Μια περίεργη δήλωση του Αμερικανού τότε Υφυπουργού Εξωτερικών, Νίκολα Μπέρνς ύστερα από τη συνάντηση του με την Ντόρα Μπακογιάννη το 2008 σχετικά με τον Άη Στράτη, έφερε τη χώρα ενώπιον της αμφισβήτισης των κυριαρχικών της δικαιωμάτων: “ Είναι ένα πολύ ευαίσθητο θέμα” είχε πει ο κ. Μπέρνς “όμως πρόκειται για ένα ελληνικό νησί και δεν χωρά καμία αμφιβολία γιαυτό. Θέση μας είναι όμως ότι πρόκειται καθαρά για θέμα του ΝΑΤΟ και η συμμαχία θα πρέπει να προσπαθήσει να υπάρξει διακανονισμός και να προχωρήσουν οι ασκήσεις και να επιλυθούν οι διαφορές”
Λίγες ώρες πριν, οι προειδοποιήσεις των Τούρκων ότι δεν μπορούν να ελέγξουν την αντίδραση του στρατού τους, και ότι θα αναχαίτιζαν ελληνικά αεροσκάφη που θα πετούσαν πάνω από το νησί, έπιασαν τόπο.
Όπως αποκαλύπτουν τα ΝΕΑ σήμερα ΗΠΑ και ΝΑΤΟ υπέκυψαν στις αξιώσεις τις Άγκυρας με πολύ μεγάλη ευκολία “σιγοντάροντας” στο “γκριζάρισμα” του Αιγαίου και μάλιστα 2 φορές. Μια το 2007 στα πλαίσια της ΝΑΤΟικής άσκησης “noble archer” (τολμηρός τοξότης) και μια τον επόμενο χρόνο. Μάλιστα οι ΗΠΑ τονίζουν ότι το 2007 η άσκηση ματαιώθηκε επειδή οι Τούρκοι διαμαρτυρήθηκαν έντονα αφού η Αθήνα είχε συμπεριλάβει τη Λήμνο (και τον Άη Στράτη) στα πλαίσια της άσκησης. “Ο ‘Αη Στράτης είναι αποστρατικοποιημένη ζώνη” αξίωσαν οι Τούρκοι και προειδοποίησαν για αναχαιτίσεις.
Απόρρητα τηλεγραφήματα που αποκαλύπτει το wikileaks, τονίζουν ότι οι ΗΠΑ ενημερώθηκαν για τη ματαίωση της άσκησης όχι από την ελληνική κυβέρνηση αλλά από …τον Τύπο. Από τα ίδια τηλεγραφήματα προκύπτει επίσης ότι η περίφηµη δήλωση του Νίκολας Μπερνς για το καθεστώς του νησιού το 2008 δόθηκε ως «δώρο» στην Ντόρα Μπακογιάννη, η οποία ζητούσε δήλωση στήριξης για να κάµψει τις αντιδράσεις στο εσωτερικό. Η δήλωση έγινε µε παράλληλη επισήµανση στους Τούρκους ότι δεν στρεφόταν εναντίον τους, καθώς η Αγκυρα είχε ήδη επιβάλει τις µονοµερείς διεκδικήσεις της.
Το 2007 η ελληνική πλευρά συµπεριέλαβε τη Λήµνο (και τον Αϊ-Στράτη) στη ΝΑΤΟΪΚΉ άσκηση «Τολµηρός Τοξότης». Οταν οι Τούρκοι το αντιλήφθηκαν, διαµαρτυρήθηκαν στους Αµερικανούς υποστηρίζοντας ότι η Λήµνος όπως και ο Αϊ-Στράτης αποτελούν «αποστρατικοποιηµένη ζώνη». Το ΝΑΤΟ µαταίωσε την άσκηση, επιχειρώντας να µη δείξει ότι κλίνει υπέρ της Ελλάδας. Την επόµενη χρονιά (2008) το σενάριο επαναλήφθηκε και κατέληξε σε νέα µαταίωση της άσκησης.
