Με αφορμή την μαύρη επέτειο της χούντας της 21ης Απριλίου, μια συνέντευξη -συζήτηση του συγγραφέα και απόστρατου αξιωματικού του ΠΝ Αντώνη Κακαρά με τον στρατηγό Δημήτρη Δήμου. Όπως πάντα τα κείμενα και οι συνεντεύξεις του Α.Κακαρά είναι θυσαυρός γιατί μιλά με ανθρώπους που έζησαν τα γεγονότα από πρώτο χέρι.
Όλο το κείμενο της συζήτησής του με τον Δ.Δήμου:
Περί χούντας, αξιωματικών, Καραμανλή και Σειρηνίδη από τον Δήμου
Συνέντευξη με τον επίτιμο αρχηγό ΓΕΕΦ και διοικητή στρατιάς αντιστράτηγο ε.α. Δημήτριο Δήμου (Δ) την Τετάρτη 27 Οκτωβρίου 2004
Κ. Κύριε Δήμου τι τάξη της Σχολής Ευελπίδων είστε;
Δ. 1968.
Κ. Πότε βγήκατε δηλαδή; Ποιος είναι ο τίτλος σας σήμερα ως αποστράτου αξιωματικού; Και ποια είναι η ηλικία σας;
Δ. Είμαι της τάξης του 1962, εξήλθα δηλαδή της Σχολής Ευελπίδων το 1962 ως ανθυπολοχαγός, έχω περίπου υπηρετήσει στο στρατό 41 χρόνια και ο τίτλος μου είναι «επίτιμος διοικητής της ελληνικής στρατιάς και τέως αρχηγός του γενικού επιτελείου της εθνικής φρουράς της Κύπρου»
Κ. Όταν λέτε της «ελληνικής στρατιάς» εννοείτε της πρώτης στρατιάς η οποία νομίζω ότι βρίσκεται υπό κατάργηση τώρα.
Δ. Ναι, ήμουν διοικητής της πρώτης εθνικής στρατιάς, με έδρα τη Λάρισα η οποία εν καιρώ πολέμου είχε την κύρια ευθύνη των επιχειρήσεων προς ανατολάς και προς βορρά.
Κ. Σε μια συζήτησή μας μου είχατε αναφέρει ένα γεγονός όπου ο διοικητής της Σχολής Ευελπίδων σε προεκλογική περίοδο κάτι είπε στους ευέλπιδες. Το επαναλαμβάνετε;
Δ. Το 1961 ο κύριος Βέλλιος τότε για να στείλει τη Σχολή ομαδικά, να ψηφίσουν οι ευέλπιδες βάσει καταστάσεων τις οποίες είχαν συντάξει, μας είπε ότι υπάρχει πλήρης ελευθερία σε ό,τι αφορά την επιλογή τού τι θα ψηφίσει ο καθένας μας και ως προς το Κόμμα και ως προς τη δημοκρατική του διάθεση και είχε πει, αν θυμάμαι καλά, τα ονόματα των κυρίων Ράλλη, Ροδόπουλου, Τσάτσου, που έχουμε δικαίωμα επιλογής (για να ψηφίσουμε). Τώρα κάποιο από τα ονόματα αυτά μπορεί να μην είναι το ακριβές αλλά αυτή ήταν η φιλοσοφία της εντολής του στρατηγού – διοικητού Βέλλιου.
Κ. Εννοείτε δηλαδή ότι σας ανέφερε τέσσερα – πέντε ονόματα για να …….
Δ. Τρία ονόματα ανέφερε, όλα ήτανε εκ της ΕΡΕ.
Κ. Του Καλατζή δεν σας το ανέφερε που ήτανε από τη Φθιώτιδα που καταγόντουσαν και οι δύο;
Δ. Όχι, ανέφερε ονόματα μόνο για την περιφέρεια της Αθήνας που θα ψηφίζαμε.
Κ. Αυτό εκφράζεται, ερμηνεύεται ότι σας πέρασε το μήνυμα ότι θα ψηφίζατε μόνο την ΕΡΕ;
Δ. Εξυπακούεται αυτό, ναι.
Κ. Ένα έγγραφο με τίτλο «Έκθεσις επί των Διεξαχθεισών εν Κύπρω Πολεμικών Επιχειρήσεων από 20 Ιουλίου έως 18 Αυγούστου 1974 (Διαπιστώσεις, Σχόλια, Συμπεράσματα)» τι είναι; Μου το δώσατε εσείς.
Δ. Νομίζω ότι είναι η πιο έγκυρη στρατιωτική έκθεση η οποία συνετάγη για την εισβολή στην Κύπρο, συγκεκριμένα κατά τη διεξαγωγή των επιχειρήσεων Αττίλα Ι και Αττίλα ΙΙ.
