Μια συνέντευξη-συζήτηση «ποταμός» του Αντώνη Κακαρά με τον Αντιστράτηγο Τάκη Παπαγεωργόπουλο,μέσα από την οποία αποκαλύπτονται για πρώτη φορά άγνωστες και σκοτεινές πτυχές της ιστορίας μας. Το κείμενο της συνέντευξης τεράστιο και το πλήθος των πληροφοριών επίσης μεγάλο. Θα δημοσιεύουμε λοιπόν αποσπάσματα.
Αποκάλυψη πρώτη; Το άγνωστο πραξικόπημα που έγινε το 1961!
Στον πρόλογό του γράφει ο Αντώνης Κακαράς:
Ο Παπαγεωργόπουλος είναι τάξης 1954 και από τα στελέχη του στρατού που δραστηριοποιήθηκαν στη δεκαετία του 1960 στην υπόθεση ΑΣΠΙΔΑ. Υπέστη τις σχετικές επιπτώσεις (δίκη, καταδίκη κ.ο.κ) ενώ στη δικτατορία εμπλέκεται με κινήσεις εναντίον της και αντίστοιχες συνέπειες, όπως φαίνονται και στην συνέντευξη. Κεντρώας ιδεολογικής τοποθέτησης, προσκολλημένος στην οικογένεια Παπανδρέου με την οποία και συντηρεί σχέσεις, που είναι εμφανείς στα λεγόμενά του. Οι σχέσεις αυτές επιδρούν καταλυτικά στις ενέργειές του και τις καθορίζουν ανάλογα.
Το στοιχείο που κυριαρχεί στη συνέντευξη αυτή είναι η θέληση για αποκαλύψεις, για πράγματα ΄΄που ακούγονται για πρώτη φορά΄΄. Και η προσπάθεια του Παπαγεωργόπουλου να πείσει για την πρωτεύουσα σημασία του δικού του ρόλου σε γεγονότα όπου, κατ’ αυτόν προβλήθηκαν άλλοι και αποσιωπήθηκε η δική του συμβολή και προσφορά. Η πικρία του Παπαγεωργόπουλου είναι εμφανής και σ’ αυτήν οφείλεται και η επιθυμία να τα ΄΄αποκαλύψει όλα΄΄.
Στα λεγόμενά του υπάρχουν στοιχεία εντυπωσιακά, που η υιοθέτησή τους προϋποθέτει περαιτέρω έρευνα. Το ότι π.χ. έγινε απόπειρα πραξικοπήματος από στρατιωτικούς το 1961 και δεν αποκαλύφθηκε στον Τύπο, αλλά και δεν καταγράφεται σε μελέτες, αναλύσεις κ.λ.π. Το ότι τον Απρίλιο του 1973 συναντάται με αξιωματικό της ΚΥΠ (ο ίδιος κρυπτόμενος) ο οποίος του αποκαλύπτει και τις επερχόμενες κινήσεις στην Κύπρο (πραξικόπημα και εισβολή) αλλά και τα σχέδια που υλοποιήθηκαν των μεταπολιτευτικών αλλαγών και προοπτικών. Τέλος ο ρόλος του Αβέρωφ στην υπόθεση ΄΄πυτζάμα΄΄ κ.λ.π. αποτελούν στοιχεία, τα οποία ο γράφων δεν επεδίωξε στα πλαίσια της προσπάθειας αυτής να εξετάσει. Καταχωρούνται για μελλοντικές έρευνες, αλλά επισημαίνεται η σχέση του στελέχους αυτού με την οικογένεια Παπανδρέου και η ροή πληροφόρησης των Γεωργίου και Ανδρέα Παπανδρέου την κρίσιμη εκείνη προδικτατορική περίοδο. Εάν πράγματι ο Ανδρέας είχε τέτοια και τόση ενημέρωση από την πλευρά του Π., οι ασχολούμενοι με την υπόθεση ΑΣΠΙΔΑ, θα πρέπει κάπως να ανασκευάσουν τα περί του ρόλου του και τις ΄΄πελατειακές΄΄ σχέσεις του με στελέχη των Ενόπλων Δυνάμεων (για να χρησιμοποιήσουμε τον όρο από τις εργασίες περί ΕΔ του Βερέμη).
