Γράφει ο Πολυχρόνης Ναλμπάντης*
Υποστράτηγος ε.α
Το Ελληνικό Υπουργείο Εθνικής Άμυνας εξέδωσε την Αμυντική Στρατηγική Αναθεώρηση (ΑΣΑ), τον Σεπτέμβριο 2001, στην οποία περιγράφονταν η στρατηγική για τον εκσυγχρονισμό και την αναδιοργάνωση των Ελληνικών Ενόπλων Δυνάμεων.
Η Αμυντική Στρατηγική Αναθεώρηση 2001 είχε ως στρατηγικό σχεδιασμό, τη διαμόρφωση, την ανανέωση, και το μετασχηματισμό των Ελληνικών Ενόπλων Δυνάμεων σε διακλαδικές, μικρότερες σε μέγεθος, σύγχρονες, ευέλικτες, και ισχυρές και με πνεύμα οικονομίας πόρων και μέγιστου οφέλους από την εκμετάλλευση των σύγχρονων οπλικών συστημάτων και της τεχνολογίας.
Σκοπός της ήταν η αντιμετώπιση των απειλών στο νέο διαμορφούμενο στρατηγικό περιβάλλον του 21ου αιώνα, κυρίως όμως η αντιμετώπιση και η αποτροπή της κύριας απειλής κατά της Ελλάδας, της Τουρκικής, αλλά και η επιτυχής εκτέλεση των στρατιωτικών τους αποστολών τόσο σε Εθνικό όσο σε Διεθνή και Συμμαχικό πλαίσιο. Όμως, η Στρατηγική αυτή εγκαταλείφθηκε, δεν επανασχεδιάσθηκε και δεν συμπεριλήφθηκε ποτέ σε κανένα Εθνικό Αμυντικό Σχεδιασμό (πχ του 2005 και του 2014). Συνεπώς, τίθενται ερωτήματα για τη σχεδιασθείσα εκείνη στρατηγική. Ήταν η Αμυντική Στρατηγική Αναθεώρηση 2001 μια ολοκληρωμένη στρατηγική; Ήταν οι συνεχείς οργανωτικές αλλαγές για τη δομή και τη διοίκηση των Ελληνικών Ενόπλων Δυνάμεων στην κατεύθυνση της Αμυντικής Στρατηγικής Αναθεώρησης 2001; Πρέπει να επανασχεδιασθεί μία νέα Αμυντική Στρατηγική Αναθεώρηση 2020;
Η υψηλή στρατηγική συμπεριλαμβάνει όλα τα μέσα που χρησιμοποιεί μια δύναμη για την προώθηση των εξωτερικών της στόχων.
Ο Χαράλαμπος Παπασωτηρίου επισημαίνει ότι η υψηλή στρατηγική έχει 5 βασικές διαστάσεις: τη στρατιωτική στρατηγική, την οικονομική πολιτική, τη διπλωματία, την εσωτερική πολιτική και τη διεθνή νομιμοποίηση.
Ο Sir Michael Howard ανάλυσε τη στρατηγική σε τέσσερες διαστάσεις: την κοινωνική, την επιχειρησιακή, την τεχνολογική και τη διοικητική μέριμνα, με σκοπό να ερμηνεύσει τον Εμφύλιο Πόλεμο των ΗΠΑ, αλλά και τους πολέμους στην Ευρώπη και το Βιετνάμ.
Τέλος, ο Colin Gray προέβηκε σε μια λεπτομερέστερη ανάλυση της στρατηγικής και εντόπισε δεκαεπτά (17) διαστάσεις – παραμέτρους, και αυτές είναι: Άνθρωποι, Κοινωνία, Πολιτισμός, Πολιτική, Ηθική, Οικονομία και Διοικητική Μέριμνα, Οργάνωση του Αμυντικού Σχεδιασμού, Στρατιωτική Διοίκηση, Πληροφόρηση και Πληροφορίες, Θεωρία και Δόγμα, Τεχνολογία, Στρατιωτικές Επιχειρήσεις (τρόπος εκτέλεσης των επιχειρήσεων), Διοίκηση (πολιτική και στρατιωτική), Γεωγραφία, Τριβή και Ευκαιρία/Τύχη, Εχθρός και Χρόνος.
