Επί δεκαετίες ο Α΄ Παγκόσμιος Πόλεμος είχε σβηστεί από τη γερμανική συλλογική μνήμη. Φέτος, 100 χρόνια μετά την έναρξή του, οι δημοσιογράφοι, με αφορμή δύο νέες εκδόσεις, θέτουν ερωτήματα.
Μάζες λαού που παραληρούν από ενθουσιασμό για τον πόλεμο, βαγόνια με υπερήφανους στρατιώτες προς το μέτωπο και δίπλα φωτογραφίες από το σεληνιακό τοπίο στο Βερντέν: οι εικόνες από τον Πρώτο Παγκόσμιο Πόλεμο είναι αυτήν την εποχή παντού. Εκθέσεις σε ολόκληρη την Ευρώπη θυμίζουν τα γεγονότα της εποχής, τα ΜΜΕ φιλοξενούν σχόλια και ειδικά αφιερώματα για τα γεγονότα που οδήγησαν στην έκρηξη του πολέμου.
Το διαρκές ερώτημα για τη γερμανική ενοχή…
Όλο αυτό το σκηνικό είναι καινούργιο. Στη γερμανική συλλογική πρόσληψη της ιστορίας η πρώτη καταστροφή του 20ο αιώνα με 20 εκ. νεκρούς έχει διαδραματίσει μέχρι τώρα δευτερεύοντα ρόλο. Η φρίκη του Δεύτερου Παγκοσμίου Πολέμου και η γερμανική ενοχή σκίαζαν για χρόνια τη μνήμη του Πρώτου . Αυτό άλλαξε, ο Μεγάλος Πόλεμος, όπως ονομάστηκε, αποτελεί φέτος και το μεγάλο θέμα. Και το νέο ερώτημα είναι και παλιό: ποιος φέρει την ευθύνη γι αυτόν τον πόλεμο; Πώς θα μπορούσε να αποφευχθεί η καταστροφή; Ποιο το σημερινό δίδαγμα; Το δημόσιο διάλογο τροφοδότησαν δύο νέες ογκώδεις εκδόσεις στην αγορά βιβλίου, ο «Υπνοβάτης» του Κρίστοφερ Κλαρκ και ο «Μεγάλος Πόλεμος» – ο Κόσμος 1914 – 1918″ του Χέρφριντ Μύνκλερ. Ο Κλαρκ θέτει υπό αμφισβήτηση κάτι που από τη δεκαετία του 1960 συγκεντρώνει τη συναίνεση όλων των γερμανών ιστορικών, ότι για το ξέσπασμα του Δεύτερου Παγκοσμίου Πολέμου την ευθύνη φέρει η Γερμανία. Στο βιβλίο του περιγράφει τα γεγονότα μέχρι το ξέσπασμα του πολέμου τον Αύγουστο του 1914 ως «το επακόλουθο σειράς γεγονότων και αποφάσεων ενός στενά διαπλεγμένου, όλο συγκρούσεων και πολύμορφων σχέσεων κόσμου». Η ελβετική εφημερίδα Neue Zürcher Zeitung μάλιστα έγραψε μεταξύ άλλων ότι «ο συγγραφέας ερεύνησε με αριστουργηματικό και λεπτομερή τρόπο τα αίτια και τους συσχετισμούς των γεγονότων μέχρι το Σεράγεβο, έδωσε εντυπωσιακή εικόνα της Σερβίας ενόψει της επικείμενης σύγκρουσης χωρίς να υποβαθμίσει τις ευθύνες των δυνάμεων σε ότι αφορά το ζήτημα της ενοχής και των επιπτώσεων του πολέμου».
…και η σημερινή πραγματικότητα
Η συζήτηση για την ενοχή αντικατοπτρίζεται και σε άρθρα άλλων εφημερίδων. Σε δισέλιδη συνέντευξη στη Frankfurter Rundschau για παράδειγμα, ο κοινωνικός ιστορικός Χανς Ούλριχ Βέλερ απέκρουσε τις θέσεις του Κρίστοφ Κλαρκ. Εμμένει στην κύρια ενοχή των Γερμανών, αν και καταλογίζει ψήγματα συνενοχής σε όλες τις πλευρές με κοινό παρονομαστή τον φανατικό εθνικισμό. Και σήμερα; Υπάρχει άραγε συσχετισμός του Πρώτου Παγκοσμίου Πολέμου με το σήμερα; Στο επίκεντρο έχει έρθει η «ανησυχητική επικαιρότητα», όπως έγραψε το Spiegel. «Σε περιόδους πολυεθνικών στρατών υπό το ΝΑΤΟ, κανείς δεν μπορεί να φανταστεί έναν πόλεμο ανάμεσα στους Ευρωπαίους. Υπάρχει όμως άλλος τρόπος να τορπιλίσει κανείς την ειρήνη. Αυτό που παλαιότερα ήταν η επιστράτευση των ενόπλων δυνάμεων, σήμερα έχει δώσει τη θέση του στην απειλή εγκατάλειψης μιας χρεοκοπημένης χώρας, όπως της Ελλάδας , στην τύχη της, εάν οι πολίτες δεν εφαρμόζουν τις επιταγές των ευρωπαίων υπουργών Οικονομικών. Αλλά και άλλα ΜΜΕ παραλληλίζουν την κρίση του Ιουλίου του 1914 με την ευρωκρίση. «Όλοι ξέρουν στις κρίσιμες συνεδριάσεις για το ευρώ ότι ενδεχόμενη αποτυχία των διαπραγματεύσεων θα είχε καταστροφικές επιπτώσεις. Οι πρωταγωνιστές του Ιουλίου του 1914 θα μπορούσαν να είναι κατά μία έννοια σύγχρονοί μας», έγραψε πρόσφατα η Kölner-Stadt-Anzeiger.
Και η Γερμανία;
Η εφημερίδα TAZ του Βερολίνου θέτει ένα σημαντικό ερώτημα: «Σε αυτές τις κρίσιμες εποχές είναι η Γερμανία και πάλι χώρα με ηγεμονικό ρόλο στην Ευρώπη, όχι με πολεμοφόδια αλλά με δάνεια»; Η απάντηση κρύβεται στις γερμανογαλλικές σχέσεις, όσο καιρό είναι ζωντανές η Ευρώπη θα παραμείνει ειρηνική». Αλλά και ξένες εφημερίδες προσπαθούν να βγάλουν διδάγματα από τον Πρώτο Παγκόσμιο Πόλεμο. Οι Financial Times έγραψαν: Αν και δεν υπάρχει λόγος να φοβάται κανείς ότι το 2014 ο κόσμος μπορεί να βρεθεί στο χείλος μιας τέτοιας καταστροφής, υπάρχουν ομοιότητες που προκαλούν ανησυχία, όπως για παράδειγμα ότι πριν από 100 χρόνια, ενώ ήταν η Γερμανία που αναζήτησε μια θέση στον ήλιο σε βάρος της βρετανικής αυτοκρατορίας, σήμερα είναι η Κίνα και οι ΗΠΑ». Και ο Economist κάνει αναλόγου τύπου συγκρίσεις με την Κίνα στο ρόλο του Γερμανικού Ράιχ.
ΠΗΓΗ: DW
Ειρήνη Αναστασοπούλου/MarieTodeskino
Υπεύθ. Σύνταξης Σταμάτης Ασημένιος