Κ. Θα μου πείτε πως βρέθηκε στα χέρια σας;
Δ. Περιστασιακά βρέθηκε στα χέρια μου, δεν θυμάμαι πώς ακριβώς, αλλά κάποιος συνάδελφος μου την προσεκόμισε που μου ζήτησε να διατηρήσω την ανωνυμία του.
Κ. Που σημαίνει ότι είστε σίγουρος ότι είναι πρωτότυπη αυτή η έκθεση και αυθεντική.
Δ. Περί της αυθεντικότητάς της δεν έχω καμία επιφύλαξη, θα έλεγα μάλιστα με βάσει τη στρατιωτική διαβάθμιση και αξιολόγηση των εγγράφων ότι θα τη χαρακτήριζα «Α1».
Κ. Δηλαδή αξιοπιστία «Α» και η πηγή……..
Δ. Αξιοπιστία «Α» και ακρίβεια «1».
Κ. Συμφωνείτε με τα συμπεράσματα που γράφει αυτή η έκθεση και την οποία δεν έχω προλάβει να διαβάσω;
Δ. Ναι. Θα έλεγα με το τεράστιο ποσοστό των συμπερασμάτων, όπως θα δείτε έχει και επιμέρους συμπεράσματα, δεν έχει μόνο τα γενικά συμπεράσματα, συμφωνώ.
Κ. Κύριε Δήμου σχημάτισα την εντύπωση από αλλεπάλληλες συζητήσεις που είχαμε ότι στη διάρκεια της δικτατορίας 67 – 74 λόγω της στάσης σας απέναντι στο δικτατορικό καθεστώς είχατε υποστεί διάφορες διώξεις. Μπορείτε να το αιτιολογήσετε; Πώς μπορεί να αποδειχθεί αυτή η σχέση σας με τη δικτατορία;
Δ. Εννοείτε να αποδειχθεί με έγγραφα και με μαρτυρίες;
Κ. Έχετε κατ’ αρχήν έγγραφα στη διάθεσή σας;
Δ. ‘Έχω μια ανάκριση η οποία διεξήχθη τότε από τον στρατηγό Ραψομανίκη ο οποίος με κάλεσε και μου είπε ότι ως εχθρό της Επαναστάσεως θα με διώξει από το στρατό, και βεβαίως αυτή η ανάκριση υπάρχει ακόμα, ένα κομμάτι της στο αρχείο με ό,τι μπορούσα να κρατήσω εγώ τότε από πλευράς αναφορών δικών μου και από πλευράς διαταγών, που μου ερχόντουσαν για να λάβω γνώση. Το κύριο μέρος της δικογραφίας βεβαίως ετηρείτο απόρρητο από εμένα και απρόσιτο και ποτέ δε μπόρεσα να λάβω γνώση ολοκλήρου της δικογραφίας. Μόνο όταν στο τελικό στάδιο επενέβη ο στρατηγός Ζαγοριαννάκος, τότε μόνο αυτός μου διάβασε ένα μέρος μιας ογκώδους δικογραφίας που είχε σχηματιστεί εις βάρος μου, από την οποία μάλιστα που διάβασε μόνο ένα κομμάτι του πορίσματος.
Κ. Από αυτό το τμήμα της προανάκρισης που λείπει από τα έγγραφα που εσείς διαθέτετε και μου τα έχετε δώσει……
Δ. Ναι
Κ. Από αυτό το τμήμα συνάγεται……από αυτό που λείπει, γιατί από αυτό που μου δώσατε μπορεί να βγαίνει κάποιο τέτοιο συμπέρασμα, ότι υφίστασθε μια δίωξη λόγω της στάσης σας στη δικτατορία, αλλά δεν αναφέρεται σαφώς μέσα ότι τα φρονήματά σας είναι εναντίον του καθεστώτος, επομένως υπονοείτε ότι στα έγγραφα που λείπουν και δεν διαθέτετε εσείς από το φάκελο το δικό σας, τον ατομικό σας φάκελο, θα υπάρχουν μέσα στοιχεία που θα αναλύουν τη στάση σας απέναντι στη χούντα;
Δ. Νομίζω ότι η δικογραφία θα έχει στοιχεία, παρότι εγώ λόγω χαρακτήρος ποτέ δεν βγήκα να πω ότι ήμουν εναντίον της δικτατορίας, πράγμα που το γνώριζαν βέβαια όλοι οι συνάδελφοι τότε, αλλά δεν ήθελα λόγω χαρακτήρος να αποκομίσω δάφνες προς κάθε κατεύθυνση. Νομίζω πως κάνουμε το χρέος προς την πατρίδα εκάστοτε και δεν διεκδικούμε τίποτα.
Κ. Είχατε μετατεθεί στην Τρίπολη το 1974;
Δ. Όχι, είχα μετατεθεί στην Τρίπολη το έτος 1972.