Σχετικά με την Αμυντική Στρατηγική Αναθεώρηση 2001 αυτή περιλάμβανε την ανάλυση και την εκτίμηση του διεθνούς και περιφερειακού περιβάλλοντος, την υλοποίηση ενεργούς στρατιωτικής διπλωματίας, καθώς και τον προσδιορισμό των στρατιωτικών δυνατοτήτων και την υιοθέτηση νέων στρατιωτικών δογμάτων. Πρότεινε την αλλαγή της οργανωτικής δομής και διοίκησης των Ελληνικών ΕΔ, με στόχο την υιοθέτηση της διακλαδικότητας, τη δημιουργία στρατού δύο επιπέδων, (θητείας και επαγγελματιών οπλιτών), τη μείωση του στρατιωτικού δυναμικού και των μέσων, την πολιτική για το ανθρώπινο δυναμικό, τον εξορθολογισμό των αμυντικών δαπανών, τη συμβολή της ελληνικής αμυντικής βιομηχανίας στα εξοπλιστικά προγράμματα, την ενσωμάτωση της τεχνολογικής επανάστασης στις στρατιωτικές υποθέσεις (RMA), ενώ αναδείκνυε τον οικονομικό παράγοντα ως ένα καθοριστικό στοιχείο για την υλοποίηση της πολιτικής ασφάλειας και άμυνας της χώρας, με σκοπό την επίτευξη βέλτιστου λειτουργικού κόστους, (το χαμηλότερο δυνατό), σε σχέση με τη μεγαλύτερη απόδοση.
Για δύο και πλέον έτη, από το 2001-3 το αποτέλεσμα της Αμυντικής Στρατηγικής Αναθεώρησης ήταν η ενίσχυση των αρμοδιοτήτων του κ. Α/ΓΕΕΘΑ, η συγκρότηση διακλαδικών στρατηγείων και η απενεργοποίηση Μονάδων, κυρίως του Στρατού Ξηράς. Αρκετές από τις σχεδιασθείσες στρατηγικές καθυστέρησαν και άλλες δεν υλοποιήθηκαν.
ΥΛΟΠΟΙΗΣΗ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΩΝ ΤΗΣ ΑΣΑ 2001
Διακλαδικότητα, αλλαγή νομικού πλαισίου Ν 2292/95 και αντικατάσταση με το νέο Ν.2984/2002, ο κ. Α/ΓΕΕΘΑ ασκεί από την περίοδο της ειρήνης την επιχειρησιακή διοίκηση των Διακλαδικών Στρατηγείων και των υπ’ αυτών υπαγόμενων μονάδων.
Δομή Διοίκησης, Ν.3883/2010 ο κ. Α/ΓΕΕΘΑ ασκεί πλήρη διοίκηση όλων των Κλάδων των Ενόπλων Δυνάμεων.
Δομή Δυνάμεων [ ετών 2003, 2005, 2008, 2013]
Στρατηγικά Δόγματα [προσδιόριζε τη Δύναμη Αποτροπής, Αμυντική Επάρκεια, Διακλαδικότητα, Στρατηγική Ευελιξία, Άμεση Ευέλικτη Ανταπόδοση/Αντίδραση, Περιφερειακή Παρουσία, Ενιαίος Αμυντικός Χώρος]
Επιχειρησιακά Δόγματα και Αναγκαίες Προσαρμογές [ανέλυε και εισηγείτο την υιοθέτηση των δογμάτων, Κυρίαρχος Ελιγμός, Υπεροχή Πληροφοριών, Ακριβής Εμπλοκή, Αποφασιστικές Επιχειρήσεις]
Διακλαδική Εκπαίδευση [ενοποίηση των Ανωτάτων Σχολών Πολέμου των τριών Κλάδων, σε μια ενιαία Διακλαδική Σχολή Πολέμου].
