Γράφει ο ΑΝΤΩΝΗΣ ΚΑΚΑΡΑΣ
Οι Έλληνες Στρατιωτικοί και η δικτατορία 1967- 1974
Στο πραξικόπημα κατά της Κύπρου σκοτώθηκαν ενενήντα οκτώ άντρες, οι πέντε απ’ αυτούς εξ Ελλάδος. Στην εισβολή σκοτώθηκαν οκτακόσιοι ενενήντα τέσσερις, οι 795 Ελληνοκύπριοι, οι 99 Ελλαδίτες. Μόνο η μνήμη των λαών μας τους δικαίωσε, ενώ οι αίτιοι μένουν ατιμώρητοι.
Να ξεκαθαρίσουμε απ’ αρχής πως δε θα ήταν δόκιμο να γίνει σύγκριση με τις μορφές αντίστασης αλλά και τις συμπεριφορές στις ανακρίσεις και στα δικαστήρια στρατιωτικών με πολίτες και ειδικά με κομμουνιστές που αποτελούν και τον κύριο κορμό της αντίστασης στη δικτατορία. Η πείρα, οι Αρχές, η ιδεολογία των δεύτερων δεν έχει να κάνει με τα αντίστοιχα των στελεχών των ΕΔ που γαλουχήθηκαν σε άλλα νάματα μετεμφυλιακά και ειδικά στον αντικομουνισμό. Εν τούτοις υπάρχει επικάλυψη στις δύο κατηγορίες αφού σημαντικός αριθμός απόστρατων της σχολής ευελπίδων αλλά και των σχολών μονίμων υπαξιωματικών του στρατού, μέλη του ΚΚΕ από τη δεκαετία του ’40 συμμετέχουν στην αντίσταση, συλλαμβάνονται, βασανίζονται, φυλακίζονται, εξορίζονται. Ό,τι αναφερθεί στη συνέχεια δεν αφορά αυτή την κατηγορία αντιστασιακών καίτοι προσωπικά με συγκινεί πολύ το θέμα.
Το σχέδιο που εφάρμοσαν στις 21 Απριλίου ήταν εκείνο που ονομαζόταν ΄΄ΠΡΟΜΗΘΕΥΣ΄΄ αλλά τροποποιημένο. Άλλοι σχεδίαζαν (η φυσική ηγεσία του στρατού ξηράς) και άλλοι το υλοποίησαν. Αυτοί που το συνέτασσαν με εντολή του Αρχηγού του Γενικού Επιτελείου Στρατού δηλαδή οι πραξικοπηματίες, χρησιμοποίησαν τους πλέον απαραίτητους από τους στρατηγούς. Γι’ αυτό και το ονόμασαν ΄΄ πραξικόπημα των συνταγματαρχών΄΄. Ο Α/ΓΕΣ Σπαντιδάκης είχε την εξουσιοδότηση του Ανωτάτου Στρατιωτικού Συμβουλίου να προβεί στην υλοποίηση του σχεδίου πραξικοπήματος με την έγκριση του βασιλιά βέβαια, ο οποίος ήταν συνεχώς ενήμερος και ενέκρινε την κάθε φάση του σχεδίου που του προσκόμιζε ο αρχηγός στρατού.
Ως κύρια αιτία της επέμβασης της χούντας μπορούμε να δούμε την απαίτηση εξελίξεων, στις οποίες δυσκολευόταν να προχωρήσει μια κοινοβουλευτική κυβέρνηση. Ιδιαίτερα εάν επρόκειτο για κεντροαριστερής απόκλισης, όπως διαφαινόταν ότι θα προκύψει από τις επερχόμενες εκλογές του Μαΐου 1967. Δηλαδή:
• Την ένταξη με κάθε τρόπο της Κύπρου στο Δυτικό στρατόπεδο,
• Την παροχή διευκολύνσεων στις αμερικανικές δυνάμεις του 6ου στόλου της Μεσογείου, και παράλληλα την υπογραφή νέων συμφωνιών για βάσεις των ΗΠΑ,
• Την διευκόλυνση των επιχειρήσεων στην επερχόμενη σύγκρουση Ισραήλ- Αράβων.
• Την ανακοπή ανόδου της τότε κεντροαριστεράς
• Τον περιορισμό της ισχύος της Βουλής που έδειχνε πως αυξάνει εις βάρος της ασκούμενης εξουσίας από το παλάτι και το περιβάλλον του.
Παρατηρείται πως δεν αναφέρονται ως αίτια του πραξικοπήματος λόγοι επαγγελματικοί και συμφερόντων των σχεδιαστών του. Ο γράφων έχει την τάση να συμφωνήσει με την άποψη, πως πεποίθηση των στελεχών των ΕΔ είναι, ότι έχουν ως αποστολή την ΄΄φρούρηση του καθεστώτος΄΄ η οποία ήταν εξάλλου θεσμοθετημένη για το στρατό. Αυτή η αποστολή ερμηνεύεται από τους στρατιωτικούς ως ΄΄φύλαξη του Έθνους΄΄. Το έθνος όμως πιστεύουν, πως υπηρετείται από ένα κράτος δομημένο σύμφωνα με τις δικές τους αντιλήψεις περί εθνικοφροσύνης, που προστατεύουν και φυλάγουν οι ίδιοι. Εάν λοιπόν θεωρούν πως κινδυνεύει να καταλυθεί το κράτος, τότε κινδυνεύει το έθνος, επομένως οφείλουν να παρέμβουν.
Κάτι ακόμα για τους στρατιωτικούς και των τριών Όπλων στην περίοδο της δικτατορίας. Η άποψη πως, το ισχύον σύστημα έχει ως στήριγμα το ένα πόδι σ’ αυτές και το άλλο στους λοιπούς εργαζόμενους και οι πρώτοι πρέπει να προσέχουν τους δεύτερους, βρίσκει απήχηση στη μεγαλοαστική Τάξη. Να σημειώσουμε εδώ μια πραγματικότητα για την κυρίαρχη Τάξη. Δεν έχουν κανέναν απολύτως λόγο να ενισχύσουν τη μία ή την άλλη κατηγορία με τα δικά τους παιδιά. Ούτε εργάτες ή υπάλληλοι γίνονται τα παιδιά τους ούτε μόνιμοι στρατιωτικοί. Το πολύ- πολύ να θεωρούν ως πρόσθετο μπελά, να μεριμνούν για την ισόρροπη λειτουργία αμφοτέρων, φροντίζοντας σε επίπεδο κυβερνητικών μηχανισμών και νομοθεσίας τις δικλείδες ασφαλείας.