Το απόσπασμα της συνέντευξης:
.- Κύριε Παπαγεωργόπουλε μόλις μου είπατε ότι πριν το 1967 είχαν γίνει δύο απόπειρες πραξικοπήματος από αξιωματικούς εν ενεργεία. Μπορείτε να καλύψετε αυτό το θέμα;
Π. Δεν ξέρω λεπτομέρειες. Αλλά θα σας πω για το ’61 που ξέρω αρκετά πράγματα, δεν ξέρω για την προηγούμενη που ήτανε Ιδεάτες … Αυτό πρέπει να έγινε το ’55, κάτι τέτοιο νομίζω, που ήτανε αυτοί οι δέκα πάρα πολύ σκληροπυρηνικοί Ιδεάτες μαζί με τα ανάκτορα. Βέβαια μπήκε ση μέση ο ίδιος ο Παύλος και απέτρεψε, ο βασιλιάς εννοώ, ο βασιλιάς τότε και απέτρεψε το να γίνει τότε πραξικόπημα στρατιωτικό. Αλλά το ’61 συνέβη το εξής, επειδή το ξέρω καλύτερα.
.- Για να κλείσουμε την υπόθεση του ’55 που λέτε, μήπως εννοείτε την απόπειρα, το κίνημα που έγινε με την παραίτηση του Παπάγου;
Π. Μπορεί να είναι αυτό, μπορεί. Αλλά νομίζω ότι και νωρίτερα υπήρχε. Νομίζω και νωρίτερα. Δεν ήτανε μια φορά. Επί Παύλου, την δεκαετία του ’50, είχαμε πάλι κάποια απόπειρα εκτροπής. Δεν ήτανε μόνο όταν πέθανε ο Παπάγος. Όταν πέθανε ο Παπάγος έγινε το εξής.
.- Όταν παραιτήθηκε ο Παπάγος σας είπα.
Π. Παραιτήθηκε;
.– Όταν ήταν αρχιστράτηγος και παραιτήθηκε, αξιωματικοί Ιδεάτες έκαναν κίνημα μέσα στην Αθήνα για να τον υποχρεώσουν να αποσύρει την παραίτηση του. Αυτό εννοείτε;
Π. Ένα είναι αυτό. Αλλά αφότου πέθανε, ξαναεπιχειρήθηκε να γίνει, αλλά έγιναν οι εκλογές κατά τέτοιον τρόπο που τις πήρε ο Καραμανλής. Διαφορετικά ήταν έτοιμο πραξικόπημα. Αυτό το ξέρω διότι εμένα με είχαν μπλέξει στην υπόθεση αυτή. Τι εννοώ. Ήταν ο Κουρούκλης αρχηγός του πυροβολικού τότε και επειδή έτυχε να περάσει από το σπίτι μου, από την Ακράτα και να δει τη φωτογραφία ότι ήμουν εύελπις και τέτοια ρώτησε, νόμιζε ότι ήμουν δικός του άνθρωπος και εμένα μου είχαν δώσει εντολή όταν πήγα στην Εύβοια ανθυπολοχαγάκι, ότι «Θα σου δώσουμε διαφορετικά …» πως τα λένε με τον ασύρματο …, όχι σήματα, διαφορετικά …
.- Συνθηματικά.
Π. Συνθηματικά ναι. «… στην περίπτωση που συμβεί κάτι, να σου πούμε να καταλάβεις τη σχολή πεζικού.»
.- Ως ανθυπολοχαγός το 1950…;
Π. ’55. Γι’ αυτό λέω ότι προϋπήρξαν μέσα στο ’50 διάφορες κινήσεις τέτοιες από τους σκληροπυρηνικούς Ιδεάτες, Γωγούσης, πως τον λένε …, Κουρούκλης … Αυτοί ήτανε οι πολύ σκληροί. Αλλά αυτό το ’61 είναι εντελώς διαφορετικό. Αυτό το ξέρω … Ξέρω πάρα πολλά πράγματα να σας πω πάνω σε αυτό.
