Δεν είναι λίγες οι ελληνικές ταινίες που αντλούν τη θεματολογία τους από την επανάσταση του 1821. Οι περισσότερες από αυτές γυρίστηκαν από τα τέλη της δεκαετίας του ’50 μέχρι την πτώση της στρατιωτική δικτατορίας. Για αρκετούς ιστορικούς και κριτικούς κινηματογράφου, έμειναν στην ιστορία ως ταινίες προπαγανδιστικού περιεχομένου που παραποιούν την ιστορική αλήθεια.
Ζάλογγο το κάστρο της Λευτεριάς (1959)
Σε σκηνοθεσία Στέλιου Τατασόπουλου, σενάριο Θεόδωρου Τέμπου και μουσική του Μάνου Χατζιδάκι με τους: Τζαβαλά Καρούσο, Ανδρέα Ζησιμάτο, Νίνα Σγουρίδου, Βύρων Πάλλη, Δήμο Σταρένιο, Λάκη Σκέλλα, Γιάννη Σπαρίδη, Νίκο Φέρμα, Κώστα Μπαλαδήμα, Δημήτρη Βουδούρη, Έλλη Ξανθάκη, Παμφίλη Σαντοριναίου, κ.α.
Η λίμνη των στεναγμών (Η κυρα Φροσύνη και ο Αλή πασάς) (1959)
Μια δραματική ιστορική ταινία του Γρηγόρη Γρηγορίου, βασισμένη στο ποίημα «η κυρα Φροσύνη» του Αριστοτέλη Βαλαωρίτη.
Ηθοποιοί: Ειρήνη Παππά, Ανδρέας Μπάρκουλης, Ανδρέας Ζησιμάτος, Τζαβαλάς Καρούσος, Δημήτρης Καλλιβωκάς, Ελένη Ζαφειρίου, Τάκης Χριστοφορίδης, Χριστόφορος Ζήκας, Θεανώ Ιωαννίδου, κ.α.
Μπουμπουλίνα (1959)
Την σκηνοθεσία έκανε ο Κώστας Ανδρίτσος, στο σενάριο συνεργάστηκαν οι Κώστας Ασημακόπουλος και Νεκτάριος Μάτσας, ενώ τη μουσική ανέλαβε ο Κώστας Καπνίσης. Πρωταγωνιστές: Ειρήνη Παππά, Κούλα Αγαγιώτου, Γρηγόρης Βαφιάς, Γεωργία Βασιλειάδου, Γιώργος Βελέντζας, Λευτέρης Βουρνάς, Βασίλης Κανάκης, Νίκος Κούρκουλος, Αρτέμης Μάτσας, Ανδρέας Μπάρκουλης, Γκίκας Μπινιάρης, Μιράντα Μυράτ, Χριστόφορος Νέζερ, Γιώργος Ολύμπιος, Διονύσης Παπαγιαννόπουλος, Κούλης Στολίγκας, Νίκος Τσαχρίδης, Γιώργος Φόρας.
Η έξοδος του Μεσολογγίου (1965)
Μια ιστορική περιπέτεια σε σκηνοθεσία Δημήτρη Δούκα και σενάριο Γιάννη Καψάλη. Ηθοποιοί: Μάνος Κατράκης, Δάφνη Σκούρα, Τζαβαλάς Καρούσος, Φοίβος Ταξιάρχης, Ίλυα Λιβυκού, Άννα Ιασωνίδου, Κώστας Μπαλαδήμας, Μαλαίνα Ανουσάκη, κ.α.
Μαντώ Μαυρογένους (1971)
Μια ταινία του Κώστα Καραγιάννη, σε συνεργασία στο σενάριο με τον Νίκο Καμπάνη και σε μουσική Κώστα Καπνίση. Πρωταγωνιστούν: Τζένη Καρέζη, Πέτρος Φυσσούν, Σταύρος Ξενίδης, Κάκια Παναγιώτου, Λαυρέντης Διανέλλος, Άλκης Γιαννακάς, Θεόδωρος Έξαρχος, Ελένη Ερήμου, κ.α.
Παπαφλέσσας (1971)
Ο αγώνας και το ηρωικό τέλος του Γρηγορίου Δικαίου Φλέσσα, στο Μανιάκι, κατά τη σύγκρουση με τα στρατεύματα του Ιμπραήμ. Ο αγωνιστής έμεινε στην Ιστορία ως Παπαφλέσσας, ο μπουρλοτιέρης των ψυχών.
Πολεμική ταινία σε σκηνοθεσία Ερρίκου Ανδρέου και σενάριο Πάνου Κοντέλη, με πρωταγωνιστές τους Δημήτρη Παπαμιχαήλ, Αλέκο Αλεξανδράκη, Άγγελο Αντωνόπουλο, Δημήτρη Ιωακειμίδη, Κάτια Δανδουλάκη, Χρήστο Πολίτη, Φερνάντο Σάντσο και Στέφανο Στρατηγό. Η ταινία απέσπασε τα βραβεία Καλύτερης Σκηνοθεσίας και Αρτιότερης Παραγωγής στο Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης 1971, και δόθηκε τιμητική διάκριση στον σκηνογράφο και ενδυματολόγο Διονύση Φωτόπουλο. Τη μουσική έγραψε ο Κώστας Καπνίσης.