Πολιτική για το Ανθρώπινο Δυναμικό [θεσμός Επαγγελματία Στρατιώτη, μείωση της υποχρεωτικής θητείας, συγκρότηση Εφεδρείας Υψηλής Ετοιμότητας, ίδρυση βρεφονηπιακών σταθμών (έτος 2001/0 – έτος 2005/5 – έτος 2015/20 βρεφονηπιακοί σταθμοί για το ΓΕΣ), ενίσχυση του νομοθετικού πλαισίου κρίσεων και προαγωγών με σκοπό την αξιοκρατία].
Από το 2012 έως σήμερα, το ΓΕΕΘΑ προέβηκε σε μια «έκρηξη» στρατηγικών για ενίσχυση της διακλαδικότητας των ΕΔ με οργανωτικές αλλαγές, αναθεωρήσεις και επικαιροποιήσεις επιχειρησιακών σχεδίων, έκδοση διακλαδικών δογμάτων, εκτέλεση 41 επιχειρησιακών διακλαδικών ασκήσεων μόνο για το έτος 2013 και ενεργή πολυδιάστατη αμυντική διπλωματία.
Σύμφωνα με τις Κατευθύνσεις του κ. Α/ΓΕΕΘΑ έτους 2012, «Κυριαρχία στο Διακλαδικό Πεδίο Μάχης» δίδεται έμφαση στην κινητικότητα (maneuver-mobility) και την ισχύ πυρός αντί μιας σύγκρουσης φθοράς και την ενίσχυση των αμυντικών και αντιεπιθετικών στρατιωτικών ικανοτήτων της χώρας. Παράλληλα, οι αμυντικές προτεραιότητές της εστιάζονται στην εξασφάλιση ικανοτήτων δύο επιπέδων, δηλαδή στην αποτροπή και την αντιμετώπιση συμμετρικών και μη-συμμετρικών απειλών.
ΜΗ – ΥΛΟΠΟΙΗΣΗ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΩΝ ΤΗΣ ΑΣΑ 2001
Ενοποιημένη / Διακλαδική Διοικητική Μέριμνα
Ενοποιημένη ΠΒΧ Άμυνα
Ενοποιημένη Α/Α Άμυνα
Ενοποιημένο Σύστημα C4ISR
Ενοποιημένη Υγειονομική Υποστήριξη
Στρατηγική για το Προσωπικό των Ενόπλων Δυνάμεων
Στρατηγική για την Αμυντική Βιομηχανία
Η προοπτική για ενιαία διακλαδική διοικητική μέριμνα με τη σύσταση διακλαδικού κέντρου ΔΜ καθώς και η ενοποιημένη υγειονομική υποστήριξη με την δημιουργία εθνικού κέντρου άμεσου βοηθείας για την αντιμετώπιση των απωλειών υγείας, φαίνεται να καθυστερεί σημαντικά. Επισημαίνεται, ότι Μεγάλη Βρετανία, Γερμανία/(Streitkräftebasis/SKB), Αυστραλία, ΗΠΑ, Νορβηγία, έχουν υιοθετήσει ενιαία ΔΜ για τις Ένοπλες Δυνάμεις τους.
Συνεπώς, η ΑΣΑ 2001 ήταν μια ολοκληρωμένη στρατηγική, ήταν η απάντηση στις προκλήσεις του περίπλοκου στρατηγικού περιβάλλοντος για την πρώτη δεκαετία του 21ου αιώνα, προσδίδοντας την απαραίτητη ευελιξία και τη στρατιωτική δυνατότητα με σκοπό την υποστήριξη της εξωτερικής και αμυντικής πολιτικής της Ελλάδας.
Απαιτείται ο σχεδιασμός μιας νέας Αμυντικής Στρατηγικής Αναθεώρησης 2020;
Η Ελλάδα αντιμετωπίζει έλλειψη στρατηγικού βάθους, έχει μια έντονα ορεινή οριογραμμή με μια ηπειρωτική μάζα, μια σχετικά στενή θαλάσσια λωρίδα, που την χωρίζει από μια άλλη πολυδιεσπαρμένη νησιωτική ηπειρωτική μάζα, και μια γραμμική αμυντική διάταξη των Ενόπλων της Δυνάμεων.