Για την επιβολή της δικτατορίας ένας σχετικά μικρός αριθμός μυημένων αξιωματικών κινείται αποφασιστικά και πετυχαίνει η εφαρμογή του σχεδίου. Ο Βασιλιάς συνεργάζεται. Κυρίαρχο σύνθημα, ιδεολογία, επιχείρημα η προστασία της χώρας από τον Κομμουνισμό, το ίδιο ακριβώς θα πουν και σε εφτά χρόνια σαν σήμερα όταν κληθούν οι ένοπλες δυνάμεις να προστατέψουν τα σύνορα από σμήνη κομμουνιστικών αεροσκαφών που κατεβαίνουν προς Νότο να καταλάβουν την Ελλάδα. Ενώ την ίδια στιγμή ισχυρές δυνάμεις Τούρκων υπό την προστασία Βρετανικών και Αμερικανικών πλοίων και αεροσκαφών θα εισβάλλουν στην Κύπρο. Την πληροφορία για την επερχόμενη εισβολή των δυνάμεων του Συμφώνου της Βαρσοβίας θα μεταφέρει ο τότε αρχηγός του Ναυτικού Αραπάκης, ένα μοιραίο πρόσωπο που σε λίγες μέρες θα γίνει το δεξί χέρι του Καραμανλή μέσα στις Ένοπλες Δυνάμεις για το επόμενο εξάμηνο της αποκληθείσης μεταπολίτευσης. Ο άνθρωπος αυτός είχε υπηρετήσει δύο δικτάτορες και τέσσερις κυβερνήσεις.
Επανερχόμενοι στην 21η Απριλίου παρατηρούμε πως ποσοστό σχετικά μεγάλο των μονίμων στρατιωτικών αγκαλιάζει το διάβημα. Δεν επεκτείνομαι στο τι συνέβαινε στην κοινωνία και την πολιτική σκηνή, το μπάχαλο με τα Κόμματα, το ανεβοκατέβασμα των κυβερνήσεων, τη διαφθορά και όλα εκείνα που άριστα αξιοποίησε η χούντα. Ένας επίσης σημαντικός αριθμός στρατιωτικών που αιφνιδιάζεται, δεν τάσσεται με το καθεστώς απ’ την πρώτη στιγμή αλλά και δεν κινητοποιείται εναντίον του. Περιμένει τις εξελίξεις, υπακούει, συμμετέχει στην άσκηση εξουσίας, καλύπτει θέσεις κρίσιμες για τον έλεγχο της δημόσιας ζωής και της διοίκησης γενικότερα. Τα πανεπιστήμια αποκτούν και τον δικό τους στρατιωτικό, οι επιτροπές ελέγχου φρονημάτων επίσης, οι ΔΕΚΟ, άλλες υπηρεσίες κοκ.
Η χώρα ελέγχεται από τον στρατό με την τρομοκρατία, τα στρατοδικεία, τις συλλήψεις και τα βασανιστήρια από την Ασφάλεια και ακόμα περισσότερο από την ΕΣΑ. Αυτή ελέγχει τον στρατό απόλυτα, και την ίδια κυβερνά ο Ιωαννίδης. Ένας ταξίαρχος που εξελίσσεται μετά το Πολυτεχνείο σε δικτάτορα από τα παρασκήνια και τρέμουν μπροστά του μερικές εκατοντάδες στρατηγοί, ναύαρχοι, πτέραρχοι, αλλά και ο Πρωθυπουργός, ο Πρόεδρος της «Δημοκρατίας» και βεβαίως όλοι οι υπουργοί και τα υπόλοιπα ανδρείκελα. Και μιλάμε για τον ελληνικό στρατό!
Μια κουβέντα ακόμα για το μορφωτικό και πολιτιστικό επίπεδο των πρωτοκλασάτων μελών της χούντας. Σας προτρέπω να ρίξετε μια ματιά στα κείμενά τους. Είναι η καλύτερη απόδειξη του τι είδους άνθρωποι κυβερνούσαν τον τόπο επί εφτά χρόνια. Προσωπικά αισθάνομαι τη ντροπή διπλή, γιατί κάθισα και διάβασα όλα τα βιβλία τους, είναι το κάτι άλλο, τέτοια κατάντια δε νομίζω να επικρατούσε σε δικτάτορες άλλων χωρών, που ανθούσαν στον Τρίτο αποκαλούμενο κόσμο τότε. Παπαδόπουλος, Παττακός, Μακαρέζος, η τριανδρία των πρωτοκλασάτων με επίπεδο χαμηλό. Ο Ιωαννίδης ήταν άλλη περίπτωση, αυτός ζούσε σε έναν κόσμο καλογερίστικο με προωθημένο το στοιχείο του φανατισμένου υπερεθνικιστή. Από κοντά ρίξτε μια ματιά στα βιβλία του Μπονάνου και του Αραπάκη, αρχηγών Ενόπλων Δυνάμεων και Πολεμικού Ναυτικού αντίστοιχα. Αντικρούονται λυσσαλαία στην προσπάθειά τους να επιπλεύσει ο ένας του άλλου. Είναι κρίμα για τούτον τον τόπο, για κάθε τόπο θα ‘λεγα. Δεν αξίζαμε τέτοιας ταπείνωσης. Οι δικτατορίες είναι απαράδεκτες, εκείνη η δικιά τους ήταν μεγάλος εξευτελισμός.
Ο στρατός δεν είχε εμπιστοσύνη στα άλλα δυο Όπλα, γιατί το μεν Ναυτικό το θεωρούσε φιλελεύθερο τη δε αεροπορία τη χρειαζόταν (όπως και το ΠΝ επίσης) αλλά μόνο μετά την επικράτησή τους.
Οι μαζικές και δυναμικές αντιδράσεις κατά του καθεστώτος εκδηλώθηκαν, με συμμετοχή στελεχών του ναυτικού και όχι μόνον με κινητοποίηση πλοίων σε δύο περιπτώσεις. Στις 13 Δεκέμβρη 1967 στα πλαίσια του αποκαλούμενου ΄΄Κίνημα του Βασιλιά΄΄ και το Μάιο του 1973 με το Αντιτορπιλικό ΒΕΛΟΣ, που υπήρξε και η μόνη δυναμική έκφραση… του ΄΄Κινήματος του Ναυτικού΄΄.
Οι αξιωματικοί που ήταν πιστοί και θιασώτες της βασιλείας, τάχθηκαν από την πρώτη στιγμή στο πλευρό του κατόχου του θρόνου. Αυτούς κυρίως απογοήτευσε ο Κωνσταντίνος με την κακή σχεδίαση, την ακόμα χειρότερη εκτέλεση του ΄΄κινήματός του΄΄ και τελικά με την εγκατάλειψή τους και την εσπευσμένη αλλά επιτυχή υποχώρηση και φυγή του στο εξωτερικό.
Για τους πιστούς στην ΄΄επανάσταση΄΄ και για όσους είχαν επιλέξει τη συμπόρευση, δεν υπήρξαν ταλαντεύσεις. Αντέδρασαν άμεσα και αποτελεσματικά.
Σ’ αυτήν την εξέλιξη Έπαιξαν ρόλο οι εξής παράγοντες:
• Οι διαπροσωπικές σχέσεις των στελεχών.
• Η έλλειψη αποφασιστικότητας και στιβαρής ηγεσίας από πλευράς του Κωνσταντίνου
• Η έλλειψη σαφών και καθαρών πληροφοριών.
• Η απουσία στοιχειώδους προετοιμασίας σε βασικούς τουλάχιστον πυρήνες.
• Η προϊούσα έλλειψη συντονισμού, συγκεκριμένων στόχων και σχεδίασης.
• Η απουσία εναλλακτικού σχεδίου για την περίπτωση που ο Κωνσταντίνος θα εγκατέλειπε το διάβημα (όπως και έγινε).