Σουλιώτες (1972)
Οι Σουλιώτες μαθαίνουν από τη θαρραλέα Βαγγελή ότι ο Αλή Πασάς σκοπεύει να τους επιτεθεί και να τους θέσει υπό το ζυγό του. Η επίθεσή του όμως θα αποτύχει μπροστά στη γενναία άμυνα που θα προβάλουν οι Σουλιώτες, με αρχηγό τους τον Φώτο Τζαβέλλα. Η Βαγγελή αγωνίζεται μαζί με τους υπόλοιπους συντοπίτες της και ερωτεύεται τον καπεταν-Κόγκα Δράκο. Ωστόσο, η προδοσία του Πήλιου Γούση θα φέρει την καταστροφή. Οι Σουλιώτες μάχονται ηρωικά, το Κούγκι ανατινάζεται και οι γυναίκες στο Ζάλογγο, για να αποφύγουν την ατίμωση, αφού στήσουν χορό, ρίχνονται στο βάραθρο κρατώντας τα παιδιά στην αγκαλιά τους.
Ιστορική ταινία σε σκηνοθεσία Δημήτρη Παπακωνσταντή, παραγωγή Τζέιμς Πάρις και σενάριο Πάνου Κοντέλη βασισμένο στο ομώνυμο μυθιστόρημα του Μιχάλη Περάνθη, με πρωταγωνιστές τους Χρήστο Πολίτη, Κάτια Δανδουλάκη, Γιάννη Κατράνη, Αλέκα Κατσέλη, Λαυρέντη Διανέλλο, Χρήστο Καλαβρούζο και Φερνάντο Σάντσο.
Η Δίκη των Δικαστών (1974)
Λίγα χρόνια μετά την Επανάσταση του 1821, το νεοσύστατο ελληνικό κράτος, υπό τη βασιλεία του βαυαρού Όθωνος, προσήγαγε σε δίκη τους μεγάλους οπλαρχηγούς του αγώνα, Θεόδωρο Κολοκοτρώνη και Γεώργιο Πλαπούτα, με την κατηγορία της εσχάτης προδοσίας. Η περιβόητη αυτή δίκη του 1833, που έγινε στο Ναύπλιο, συγκλόνισε το έθνος, επειδή οι πάντες γνώριζαν ότι οι δύο ήρωες ήταν απολύτως αθώοι. Ο πρόεδρος του δικαστηρίου Αθανάσιος Πολυζωίδης και ο δικαστής Γεώργιος Τερτσέτης αρνούνται να προσυπογράψουν την καθ’ υπαγόρευση από το παλάτι –μέσω των τριών αντιβασιλέων Άρμανσμπεργκ, Μάουερ και Έιντεκ– καταδίκη σε θάνατο των κατηγορουμένων. Οι Βαυαροί διατάζουν τον Υπουργό Δικαιοσύνης να επέμβει, κι αυτός απαγγέλλει κατηγορία εναντίον τους, με αποτέλεσμα να συρθούν στα μπουντρούμια των φυλακών και να δικαστούν με την κατηγορία της εσχάτης προδοσίας. Ωστόσο, τελικά θα αθωωθούν πανηγυρικά.
Ιστορική ταινία της Φίνος Φιλμ σε σενάριο-σκηνοθεσία Πάνου Γλυκοφρύδη. Πρωταγωνιστούν: Νίκος Κούρκουλος, Νικηφόρος Νανέρης, Χρήστος Τσάγκας, Σπύρος Καλογήρου, Χρήστος Καλαβρούζος, Ζώρας Τσάπελης, Γιώργος Παληός, Κώστας Μεσάρης, Στέλιος Λιονάκης, Νίκος Σκιαδάς, Γιώργος Μοσχίδης, Μάκης Ρευματάς, Χρήστος Σάββας, Μάνος Κατράκης, Δημήτρης Μυράτ κ.α.
Μετά την πτώση της Χούντας οι πιο σημαντικές ταινίες που άντλησαν τη θεματολογία τους από την επανάσταση του 1821 ήταν η αξιοπρεπέστατη ταινία «Μπάιρον μπαλάντα για έναν δαίμονα» (1992) του Νίκου Κούνδουρου και η πιο πρόσφατη «Ο Θεός αγαπάει το χαβιάρι» (2012) του Γιάννη Σμαραγδή.
Υ.Γ. Στο αφιέρωμα δεν συμπεριλάβαμε ταινίες που αντλούν τη θεματολογία τους γενικά από τη ζωή στην ύπαιθρο στο 19ο αιώνα (ταινίες φουστανέλας).
Ι.Β.