Κ. Εκεί είχατε κάποια συμβάντα……ήσαστε μάρτυρας και γνωρίσατε τον Σειρηνίδη.
Δ. Ναι, πράγματι στην Τρίπολη, όπου ήταν ένας τόπος ας πούμε εξορίας για τους αντιφρονούντες του καθεστώτος της Επταετίας, πήγαιναν αξιωματικοί οι οποίοι δεν συμβιβαζόντουσαν με τη δικτατορία αλλά και οι στρατιώτες τότε που είχαν λάβει μέρος στο φοιτητικό κίνημα, και αυτοί ερχόντουσαν εκεί πέρα. Πράγματι εκεί συνάντησα τον κύριο Σειρηνίδη Κωνσταντίνο με τον οποίο γνωριζόμασταν από τη Σχολή Ευελπίδων διότι ήταν διοικούσα τάξη.
Κ. Με είχατε αφήσει να καταλάβω ότι ο μεν Σειρηνίδης ήταν τοποθετημένος ήδη όταν τον συναντήσατε εκεί στην Τρίπολη αριστερά, και συγκεκριμένα στο Κομμουνιστικό Κόμμα, και όχι μόνο αυτό αλλά είχε και οργανική ίσως σχέση με αυτό το Κόμμα αυτό.
Δ. Ναι, ο κύριος Σειρηνίδης όταν πήγα και γνώριζε την τοποθέτηση μου με προσήγγισε και μου εκμυστηρεύθη ορισμένα πράγματα, κατάλαβα ότι ήταν εναντίον της δικτατορίας, έκανε αγώνα εναντίον της δικτατορίας και αυτός και η σύζυγός του, ήταν θα έλεγα πραγματικά αγωνιστές, και κατάλαβα ότι έχει μια σύνδεση με τη νεολαία του Κομμουνιστικού Κόμματος Ελλάδος. Πάντως αυτός πάντα τηρούσε το απόρρητο και προσπαθούσε να μη λέει πολλά λόγια, αλλά βεβαίως την τοποθέτησή του εναντίον της χούντας δεν την έκρυβε ποτέ.
Κ. Μείνατε στην Τρίπολη από το 1972 μέχρι πότε;
Δ. Στην Τρίπολη έμεινα από το 1972 μέχρι το 1974 περίπου, οπότε με την πτώση της χούντας εγώ τοποθετήθηκα στο λόχο ΕΣΑ Κιλκίς μαζί με όλους τους… μαζί με ένα μεγάλο μέρος των στρατονόμων που ήταν στο ΕΑΤ – ΕΣΑ, με αποστολή βεβαίως να μπορέσω να τους επαναφέρω στην τάξη και να μην αποτελούν απομονωμένοι στο Κιλκίς κίνδυνο για τη δημοκρατία.
Κ. Όταν λέτε στρατονόμους εννοείτε τα στελέχη του στρατού ή τους στρατευσίμους…
Δ. Στρατονόμοι είναι μόνο οι στρατεύσιμοι.
Κ. Να γυρίσουμε λίγο στην Τρίπολη. Ζήσατε επομένως κάποια γεγονότα που συνέβησαν στην ανατροπή του Παπαδόπουλου από τον Ιωαννίδη το 1973 και στην πτώση της χούντας μετά από το πραξικόπημα που έκαναν κατά του Μακαρίου και την εισβολή των Τούρκων. Κάποια γεγονότα συνέβησαν στην Τρίπολη. Τι είχε συμβεί τότε;
Δ. Στην Τρίπολη συνέβησαν αρκετά γεγονότα όπως π.χ. στην πτώση της μιας φατρίας Παπαδόπουλου και την ανατροπή της από την άλλη φατρία του Ιωαννίδη, ενθυμούμαι ότι τότε άλλαξαν και τα σύμβολα, έγινε μια ημιεπίσημη τελετή από το 2ο Γραφείο των επικεφαλής όπου καθήρεσαν τις εικόνες του Παπαδόπουλου, και μας ενημέρωσαν ότι Αρχηγός μας θα είναι πλέον ο Ιωαννίδης. Και βεβαίως τότε μετά την πτώση της φατρίας Παπαδόπουλου τοποθετήθηκε, αν θυμάμαι πολύ καλά, ένας ικανός αξιωματικός ως προς το επάγγελμα, αλλά πρωταγωνιστής της χούντας τότε, ο κύριος Κουρκουλάκος Μιχαήλ. Και θυμούμαι αυτήν την οξύμωρη συνάντηση αντιχουντικών και αντιΙωαννιδικών μέσα στο ίδιο κέντρο.
Κ. Ποιο ήταν το κλίμα κάτω από αυτές τις συνθήκες μεταξύ αντιχουντικών και χουντικών αξιωματικών του στρατού;
Δ. Δεν ήταν καλό κλίμα, βεβαίως πάντα η πειθαρχία που πρωτεύει στο στρατό ξηράς και η εμφάνιση ηγετών – προ των στρατιωτών, δε επέτρεπε αντεγκλήσεις. Όμως το μίσος που υπήρχε ήταν φανερό. Και εξεδηλώθηκε αργότερα με την κατάταξη των εφέδρων και την κίνηση του κυρίου Σειρηνίδη τότε, να ζητήσει τη παραίτηση της χουντικής κυβερνήσεως από τον ασύρματο του τάγματος εφέδρων, στο οποίο είχε τεθεί επικεφαλής, διοικητής δηλαδή ο κύρος Σειρηνίδης.
Κ. Εννοείτε ότι πριν τις 23 Ιουλίου, πριν την ανατροπή δηλαδή, πριν παραλάβει ο Καραμανλής Πρωθυπουργός ο Σειρηνίδης εξέπεμψε από τον ασύρματο σήμα προς την χουντική κυβέρνηση;
Δ. Το σήμα το έχω κάπου στο αρχείο μου, αλλά δεν μπορώ να θυμηθώ ακριβώς αν ήτανε την ώρα που ανεκοινώθη η επάνοδος του Καραμανλή ή με την επάνοδο του Καραμανλή. Εν πάσει περιπτώσει εκείνη τη μέρα περίπου την 23η ο Σειρηνίδης εξέπεμψε ένα σήμα. Το οποίο βεβαίως είχε και μια ατυχή κατάληξη διότι ενώ η χουντική διοίκηση του συντάγματος φοβήθηκε πάρα πολύ, και ο διοικητής της μεραρχίας Τριπόλεως φοβήθηκαν πάρα πολύ από το σήμα του Σειρηνίδη, εν τούτοις κατάφεραν με ένα τέχνασμα ενός χουντικού να τον συλλάβουν και να τον αποσπάσουν από τα χέρια των εφέδρων, που ήταν διοικητής τους και τον εκτιμούσαν αφάνταστα και να τον εγκλείσουν στο πειθαρχείο.
Κ. Κάποιοι… κάτι που λέγεται ότι συνελήφθη ο διοικητής της … ο στρατιωτικός διοικητής εκεί της μονάδας και όχι ο Σειρηνίδης, αληθεύει;
Δ. Δεν το ξέρω αυτό, εγώ ξέρω τα πραγματικά γεγονότα μόνο ότι … θα θυμηθώ το όνομα αυτού του αξιωματικού κάποια στιγμή, ο οποίος ήρθε, πήγε μάλλον στο χώρο καταυλισμού του τάγματος του κυρίου Σειρηνίδη για κάποια άλλη δουλειά δήθεν, και όταν τον πήγε στο κέντρο τον συλλάβανε. Για άλλη σύλληψη δεν γνωρίζω.
Κ. Αυτά πρέπει να γίνανε ή αυθημερόν στις 23 Ιουλίου ή την παραμονή.
Δ. Την παραμονή. Εκεί 23 του μηνός, εκεί μέσα.
Κ. Θα μου πείτε για τη σύλληψη του Σειρηνίδη στρατηγέ; Κατ’ αρχήν θυμάστε αν ήταν από την ώρα που είχε παραλάβει ο Καραμανλής την Κυβέρνηση ή έχουμε ακόμα χούντα όταν συλλαμβάνεται ο Σειρηνίδης στην Τρίπολη;
Δ. Όχι. Ο Σειρηνίδης όταν συνελήφθη, είχε επανέλθει ο Καραμανλής. Δηλαδή πρέπει να ήταν 24 – 25 εκεί πέρα. Και ίσως και πιο πίσω ακόμα. Και η στιγμή της σύλληψης είναι όταν προσέρχεται αυτός ο αντισυνταγματάρχης με το αυτοκίνητο του συντάγματος, και συζητώντας με το Σειρηνίδη του είπε δήθεν αφενός «έμπα μέσα για να πάμε να τα πούμε» και τον άκουσε ο Σειρηνίδης και μπήκε μέσα στο αυτοκίνητο και τον πήρε. Δηλαδή σχεδόν τον απήγαγε. Και με το που φτάσανε στο κέντρο εκπαιδεύσεως, τότε έδειξε όλη του τη σκληρότητα αυτός ο αξιωματικός και τον συνέλαβαν και τον βάλαν συνοδεία να εγκλειστεί τότε ένας ταγματάρχης υπό τα όμματα των στρατιωτών στο πειθαρχείο.
Κ. Ο Σειρηνίδης ήταν ταγματάρχης εν ενεργεία και είχε το τάγμα επιστράτων. Από τη γενική επιστράτευση δηλαδή που είχε κηρυχθεί για …
Δ. Είχε κηρυχθεί γενική επιστράτευση και ο κύριος Σειρηνίδης… όπως όλοι οι αξιωματικοί των κέντρων, γιατί τότε διελύοντο τα κέντρα, ετίθεντο επικεφαλής μονάδων. Μία από τις μονάδες αυτές, ένα τάγμα πεζικού, συνεστήθη εις την Τρίπολην, συγκροτήθηκε με εφέδρους οι οποίοι προσήλθαν από πολλά σημεία της Πελοποννήσου και διοικητής του τάγματος ήταν ο κύριος Σειρηνίδης, ο οποίος βεβαίως κατάφερε αμέσως να μπει μέσα στην ψυχή των στρατιωτών, των εφέδρων, που ήταν μεγάλοι στρατιώτες αυτοί, και ήταν αποδεκτός με υπερηφάνεια από όλους τους στρατιώτες του.
Κ. Η σκηνή που μου είχατε περιγράψει σε ένα εστιατόριο……μπορείτε να θυμηθείτε λεπτομέρειες πάνω σε αυτή τη σκηνή;
Δ. Αυτό που μπορώ να θυμηθώ είναι ότι είχαμε πάει τότε με τον κύριο Σειρηνίδη να φάμε, και τον καλέσανε επειγόντως στο κέντρο εκπαιδεύσεως Τριπόλεως να επανέλθει. Διότι, αν θυμάμαι καλά τότε εκτελούσε και χρέη διοικητή τάγματος εκπαιδεύσεως, στο οποίο τάγμα υπηρετούσα κι εγώ, και ο κύριος Σειρηνίδης πίστευε ότι επρόκειτο περί ενέργειας της χούντας να τον απομονώσει από την παρέα, να τον πάει στο κέντρο και να τον συλλάβει. Όμως δεν ήταν τέτοιο πράγμα, ήταν εντελώς το αντίθετο. Θέλανε τότε να τον ενημερώσουν για τη κίνηση Ιωαννίδη, διότι είχε έρθει διαταγή ότι ο Ιωαννίδης ανέτρεψε τον Παπαδόπουλο και θα έπρεπε οι δυνάμεις οι ένοπλες να είναι πιστές πλέον στον Ιωαννίδη.
Κ. Μπορείτε να θυμηθείτε κάποια χαρακτηριστικά του Βέλλιου όσον αφορά τις συνήθειές του;
Δ. Ο Βέλλιος όταν ήρθε διοικητής της Σχολής Ευελπίδων, τουλάχιστον στα μάτια των ευέλπιδων, ήταν ένας στρατηγός ο οποίος είχε πρόσβαση στην Κυβέρνηση, και μπορούσε να κάνει οποιαδήποτε αλλαγή ή οποιαδήποτε τροποποίηση σε θέματα ή σε κανονισμούς της σχολής Ευελπίδων, διότι είχε όπως λέγανε όλοι τότε την προσωπική φιλία του Πρωθυπουργού της Ελλάδος. Τότε έκανε και τη Σχολή Ευελπίδων τετραετούς φοιτήσεως από τριετούς και την έκανε και Ανώτατο Εκπαιδευτικό Ίδρυμα. Ο ίδιος όμως, όπως βλέπαμε στη σκοπιά που μπαίνανε στην κεντρική πύλη, ήταν ένας άνθρωπος που του άρεσε η κοσμική ζωή, το χαρτάκι, το ποτό, όλα αυτά τα οποία συνέθεταν την προσωπικότητά του. Σε εμάς όμως τους ευέλπιδες ήταν πάρα πολύ αυστηρός και μπορώ να σας πω και ιδιαίτερα σκληρός.
Κ. Κύριε Δήμου το λέτε πολύ ευγενικά: Ο Βέλλιος ήταν χαρτοπαίκτης; Του άρεσε το χαρτί πολύ;
Δ. Του άρεσε το χαρτί, το είπα.
Κ. Τι είπατε; ΄΄Χαρτάκι΄΄; Ο Βέλλιος τουλάχιστον επειδή κατάγομαι από τη Γραβιά, από όπου κατάγεται και αυτός, η φήμη που έχει στην περιοχή αυτή ήταν…
Δ. Του άρεσε το χαρτί.