Οι χερσαίες δυνάμεις της χώρας πρέπει να έχουν αυξημένη κινητικότητα και ευελιξία, φονικότατα, ακρίβεια προσβολής, καθώς και απόκτηση πληροφοριών από θέση ισχύος στο πεδίο μάχης. Παράλληλα, η διακλαδικότητα, απαιτεί προβολής ισχύος σε παράκτιες περιοχές από ναυτικές δυνάμεις με υποστήριξη αεροπορικών στοιχείων. Ο Corbett αναδεικνύεται ξανά επίκαιρος όσο ποτέ άλλοτε, λόγω αυτής της μετά-Ψυχροπολεμικής αλλαγής σχεδιασμού προς τον παράκτιο πόλεμο και την προβολή ισχύος μέσω της θάλασσας. Οι αεροπορικές δυνάμεις πρέπει να εξασφαλίζουν ταχεία αντίδραση εμπλοκής, να προβάλλουν επιθετική στρατηγική και επιχειρησιακή ικανότητα προσβολής, καθώς και επαρκούς μεταφορικής υποστήριξης.
Είναι γνωστό, ότι η εθνική ασφάλεια και η οικονομική ευημερία είναι συνδεδεμένες δαιδαλώδες, όπως εύστοχα παρατηρεί ο Paul Kennedy ότι «ο πλούτος είναι συνήθως απαραίτητος για την υποστήριξη της στρατιωτικής ισχύος, και η στρατιωτική ισχύς συνήθως απαιτείται για την απόκτηση και την προστασία του πλούτου/wealth is usually needed to underpin military power, and military power is usually needed to acquire and protect wealth». Συνεπώς, η άμυνα και η οικονομία αποτελούν τους δύο βασικούς πυλώνες στους οποίους εδράζεται η εθνική στρατηγική ασφάλειας. Η διάθεση πόρων για την άμυνα και την ασφάλεια, μπορεί να θεωρηθεί ως μία επενδυτική διαδικασία (cost benefits), όπου οι δαπάνες άμυνας αντιπροσωπεύουν το κόστος της απαιτούμενης επένδυσης, με σκοπό να παραχθεί το εκάστοτε αναγκαίο επίπεδο άμυνας και ασφάλειας, που μετράται σε στρατιωτική ισχύ. Κρίσιμη συνιστώσα είναι ο ορθολογικός μακροχρόνιος προγραμματισμός και σχεδιασμός, τόσο σε επίπεδο αναγκών, όσο και σε επίπεδο προμηθειών στρατιωτικού υλικού και οπλικών συστημάτων, ζητήματα που πρέπει να σχεδιάσει και να εφαρμόσει η νέα Αμυντική Στρατηγική Αναθεώρηση 2020.
Υπάρχουν 5 κρίσιμες απαιτήσεις σχετικά με τη νέα Αμυντική Στρατηγική Αναθεώρηση 2020, που αντανακλούνται στο μεταλλασσόμενο στρατηγικό πλαίσιο:
Η άμυνα και η εμπλοκή σε σχέση με την Τουρκία.
Η Κοινή Ευρωπαϊκή Πολιτική Ασφάλειας και Άμυνας και το ΝΑΤΟ.
Η ενεργειακή ασφάλεια.
Η εξελισσόμενη φύση των συγκρούσεων και οι τεχνολογικές εξελίξεις.
Η διεθνής φονταμενταλιστή τρομοκρατία και οι συνεχείς μεταναστευτικές ροές.