.- Καλύψτε το 1961, τι έγινε;
Π. Το ’61 έγινε το εξής. Ήρθε ο Γρίβας από κάτω σαν Διγενής και απελευθερωτής και όλα αυτά της Κύπρου και τον παρέσυραν, εκτός από τους πολιτικούς Βενιζέλος και τέτοια, έτσι; Αν το θυμόσαστε, εάν το έχετε ακούσει. Να κάνει πραξικόπημα εναντίον του Καραμανλή. Ο Ι.Δ.Ε.Α. διασπάστηκε τότε, διασπάστηκε σε καραμανλικούς και αντικαραμανλικούς. Ο Ι.Δ.Ε.Α.. 1.500 περίπου αξιωματικοί Ιδεάτες αντικαραμανληκοί με επικεφαλής τον Γρίβα έκαναν πραξικόπημα. Κατέλαβαν το Γενικό Επιτελείο Στρατού και την Γενική Ασφάλεια. Και μάλιστα, Σάββατο βράδυ ήτανε, δεν ξέρω την ακριβή ημερομηνία, δεν την θυμάμαι, τη Γενική Ασφάλεια στη Μπουμπουλίνας την κατέλαβε ο Άρης ο Μπουλούκος.
Μέσα ήτανε κρατούμενοι αξιωματικοί Ελληνοκύπριοι, οι οποίοι θεωρούνταν λιποτάκτες, επειδή ήθελαν να πάνε να πολεμήσουν στην Κύπρο σαν Κύπριοι που ήτανε. Τους είχαν συλλάβει σαν λιποτάκτες. Τους ελευθέρωσε αυτούς ο Μπουλούκος, συνέλαβε όσους ήταν μέσα υπηρεσία.
Αλλά στις πέντε το πρωί όμως το πράγμα κατεστάλη ως εξής, όπως θα σου πω τώρα. Διοικητής της Κ.Υ.Π. ήταν ο Νάτσινας. Ο Νάτσινας ήταν πανέξυπνος, ήταν τρομερός άνθρωπος. Ο διοικητής, ο διευθυντής της Κ.Υ.Π. τότε ο Νάτσινας ήταν φοβερός, σαΐνι, όχι αστεία. Ο Καραμανλής ήτανε στον Άγιο Κωνσταντίνο που πήγαινε συνήθως. Σαββατοκύριακα τα περνούσε στον Άγιο Κωνσταντίνο. Τον πήρε τηλέφωνο και του είπε «Γίνεται αυτό, πρέπει να μην βγει στη φόρα τίποτα απολύτως διότι θα πέσει η κυβέρνηση. Θα τα κανονίσω μέχρι το πρωί, μην ανησυχείτε.» Πράγματι ενώ είχαν καταλάβει το Γενικό Επιτελείο Στρατού, στις 5 το πρωί δίνει ο Γρίβας εντολή «Σταματήστε. Παραδοθείτε, δεν τρέχει τίποτα.» Τώρα ποιοι υποχρεώσανε τον Γρίβα να πει έτσι στους αξιωματικούς δεν ξέρω. Είχε πετύχει το κίνημά τους, είχαν καταλάβει το Γενικό Επιτελείο Στρατού, είχανε καταλάβει τη Γενική Ασφάλεια, είχανε πιάσει κόσμο και κοσμάκη, όμως ξαφνικά ο Γρίβας τους είπε «Σταματάμε. Όχι δεν γίνεται τίποτα.» Δεν βγήκε καθόλου στη φόρα, διότι σας λέω ήτανε πολύ έξυπνος ο Νάτσινας, κατάλαβε ότι θα πέσει η κυβέρνηση. Και όχι μόνο αυτό. Τους επικεφαλείς αξιωματικούς …, ήτανε αρχηγός πεζικού τότε ο υποστράτηγος ο Μορώνης, ήτανε ένας από τους αρχηγούς αυτής της κίνησης. Ο Καραμανλής τους αποστράτευσε τους στρατηγούς, (ήταν 1600 περίπου, έτσι;) Τους αποστράτευσε αλλά τους έβαλε σε μεγάλες θέσεις. Τους φώναξε τους είπε «Ότι έγινε, έγινε. Δεν τρέχει τίποτα. Δεν μιλάει κανείς. Δεν περνάτε ούτε στρατοδικείο, ούτε τίποτα, ούτε τιμωρείται κανείς. Και θα σας βάλω και σε μεγάλες θέσεις.» Όπως έβαλε ορισμένους από αυτούς στη Δ.Ε.Η., στον Ο.Τ.Ε., δεν υπήρχε τότε Ο.Τ.