Κ. Πέστε μου, ποια η γνώμη σας για την τοποθέτηση των στελεχών του στρατού ξηράς απέναντι στο καθεστώς από το 1967 μέχρι το 1974; Πως μπορείτε να κατανείμετε τους αξιωματικούς του στρατού ξηράς;
Δ. Εγώ προσωπικά επειδή βίωσα αυτή την εποχή, και τη βίωσα και πολύ σκληρά, θα έλεγα ότι οι αξιωματικοί που είχαν προσήλωση στη δικτατορία ήταν πρώτα μια κατηγορία μικρή αυτών που συμμετείχαν στο πραξικόπημα και σε όλη τη μυστική κίνηση του πραξικοπήματος, ανεξαρτήτως αν ήταν σε αυτούς που έλαβαν μέρος στην εκτέλεση του σχεδίου ή στους εκπονητές του σχεδίου ή στους μυημένους στο σχέδιο. Όλοι αυτοί ήταν μια κατηγορία και θα έλεγα ότι ήταν ας πούμε οι «αυτόφωτοι» της χούντας. Αυτοί είχαν και μια δική τους πολύ σοβαρή αλληλεγγύη έναντι όλων των άλλων, και γνώριζαν πάρα πολύ καλά μέχρι που φτάνουν τα όρια αυτής της διακριτικής γραμμής «αυτόφωτων» της χούντας. Ήταν μια μεγάλη, δεύτερη κατηγορία, πολύ μεγάλη κατηγορία, οι οποίοι ήθελαν να φανούνε με λόγους και έργα ως υπηρετούντες τις λεγόμενες τότε ΄΄αρχές της Επαναστάσεως΄΄. Είναι αυτοί οι οποίοι απεδέχθησαν, μετά χαράς θα έλεγα, την κίνηση του Παπαδόπουλου, και οι άνθρωποι αυτοί ήσαν ικανοί για όλα. Δηλαδή και να κατασκοπεύσουν συνάδελφο, και να προβούν σε πράξεις υπέρ της δικτατορίας και να πάνε σε χωριά και πόλεις, όπως εχρησιμοποιούντο τότε οι αξιωματικοί, να μιλήσουν για το πραξικόπημα. Και υπήρχε και μια τρίτη κατηγορία αξιωματικών, οι οποίοι ήταν και αυτοί αρκετοί και δεν ήθελαν και δεν ενέκριναν τη χούντα, όμως φοβούνταν να μιλήσουν και στις περισσότερες των περιπτώσεων εκτελούσαν όλα τα διατασσόμενα από τους πρωτεργάτες της Επαναστάσεως χωρίς αντίρρηση. Όμως στο βάθος τους ήταν εναντίον της επταετίας. Και τέλος υπήρχε μια ελαχίστη κατηγορία μικρών αξιωματικών, οι οποίοι δεν υπολόγιζαν αυτά τα πράγματα και όποτε τους εδίδετο ευκαιρία, αραιά και που, εξεδηλούντο εναντίον της Επαναστάσεως της 21ης Απριλίου, όπως ελέγετο τότε. Ήταν δηλαδή άνθρωποι αντιχουντικοί εκ πεποιθήσεως.
Κ. Δεν υπήρχε μεταξύ των χουντικών, των οπαδών της επταετίας, δεν υπήρχε κάποιος αριθμός αξιωματικών του στρατού ξηράς, ο οποίος είχε αγνές προθέσεις και πίστευε πραγματικά σε αυτό που αποκαλείται ΄΄η ιδεολογία της επαναστάσεως΄΄;
Δ. Η δεύτερη κατηγορία των αξιωματικών στην οποία αναφέρθηκα προ ολίγου ήταν αυτή η κατηγορία. Και αν όχι όλοι, τουλάχιστον το 90% αυτής της κατηγορίας δηλαδή αυτών που με χαρά υπεδέχθησαν τα νάματα και τις …. του πραξικοπήματος, είναι αυτοί οι αγνοί πατριώτες πράγματι οι οποίοι… οι περισσότεροι λοιπόν από αυτούς που εκτελούσαν τις διαταγές της χούντας, ήταν αγνοί πατριώτες, οι οποίοι έβλεπαν τον κίνδυνο, όπως τους έλεγαν, του έθνους από τα κομμουνιστικά στοιχεία και είχαν πειστεί ότι πράγματι το κίνημα του Παπαδόπουλου θα έφερνε στην πατρίδα μας καλύτερες μέρες και ένα καθολικό, θα έλεγα, πατριωτισμό και έναν ελληνισμό όπως τον ονειρεύονταν αυτοί και όπως τον είχαν διδαχθεί στα στρατιωτικά σχολεία.