Ο σχεδιασμός της Αμυντικής Στρατηγικής Αναθεώρησης 2020 μπορεί να εστιαστεί στο παρακάτω σχεδιάγραμμα[1]:
Σχεδιάγραμμα 1
Η Αμυντική Στρατηγική Αναθεώρηση 2020 δύναται να περιλαμβάνει και να προσδιορίζει τις παρακάτω ενότητες:
Εθνική Πολιτική Ασφάλειας και Άμυνας
Ασφάλεια και Ρόλος των Ελληνικών ΕΔ
Στρατιωτικός Μετασχηματισμός και Δομή Ενόπλων Δυνάμεων
Πολιτική και Στρατηγική για το Ανθρώπινο Δυναμικό ΕΔ
Διακλαδική/Ενιαία Διοικητική Μέριμνα ΕΔ
Πολιτική για Αμυντικούς Προϋπολογισμούς, Προμήθειες, Εξοπλιστικά Προγράμματα και Αμυντική Βιομηχανία
Συνεπώς, η Κυβέρνηση, το Ελληνικό Υπουργείο Εθνικής Άμυνας και τα Γενικά Επιτελεία θα πρέπει να αναλάβουν πρωτοβουλίες για το σχεδιασμό και την εφαρμογή μιας νέας Αμυντικής Αναθεώρησης 2020. Πρέπει να εξαλειφθεί ο καιροσκοπισμός, είτε σε πολιτικό επίπεδο, είτε σε επίπεδο τοπικής αυτοδιοίκησης, είτε ενδεχομένως και σε στρατιωτικό, που θα αντιτίθεται σε αυτή τη στρατηγική. Η υλοποίηση της υπόψη στρατηγικής προσφέρει την ευκαιρία, να σφυρηλατηθεί μια νέα εθνική εικόνα για τις Ελληνικές Ένοπλες Δυνάμεις, να τεκμηριώσει τις τρέχοντες απαιτήσεις ασφάλειας, άμυνας, και να εστιάσει στα ζητήματα του ανθρώπινου δυναμικού και των οικονομικών της άμυνας.
Πολυχρόνης Ναλμπάντης: Υποστράτηγος ε.α, απόφοιτος της Στρατιωτικής Σχολής Ευελπίδων (1982) και της Ανωτάτης Σχολής Πολέμου και σήμερα Υποψήφιος Διδάκτορας στο Τμήμα Διεθνών και Ευρωπαϊκών Σπουδών του Παντείου Πανεπιστημίου Αθηνών. Είναι πτυχιούχος του Τμήματος Πολιτικής Επιστήμης και Διεθνών Σπουδών του Παντείου Πανεπιστημίου και κάτοχος πτυχίου Master of Philosophy (MPhil) του King’s College / London University, καθώς και Διπλωμάτων Μεταπτυχιακών Σπουδών του Centre d’ Etudes Diplomatiques et Strategiques Paris, του University of Aberdeen σε “Strategic Analysis and Conflict Crisis Management”.
Διετέλεσε Διοικητής της Σχολής Τεθωρακισμένων, Διοικητής της 12ης Επιλαρχίας Μέσων Αρμάτων και Διοικητής της 95ης Επιλαρχίας Αναγνωρίσεως. Επίσης, Διευθυντής της Διεύθυνσης Πολιτικής Εθνικής Άμυνας του ΥΠΕΘΑ, (σχεδιασμός και συγγραφή της Πολιτικής Εθνικής Άμυνας – ΠΕΑ 2005 / Στρατηγικό Δόγμα Ελλάδας) και Υποδιευθυντής της Διεύθυνσης Στρατηγικών Μελετών του ΕΠΥΕΘΑ/ΥΠΕΘΑ, (σχεδιασμός και συγγραφή της Αμυντικής Στρατηγικής Αναθεώρησης 2001/Διακλαδικότητα στις Ελληνικές Ένοπλες Δυνάμεις). Έχει εκδώσει το βιβλίο «ΠΟΛΕΜΟΣ/WAR» του Lawrence Freedman με τον εκδοτικό οίκο «Ελληνικά Γράμματα», και έχει συγγράψει ποικίλα άρθρα και κείμενα εργασίας για θέματα των Ενόπλων Δυνάμεων και για ζητήματα άμυνας και ασφάλειας.
ΠΗΓΗ: idis.gr