Οπως προκύπτει από τηλεγράφηµα της αµερικανικήςπρεσβείας στην Αθήνα λίγες µέρες µετά τηµαταίωση της άσκησης (στις 27 Φεβρουαρίου του 2007), οι Αµερικανοί δεν είχαν ενηµερωθεί από το ΝΑΤΟ για το τι διηµείφθη µε τον Αϊ-Στράτη. Εξ ου και ο αµερικανός πρεσβευτής Τσαρλς Ρις σηµειώνει ότι «αν η πρεσβεία γνώριζε από ΝΑΤΟΪΚΉ ή αµερικανική πηγή την απόφαση γιαµαταίωση της άσκησης αντί νατο µάθει από τον ελληνικό Τύπο, θα είχαµεπροσπαθήσει να διαχειριστούµε την ελληνική αντίδραση µε τρόπο που να προκαλέσει µικρότερη ζηµιά στην εικόνα του ΝΑΤΟ». Εγραφε µάλιστα ότι προσπαθούσε να καταστήσει σαφές ότι η πρεσβεία δενµπορεί να βοηθήσει στη διαχείρισητης αντίδρα σης αν η ελληνική κυβέρνηση ενηµερώνει πρώτα τον Τύπο και µετά τους Αµερικανούς.
Σε ό,τι αφορά το πρακτικό µέρος, από το τηλεγράφηµα προκύπτει ότι οι Τούρκοι αντέδρασαν επειδή, όταν δηµοσιεύθηκε το προσχέδιο της άσκησης, οι ελληνικές Αρχές έσπευσαν να εκδώσουν ΝΟΤΑΜ, η οποία συµπεριελάµβανε στην άσκηση τον Αϊ-Στράτη και τη Λήµνο (σ.σ.: το καθεστώς της οποίας αµφισβητείται πάγια από την Αγκυρα). Στο σχόλιό του ο αµερικανός πρεσβευτής εκφράζει αµφιβολίες για το αν η ελληνική κυβέρνηση παίζει κάποιο παιχνίδι µε τη συµπερίληψη της Λήµνου στη NOTAM, ενώ σηµειώνει ότι στο παρελθόν οι Τούρκοι δεν είχαν αντιδράσει σε ελληνοαµερικανική άσκηση που είχε συµπεριλάβει τον Αϊ-Στράτη. Συµπληρώνει, ακόµη, ότι ο αρχηγός του ΓΕΕΘΑ ναύαρχος Χηνοφώτης είπε στους Αµερικανούς ότι το σύστηµα του ΝΑΤΟ «είχε κακοποιηθεί».
Όπως αποκαλύπτουν τα ΝΕΑ:
Λίγες µέρες αργότερα, οι Τούρκοι και συγκεκριµένα ο αναπληρωτής διευθυντής του τουρκικού ΥΠ.ΕΞ. για τις Αεροναυτικές Υποθέσεις, Μπασάτ Οζτούρκ, λέει στην αµερικανίδα επιτετραµµένη στην Αγκυρα Νάνσι Μακελντάουνι ότι οι Τούρκοι «εξεπλάγησαν» από την ελληνική αντίδραση στη µαταίωση της άσκησης,καθώς και από τις ελληνικές ανησυχίες για τον Αϊ-Στράτη. Υποστήριξε ότι τοτουρκικό ΥΠ.ΕΞ. δεν είχε καµία εµπλοκή στην απόφαση του ΝΑΤΟ, ούτε είχε παρουσιάσει κάποια νέα θέση για τα θέµατα του Αιγαίου και απέδωσε τη µαταίωση σε κακή επικοινωνία εντός του ΝΑΤΟ. Αφησε, πάντως, αιχµές για το γεγονός ότι τοτουρκικό ΥΠ.ΕΞ.