Ε.. Σε τέτοιες {θέσεις} …, προέδρους. Τους δε μικρούς, τους πιο ζωηρούς, όπως ήτανε ο Μπουλούκος επί παραδείγματι ο Άρης, ήταν ο Άρης ο Μπουλούκος, ήταν ο Θεοφιλογιαννάκος. Μέσα στο κόλπο αυτό ήταν και ο Θεοφιλογιαννάκος. Και δεν ξέρω ποιοι άλλοι, γιατί δεν είχα καμία σχέση με όλα αυτά. Είπε το εξής ο Νάτσινας, «Αυτούς θα τους στείλουμε τον έναν στην Θράκη, τον άλλον στη Δυτική Μακεδονία, τον άλλον στην Κρήτη, τον άλλον στην Ρόδο …Τους πιο ζωηρούς, τους 30, δεν θα τους αποστρατεύσουμε, θα τους απομονώσουμε σε διάφορες μονάδες, που να μην μπορούν να έρχονται σε επαφή. Και θα αποστρατεύσουμε μόνο την ηγεσία τους. Τους πολύ ψηλά.» Είναι και ο Παπαθανασίου μπλεγμένος. Όχι ο Περικλής ο Παπαθανασίου που στη συνέχεια ήταν και στα ανάκτορα και όλα αυτά, που ήταν πολύ καλός αξιωματικός ο στρατηγός αυτός ας πούμε. Αλλά ή αδερφός του ή πρώτος ξάδερφος του Παπαθανασίου, ήτανε μέραρχος στην Κοζάνη. Αυτόν τον Παπαθανασίου, ο οποίος ήταν πολύ καλός και αυτός αξιωματικός, τον έβαλε τότε πρόεδρο στην Δ.Ε.Η. απάνω στην Πτολεμαΐδα.
.- Κύριε Παπαγεωργόπουλε γιατί ο Γρίβας και 1.500 αξιωματικοί έκαναν αυτό το κίνημα; Και ποια ημερομηνία; Θυμάστε;
Π. Όχι, δεν ξέρω ακριβώς.
.- Ήταν πριν τις εκλογές του ’61 της βίας και νοθείας, όπως εκλήθησαν, ή μετά;
Π. Το πιθανότερο είναι να ήταν μετά. Το πιθανότερο. Όχι, όχι. Νομίζω ότι ήταν πριν. Μπορείτε να τα βρείτε πάντως, μην … Αυτό μπορείτε να το βρείτε. Και μάλιστα ο Μπουλούκος ξέρει λεπτομέρειες γιατί ήτανε ο άνθρωπος που ήτανε δίπλα στον Γρίβα και έδινε τις εντολές. Ο Μπουλούκος ήτανε υπασπιστής του.
.- Ποιοι ήτανε οι σκοποί των κινηματιών; Γιατί έγινε αυτό το κίνημα;
Π. Ήταν αντικαραμανλικοί, Ιδεάτες και αυτοί. Ιδεάτες. Δεν ξέρω εάν ξέρετε … Ο Καραμανλής μόλις έγινε ισχυρός, το ’58, όταν άρχισε να ισχυροποιείται, λέει «Ι.Δ.Ε.Α. θα σας αλλάξω την Παναγία. Θα ελέγξω τον Ι.Δ.Ε.Α., όχι τα ανάκτορα. Δεν θα μου κάνετε εσείς ότι θέλετε.» Έτσι τότε έφαγε, αν θυμόσαστε, όλους τους στρατηγούς και έβαλε αρχηγό τον…, πως τον λέγανε τον …, που ήταν απότακτοι του ’36, ο Γρηγορόπουλος, έντιμοι αξιωματικοί. Τους έκανε αρχηγό Γ.Ε.Ε.Θ.Α., αρχηγό Γ.Ε.Σ., να ελέγξουν τα πράγματα. Αυτοί που είχαν αποστρατευτεί σου λένε « Α έτσι είσαι; Τώρα θα σου αλλάξουμε … Εμείς σε βάλαμε και τώρα μας τρως;» Κουρούκλης, Γωγούσης, δεν τους θυμάμαι όλους αυτοί ποιοι ήτανε. Όλοι αυτοί συνέπτυξαν κατά ένα τρόπο ομάδα, η οποία όμως με επικεφαλής εν ενεργεία πλέον αξιωματικούς, όπως ήταν ο Μορώνης υποστράτηγος, καινούργιος υποστράτηγος ήτανε, ο Παπαθανασίου καινούργιος υποστράτηγος και δεν θυμάμαι ποιοι άλλοι ήταν. Σου λέει «Θα σε ανατρέψουμε να τελειώνει η ιστορία.» Ήτανε αντικαραμανλικοί, ανακτορικοί όμως. Δεν νομίζω να είχε σχέση ούτε σε αυτήν την υπόθεση, να ήτανε ανακατεμένος ο Παύλος. Πιστεύω ότι πάλι ο Παύλος μπήκε στη μέση και παραδόθηκαν αυτοί. Αλλά με την εγγύηση ότι δεν θα τους ενοχλήσει κανείς. Δεν θα τους πειράξουν, ούτε θα τιμωρηθούν, ούτε στις σημειώσεις τους θα γραφτεί τίποτα. Και μόνο η ηγεσία θα φύγει, αλλά και πάλι η ηγεσία … ήταν υποστράτηγοι τους έκανε αντιστράτηγους απόστρατους και τους έβαλε σε μεγάλες θέσεις.
