ακόμη εκδοχή, η οποία ωστόσο το πιθανότερο είναι να
αποτελεί αστικό μύθο: Πως ήταν η όμορφη Ελληνίδα ερωμένη του Γερμανού διοικητή, αυτή που τον έπεισε να σταματήσει τη θηριωδία.
H επόμενη μέρα
Την επομένη ημέρα (30-9-1944) και ενώ ο ΕΛΑΣ προχώρησε σε εγκατάσταση πολυβόλων για να αποτρέψει νέα ενδεχόμενη επιδρομή, 41 απανθρακωμένα πτώματα θάφτηκαν δίπλα στον Άγιο Σπυρίδωνα, εν μέσω θρήνων και οδυρμών των φίλων και συγγενών τους. Άλλοι νεκροί μεταφέρθηκαν για ταφή στο Γ’ Νεκροταφείο και μερικοί ακόμη στον Άγιο Βασίλειο Περιστερίου.
Οι δολοφόνοι και οι ντόπιοι συνεργοί τους εντούτοις, παρέμειναν μέχρις σήμερα, ατιμώρητοι.
Μία (ενδεικτική μόνο) κατάσταση θυμάτων προκύπτει από τα επισήμως εκδοθέντα πιστοποιητικά θανάτου που συμπλήρωσαν Αιγαλιώτες γιατροί (Στέφανος Μιχιώτης, Κωστής Γούβαλης κ.α.), διαπιστώνοντας «θάνατο από βολή πυροβόλου όπλου», «ακατάσχετη αιμορραγία από πυροβολισμό στην κεφαλή» ή «στην κοιλιακή χώρα», «εκτέλεση υπό του εχθρού» και άλλες αιτίες.
Μίχος Χρήστος, Κουρτέσης Γεώργιος (ετών 22), Σταυρίδης Γεώργιος (15), Μοσχάκης Φώτης (34), Κοντογιάννης Γεώργιος (30), Σταύρου Βασίλειος (21), Κακούρης Δημήτριος (36), Λυμπερόπουλος Χαράλαμπος (20), Νονεμβασιός Σταμάτης (38), Παπανικολάου Αριστείδης (37), Σαπουναδέλης Ανδρέας (16), Μαζλουμίδης Κωνσταντίνος (38), Ζαμπαράς Κλέαρχος (22), Καμπούρογλου Κυριάκος (38), Χαλβατζίδης Παύλος (38), Ασλανίδης Γεώργιος (49).
Εκδηλώσεις μνήμης
Με τη συμπλήρωση 70 χρόνων από τη Σφαγή, ο Δήμος Αιγάλεω κατάρτισε πρόγραμμα επετειακών εκδηλώσεων μνήμης, με τίτλο «Αντιφασιστικές εκδηλώσεις-70 Χρόνια από τη «Σφαγή του Αιγάλεω»
Οι φωτογραφίες από την τελετή μνήμης παρουσία του ΑΝΥΕΘΑ Βίτσα:
