Το δεύτερο μέρος της μελέτης του Αντώνη Κακαρά για το Κίνημα του Ναυτικού. Προδόθηκε και από ποιους; Ο συγγραφέας επικαλείται ορισμένες από τις πολλές συνεντεύξεις που έχει πάρει . Δημοσιεύει επίσης όλα τα ονόματα όσων είχαν μυηθεί στο Κίνημα του Ναυτικού και όσων
• Στοιχεία από συνέντευξη με τον Υποπλοίαρχο ε.α. Σταύρο Ταβλαρίδη
Τ. … Είχα κυβερνήτη τον Παπαδόγκονα και ύπαρχο τον Στεργίου τον Βασίλη που είχε το κέντρο στο Κολωνάκι. Όταν λοιπόν τους πιάσανε, { και μάλιστα ορισμένους από εμάς δεν μας πιάσανε, γιατί το βράδυ που έγινε το κίνημα εγώ είχα μία γνωριμία ας πούμε, χαρτοπαιχτική, αν θυμάσαι τον Αβραμόπουλο, με τον οποίο βέβαια είχαμε κάποια γνωριμία αλλά γνωριμία μόνο, χαρτοπαιχτικά. Την ημέρα που ήρθε και έκοβε τα στέμματα του λέω «Φύλαξε τα γιατί σε κανά δύο μήνες θα σε βάλουν να τα ξαναβάλεις .» Αυτός λοιπόν, όταν έγινε το κίνημα και είχανε ξεκινήσει όλοι για να πάνε στα καράβια}, με πήρε τηλέφωνο. Και μου λέει «Μην κατέβεις, μην κατέβεις…» μου λέει «… γιατί την έχουνε στήσει στου Σκαραμαγκά και τους πιάνουνε όλους. Εντάξει;» «Εντάξει.» Και παίρνω και τον Σταύρο τον Γουλέα και του λέω «Σταύρο μην κατέβουμε κάτω…» του λέω «… είναι στημένοι εκεί πέρα και τους πιάνουνε όλους. Γιατί να πάμε να μας πιάσουνε;»
-. Υπηρετούσες μαζί με τον Γουλέα;
Τ. Ναι.
-. Ήταν και ο Ισμαηλάκος μαζί;
Τ. Μπράβο.
-. Γνώριζε και ο Ισμαηλάκος;
Τ. Ναι.
-. … έχετε τον Γκιόκεζα κυβερνήτη.
• Στοιχεία από επιστολή του Αντιναυάρχου Αθ. Γκιόκεζα (6/1/2004)
… «Πολλοί από το πλήρωμα του Α/Τ ΑΣΠΙΣ γνώριζαν για την προετοιμαζόμενη κίνηση», γράφει ο τότε κυβερνήτης του Γκιόκεζας. Τον Μανουσόπουλο που ήταν ύπαρχός του τον είχε πλήρως ενημερώσει. Αλλά και ο Γαρδικιώτης ήταν ενήμερος, αφού προετοίμασε την εγκατάσταση προώσεως εν όψει απόπλου. Και άλλοι από τους αξιωματικούς του γνώριζαν, ακόμα και από τους ναυτοδιόπους και οπωσδήποτε τους υπαξιωματικούς. Συσκέψεις λάβαιναν χώρα στο καρέ του πλοίου του.
Ο Γκιόκεζας συμπληρώνει, πως η ίδια περίπου κατάσταση, επικρατούσε λίγο-πολύ σε όλα τα πλοία, των οποίων οι κυβερνήτες ήταν μυημένοι στην οργάνωση «…Χαρακτηριστικό ότι οι αξιωματικοί γνώριζαν τι επρόκειτο να γίνει….. Όταν το πλήρωμα γύρισε το βράδυ μέσα και τους κράτησαν στο ΔΝΕ, ο ταμίας Ανθ/ρχος (Ο) Δ.Μπατσιούλας κουβαλούσε μαζί του μαγιά για αρτοποίηση πλέον των δύο μηνών, αφού προηγουμένως είχε φροντίσει για προμήθεια κάθε είδους τροφίμων, για όλο το πλήρωμα, αρκετών για δύο τουλάχιστον μήνες. Ανάλογες προμήθειες είχαν γίνει για πλήρη φόρτο καυσίμων, ανταλλακτικά κλπ. Ανάλογες προετοιμασίες γίνονταν από τους υπολόγους.
Επίσης χαρακτηριστικό για το πλήρωμα είναι πως ο ναύτης καμαρότος, ονόματι Αυγουστίνος Γουνέλης, που ήταν συνέχεια στο καρέ για να σερβίρει, καταλάβαινε πλήρως τι γινόταν. Από την ημέρα που μας συνέλαβαν, όποτε έβγαινε εξόδου πήγαινε σπίτι μου και έμενε για ώρα κλαμένος.
Μπορεί τα επιτελεία και τα πληρώματα των πλοίων να μη γνώριζαν τις λεπτομέρειες και τι ακριβώς προέβλεπαν τα σχέδια, αλλά όλοι λίγο-πολύ γνώριζαν πολύ καλά τι ετοιμαζόταν. Όλοι αυτοί αποτελούν τους ενήμερους “Μη Μυημένους” του κινήματος στους οποίους ανήκει έπαινος, διότι κανένας τους δεν ήταν χαφιές της χούντας…».
• Στοιχεία από επιστολή του Υποναυάρχου ε.α. Ν. Γαρδικιώτη
Σε επιστολή του (από 18-12-2003) ο υποναύαρχος ε.α. Ν.Γαρδικιώτης επιβεβαιώνει πως εκτός του Μανουσόπουλου που ήταν ο Ύπαρχος του ΑΣΠΙΣ «…ο Γουλέας, ο Ισμαηλάκος, και Ταβλαρίδης όπως και εγώ είμαστε ενήμεροι, χωρίς να έχουμε επαφή με τον πυρήνα…». Παράλληλα δίνει και εικόνα από τις «…περίεργες…» συνθήκες που επικρατούσαν στο πλοίο αυτό, αφού την πρωτοχρονιά, «…που είμαστε σκοπούν…» την υποδέχονται με τραγούδια Θεοδωράκη, ενώ στις ασκήσεις ο ίδιος κυβερνήτης «…ήταν πολύ απαιτητικός…». Εξηγείται όχι μόνον από την ανεκτικότητα του Γκιόκεζα ως κυβερνήτη του πλοίου (που είναι της οργάνωσης του κινήματος) στα αφορούντα θέματα σχετικά με ελευθερία έκφρασης, αλλά από το γεγονός πως όλοι σχεδόν οι αξιωματικοί είναι επίσης ενημερωμένοι για το σχεδιαζόμενο κίνημα. Εκτός του Μιχούδη «…που ακόμη το φέρει βαρέως γιατί δεν είχε ενημερωθεί…».
Εκτός των συλληφθέντων επομένως, ήταν και στελέχη όπως ο Γαρδικιώτης, ο Σταματίου και άλλοι, που ενεργά δραστηριοποιήθηκαν ετοιμάζοντας τα πλοία για απόπλου, παραγγέλνοντας και παραλαμβάνοντας τρόφιμα και εφόδια, επαναφέροντας τα πληρώματα μέσα με διάφορα προσχήματα κ.λ.π. Ήταν οι μικρού βαθμού αξιωματικοί και υπαξιωματικοί, που είναι και στα καθήκοντά τους αυτές οι ενέργειες εν όψει ταξιδιών.
• Στοιχεία από συνέντευξη του Αντιναυάρχου ε.α. Σ. Γουλέα
Για τους ενημερωμένους του Α/Τ ΑΣΠΙΣ μιλάει και ο Γουλέας, όπως και για το κλίμα που επικρατούσε στο ναυτικό μετά τις συλλήψεις. Και εξηγεί πως γι’ αυτό επεδίωξε και μετατέθηκε στην Κύπρο αφού «…. ήθελα να φύγω το συντομότερο από την ατμόσφαιρα που επικρατούσε στην Ελλάδα… γιατί εγώ ήμουν μπλεγμένος στο κίνημα του ναυτικού… ήταν αφόρητο το κλίμα μέσα στο ναυτικό, κοιτούσε ο ένας τον άλλο…». Διαμαρτύρεται επειδή μεταπολιτευτικά δεν αναφέρονται όλοι όσοι ήταν μυημένοι στην οργάνωση, και δεν μιλάει για τον εαυτό του αλλάαναφέρει το όνομα του Μιχάλη Ισμαϊλάκου. Επίσης αναφέρεται σε αυτούς που δεν συνελήφθησαν από το ΑΣΠΙΣ. Στον Μηνόγιαννη πρώτο μηχανικό, τον Γαρδικιώτη, τον Αριστείδη Μιχούδη, τον Ταβλαρίδη, «… όσο παράξενο και αν σου φαίνεται…» εννοώντας την εμπλοκή του Ταβλαρίδη στο πραξικόπημα κατά του Μακαρίου λίγο μετά,«… όλοι ξέραμε, εγώ είχα ενημερωθεί και είχα μυηθεί στο κίνημα από τον ίδιο τον κυβερνήτη, τον Γκιόκεζα…». Άρα τους υπόλοιπους θα πρέπει να τους ενημέρωσε ο ίδιος ή ο Γκιόκεζας. Ή να μη χρειαζόταν καν ενημέρωση, εάν πράγματι οι συσκέψεις των συνωμοτών γίνονταν στους μεσοδόμους των πλοίων με τον τρόπο που περιγράφει ο Γκιόκεζας.
ΕΠΙΛΟΓΟΣ
Ο γράφων υποχωρεί στον πειρασμό και καταχωρεί την άποψή του από τα παραπάνω.
Πάει πολύ να φορτώνεται η ευθύνη για την προδοσία, αποκάλυψη, γνωστοποίηση… της οργάνωσης για το Κίνημα του Μαΐου 1973 στον Ψαριάδη μόνο, όσο και να προσφέρεται κάτι τέτοιο. Ο άνθρωπος προφανώς αγωνιούσε να αποκαλύψει ό,τι γνώριζε, κομίζοντας γλαύκαν εις Αθήνα.
Το ίδιο όμως θα έκαναν με γεφυροποιό διάθεση και άλλοι… ο Γαρουφαλιάς είχε ήδη δείξει έμπρακτη πρόθεση από την υπόθεση Σούλη ακόμα.
Τον Αβέρωφ ωμά εκθέτει ως πληροφοριοδότη ο Νικολόπουλος, έμεσα και ο Κιοσσές! Να μην σημειωθεί εδώ πως ο πολιτικός αυτός λίγο μετά την αποφυλάκισή του μόλις δυο μέρες από τα γεγονότα του Πολυτεχνείου ταξίδευε για τη Ρώμη (για επίσημη συμμετοχή στο γνωστό ΄΄Σεμινάριο της Ρώμης΄΄ για το Κυπριακό από 19 έως τις 23 Νοεμβρίου 1973) με διπλωματικό διαβατήριο; Ο ίδιος αργότερα δεν θα ενημέρωνε τον Μακάριο πως είχε πληροφορηθεί από τον Αμερικανό πρέσβη για το επικείμενο πραξικόπημα του Ιωαννίδη εναντίον του! «Μα ήταν μυστικό της αμερικανικής πρεσβείας, πώς μπορούσα να το αποκαλύψω» κατέθεσε άνετα στην επιτροπή της Βουλής μετά από χρόνια. Για ποιο λόγο ο ίδιος δε θα «συζητούσε» με τους συνομιλητές του της χούντας για την οργάνωση του κινήματος;
Από την άλλη γνώριζαν από καιρό πολλά άνθρωποι του καθεστώτος κάθε κατηγορίας, (από «αρμόδιους» υπαλλήλους της ΚΥΠ, από φίλα προσκείμενους στη χούντα, από φανατικούς «φίλους» και της χούντας αλλά συνάμα και αξιοπρεπείς φίλους των συνωμοτών, από υψηλά και χαμηλότερα ισταμένους της δικτατορίας…)
Επίσης πολλά ή λιγότερα ήταν γνωστά και σε σχετικούς και άσχετους, σε τέως πολιτικούς περιδιαβάζοντες και φλερτάροντας το καθεστώς, και βέβαια σε συγγενείς, τυχαίους ωτακουστές κλπ.