παρακολούθησε το θέµαµέσα από τον ελληνικό Τύπο, αφού ηΕλλάδα δεν προσέγγισε την Τουρκία διά της επίσηµης οδού.
Την ίδια µέρα κι ενώ το θέµα έχει λάβει µεγάλη δηµοσιότητα, ο αµερικανός επιτετραµµένος στην Αθήνα Τόµας Κάντριµαν σηµειώνει ότι ο αµερικανός αναπληρωτής βοηθός υπουργός ΕξωτερικώνΜάθιου Μπράιζα (είχε µόλις επισκεφθεί την Αθήνα)
υποσχέθηκε στονεκπρόσωπο του ΥΠ.ΕΞ. Γ. Κουµουτσάκο ότιοι ΗΠΑ θα προχωρούσαν σεκάποια δήλωση – ενόψει ή κατόπιν της επίσκεψης της Ντόρας Μπακογιάννη στην Ουάσιγκτον –, σύµφωνα µε την οποία θα ξεκαθάριζαν ότι ο Αϊ-Στράτης δεν είναι αποστρατικοποιηµένος. Αλλά το ενδιαφέρον είναι άλλο. Ο Κάντριµαν εξέφραζε την πεποίθηση ότι οι πρεσβείες στην Αθήνα και στην Αγκυρα έπρεπε να προχωρήσουν σε παράλληλα διαβήµατα στις δύο πρωτεύουσες για να τους διαµηνύσουνότι οι Αµερικανοί δεν επιθυµούν να εµπλακούν περαιτέρω στους «καβγάδες» για τα νησιά του Αιγαίου.Επισηµαίνει, πάντως, ότι η πρεσβεία στην Αθήνα, παρότι έψαξε, «δεν βρήκε στοιχεία ή προηγούµενα που να υποστηρίζουν το επιχείρηµα ότι ο Αϊ-Στράτης είναι αποστρατικοποιηµένος». Παρέπεµπε, δε, σε δήλωση του Μπιλ Κλίντον του 1996 για τη Γαύδο.
Οι Αµερικανοί ανησυχούσαν για την αρνητική εικόνα του ΝΑΤΟ στην ελληνική κοινή γνώµη, ηοποία δηµιουργούσε αντιαµερικανικά ανακλαστικά, ενώ δυσκόλευε την όποια πολιτική απόφαση για µεγαλύτερη συµµετοχή της Ελλάδας στις ΝΑΤΟΪΚΈς επιχειρήσεις. Ξεκαθαρίζει ότι οι ΗΠΑ δεν σκοπεύουν να επιτρέψουν στην Ελλάδα να χρησιµοποιεί το ΝΑΤΟ ή τους Αµερικανούς για τους δικούς της σκοπούς. Οπως λέει, «στόχος µας δεν είναι να κρατήσουµε ισορροπία στις σχέσεις ανάµεσα στην Ελλάδα και την Τουρκία, αλλά να µη συρθούµε περισσότερο σε αυτή την τριβή». Προτείνει να υπάρξει αµερικανική δήλωση σε ανώτερο επίπεδο που θα ξεκαθαρίζει ότι το νησί δεν είναι αποστρατικοποιηµένο, αλλά ταυτόχρονα να ενηµερωθεί η Τουρκία ότι αυτή η δήλωση δεν είναι εναντίον της. Φτάνει µέχρι να πει πως, αν η Ελλάδα εγείρει το θέµα στο ΝΑΤΟ, οι ΗΠΑ θα τη στηρίξουν, αλλά δεν θα κάνουν όλη τη δουλειά. Και δεν παραλείπει να προσθέσει ότι η κυβέρνηση οφείλει να κατανοήσει ότι «ο βασικός σύµµαχός της στα ΝΑΤΟΪΚΆ ζητήµατα δεν είναι ο ελληνικός Τύπος, αλλά οι ΗΠΑ».