Κ. Τι ποσοστά δίνετε σε αυτές τις κατηγορίες των αξιωματικών του στρατού ξηράς, όπως τις περιγράψατε; Και ένα δεύτερο ερώτημα στρατηγέ, πως εξηγείτε ότι κανείς δε βρέθηκε από αυτούς τους αγνούς οπαδούς της ΄΄Επαναστάσεως΄΄, σε εισαγωγικά, κανείς δε βρέθηκε να αυτοκτονήσει μετά την απώλεια εθνικού εδάφους στην Κύπρο;
Δ. Η ερώτησή σας είναι πολύ καλή. Θα έλεγα ότι το ποσοστό αυτό δεν υπερέβαινε το 7%. Ενώ η δεύτερη κατηγορία ήταν ένας τεράστιος, όγκος ανθρώπων, δε μπορώ να τον προσδιορίσω ακριβώς, θα πρέπει να υπερέβαιναν το 70%. Εδώ υιοθετώ λοιπόν τις δύο μεγάλες κατηγορίες των ανθρώπων. Από την άλλη με ρωτάτε πως δεν αυτοκτόνησαν. Οι αξιωματικοί του στρατού ξηράς θα έλεγα ότι περάσανε μια τεράστια κρίση συνειδήσεως ως προς το τι συνέβη στην Κύπρο. Νομίζω ότι, βαλβίδα ανακουφίσεως ως προς τις εκρήξεις τις συνειδησιακές υπήρξε το γεγονός ότι κι η πολιτεία και η ηγεσία προσπάθησαν να παρουσιάσουν στους αξιωματικούς ότι στην Κύπρο δεν έλαβε χώρα ο ελληνοτουρκικός πόλεμος. Η μια βαλβίδα λοιπόν ήταν αυτή. Δηλαδή «δεν ντροπιάσατε τη σημαία σας, αφού δεν έγινε πόλεμος». Και αυτή η αρχή κρατούσε για πολύ χρόνο και από τις κυβερνήσεις και εναντίον μάλιστα και των ανθρώπων των στρατιωτικών που πολέμησαν στην Κύπρο. Το δεύτερο είναι ότι οι αξιωματικοί τότε θεώρησαν ότι στην Κύπρο συνέβη μια προδοσία με πρωτεργάτες τους Αμερικάνους. Γι’ αυτό θα δείτε ότι και πάρα πολλά στελέχη του ελληνικού στρατού που… ήταν αμερικανοτραφή… εν τούτοις θα δείτε ότι από το 1974 και εντεύθεν μέσα στο στρατό ξηράς φοβούνται το κύμα των αντιαμερικανών αξιωματικών. Για μένα που έζησα τη Σχολή Ευελπίδων αμέσως μετά τη μετεμφυλιακή… δηλαδή εγώ μπήκα στη Σχολή Ευελπίδων το 59, ήταν δεδομένο ότι εφόσον είσαι αξιωματικός, είσαι και θιασώτης των Αμερικανών. Και δεν θυμάμαι τότε στην καριέρα μου ποτέ ως νεαρός αξιωματικός μέχρι τα γεγονότα του 74, να υπήρχε νεαρός αξιωματικός ο οποίος να καταφέρεται κατά της Αμερικής στις συζητήσεις που γινόντουσαν, και γινόντουσαν τότε πολλές συζητήσεις, του ποιος είναι ο ισχυρότερος και πώς θα γίνει ο πόλεμος μεταξύ Αμερικανών και Σοβιετικών. Όμως μετά το 74, και αυτό πάλι λειτούργησε ανακουφιστικά ως προς τα συναισθήματα των αξιωματικών, οι αξιωματικοί αρχίζουν και γίνονται αντιαμερικανοί, ιδίως μετά τις γνωστοποιηθείσες ενέργειες όλων αυτών οι οποίοι έλαβαν μέρος στη συνομωσία κατά της Κύπρου, και εννοώ, όπως καταλαβαίνετε, κυρίως τον Κίσινγκερ.
Κ. Οι Αξιωματικοί του στρατού ξηράς στρέφονται και κατά της πολιτικής ηγεσίας μετά το 74; Στρέφονται δηλαδή και κατά του Καραμανλή συγκεκριμένα;
Δ. Η πρώτη κατηγορία των αξιωματικών και περίπου ένα πολύ μεγάλο ποσοστό της δεύτερης κατηγορίας, ειδικά όμως η πρώτη κατηγορία αξιωματικών των καθαρώς χουντικών πάντα, θεωρούν, και το διατυμπανίζουν αυτό, ότι η Κύπρος δεν έπεσε λόγω στρατιωτικών ή λόγω πολέμου. Η Κύπρος έπεσε λόγω των ενεργειών των πολιτικών οι οποίοι, λέγουν αυτοί, αντήλλαξαν την Κύπρο ως θυσία για την επάνοδό τους στην εξουσία. Και ως πρωτεργάτη όλης αυτής της προδοσίας θεωρούν τον Καραμανλή. Σε αυτήν την κατηγορία είναι όλοι της πρώτης κατηγορίας που ανέφερα και ένα μεγάλο μέρος της δεύτερης κατηγορίας. Θα ήταν όλοι της δεύτερης κατηγορίας, αν δεν υπήρχε αυτός ο πολιτικός προσανατολισμός των ενόπλων δυνάμεων προς τους ΝΔ και ΠΑΣΟΚ. Η οποία απορρόφησε ως ΝΔ ένα μεγάλο ποσοστό της δεύτερης κατηγορίας από αυτούς που σας ανέφερα. Επαναλαμβάνω όμως ότι οι καθαρώς χουντικοί αξιωματικοί θεωρούν ως μεγάλο εχθρό τους τον Καραμανλή και αυτό το διατυμπανίζουν.