Δηλαδή συνέβαινε ό,τι ακριβώς χρειαζόταν για να μην πιαστεί στον ύπνο κανείς μα κανείς ενδιαφερόμενος ένθεν κακείθεν, έξω από μερικούς του Κινήματος που τηρούσαν τους κανόνες και περπατούσαν συνωμοτικά. Η απάντηση ενός από τα στελέχη της οργάνωσης τα λέει όλα. Και λοιπόν, τι κι αν γνωρίζουν, θα τους γαμήσουμε στους μόλους!!! Έτσι δεν έγινε … διεθνώς; Μένει βέβαια η πίκρα, γιατί κάποιοι πλήρωσαν ακριβά βασανιζόμενοι, αφού δεν είχαν ενημερωθεί πως μπορούσαν άνετα να μιλήσουν για όλα στην ανάκριση (τι θα ‘λεγε γι’ αυτό ο Μουστακλής, ο Βαρδάνης, ο Στάπας που τους ρήμαξαν στο ΕΑΤ/ΕΣΑ;) Φευγάτοι τώρα κι οι τρεις τους… μίλησαν στη μεταπολίτευση με αξιοπρέπεια και χωρίς να επεκταθούν… τι να προστεθεί εδώ;
Το συμπέρασμα όπου έχει καταλήξει ο γράφων είναι:
• Πως η οργάνωση για το Κίνημα ήταν γνωστή μήνες πριν τη σχεδιασθείσα τελικά ημερομηνία εκδήλωσής του (το ίδιο είχε συμβεί και με την άλλη μαζική οργάνωση των υπαξιωματικών της Δημοκρατικής Άμυνας, το ίδιο με τους ΄΄ΕΛΕΥΘΕΡΟΥΣ ΕΛΛΗΝΕΣ΄΄… ήταν η τακτική των υπηρεσιών ασφάλειας του καθεστώτος αυτή).
• Πως παρακολουθούσαν για καιρό κάποιους από τον κεντρικό πυρήνα.
• Πως η γνώση αυτή προερχόταν όχι από μία αλλά από πολλές πηγές.
• Τελικά πωςο Ψαριάδης ήταν ένας από εκείνους που έσπευσαν να προδώσουν μόνον την ακριβή ημερομηνία απόπλου των πλοίων. Δεν χρειαζόταν εξάλλου και τίποτ’ άλλο.
• Το Κίνημα του Ναυτικού υπήρξε κορυφαία αντιχουντική πράξη… με όλες τις οργανωτικές κλπ αδυναμίες… με όλα τα θετικά που προκύψανε… με τη αξιοποίηση της ιδιότητας των συνωμοτών του… με την ικανοποίηση πως πράξανε το σωστό!
ΜΥΗΜΕΝΟΙ ΚΑΙ ΕΝΗΜΕΡΟΙ ΓΙΑ ΤΟ ΚΙΝΗΜΑ ΤΟΥ ΝΑΥΤΙΚΟΥ
(ΣΥΛΛΗΦΘΕΝΤΕΣ ΚΑΙ ΜΗ )
Α.- Γνώστες του κινήματος (μη συλληφθέντες)
Στον πρώτο πίνακα που ακολουθεί περιλαμβάνονται όσοι ήσαν μυημένοι ή απλά γνώριζαν για τη σχεδιαζόμενη κίνηση και δεν συνεκλήθησαν.
Η καταγραφή τους προέρχεται με διασταύρωση στοιχείων:
• από τις συνεντεύξεις των καταγραμμένων στην τετάρτη στήλη του πίνακα,
• από τις επίσημες καταθέσεις της ανάκρισης Σκεμπέα,
• από απαντήσεις σε ερωτηματολόγιο, που τέθηκε τότε υπόψη των κρατουμένων από πλευράς ναυτικού, χωρίς να έχει εντοπισθεί ποιος τους το έδωσε,
• από απαντήσεις σε ερωτηματολόγιο του γράφοντος που τέθηκε σε διαδικασία έρευνας στους συντελεστές του κινήματος,
• από κείμενο του Παπαδόγκωνα που δημοσιεύθηκε σε ένθετο εφημερίδας (ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ 22-5-03).
• από σχετική βιβλιογραφία και δημοσιεύματα.
Τα πρόσημα ΄΄Σ΄΄, ΄΄Κ΄΄ και ΄΄Ε΄΄ σημαίνουν αντίστοιχα ΄΄Συνέντευξη΄΄, ΄΄Κατάθεση΄΄ και ΄΄Επιστολή΄΄.
Κίνημα Ναυτικού – Προδόθηκε και από ποιους;