Δεκάδες ασπρόμαυρες φωτογραφίες είναι διάσπαρτες πάνω σε μια τραπεζαρία σε ένα μικρό σπίτι της πόλης Ρεχοβότ του Ισραήλ. Μερικοί από τους ανθρώπους κοιτούν το φακό χαμογελώντας, άλλοι πάλι έχουν μια μελαγχολική ματιά. Δεν χρειάζεται, ωστόσο, να γνωρίζετε περισσότερα στοιχεία, προκειμένου να καταλάβετε την τραγική ιστορία που βρίσκεται κρυμμένη πίσω από τα πρόσωπα τους.
Ο Avraham και ο Peretz Hassid είναι πλέον οι «ιδιοκτήτες» του φωτογραφικού άλμπουμ, δεδομένου ότι η μητέρα τους, Shoshana και η θεία τους Nina δεν βρίσκονται πια στη ζωή. Αλλά το μυστήριο για το ποιοι απεικονίζονται στις φωτογραφίες, παραμένει άλυτο.
Ο Avraham έχει την πεποίθηση ότι το κοριτσάκι που βρίσκεται σε μία από αυτές τις φωτογραφίες μοιάζει στην μητέρα του. Πιθανότατα, τα παιδιά που βρίσκονται δίπλα της, να είναι τα αδέλφια της σε μια γιορτή του Πουρίμ (της εβραϊκής παράδοσης) στην Κέρκυρα. Τα αδέλφια Hassid έχουν αρκετά ερωτήματα που έχουν μείνει μέχρι σήμερα αναπάντητα και ποτέ δεν τόλμησαν να θέσουν στην μητέρα τους, γνωρίζοντας τις «μαύρες» ημέρες που πέρασε.
ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑ: Η Shoshana μαζί με τα αδέλφια της
Δυστυχώς, η μητέρα τους, η Shoshana πήρε μαζί της αυτά τα μυστικά στον τάφο της. Ωστόσο, κανένα από τα δύο αδέλφια δεν πίστευε ποτέ ότι ένα τηλεφώνημα, θα άλλαζε για πάντα τη ζωή τους:
«Θέλουμε να σας πούμε μια μικρή ιστορία για τη μητέρα σας» ακούστηκε να λέει η φωνή στην άλλη άκρη της γραμμής. Επιτέλους, το «ισόβιο» μυστικό της μητέρας τους, η προσωπική της δραματική ιστορία θα αποκαλυπτόταν. Ωστόσο, εκείνη δεν βρισκόταν στη ζωή, ώστε να επιβεβαιώσει ή να διαψεύσει το «μυστικό της Ερεικούσας» (που ανήκει στα λεγόμενα Διαπόντια νησιά, βόρεια Κέρκυρας).
ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑ: Ο πατέρας της Shoshana, Peretz Belleli
Μια ιστορία χωρίς… τέλος
Τα δραματικά γεγονότα του Ολοκαυτώματος στην Ελλάδα έχουν αποτελέσει κατ’ επανάληψη αντικείμενο μελέτης, στο πλαίσιο της καταστροφής που υπέστη η περίφημη εβραϊκή κοινότητα της Θεσσαλονίκης που αριθμούσε 50.000 μέλη.
Η μικρότερη, αλλά εξίσου σπουδαία κοινότητα της Κέρκυρας, που αποτελούνταν από 2.000 Εβραίους πριν από τον πόλεμο, μεταφέρθηκε με τρένα στα στρατόπεδα του Άουσβιτς. Για τη συγκεκριμένη κοινότητα, πάντως, υπάρχουν αναφορές, κυρίως, σε λογοτεχνικά βιβλία της εποχής.
Αν και υπάρχουν μικρά αποσπάσματα για την Κέρκυρα, παρόλα αυτά, δεν υπάρχει κάποια αξιοσημείωτη αναφορά για το νησί της Ερεικούσας. Σε ένα άρθρο που δημοσιεύτηκε το 1977 στο Ισραήλ, το μικρό αυτό νησί περιγράφεται ως ένα μαγικό τοπίο, όπου οι χιλιάδες κάτοικοι του έχουν δημιουργήσει μία εξαιρετικά ενωμένη και ισότιμη κοινότητα.