• Η ύπαρξη λίγων αποφασισμένων σε επίπεδο ανωτάτων (όπως ο Ροζάκης).
Το καλό που προέκυψε ήταν, ότι δόθηκε η αφορμή στα στελέχη των ΕΔ, να τοποθετηθούν απέναντι στο τι συνέβαινε στη χώρα.
Από την πλευρά του στρατού ξηράς η μόνη ευρέως γνωστή περίπτωση μη ελέγξιμης ενέργειας, είναι η φυγή στο εξωτερικό υποστρατήγου ο οποίος ως διοικητής της 12ης Μεραρχίας στην περιοχή Έβρου, περνά τα σύνορα προς την Τουρκία και καταλήγει στην Ιταλία, όπου ζητά πολιτικό άσυλο.
Δεν συλλαμβάνουν τους συμμετάσχοντες στο κίνημα, ούτε προχωρούν σε ποινική δίωξη. Ήταν πάρα πολλοί. Γίνεται ταχύτατα η σύσταση των ΄΄Ειδικών Συμβουλίων Κρίσεως΄΄ με βάση τη ΙΗ Συντακτική πράξη, και αποφασίζουν για την απόταξη των κορυφαίων. Μόλις τελειώνουν οι εκκαθαρίσεις στο ναυτικό ειδικά, αποστρατεύουν και εκείνον που λειτούργησε ως ο κύριος ανακριτής με την ΕΔΕ κατά των ΄΄στασιαστών΄΄. Οι διωχθέντες σ’ αυτό ήταν οι οκτώ που έπαιξαν και τον σημαντικότερο ρόλο.
Ο στρατός πρέπει να υπέστη μεγαλύτερη απώλεια στελεχών σε αποστρατείες από τα δύο άλλα όπλα. Δεν διατίθενται ακριβή στοιχεία γι’ αυτές τις διώξεις.
Το 1967 έκλεινε για τις Ένοπλες Δυνάμεις, με ένα κίνημα που δεν έπληξε τη χούντα αλλά ξεκαθάρισε τα πράγματα για πολλούς. Η δικτατορία βγήκε απ’ αυτό δυναμωμένη, αφού της δόθηκε η ευκαιρία να βγάλει τα συμπεράσματά της για φίλους και εχθρούς μεταξύ των αξιωματικών. Από εκεί και μετά, δικαιολογημένα πλέον, δεν θα έχει εμπιστοσύνη ειδικά στο ναυτικό, ενώ τις ίδιες ημέρες το διαπιστώνει, και από το χώρο των υπαξιωματικών του με την υπόθεση εμπλοκής μιας ομάδας στη Δημοκρατική Άμυνα..
Το ναυτικό παρουσίαζε μαζικά τις προτιμήσεις του κατά της δικτατορίας και με τη μορφή ΄΄κινημάτων΄΄. Και συχνά με ομαδοποιήσεις, οργανώσεις και ανολοκλήρωτα σχέδια για επιχειρήσεις σύλληψης των πρωτεργατών, καταλήψεις νησιών κ.λ.π. Η κατάληψη της Κρήτης αποτελεί κοινό παράγοντα σε όλα τα σχέδια δυναμικών ενεργειών. Οι της οργάνωσης ΕΛΕΥΘΕΡΟΙ ΕΛΛΗΝΕΣ συζητούν γι’ αυτόν το στόχο σε όλο το διάστημα μέχρι τη σύλληψή τους.
Η ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΚΗ ΑΜΥΝΑ που από τις πρώτες μέρες της δικτατορίας άρχισε να οργανώνεται και να δρα, έχει τα πρώτα της στελέχη στα χέρια της ασφάλειας αφότου συνελήφθησαν οι Πρωτοπαππάς, Σοφούλης και Νοταράς τον Οκτώβρη 1967. Οι υπόλοιπες συλλήψεις που αφορούν υπαξιωματικούς του ναυτικού αρχίζουν στις 23 Ιανουαρίου και ολοκληρώνονται στις 17 Φεβρουαρίου 1968 ενώ οι ανακρίσεις γίνονται στο παροπλισμένο καταδρομικό ΕΛΛΗ όπου είχε μεταφερθεί απ’ αρχής και ο Νοταράς. Τα αδικήματα υπάγονται στην αρμοδιότητα των εκτάκτων στρατοδικείων σύμφωνα με το νόμο ΔΞΘ/12. Το ΙΣΤΟΡΙΚΟ της υπόθεσης αναφέρει πως με σκοπό την ΄΄ανατροπή της μετεπαναστατικής τάξεως΄΄ οι συνωμότες θα χρησιμοποιούσαν ως μέσα τη διαφώτιση και προπαγάνδα, βίαιες ενέργειες, προσβολή δημοσίων κτηρίων, ακινητοποίηση Βασιλικών Πλοίων, και δολιοφθορές. Οι κρατούμενοι του ΕΛΛΗ προπηλακίζονται, βασανίζονται, καταδικάζονται, και φυλακίζονται ενώ οι υπαξιωματικοί αποτάσσονται μέσα στο ’68. Στο δικαστήριο είχαν παραπεμφθεί τριάντα ένα άτομα.
Με την οργάνωση για ΄΄ΚΙΝΗΜΑ ΣΤΟ ΝΑΥΤΙΚΟ΄΄ το πρώτο κύμα συλλήψεων ξεκινά στις 23 Μαΐου και ολοκληρώνεται στις 2 Ιουλίου. Ο Αβέρωφ κρατείται, παρά το γεγονός πως είναι ανοιχτά και χωρίς να το κρύβει ΄΄συνομιλητής΄΄ της χούντας, και άτυπα ΄΄σύμβουλος΄΄ επί θεμάτων εξωτερικής πολιτικής, επί του Κυπριακού κ.λ.π. Για το ρόλο του γενικά ο γράφων έχει εκφράσει σοβαρές επιφυλάξεις πως δεν περιοριζόταν σε επίπεδο συνομιλητή και συμβούλου. Σύνολο συλληφθέντων εβδομήντα εννέα (6 πολίτες, πέντε αξιωματικοί του στρατού, πέντε της αεροπορίας και οι υπόλοιποι του ναυτικού). Η έρευνα διαπίστωσε αποδεδειγμένα πως για το κίνημα είχαν μυηθεί ή εν πάσει περιπτώσει ήξεραν ακόμα είκοσι οκτώ άτομα (στρατιωτικοί κυρίως) εκτός όσων μέσα στους μηχανισμούς της χούντας από μήνες γνώριζαν για την οργάνωση (στην ΚΥΠ διαπιστωμένα).
Μία εβδομάδα μετά την αποκάλυψη της οργάνωσης αποστρατεύθηκε ο Μαργαρίτης από Α/ΓΕΝ και ανέλαβε ο Αραπάκης.
Από τους ενεχόμενους και συλληφθέντες προκύπτει πως οι μάχιμοι και μηχανικοί αξιωματικοί αποτελούν το 16% περίπου των εν ενεργεία συναδέλφων τους των αντιστοίχων τάξεων. Το ποσοστό είναι μεγάλο για παράνομη οργάνωση, εάν μάλιστα ληφθεί υπόψη πως σ’ αυτό δεν περιλαμβάνονται εκείνοι, που ήταν μυημένοι και δεν συνελήφθησαν, ούτε ήταν γνωστοί και καταχωρημένοι σε βιβλία, άρθρα κ.λ.π. Έτσι εξηγείται η αμνηστία που ακολούθησε… άρα το μέτρο ήταν προς όφελος του καθεστώτος.
Στο ερώτημα εάν και πώς προδόθηκε το Κίνημα η απάντηση μάλλον βρίσκεται στην καταπληκτική θέση ενός από τα στελέχη του όταν συνάδελφοί του απόστρατοι του μετέφεραν μήνυμα από αξιωματικούς της ΚΥΠ να προσέχουν τι κάνουν και θα βρουν τον μπελά τους γατί τα ξέρουν όλα. Και λοιπόν, τι κι αν γνωρίζουν, θα τους γαμήσουμε στους μόλους!!!
Έξω από οτιδήποτε σημαίνει αυτή η πεποίθηση, μένει η πίκρα, γιατί κάποιοι από τους συλληφθέντες πλήρωσαν ακριβά βασανιζόμενοι, αφού δεν είχαν ενημερωθεί πως μπορούσαν άνετα να μιλήσουν για όλα στην ανάκριση. Τι να πει κανείς εδώ συγκρίνοντας Κομμουνιστές βασανιζόμενους όπου λίγα χρόνια πριν, το να μιλήσουν είχε θανατηφόρα αποτελέσματα σε συντρόφους τους! Τι θα ‘λεγαν γι’ αυτό ο Μουστακλής, ο Βαρδάνης, ο Στάπας αλλά και ο Μήνης, ο Βασιλικόπουλος που τους ρήμαξαν στην ΕΣΑ; Φευγάτοι τώρα όλοι τους… μίλησαν στη μεταπολίτευση με αξιοπρέπεια και χωρίς να επεκταθούν… τι να προστεθεί εδώ;
Το συμπέρασμα όπου έχει καταλήξει ο γράφων για το κίνημα είναι ότι η οργάνωση ήταν γνωστή από διάφορες πηγές μήνες πριν τις συλλήψεις (το ίδιο είχε συμβεί και με την άλλη οργάνωση των υπαξιωματικών της Δημοκρατικής Άμυνας, το ίδιο με τους ΄΄ΕΛΕΥΘΕΡΟΥΣ ΕΛΛΗΝΕΣ΄΄… ήταν η τακτική των υπηρεσιών ασφάλειας του καθεστώτος αυτή). Μία από τις πηγές ήταν ο Ψαριάδης που με αγωνία και πείσμα κατάφερε να μεταφέρει/καρφώσει την ακριβή ημερομηνία απόπλου των πλοίων. Δεν χρειαζόταν εξάλλου και τίποτ’ άλλο.
Ποιο αξιόλογο όμως συμπέρασμα είναι πως το κίνημα του ναυτικού υπήρξε κορυφαία αντιχουντική πράξη… με όλες τις οργανωτικές κλπ αδυναμίες… με όλα τα θετικά που προκύψανε… με τη αξιοποίηση της ιδιότητας των συνωμοτών του… με την ικανοποίηση πως πράξανε το σωστό!
Η υπόθεση του Α/Τ ΒΕΛΟΣ αποτελεί το δυναμικό μέρος του Κινήματος. Είναι η ΄΄ανταρσία΄΄ του πληρώματός του υπό τον Κυβερνήτη αντιπλοίαρχο Ν.Παππά, που ξετίναξε από τις ανακοινώσεις του Απριλιανού καθεστώτος την έκφραση ΄΄οπερετικό΄΄. Το εγχείρημα του Παππά και όσων είχαν επιλεγεί από τη συντριπτική πλειοψηφία των προθύμων να τον ακολουθήσουν (έξη νεαροί σημαιοφόροι, είκοσι ένας νεαροί υπαξιωματικοί, όλοι άγαμοι, χωρίς οικογενειακές υποχρεώσεις, και μόνιμοι) είχε τα εξής αποτελέσματα:
• να ακουστούν σε όλο τον κόσμο οι συλλήψεις και οι βασανισμοί των συναδέλφων τους,
• να καταδειχτεί πως, το καθεστώς των Αθηνών δεν στηριζόταν σε όλες τις Ένοπλες Δυνάμεις,
• να προβληματιστούν οι σύμμαχοι και κυρίως οι ΗΠΑ στα πλαίσια του ΝΑΤΟ, για την ικανότητα του καθεστώτος να κρατά την ενότητα της Ν/Α πτέρυγας συμπαγή,
• να συντηρηθεί το αντιδικτατορικό κλίμα και οι ελπίδες στην αντίστοιχη μερίδα των ΕΔ και του ελληνικού λαού,
• να συμπράξουν με τους αντιχουντικούς του εξωτερικού ως ομάδα με χαρακτηριστικά, που δεν αλλοιώνονται από τις επικρατούσες συνθήκες εκτός Ελλάδας,
Η ΄΄ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΗ SAINT RAFAEL΄΄ είναι η προσπάθεια για ΄΄ρεσάλτο΄΄ της ομάδας Παππά στις 12 Ιουλίου 1973 και κατάληψη των Α/Τ ΙΕΡΑΞ και ΑΕΤΟΣ, που ήταν τα δύο μικρά αντιτορπιλικά που μετέφεραν τους ναυτικούς δοκίμους στο καλοκαιρινό τους ταξίδι. Δεν πέτυχε όσον αφορά τον αντικειμενικό σκοπό, αλλά τρέλανε τη χούντα αφού ήρθε καπάκι στο κίνημα και στη «ανταρσία» του ΒΕΛΟΣ.
Οι παραιτήσεις και αιτήσεις πολιτικού ασύλου σε χώρες του εξωτερικού έπαιξαν και αυτές το ρόλο τους στην αμφισβήτηση και αντίσταση κατά της δικτατορίας. Κάποιες από τις παραιτήσεις ήταν απλές δηλώσεις πως δεν συμπράττουν με το καθεστώς, επομένως αποχωρούν, όπως π.χ. του αρχηγού του ναυτικού Εγκολφόπουλου στην εκδήλωση του πραξικοπήματος, αργότερα του Σούτσου, του Κονοφάου ή προφορικές (του Τζανετάκη αυθημερόν της 21ης Απριλίου που ανακλήθηκε τελικά αλλά ο ίδιος αποστρατεύθηκε μαζί με άλλους τον ερχόμενο Αύγουστο).
Η ουσία είναι πως τα γραπτά κείμενα, οι δηλώσεις των ίδιων, οι συνέπειες, η απήχηση στα μέσα ενημέρωσης και στην κοινή γνώμη, έφερε αυτά τα στελέχη (για οποιονδήποτε λόγο και εάν έδρασαν), αντίθετα στη χούντα. Και επέφεραν το ανάλογο πλήγμα σ’ αυτήν. Υπήρξαν και στα τρία όπλα τέτοιες περιπτώσεις, αλλά μόνον για το ναυτικό διατίθενται στοιχεία και παρουσιάζονται εδώ εκτός των παραπάνω τέσσερις ακόμα.
Οι κηρυχθέντες ως ΄΄λιποτάκτες΄΄ (εκτός του Α/Τ.ΒΕΛΟΣ) που ζήτησαν και πολιτικό άσυλο σε ευρωπαϊκές χώρες είναι οκτώ.
Πέραν αυτών έχουμε μεμονωμένες περιπτώσεις αξιωματικών και υπαξιωματικών που εκφράζουν έμπρακτα την αντίθεσή τους στη χούντα είτε εντασσόμενοι σε αντιστασιακές οργανώσεις είτε διαφορετικά όπως οι επόμενες με κορυφαία του προ ημερών αποβιώσαντος Λεωνίδα Βασιλικόπουλου. Μια μορφή μοναδική θα ‘λεγα της αντίστασης από τον συγκεκριμένο χώρο λόγω της πολυσχιδούς δράσης του εκείνα τα χρόνια. Οργανώνει τη «ΦΙΛΙΚΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ» όπου αρχικά δραστηριοποιείται, ενώ στη συνέχεια εντάσσεται στους «ΕΛΕΥΘΕΡΟΙ ΕΛΛΗΝΕΣ ». Τα διαλλείματα που είναι εκτός εκτοπίσεων, φυλακής και ΕΣΑ όπου βασανίζεται είναι μικρά και σ’ αυτά δεν παύει στιγμή να δρα. Καταδικάζεται και σε δυόμισι χρόνια φυλάκιση στη δίκη της ΕΑΝ (του Ιπποκράτη Σαβούρα όπου δεν είχε καμία ανάμειξη ο ίδιος εκτός του ότι τον είχε εκείνος ορίσει ερήμην του ως έναν εκ των υπαρχηγών του) και τελικά αποφυλακίζεται στις 21 Αυγούστου 1973 με την αμνηστία. Εύλογα λοιπόν η χούντα τον διαγράφει και από τα στελέχη εφεδρείας με ανακριτικό.
Τρεις υπαξιωματικοί καταδικάζονται σε χωριστές δίκες για επεισόδια με τις αρχές ασφαλείας και για «αντιεπαναστατικές» δηλώσεις. Ένας πλοίαρχος απομακρύνεται του ναυτικού μετά ανώνυμη καταγγελία χωρίς καν να του πουν το λόγο. Ξεχωριστή η περίπτωση ενός ναυτικού δοκίμου που υπήρξε (εκτός των αρχικών αποστρατειών) το πρώτο θύμα της δικτατορίας. Διώχθηκε ακόμα και ποινικά με τετράμηνη φυλάκιση , στην ηλικία των είκοσι χρόνων, επειδή τόλμησε να αποκαλέσει το βασιλικό στέμμα ΄΄μαλακία΄΄. Αμέσως μετά τον αποτάσσουν με απόφαση ανακριτικού συμβουλίου.
Υποπλοίαρχος γιατρός είναι η μοναδική γνωστή περίπτωση αξιωματικού (απόστρατου) του Ναυτικού, που συλλαμβάνεται επί δικτατορίας και δικάζεται ως μέλος Κομουνιστικού Κόμματος. Η δίκη στο πενταμελές εφετείο παίρνει μεγάλη δημοσιότητα, γιατί μέσα απ’ αυτήν φωτίζεται ιδιαίτερα η διάσπαση του ΚΚΕ το 1968.
Πολλοί αποστρατεύονται προληπτικά τον Αύγουστο του 1968 και κάμποσοι απ’ αυτούς εκτοπίζονται αργότερα με διάφορες αιτίες και κύρια για υπογραφή ανακοινώσεων κατά της χούντας
Δυο αξιωματικοί του ναυτικού αποτάσσονται διότι σε σχετική ερώτηση απάντησαν πως «η επανάσταση δε με προβληματίζει» ο ένας και «μάλιστα αμφιβάλλω για την πίστη μου στην νόμιμον εξουσίαν που με ρωτήσατε και ο κύριος ναύαρχος να κάνει ότι θέλει» ο άλλος.
Δυσμενώς αποστρατεύονται ανώτεροι αξιωματικοί το 1970 όταν πληροφορήθηκε η χούντα πως οργανωμένοι αξιωματικοί του Ναυτικού σχεδιάζουν διάφορες επιχειρήσεις κατά της χούντας.. Η κυριότερη απ’ αυτές αφορούσε την απαγωγή του δικτάτορα και της αφρόκρεμας της «επαναστάσεως» κατά τη διάρκεια άσκησης του Στόλου, το 1969, με την επωνυμία «ΘΡΙΑΜΒΟΣ 3/69». Οι μη αποστρατευθέντες ήταν που συνελήφθησαν αργότερα με το Κίνημα του ’73 Ο πλοίαρχος Κ. Λούνδρας (σύζυγος της Ελένης Βλάχου της ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗΣ) φυλακίζεται στον Κορυδαλλό, μέχρι τον Αύγουστο του 1969, αφού καταδικάζεται από στρατοδικείο για παράνομη οπλοφορία.
Ένας ακόμα αξιωματικός αποτάσσεται αφού προηγούμενα καταδικάζεται σε φυλάκιση δυόμισι χρόνων για περιύβριση αρχής και προσβολή στρατού. Συνάμα είχε πλαισιώσει το πουλί της χούντας με ένα σπασμένο τάβλι γεγονός που δεν εκτιμήθηκε θετικά.
Το κλίμα της εποχής αποδίδει ένας ανθυποπλοίαρχος που στρέφεται κατά του στρατιωτικού «κατεστημένου», αναστατώνει την εγκάθετη ηγεσία του Πολεμικού Ναυτικού, συμμετέχει στο Κίνημα του Βασιλιά υπό τον Κυβερνήτη του Ροζάκη, δείχνει με κάθε τρόπο πως δεν τον «χωράει» το στρατιωτικό περιβάλλον, λοιδορεί τον Αρχηγό του Ναυτικού, συλλαμβάνεται, προκαλεί με πλήθος «αντιστρατιωτικών» συμπεριφορών καταδικάζεται σε φυλάκιση, παραμένει στις φυλακές περισσότερο από ένα χρόνο, αποτάσσεται και παρόλα αυτά δεν αποκαθίσταται στη μεταπολίτευση. Την ίδια περίπου τύχη ειχε ακόμα ένας που εμπλέκεται με χουντικούς προϊσταμένους σε ατέρμονες γραφειοκρατικές διαδικασίες με αναφορές και καταγγελίες που «απάδουν» κατ’ αυτούς σε στρατιωτικούς, προβαίνει σε μηνύσεις εναντίον τους για παραβάσεις καθήκοντος κ.ά. διώκεται πειθαρχικά και ποινικά, καταδικάζεται φυλακίζεται και ενώ όλοι αναγνωρίζουν πως αυτά συνιστούν καθαρή αντιχουντική δραστηριότητα, ο Υπουργός Εθνικής Άμυνας διαφωνεί την ίδια στιγμή που αποκαθιστά άλλες περιπτώσεις πολύ αδύναμες μέχρι απαράδεκτες. Τόσο απαράδεκτες που γελοιοποιούν τις διαδικασίες αποκαταστάσεων.
Η Πολεμική Αεροπορία έχει την εκπροσώπησή της στην αντίσταση με την οργάνωση ΄΄ΑΝΤΙΣΤΑΣΗ-ΑΠΕΛΕΥΘΕΡΩΣΗ-ΑΝΕΞΑΡΤΗΣΙΑ΄΄ της οποίας ηγείται ο Τάσος Μήνης. Όταν η οργάνωση του Καράγιωργα ζητάει εκρηκτικούς μηχανισμούς, ο Μήνης κατασκευάζει δέκα τρεις, τους παραδίδει στον απόστρατο υποναύαρχο Μασουρίδη και δεν θέλει να μάθει ποιος τις παρέλαβε. Λίγα έγιναν τότε γνωστά για την ΑΑΑ με την πολύκροτη (στην κυριολεξία λόγω βομβών) δράση. Και ο λόγος είναι πως συνελήφθησαν μεν οι Μήνης, Παντελάκης και Ζάνος, αλλά η οργάνωση δεν ΄΄ξηλώθηκε΄΄ ούτε έγιναν γνωστά τα υπόλοιπα μέλη της παρόλα τα βασανιστήρια. Το έκτακτο στρατοδικείο Αθηνών συνεδριάζει στις 19 και 20 Φεβρουαρίου 1973 και καταδικάζει τους συλληφθέντες. Δεν υπάρχει άλλη οργάνωση με στρατιωτικούς γνωστή που να μην εξαρθρώθηκε παρ’ ότι συνελήφθησαν μερικά από τα μέλη της.
Από τον Στρατό Ξηράς κυρίως προέρχονται τα μέλη της οργάνωσης ΄΄ΕΛΕΥΘΕΡΟΙ ΕΛΛΗΝΕΣ΄΄. Σε πίνακα που συντάσσει στη μεταπολίτευση ο στρατηγός Πανουργιάς με αίτημα του γράφοντος, αναφέρει μεγάλο αριθμό αξιωματικών που είχαν ενταχθεί και από τα τρία όπλα στην οργάνωση αυτή. Καταχωρεί από μεν την αεροπορία εννέα (9) αξιωματικούς, από τον στρατό έξη (6) στρατηγούς με ΄΄επαφές και συνεργασίες΄΄ και εβδομήντα επτά (77) κανονικά μέλη. Επίσης παρουσιάζει τις συλλήψεις και διάλυση της οργάνωσης (΄΄…οι συλληφθέντες ανήλθον τελικώς σε πλέον των 100…΄΄) και τις εκτοπίσεις και εξορίες που ακολούθησαν.
Το χαρακτηριστικό για την πολυπρόσωπη οργάνωση των ΕΕ είναι πως δεν πρόλαβε να παρουσιάσει ανάλογη δραστηριότητα. Ο γράφων παρά τις προσπάθειές του δεν εντόπισε τις πολυθρύλητες τέσσερις προκηρύξεις της. Η ύπαρξή των ΕΕ πάντως έδειξε πως σημαντικός αριθμός στελεχών του στρατού ήταν ενάντιος της στρατιωτικής κυβέρνησης.
Υπήρξε και η αποκληθείσα Ομάδα του Συνταγματάρχη Οπρόπουλου, πάλι από στελέχη του στρατού. Η ομάδα Οπρόπουλου σχεδίαζε την κατάληψη της ΑΣΔΕΝ στα πλαίσια του κινήματος του βασιλιά στις 13 Δεκέμβρη 1967. Σχεδιάζουν ώστε «… ως διοικητές ταγμάτων …στις 13 να καταλάβουμε το αρχηγείο και… τη φρουρά γενικά των Αθηνών…» . Η ομάδα Οπρόπουλου δεν εμφανίζει δραστηριότητα εκτός της συντήρησης επαφών μεταξύ των μελών της και με άλλους αποστράτους αξιωματικούς. Αργότερα μερικοί απ’ αυτούς συλλαμβάνονται και φυλακίζονται (Αρχάκης, Βαρδάνης, Μουστακλής, Λύτρας).
Στρατιωτικοί συλλαμβάνονται και για συμμετοχή στην οργάνωση Ελληνική Αντιδικτατορική Νεολαία που της αποδίδεται η ευθύνη για εκρήξεις μηχανισμών σε διάφορα σημεία των Αθηνών. Έξη από τους συλληφθέντες δικάζονται και καταδικάζονται σε καθείρξεις και φυλακίσεις στο έκτακτο στρατοδικείο από 9 μέχρι 11 Αυγούστου 1973. Κάποιους από τους στρατιωτικούς τους είχε ορίσει με επιστολή του ο συνταγματάρχης «Πορφύρης» (ο Ιπποκράτης Σαβούρας) ως υπαρχηγούς του χωρίς να το γνωρίζουν και έτσι συνελήφθησαν. Για τους φερόμενους ως μέλη της ΕΑΝ αποστράτους αξιωματικούς δεν διατίθενται ισχυρά στοιχεία για ανάμειξη κάποιου απ’ αυτούς σε δυναμικές ενέργειες.
Υπήρξε και ικανός αριθμός αξιωματικών του στρατού που απομακρύνονται με αποστρατείες και αποτάξεις από τους πρώτους μήνες μετά το πραξικόπημα. Σε ανάλογο ποσοστό και της αεροπορίας. Αλλά και τα σώματα ασφαλείας δεν έμειναν έξω από εκκαθαρίσεις. Το ότι θεωρούντο εχθροί του καθεστώτος αυτά τα στελέχη αποδεικνύεται από έγγραφο του Υπουργείου Δημοσίας Τάξεως τον Οκτώβριο του 1968 προς ΄΄ Ελέγχους Διαβατηρίων΄΄ με θέμα «Απαγόρευσις αποδημίας αποστράτων και αποτάκτων Αξιωματικών των Ενόπλων Δυνάμεων και Σωμάτων Ασφαλείας». Περιλαμβάνει διακόσιους τρεις αξιωματικούς όλων των βαθμών και ειδικοτήτων του στρατού ξηράς και είκοσι έναν της ΕΒΑ (Ελληνικής Βασιλικής Αεροπορίας). Για την αστυνομία πόλεων και το πυροσβεστικό σώμα αναφέρει επίσης πίνακα, που δεν βρέθηκε με το έγγραφο.
Η Πολεμική αεροπορία είχε ανάμειξη αναλογικά μικρότερη των δύο άλλων κλάδων των ΕΔ στην περίοδο 1967-1974 με αντιδικτατορικές οργανώσεις, και αντικαθεστωτικές δραστηριότητες. Εν τούτοις από δημοσίευμα εφημερίδας εντοπίσθηκε πίνακας με δέκα εννέα αξιωματικούς της αεροπορίας, που αποτάχθηκαν στην εφταετία.
Στις 13 Δεκέμβρη του 1967 με αρχηγό τον Αντιπτέραρχο Αντωνάκο η αεροπορία τάσσεται με τον βασιλιά Κωνσταντίνο. Οι βάσεις Ελευσίνας και Τανάγρας περικυκλώνονται και καταλαμβάνονται με νεκρούς στην Ελευσίνα από πυρά άρματος έναν δόκιμο και τους σμηνίτες ενός φυλακίου. Είναι τα μόνα θύματα στρατεύσιμοι σε όλη την επταετία από χρήση όπλων. Χτυπημένοι από υποστηρίζοντες μια χούντα στρατιωτικούς. Η Βάση της Αγχιάλου που επίσης τάσσεται με τον βασιλιά, δεν καταλαμβάνεται μέχρι τέλους των γεγονότων εκείνου του εικοσιτετραώρου.
Εκτός του Τάσου Μήνη που έδρασε με την οργάνωσή του ΑΑΑ έχουμε τους συλληφθέντες και βασανισθέντες για την οργάνωση του ναυτικού για κίνημα το Μάϊο του 1973 ήτοι τους Δ.Αποστολάκη, Κ.Κοκκινήδη, Δ.Χρηστάκη Γ.Παπαδόπουλο και Νίκο Στάππα.
Ο απολογισμός σε αριθμούς της αντίστασης στελεχών των ΕΔ στη δικτατορία προκύπτει από αξιόπιστα στοιχεία των επιτροπών αποκατάστασης της πρώτης περιόδου (δηλαδή το 1975) και έχει ως εξής για το Πολεμικό ναυτικό που διατίθενται τα στοιχεία. Παραιτούνται και αποτάσσονται ή αποστρατεύονται τρεις, συμμετέχουν σε «ανταρσία» ή κατηγορούνται για λιποταξία και ζητούν πολιτικό άσυλο τριάντα οκτώ, εντάσσονται σε αντιστασιακές οργανώσεις εκατόν επτά και αρνούνται γραπτά να συμπράξουν με το καθεστώς τρεις, ήτοι σύνολο εκατόν πενήντα ένας. Οι διώξεις που υπέστησαν ήταν η παραπομπή σε στρατοδικεία για είκοσι πέντε, απ’ τους οποίους καταδικάσθηκαν οι δεκατρείς. Αποτάχθηκαν εκατόν δώδεκα, αποστρατεύθηκαν ογδόντα, εκτοπίσθηκαν οκτώ, φυλακίσθηκαν εξήντα πέντε.
Την εποχή της δικτατορίας τα στελέχη όλων των βαθμών, ειδικοτήτων και κατηγοριών του Πολεμικού Ναυτικού ήταν δυόμισι χιλιάδες περίπου αξιωματικοί και τέσσερις χιλιάδες υπαξιωματικοί και ανθυπασπιστές. Στους υπαξιωματικούς αντιστέκονται δυναμικά στη δικτατορία και διώκονται 42. Στους μάχιμους και μηχανικούς αντιστέκονται 105 στους 717. Οι αριθμοί αφορούν στο σύνολο των υπηρετούντων στις 20-4-1967 για την οποία ημερομηνία υπολογίσθηκαν τα στοιχεία.
Σημειώνεται η μεγάλη διαφορά μεταξύ όσων αντέδρασαν (σύνολο 151) και όσων καταδικάσθηκαν σε δικαστήρια της χούντας(σύνολο 13). Το καθεστώς προτιμούσε τα βασανιστήρια, τις κρατήσεις για μεγάλο διάστημα και τις προφυλακίσεις από την παραπομπή σε δικαστήρια όπου και η δημοσιότητα ήταν μεγαλύτερη. Ειδικά σε περιπτώσεις εν ενεργεία στελεχών το απέφευγε, αφού έτσι θα αποδεικνυόταν πως ήταν έωλο το επιχείρημα, ότι η ΄΄επανάσταση΄΄ στηριζόταν στο σύνολο των ΕΔ.
Η άποψη που ενίοτε ακούγεται πως, αποφεύγονται στη δικτατορία οι ποινικές διώξεις, επειδή στην ουσία διώκτες και διωκόμενοι προέρχονται (τουλάχιστον η πλειοψηφία των τελευταίων) από την ίδια δεξαμενή του συντηρητικού πολιτικού χώρου, δεν ευσταθεί. Αντίθετα έχουμε παραδείγματα, όπου οι κατασταλτικοί μηχανισμοί υπήρξαν ιδιαίτερα σκληροί.
Μια συνολική εικόνα για τις διώξεις στελεχών του στρατεύματος επί δικτατορίας παίρνουμε τελικά από τις αποκαταστάσεις στη μεταπολίτευση. Από το ναυτικό στην αρχική αποκατάσταση του 1974 (εκτός του κινήματος που είχαν επανέλθει όλοι άμεσα με την μεταπολίτευση) προσφεύγουν συνολικά διακόσιοι είκοσι ένας αξιωματικοί και υπαξιωματικοί (46 ήταν οι τελευταίοι) από τους οποίους ευμενής κρίση εκδόθηκε μόνον για 87 (οι 28 υπαξιωματικών). Διαπιστώνουμε την αθρόα προσέλευση για αξιοποίηση της ευκαιρίας μεγάλου αριθμού (ειδικά αξιωματικών) που δεν δικαιούνται αποκατάστασης. Είχαν αποστρατευθεί κανονικά για άλλους λόγους και όχι εξ αιτίας της χούντας. Το ίδιο παρατηρήθηκε και στα άλλα δύο Όπλα αλλά δεν διαθέτουμε ακριβή στοιχεία.
Ακολούθησαν ακόμα δύο στάδια αποκαταστάσεων τα επόμενα χρόνια μία το 1984 και ακόμα μία το 1966 οπότε και ολοκληρώθηκε ο ευτελισμός. Στη δεύτερη φάση το 1984 ο αριθμός των 980 αποστράτων στελεχών που προσέφυγαν από όλα τα όπλα είναι τεράστιος. Οι αποφάσεις των πρώτων κρίσεων θεωρήθηκαν ελαστικές, με αποτέλεσμα να σκεφτούν πολλοί, πως ήταν μια καλή ευκαιρία για πρόσθετους βαθμούς. Το Μικτό Συμβούλιο από τους 980 δικαιώνει συνολικά τους 175. Αυτή η εικόνα σε συνδυασμό με άλλες ευκαιρίες «αποκαταστάσεων» το 1996 αλλά και μέσω των διοικητικών δικαστηρίων και δυστυχώς ακόμα πιο εξευτελιστικών διαδικασιών με διαδικασία Ενόρκων Διοικητικών εξετάσεων οδήγησε ώστε στη χώρα αυτή να διαθέτουμε αναλογικά τους περισσότερους στρατηγούς, ναυάρχους και πτεράρχους από όλες τις μεγάλες δυνάμεις του κόσμου. Αυτό αιτιολογεί και τη ρήση «κάθε πολυκατοικία και ναύαρχος, κάθε όροφος και στρατηγός». Τρείς μόνον διαπιστωμένα αντιστασιακοί αξιωματικοί είναι μερικώς γνωστοί ως αρνηθέντες να συμμετάσχουν στην υπερβολή.
Οι στρατιωτικοί κατά τη δικτατορία είχαν σώσει την τιμή τους με τις συμμετοχές τους στην αντίσταση, όσο και αν πολλοί απ’ αυτούς ωθήθηκαν από ευνοϊκά νομομοθετικά μέτρα και μετρίασαν στη συνέχεια την τιμή αυτή με παροχές πολλών βαθμών και τίτλων.
Και αφού οι συγκρίσεις είναι χρήσιμες να θυμίσουμε πως για κάποιους υπαξιωματικούς που πολέμησαν στη Μέση Ανατολή κατά τη διάρκεια του Β΄ Παγκοσμίου πολέμου, χρειάστηκαν εξήντα χρόνια για αναγνώριση από την πολιτεία της προσφοράς τους. H αποκατάσταση επίσης των είκοσι αθώων που εκτελέστηκαν το 1948 μετά τη δίκη του Ναυτικού, τελέσθηκε μετά τριάντα έξη χρόνια, ενώ όσοι επέζησαν είχαν βιώσει την πίκρα, τις διώξεις και την αδικία για μια ολόκληρη ζωή.
Και για να ολοκληρώσουμε τις συγκρίσεις, σημειώνουμε πως μετά την επανάσταση του 1821 χρειάστηκαν πενήντα και πάνω χρόνια για τις αποκληθείσες ΄΄εκδουλεύσεις΄΄ των επαναστατών, όπως αποκάλεσαν τότε την αποκατάστασή των πολεμιστών που δε ζούσαν πλέον.
Δεν θα αναφερθούμε βέβαια στις ΄΄αποκαταστάσεις΄΄ κουκουλοφόρων, συνεργατών των δυνάμεων κατοχής κ.ο.κ. στο Β΄ΠΠ. Εκεί έχουμε σύνθετο έγκλημα και όχι παρατυπία ή υπερβολή.
Όσον αφορά τις δραστηριότητα υπέρ της δικτατορίας του ναυτικού πάντα, από τα στοιχεία που συγκεντρώθηκαν με τις ανακρίσεις προκύπτει ότι από τους αναφερόμενους οι είκοσι εννέα αποστρατεύονται το 1975 και από αυτούς οι είκοσι τέσσερις είναι αξιωματικοί. Οκτώ ακόμα αποστρατεύονται τα επόμενα τρία χρόνια μέχρι το 1980, που σημαίνει πως η δραστηριότητά τους στη διάρκεια της χούντας έπαιξε ρόλο στην απομάκρυνσή τους από το ναυτικό.
Οκτώ από τους αξιωματικούς σταδιοδρομούν για αρκετά χρόνια και αποστρατεύονται με μεγάλο βαθμό. Αυτό σημαίνει πως το ναυτικό στις περιπτώσεις τους δεν αξιολόγησε ως σοβαρά τα αντίστοιχα στοιχεία για τα οποία και διέταξε ΕΔΕ.
Το ναυτικό από τους υπηρετούντες στις 20 Απριλίου 1967, τετρακόσιους εβδομήντα δύο (472) μάχιμους αξιωματικούς, διώκει πειθαρχικά τον Μάρτιο του 1975 τους εννέα (9). Ήτοι δύο, ανά εκατό υπηρετούντες. Μεταξύ των οποίων περιλαμβάνονται και τρεις που είναι οι μόνοι διωχθέντες και ποινικά. Αντίστοιχα από τους υπηρετούντες 245 μηχανικούς διώκει τρεις πειθαρχικά. Ένας στους εκατό δηλαδή.
Για τα γεγονότα στη διάρκεια του πραξικοπήματος κατά του Μακαρίου, οι απομακρυνθέντες του ναυτικού με πειθαρχική δίωξη ( ΠΔ της 15-3-1975) είναι συνολικά πέντε. Ένας ανθυπασπιστής και τέσσερις αξιωματικοί. Θα υπήρξε μέριμνα και για άλλους σε επόμενα χρόνια μέσω των ετήσιων κρίσεων. Αυτές οι κρίσεις δεν είναι δυνατό να εντοπισθούν, επειδή θεωρούνται ως προσωπικά δεδομένα.
Οι επιπτώσεις στους στενούς συνεργάτες και υποστηρικτές του καθεστώτος στο ναυτικό επήλθαν σύντομα, όχι άμεσα (λόγω Αραπάκη) και δεν ήταν σκληρές. Πράξεις αντεκδίκησης δεν παρατηρήθηκαν. Υπήρξαν έγγραφες καταγγελίες μετά παρότρυνση του Α/ΓΕΝ. Μηνύσεις δεν υποβλήθηκαν. Αρκετοί από τους οπαδούς, φίλους και τα στηρίγματα της δικτατορίας δεν υπέστησαν καμία δίωξη. Από τους στρατιωτικούς που κάλυψαν ηγετικές θέσεις κανείς δε διώχθηκε.
Τα παραπάνω ισχύουν για το ναυτικό, όπου εν τούτοις παρατηρήθηκε μερική ΄΄κάθαρση΄΄. Για την αεροπορία δεν υπάρχουν στοιχεία. Για το στρατό ξηράς η εντύπωση που έχει ο γράφων είναι, πως οι πιστοί στην ΄΄επανάσταση΄΄ δεν υπέστησαν διώξεις, εκτός των μεγάλων βαθμών και όσων ο Αβέρωφ επέλεξε, για εξουδετέρωση με την υπόθεση ΄΄πυτζάμα΄΄.
Θα αναφερθώ τελειώνοντας σε κάτι εκτός θέματος, αλλά το συνδέει το θέμα της δικτατορίας που αναφερόμαστε. Ρωτάω λοιπόν, τι είναι αυτό που βιώνουμε εδώ και κάμποσα χρόνια αν όχι μια μορφή δικτατορίας; Το πολύ πολύ να το εκλαϊκεύσουμε κάπως ρωτώντας για την άσκηση εξουσίας: «αν δεν είναι και με την επιστημονική της ερμηνεία αυταρχική, τι άλλο μπορεί να είναι; Κυβερνάνε ή όχι οι ίδιοι ακριβώς που συνέβαλλαν για να ξενερίσουμε στον αφρό της κρίσης εμείς πρώτοι και καλύτεροι απόλους, εμείς οι Έλληνες με τα πιο βαριά στοιχεία και σε αριθμούς και σε επιπτώσεις;» Εκτός φυσικά της γνωστής Τάξης και των λακέδων της που υπερπλουτίζουν ακριβώς σ’ αυτά τα χρόνια της κρίσης, όπως επίσημα στοιχεία αποδεικνύουν.
Τελικά είναι εκδικητική ή όχι η διαδικασία ευτελισμού των στρατιωτικών στο σύνολό τους ανεξάρτητα από αντιστασιακούς , «αντιστασιακούς» και μη με το ξύρισμα (και όχι απλά κούρεμα) μισθών και συντάξεων, με τις περικοπές, με την καταλήστευση των ταμείων τους; Το ίδιο βέβαια συνέβη με όλους τους εργαζόμενους (όχι όμως σε τέτοια ποσοστά, εδώ μιλάμε για συντριβή), εδώ απλά παρουσιάζουμε αυτό το στρώμα και άγνωστες πτυχές από τη δικτατορία. Έπεσε πέπλο λήθης στην αντίστασή τους αλλά και λάσπη με το ανακάτεμα των αποκαταστάσεων με πλήθος άσχετων και αρκετών κολάσιμων περιπτώσεων. Με άνεση προσθέτω πως η ιστορία μας δεν έχει να επιδείξει πολλές τέτοιες συμπεριφορές του κράτους και των κυβερνητών σε λειτουργούς του.
Διαβάστε ακόμη:
Επιχείρηση ΝΙΚΗ στην Κύπρο.33 νεκροί