ΟΛΟΚΛΗΡΑ ΤΑ ΤΗΛΕΓΡΑΦΗΜΑΤΑ ΤΟΥ WIKILEAKS
id: 98891
date: 3/2/2007 17:31
refid: 07ATHENS459
origin: Embassy Athens
classification: CONFIDENTIAL
destination:
header:
VZCZCXYZ0004
OO RUEHWEB
DE RUEHTH #0459/01 0611731
ZNY CCCCC ZZH
O 021731Z MAR 07
FM AMEMBASSY ATHENS
TO RUEHC/SECSTATE WASHDC IMMEDIATE 8309
INFO RUEHZG/NATO EU COLLECTIVE PRIORITY
RUEKJCS/SECDEF WASHDC PRIORITY
—————– header ends —————-
C O N F I D E N T I A L ATHENS 000459
SIPDIS
SIPDIS
E.O. 12958: DECL: 03/02/2017
TAGS: PREL, PGOV, MOPS, NATO, GR
SUBJECT: AEGEAN MIGRAINE: GREECE REACTS TO NATO EXERCISE
CANCELLATION
REF: HOTR 6 837 0051 07
Classified By: AMBASSADOR CHARLES RIES. REASONS 1.4 (B) AND (D).
1. (C) SUMMARY: The February 26 decision to withdraw NATO
participation from the February 27 Noble Archer exercise over
the Aegean island of Agios Efstratios has created an uproar
in Greece. The Greek press blasted NATO for being «duped by
Turkey» into believing the island’s status was under dispute.
The normally low-key Greek armed forces chief Admiral
Chinofotis told Embassy DATT that he believed the NATO system
had been «abused.» An attempt by the Greek government
spokesman to provide NATO some breathing space by claiming
the exercise had been postponed due to bad weather had little
DE RUEHAK #0598 0741556 ZNY CCCCC ZZH O 151556Z MAR 07 FM AMEMBASSY ANKARA TO RUEHC/SECSTATE WASHDC IMMEDIATE 1347 INFO RUEHZG/NATO EU COLLECTIVE PRIORITY RHMFISS/39ABG INCIRLIK AB TU PRIORITY RHMFISS/HQ USEUCOM VAIHINGEN GE PRIORITY RUEKJCS/JOINT STAFF WASHDC//J-3/J-5// PRIORITY RUEUITH/ODC ANKARA TU PRIORITY RUEHAK/USDAO ANKARA TU PRIORITY
—————– header ends —————-
C O N F I D E N T I A L ANKARA 000598
SIPDIS
SIPDIS
E.O. 12958: DECL: 03/15/2017 TAGS: PREL, MARR, MOPS, NATO, GR, TU SUBJECT: TURKEY/GREECE/NATO: NOBLE ARCHER CANCELLATION AND STATUS OF AGIOS EFSTRATIOS
REF: A. ATHENS 0459 B. ATHENS 0550
Classified By: Deputy Chief of Mission Nancy McEldowney for reasons 1.4 (b,d).
1. (C) We understand the commander of the NATO Air Component Command in Izmir cancelled NATO involvement in the February 27 Noble Archer exercise in the Aegean after Greek authorities posted a NOTAM that included the island of Limnos, whose demilitarized status is in dispute. MFA Deputy Director General for Aviation and Maritime Affairs Basat Ozturk, a NATO veteran who handles Aegean issues, told us March 15 that the MFA was taken by surprise by the Greek reaction to the cancellation and concerns over the island of Agios Efstratios.
2. (C) He said the MFA had taken no position in the decision on the exercise, nor has it presented any new position on Aegean issues at NATO or elsewhere since then. He attributed the exercise cancellation to poor communication between NATO components, from Brussels down to the CAOC level. Ozturk said the Secretary General had queried Turkey’s NATO permrep, who had merely advised that NATO should maintain its traditional neutral stance in Greece-Turkey disputes.