«Εδώ δεν υπάρχει ούτε αστυνομία, ούτε και δικαστήρια, όλοι οι κάτοικοι είναι υπεύθυνοι για τις πράξεις τους απέναντι στους συνανθρώπους τους» επισημαίνει το άρθρο, επικαλούμενο τις δηλώσεις ενός ηλικιωμένου κατοίκου, ο οποίος πρόσθετε με θαυμασμό πως «είμαστε όλοι ξαδέλφια, σαν μια μεγάλη οικογένεια».
Ίσως, ο ηλικιωμένος άνδρας να μην γνώριζε τι συνέβη στο νησί το 1943. Ίσως, όμως, γνώριζε και επέλεξε να σιωπήσει, όπως άλλωστε, έκαναν όλα αυτά τα χρόνια και οι υπόλοιποι κάτοικοι του νησιού. Στις επτά δεκαετίες που έχουν περάσει, κανείς από τους Χριστιανούς κατοίκους που ζουν στη Ερεικούσα, δεν μίλησε για την οικογένεια των Εβραίων που κρυβόταν στο νησί κατά τη διάρκεια της γερμανικής κατοχής.
Ήταν ένα μυστικό το οποίο μοιράστηκαν από κοινού όλοι οι κάτοικοι του νησιού, παρ’ όλο που γνώριζαν ότι έθεταν σε κίνδυνο την ίδια τη ζωή τους, καθώς και των οικογενειών τους. Και αυτό το μυστικό αποτέλεσε μια «κληρονομιά» που πέρασε από τους εχέμυθους κατοίκους στα παιδιά τους και, στη συνέχεια, στα εγγόνια τους.
Η αποκάλυψη του μυστικού ήρθε στην επιφάνεια μόλις πριν από ένα χρόνο. H ελληνικής καταγωγής, σκηνοθέτης και συγγραφέας Yvette Manessis Corporon, η οποία έχει κερδίσει το βραβείο Έμμυ, εξέδωσε ένα βιβλίο με τον τίτλο «Όταν το κυπαρίσσι ψιθυρίζει», που είναι εμπνευσμένο από τις αναμνήσεις της γιαγιάς της, κάτοικο της Ερεικούσας.
Στις σελίδες του βιβλίου, εξιστορείται ένα εξαιρετικά σημαντικό γεγονός από τη ζωή της γιαγιάς της. Σύμφωνα, λοπόν, με όσα της είχε αφηγηθεί η γιαγιά της, ένας Εβραίος ράφτης ,ο Σάββας (Savas), κατάφερε να δραπετεύσει από την Κέρκυρα την περίοδο του Ολοκαυτώματος. Το βιβλίο δέχτηκε εξαιρετικές κριτικές, όμως η Corporon δεν γνώριζε το τέλος της ιστορίας, καθώς δεν ήξερε τι είχε απογίνει η συγκεκριμένη εβραϊκή οικογένεια.
«Η γιαγιά μου, μου είπε ότι ο Σάββας κατέφυγε στην Ερεικούσα με τις τρεις κόρες του και την εγγονή του, όταν οι Γερμανοί κατέφτασαν στην Κέρκυρα, και, έτσι, οι κάτοικοι του νησιού αποφάσισαν να τους κρύψουν» είπε η συγγραφέας.
«Κάθε βράδυ, όταν έπεφτε το φως του ήλιου, έβγαιναν από την κρυψώνα τους και πήγαιναν στη γιαγιά μου, η οποία τους υποδεχόταν με χαρά. Παρ’ όλο που οι Ναζί διεξήγαγαν έρευνες για τον εντοπισμό Εβραίων, και παρά την αυστηρή προειδοποίηση ότι όποιος κάτοικος κρύβει Εβραίους, θα εκτελέσουν όλη την οικογένεια του, κανείς δεν αποκάλυπτε το μυστικό. Όλοι ήξεραν ότι ο Σάββας και οι κόρες του κρύβονταν στο σπίτι του ιερέα, ωστόσο, κανείς δεν μιλούσε» πρόσθεσε.
ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑ: Savas Israel
Με αυτό το δεδομένο, η συγγραφέας αποφάσισε να αναζητήσει τους απογόνους του Σάββα. Αρχικά, στράφηκε προς τους παλιούς κατοίκους του νησιού, μερικοί από τους οποίους θυμήθηκαν τον ράφτη και τις κόρες του, την Spera, την Julia και τη Nina καθώς και τη μικρή εγγονή του, την Rosa. Oρισμένοι κάτοικοι είπαν ότι το επώνυμό τους, ίσως να ήταν «Ισραήλ», όμως, κανείς δεν ήταν σίγουρος. Και, επιπλέον, δεν ήξεραν ποια ήταν η «τύχη» τους.
Συνεχίζοντας την έρευνα της η Corporon, επισκέφθηκε το μουσείο Γιαντ Βασσέμ (Yad Vashem) του Ολοκαυτώματος που βρίσκεται στην Ιερουσαλήμ. Το προσωπικό του μουσείου είχε βοηθήσει επιζώντες από την Κέρκυρα, προκειμένου να εντοπίσει τους απογόνους του Σάββα. Ένας ντόπιος κάτοικος της Κέρκυρας ανέφερε στην Corporon ότι η Nina, η Spera και η Rosa επιβιβάστηκαν μαζί του στο πλοίο «Henrietta Szold» το 1946, το οποίο μετέφερε παράνομους μετανάστες. Το πλοίο, ωστόσο, κατέλαβαν Βρετανοί και οι επιβάτες του απελάθηκαν στην Κύπρο.
Το προσωπικό του μουσείου κατάφερε, πάντως, να «ενώσει» ορισμένες διάσπαρτες πληροφορίες. «Η Nina παντρεύτηκε με έναν άνδρα με το όνομα Levi και η Spera παντρεύτηκε έναν άλλον με το όνομα Vittorio Moustaki. Τέλος, παντρεύτηκε και η Rosa και έμεινε στην πόλη Ρεχοβότ του Ισραήλ, όπου γέννησε τα παιδιά της, των οποίων τα ονόματα δεν γνωρίζουμε. Eπιπλέον, η Julia δεν έκανε παιδιά και πέθανε στην Ελλάδα» δήλωσε η Corporon.
«Ήταν μια απογοητευτική στιγμή» συμπλήρωσε, «αλλά είχα βρει ένα ονοματεπώνυμο, αυτό του Vittorio Moustaki. Aποφάσισα, λοιπόν, να αναζητήσω το συγκεκριμένο όνομα μέσω της ιστοσελίδας www.myheritage.gr -που έχει εκατομμύρια ονόματα με το γενεαλογικό δέντρο του καθενός- και εξεπλάγην, όταν είδα τα αποτελέσματα».
ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑ: Ο Savas και οι κόρες του
Η συγγραφέας ανακάλυψε κάποια ονόματα από την οικογένεια του Vittorio στο Ισραήλ, ωστόσο, οι λεπτομέρειες και οι ηλικίες δεν αντιστοιχούσαν με τα πρόσωπα που αναζητούσε. Συνεχίζοντας την έρευνα της στο site, βρήκε μια οικογενειακή φωτογραφία, αλλά οι άνθρωποι της φωτογραφίας δεν «κολλούσαν» με τις πληροφορίες που είχε για τον Εβραίο ράφτη.
Απεγνωσμένη, απευθύνθηκε στον ιδρυτή της ιστοσελίδας, ο οποίος της είπε ότι «ψάχνει έναν ψύλλο στα άχυρα», όμως, τελικά αποφάσισε να την βοηθήσει, όταν η συγγραφέας του διηγήθηκε την τραγική ιστορία, παρ’όλο που οι πιθανότητες να βρει κάτι ήταν μηδαμινές.