Κ. Αυτό το στηρίζουν μήπως στο γεγονός ότι ο Αττίλας ΙΙ δεν έχει συγκρούσεις μεταξύ Τούρκων εισβολέων και Ελλήνων και Ελληνοκυπρίων στρατιωτικών στην Κύπρο;
Δ. Δεν έχει συγκρούσεις; Όχι, αυτό το στηρίζουν σε όλη την πολιτική του Καραμανλή, στο ότι δεν ενίσχυσε την Κύπρο, στο γεγονός ότι είχε, όπως λένε αυτοί, συμφωνήσει να δοθεί η Κύπρος ως αντάλλαγμα για να μπορέσουν να έρθουν αυτοί πίσω. Διότι οι Αμερικανοί δεν θέλανε οπωσδήποτε τον Μακάριο, ο οποίος έκανε τότε τις προσεγγίσεις με τη Σοβιετική Ένωση, όλα αυτά, θεωρούν οι χουντικοί αξιωματικοί, ότι είναι η κίνηση Καραμανλή η οποία έφερε το κυπριακό σε αυτήν την κατάσταση.
Κ. Αυτό θα προϋπόθετε συνεργασία Ιωαννίδη στο παρασκήνιο με Αμερικανούς, Τούρκους και πολιτικούς…….
Δ. Όχι, όχι, αυτοί λένε το αντίθετο ακριβώς. Ότι ο μεν Ιωαννίδης δρούσε και συνεννοείτο με ένα κλιμάκιο της CIA, το οποίο δεν είχε καμιά εξουσία, και το κλιμάκιο αυτό δεν έκανε τίποτε άλλο παρά αυτό που λέμε στις στρατιωτικές επιχειρήσεις, μια «απασχόληση» του Ιωαννίδη, του δικτάτορα της εποχής εκείνης, μια «απασχόληση», ούτως ώστε, όπως λένε αυτοί, να δράσουν οι πολιτικοί και να συμφωνήσουν τα πάντα με τους Αμερικανούς και τον Κίσινγκερ ως προς την επάνοδό τους, με, το ξαναλέω, θυσία της Κύπρου. Ο Ιωαννίδης ποτέ δεν θα λάβαινε μέρος σε μια συζήτηση μεταξύ Αμερικανών και παλαιών πολιτικών. Αυτό είναι δεδομένο. Εκείνο που όλοι αυτοί ισχυρίζονται, είναι ότι ο Καραμανλής είχε απευθείας συνεννόηση και με τους Αμερικανούς και με τους Τούρκους. Άλλωστε αν θα δείτε και στις συνεντεύξεις του, ο Παττακός, ο οποίος δεν είναι μια και δύο… είναι και στα βιβλία του, τα οποία είναι δηλωτικά ως προς αυτά που σας λέγω, ισχυρίζεται αυτά τα πράγματα. Ισχυρίζεται δηλαδή ότι όλη η κίνηση ήταν κίνηση των πολιτικών και μάλιστα βάζει πλειστάκις και το επιχείρημα «ας ανοίξουν το φάκελο της Κύπρου, αν τολμάνε, για να δουν ποια είναι η αλήθεια και να πούνε και την αλήθεια στον ελληνικό λαό». Αυτά ισχυρίζονται αυτοί επαναλαμβάνω, χωρίς να θέλω να πω ότι όλη η Β΄ κατηγορία των αξιωματικών το πρεσβεύει αυτό. Ένα μεγάλο κομμάτι της β΄ κατηγορίας έχει στραφεί προς τον πολιτικό – κομματικό αγώνα των αξιωματικών για κάτι καλύτερο στη ζωή τους.
Κ. Εκτός του Σειρηνίδη που αναφέρατε εσείς, πιστεύατε τότε ότι υπήρχαν και άλλοι κομμουνιστές εν ενεργεία;
Δ. Εγώ δεν συνάντησα κανένα. Και τον Σειρηνίδη άργησα να καταλάβω αν ήταν κομμουνιστής ή δεν ήτανε. Εγώ στην αρχή τον Σειρηνίδη, και τώρα ακόμα, τον έβλεπα ως έναν άνθρωπο πολύ -πολύ συμπαθή προς εμένα, και ως έναν άνθρωπο ο οποίος κατά κάποιον τρόπο ήταν άξιος θαυμασμού, διότι εκινείτο εναντίον της χούντας και μάλιστα σε περίοδο δύσκολη. Αλλά κομμουνιστή αξιωματικό μπορώ να σου πω δεν θυμάμαι να συνάντησα του στρατού ξηράς.