3. (C) Ozturk said the MFA has been following the issue in the Greek press, since Greece has not approached Turkey through any official channels. A senior Greek Embassy official had visited his department March 15 and had not mentioned the issue. He said that numerous channels exist for the Greeks to express their concerns, including the scheduled March 22 Turkey-GreeQ Steering Group meeting at the political director level where Aegean confidence-building measures are on the agenda.
4. (C) We recommend the Department refer specific queries about the cancellation of Noble Archer to NATO. We should stick to our standing guidance on Greece-Turkey Aegean issues if asked about the status of Agios Efstratios. Injecting ourselves into this latest dispute, merely a new variation on an old theme, runs the risk of appearing to undermine NATO decision-making and needlessly places the US squarely in the middle of the controversy.
Visit Ankara’s Classified Web Site at http://www.state.sgov.gov/p/eur/ankara/
WILSON
=======================CABLE ENDS=
id: 100563
date: 3/15/2007 14:59
refid: 07ATHENS550
origin: Embassy Athens
classification: CONFIDENTIAL
destination: 07ATHENS459
header:
VZCZCXYZ0023
OO RUEHWEB
DE RUEHTH #0550/01 0741459
ZNY CCCCC ZZH
O 151459Z MAR 07
FM AMEMBASSY ATHENS
TO RUEHC/SECSTATE WASHDC IMMEDIATE 8459
INFO RUEHZG/NATO EU COLLECTIVE PRIORITY
RUEHAK/AMEMBASSY ANKARA PRIORITY 4652
RHEHNSC/NSC WASHDC PRIORITY
RUEKJCS/JCS WASHDC PRIORITY
RUEKJCS/SECDEF WASHDC PRIORITY
—————– header ends —————-
C O N F I D E N T I A L ATHENS 000550
SIPDIS
SIPDIS
E.O. 12958: DECL: 03/15/2017
TAGS: PREL, PGOV, MOPS, NATO, GR
SUBJECT: PROPOSED U.S. STATEMENT ON GREEK ISLAND OF AGIOS
EFSTRATIOS
REF: ATHENS 459
Classified By: CHARGE D’AFFAIRES THOMAS COUNTRYMAN.
REASONS 1.4 (B) AND (D).
1. (C) SUMMARY: The recent dispute between Greece and Turkey
over the status of the island of Agios Efstratios, which led
to NATO’s cancellation of its participation in a February 27
exercise, has received major press and government attention
here. The GoG instructed its Pemrep to NATO Ambassador Sevas
to raise it with NATO SYG de Hoop Scheffer, but the SYG
reportedly declined to get involved. As DAS Bryza promised
during his visit to Athens March 13, the U.S. should make a
statement in the lead-up to, or during, FM Bakoyannis’ March
22 visit to Washington affirming U.S. view that Agios
Efstratios is not/not a de-militarized island under any
treaty. Furthermore, Embassy proposes demarches to Athens
and Ankara explaining our position and stating firmly our
wish not to be further involved in their squabbles over
Aegean islands. We believe this statement and demarches will
help stop further deterioration of NATO’s reputation in
Greece and reduce U.S. future involvement in Aegean disputes.
END SUMMARY.
SQUABBLING IN THE AEGEAN
————————
2. (C) BACKGROUND (see also reftel): The long-standing
dispute over the status of various islands in the Aegean
hinges on different interpretations of several treaties that
designated a dozen or so named Greek islands near Turkey as
«de-militarized.» Beginning in the 1990s, GoT statements
have argued that the other several thousand Greek islands not
named specifically in the treaties may be considered «grey
zones» of un-determined status. The latest exchange in this
debate centers on the de-militarized status of the Greek
island of Agios Efstratios, which arose in connection with a
planned NATO exercise on February 27. The Turkish CAOC 6
commander advised NATO that the island was «one of the
demilitarized islands» under international treaties. Greece
further muddied the waters by issuing a NOTAM stating that
Agios Efstratios and the island of Limnos (whose
de-militarized status, while also debated, has de facto been
acknowledged by both sides) would be part of the NATO
exercise area. NATO withdrew its participation from the
exercise, citing its long-standing policy not to become
involved in disagreements between member states.