.- Επομένως κύριε Παπαγεωργόπουλε, έχουμε μετεμφυλιακά να λειτουργούν αξιωματικοί των ενόπλων δυνάμεων και εν ενεργεία και απόστρατοι …
Π. Βέβαια.
.- … να ενεργούν κατά της νόμιμης κυβέρνησης της χώρας;
Π. Βέβαια. Ούτε συζήτηση. Εάν εμείς λέγαμε τότε, όσοι τέλος πάντων πιστεύαμε στο σύνταγμα και στους νόμους του κράτους ή πιστεύαμε στον όρκο που δώσαμε, λέγαμε ότι «Δεν είναι δυνατόν τα ανάκτορα να είναι πίσω από αυτές τις υποθέσεις, δεν είναι δυνατόν να υπάρχει αυτός ο Ι.Δ.Ε.Α..» Εσείς … Κοιτάξτε στο ναυτικό και στην αεροπορία, μπορεί να υπήρχαν και εκεί κάποιοι άνθρωποι βασιλικοί, ούτε συζήτηση. Αλλά δεν ήταν σε αυτό το βαθμό όπως ήταν στο στρατό ξηράς. Ο στρατός ξηράς, για να γίνεις αντιστράτηγος έπρεπε να είσαι στον Ι.Δ.Ε.Α.. Μην νομίζετε ότι ο Παπαδόπουλος και ο Μακαρέζος και όλοι αυτοί {που} ήταν πρώτος και δεύτερος στην τάξη τους, στη συνέχεια σχολές επιτελών και σχολές πολέμου. Είχαν τα θέματα. Τους δίνανε θέματα. Εμένα με θεώρησαν Ιδεάτη, χωρίς να έχω ιδέα, από το 1955 που βγήκα ανθυπολοχαγάκι, επειδή είχε πεθάνει ο Παπάγος και επειδή έτυχε ο Κουρούκλης να περάσει από το σπίτι μου με έναν αρχιμανδρίτη εκεί πέρα, είδε τη φωτογραφία, είδε ότι είμαι … «Ποιανού; Τι φωτογραφία είναι αυτή;». «Ο γιος μου.» είπε ο πατέρας μου τότε. Λέει «Πυροβολικού κιόλας;» Αρχηγός πυροβολικού {ο Κουρούκλης}. Και μάλιστα όταν υπηρετούσα τότε στην Θήβα, έκαναν τηλεφώνημα να παρουσιαστώ στο Γ.Ε.Σ., τρομοκρατήθηκε ο διοικητής μου «Ρε παιδάκι μου …» μου λέει «… τι …;» δεν είχα ιδέα. Τρομοκρατήθηκε αυτός γιατί είπε «Ο αρχηγός πυροβολικού είπε ότι θέλει τον Παπαγεωργόπουλο τον ανθυπολοχαγό, ότι είναι δικός του άνθρωπος …» Ούτε στην φάτσα δεν τον ήξερα τον Κουρούκλη. Είπε έτσι ο Κουρούκλης και τρομοκρατήθηκε ο διοικητής Γιώργης. Σου λέει «Έχει τα μεγάλα μέσα ο Παπαγεωργόπουλος.» Και δεν είχα ιδέα. Το ξέρω αυτό δε, ότι θεωρήθηκα …, ότι με θεωρούσαν δικό τους άνθρωπο, διότι στη συνέχεια υπολοχαγός, όταν ήμουν στη Κοζάνη, μου στείλανε χαρτί. Με θεωρούσαν δικό τους, ότι είμαι Ιδεάτης. Δεν είχα ιδέα. Ούτε είχα κουβεντιάσει με κανέναν ποτέ, με άνθρωπο αυτό …