Μετά από λίγο καιρό, όμως, ο ιδρυτής της ιστοσελίδας Gilad Japhet ανακάλυψε την Nina. «Είμαι στην ευχάριστη θέση να σου πω ότι βρήκα τη μία κοπέλα» έγραψε στην Corporon. «Από όλες τις γυναίκες με το όνομα Nina, που μένουν στο Ισραήλ, βρήκα μία η οποία έφτασε από την Ελλάδα, μετά τον πόλεμο, και είχε το επώνυμο «Ισραήλ». Το όνομα του πατέρας της, σύμφωνα με τα ευρήματα, ήταν Savas και της μητέρας της, Shoshana» σημείωσε, συμπληρώνοντας ότι «η Shoshana θα μπορούσε επίσης να λέγεται και Rosa και υπήρχε μια πιθανότητα η εγγονή Rosa να είχε πάρει το όνομά της από την γιαγιά της».
Επιπρόσθετα, ο Gilad Japhet εντόπισε το νεκροταφείο, όπου βρίσκεται ο τάφος της Nina. Στην επιτύμβια στήλη ήταν γραμμένο το όνομα του πατέρα της Shabtai – που είναι η εβραϊκή εκδοχή του ελληνικού ονόματος Σάββας. Στον διπλανό τάφο βρισκόταν, επίσης, ο σύζυγος της Rahamim Levi.
Aναζητώντας τον Σάββα
Ο G. Japhet προσπάθησε ακόμη να βρει την Spera, θεωρώντας πως αν είχε έρθει στο Ισραήλ, θα μπορούσε να είχε αλλάξει το όνομά της. Το όνομα Spera προέρχεται από την ισπανική λέξη Esperanza «ελπίδα»- η εβραϊκή εκδοχή Tikva ήταν ένα κοινό όνομα στην ισραηλινή κοινότητα.
Με αυτό το σκεπτικό, λοιπόν, αναζήτησε όλες τις γυναίκες που ονομάζονταν Tikva και είχαν έρθει από την Ελλάδα στο Ισραήλ, μετά το Ολοκαύτωμα. Το πρώτο όνομα που βρήκε, ήταν μια Tikva Levi που έμενε στο Τελ Αβίβ.
«Το ίδιο ακριβώς έκανα και με τη Nina» είπε ο Japhet. «Η υπόθεση που έκανα δεν ήταν τυχαία. Τα δύο μέλη της οικογένειας που επέζησαν από το Ολοκαύτωμα και ήρθαν στο Ισραήλ θα ήθελαν να μείνουν κοντά».
Ο ίδιος, μάλιστα, έστειλε τα νέα στοιχεία στην Corporon. «Το 1946 ήταν το έτος της μετανάστευσης στο Ισραήλ με το πλοίο «Ηenrietta Szold». Το όνομα του πατέρα της ήταν Σάββας και της μητέρας της, Rosa. Πιστεύω ακράδαντα ότι αυτή η Tikva είναι η Spera που αναζητούμε. Οι πιθανότητες να πρόκειται για σύμπτωση είναι ελάχιστες» έγραφε στο e-mail του.
Αφού εντατικοποίησε τις έρευνες του, ο Japhet εντόπισε την εγγονή (Michelle Mendelowitz) της Tikva στις ΗΠΑ, παροτρύνοντας την Corporon να επικοινωνήσει μαζί της. «Μπορεί να μας οδηγήσει στα παιδιά της Rosa στο Ρεχοβότ» της είπε.
Η Corporon επικοινώνησε άμεσα με την εγγονή της στο Λος Άντζελες και της διηγήθηκε την ιστορία. Εκείνη, της είπε ότι η Spera ήταν η «θετή» της γιαγιά, καθώς μετά τον χωρισμό της με τον πρώτο άνδρα της- που λεγόταν Vittorio Moustaki-, είχε παντρευτεί τον παππού της.
Η Mendelowitz και η μητέρα της γνώριζαν την Rosa (Shoshana), η οποία πέθανε πριν από λίγα χρόνια. Μάλιστα, η Μendelowitz έδωσε κάποια στοιχεία στην συγγραφέα για τα δύο παιδιά της Rosa, τον Avraham και τον Peretz Hassid.
Διαβάστε αύριο στο δεύτερο μέρος πως αντέδρασαν τα αδέλφια Hassid όταν έμαθαν την ιστορία και το «μυστικό» της μητέρας τους, Shoshana.
Μετάφραση/Επιμέλεια – OnAlert
Πηγή – ynet.com