3. (C) The cancellation provoked considerable press and
government consternation in Greece. Always wary of NATO,
both interpreted «neutrality» on NATO’s part as lending
support to Turkey’s claim that Aegean islands constitute
undetermined «grey zones.» Embassy has found no evidence or
precedent to support claims that Agios Efstratios (which is
not mentioned in any of the relevant treaties) is a
de-militarized island. Indeed, following a similar argument
over the island of Gavdos in 1996, President Clinton stated
that there was no question about Greek sovereignty.
GREEK ASKS BRYZA TO STEP IN
—————————
4. (C) On the margins of the March 13 Greece-U.S. ECC, Greek
MFA spokesman Giorgos Koumoutsakos asked DAS Bryza to make a
statement affirming the U.S. view that Agios Efstratios is
not a de-militarized island. Bryza declined to make an
immediate statement but committed the U.S. to go on-record on
the issue in the lead-up to, or during, Greek FM Bakoyannis,
March 22-23 visit to Washington.
WHY WE SHOULD DO IT
——————-
5. (C) NATO’s ability to conduct exercises near Agios
Efstratios is not crucial to its operations in the Aegean or
eastern Mediterranean. But the wide-spread perception in
Greece that Turkey can use NATO to score points in disputes
over islands, and that NATO has no capacity to differentiate
spurious claims from valid arguments, is extremely damaging
to NATO’s image amongst Greeks, many of whom are reflexively
anti-American and, by association, critical of NATO. The GoG
has run political risks in making even its modest
contributions to NATO’s operations in Afghanistan. NATO and
the U.S. cannot expect the GoG to make an effort to
contribute more to NATO if the Greek public believes that
NATO is willing to allow itself to be used by Greece’s chief
regional rival.
PROPOSED PLAN OF ACTION
———————–
6. (C) At the same time, we have no desire to allow the
Greeks to use NATO or us in a similar way for their own ends.
Our goal, thus, is not to maintain a «balance» in relations
between Greece and Turkey but to avoid being dragged deeper
into the fray. Given recent events, we propose the following
steps to help repair the situation:
— During the week of March 19 in the lead-up to FM
Bakoyannis’ March 22-23 visit to Washington, an appropriate
U.S. official (U/S Burns or DAS Bryza) should make the
following on-record statement: «the U.S. does not consider
Agios Efstratios to be de-militarized under any treaty.»
— We should inform Turkey that this statement is not
directed against it. The statement simply expresses our view
of the new Turkish argument on the status of Agios Efstratios
and does not imply that we are in any way changing our
even-handed position on the long-standing disagreement over
islands like Limnos and Lesvos. We should also inform Turkey
that within NATO, we would not support the GoT position on
Agios Efstratios.
— We should inform the Greeks that we intend to issue the
statement. If Greece intends to raise the issue further with
the NATO SYG or in the NAC in order to re-schedule the
exercise, Greece will have our support, but we will not do
the heavy lifting for them.
— We should further inform Greece that our cooperation in
NATO and as strategic partners depends on good communication.
We were disappointed that the GoG released full details to
the press on the Agios Efstratios incident a full day before
informing us of its concerns. The GoG should view the U.S.
— and not the Greek press — as its chief ally on NATO
issues.
— We should also note to the Greeks that it was not helpful
of them to release a NOTAM in advance of the February 27
exercise mentioning both Agios Efstratios and Limnos.
Mentioning the de facto de-militarized island of Limnos, for
whatever motives, unnecessarily raised tensions and created a
tit-for-tat atmosphere. The U.S. is not interested in
playing such games and does not appreciate either NATO or the