Γράφει ο ΑΝΤΩΝΗΣ ΚΑΚΑΡΑΣ
ΑΝΑΦΟΡΕΣ -ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΕΙΣ – ΚΑΤΑΘΕΣΕΙΣ ΑΞΙΩΜΑΤΙΚΩΝ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΚΩΝ ΓΙΑ ΤΟ ΠΡΑΞΙΚΟΠΗΜΑ ΚΑΙ ΤΗΝ ΕΙΣΒΟΛΗ
Λίγες ημέρες μετά την εισβολή των Τούρκων στην Κύπρο, το ΓΕΕΦ προβαίνει σε σύνταξη εγγράφου, όπου το παράρτημα Α΄ είναι ΄΄ΕΚΘΕΣΙΣ Αφορώσα εις την εφαρμοσθείσαν τακτικήν και την επιδεισθείσαν μαχητικήν αξίαν των εν Κύπρω εισβαλλουσών Τουρκικών Δυνάμεων, από της 20ης Ιουλίου και επέκεινα΄΄.
Η έκθεση δείχνει να μελετά την τακτική και μαχητική αξία των Τούρκων. Έστω και εάν αυτή η μελέτη συντάσσεται μέρες μόνον μετά την εισβολή. Την υπογράφει ο υποστράτηγος Ευθύμιος Καραγιάννης αρχηγός ΓΕΕΦ και ως τμηματάρχης του 2ου ΕΓ/ΙΙ/ΓΕΕΦ ο Γ. Παπασταθόπουλος, που πρέπει να είναι και ο εισηγητής/ συντάκτης.
Αποκαλεί αιφνιδιαστική και απρόκλητη την επίθεση των Τούρκων. Ορίζει ως σκοπό της επίθεσης, την κατάληψη εδαφών για εξαναγκασμό των Κυβερνήσεων Ελλάδας και Κύπρου σε διαπραγματεύσεις, προς επίλυση του Κυπριακού προβλήματος. Ως επιχειρήσεις ο συντάκτης της μελέτης βλέπει τις πέντε φάσεις των κινήσεων των Τούρκων. Δηλαδή τη δημιουργία προγεφυρώματος, τη συνένωση με το θύλακα ΛΕΥΚΩΣΙΑΣ- ΑΓΥΡΤΑΣ, τη διεύρυνση του τομέα ΛΕΥΚΩΣΙΑΣ –ΚΥΡΗΝΕΙΑΣ, την επέκταση προς τις περιοχές Αμμοχώστου και Μόρφου (πρόκειται για τον ΑΤΤΙΛΑ ΙΙ). Την εκκαθάριση των περιοχών, λέει το έγγραφο, την ανέλαβαν οι στρατοχωροφύλακες και κομάντος Τούρκοι.
Ο Καραγιάννης στις διαπιστώσεις που διατυπώνει στην έκθεση, δεν λέει από την πρώτη στιγμή πως οι Τούρκοι πέτυχαν τον αντικειμενικό τους σκοπό, και αποφεύγει να εκθέσει τους λόγους.
Δεν αναφέρεται στο πραξικόπημα και την αποδυνάμωση ως εκ τούτου των ελληνικών και ελληνοκυπριακών δυνάμεων.
Αντ’ αυτών επεκτείνεται σε σχόλιο για την μεγάλη δύναμη που διέθεσαν στην επιχείρηση, και σημειώνει ότι, οι Τούρκοι αδιαφόρησαν για τη διεθνή κατακραυγή και τις μεγάλες τους απώλειες. Κάνει και δυσμενή γι’ αυτούς κριτική, διότι τα επιτευχθέντα αποτελέσματα δεν ήσαν ανάλογα προς τις διατεθείσες δυνάμεις και τον όγκο πυρός. Οι παρατηρήσεις του Καραγιάννη μπορεί να ήταν σωστές και χρήσιμες στην περίπτωση που διεξαγόταν με τους Τούρκους ανά εβδομάδα και μια τέτοια επιχείρηση, έτσι ώστε να αξιοποιηθούν οι διαπιστώσεις του ΓΕΕΦ.
Παραβλέπει πως, δεν πλήττονται οι νικητές της εισβολής και κάτοχοι έκτοτε του μισού νησιού από τέτοιες αναλύσεις. Πέτυχαν τον σκοπό που από δεκαετίες είχαν βάλει. Πού θα αξιοποιήσουν οι Έλληνες την έκθεση του Καραγιάννη; Είναι χαρακτηριστικό τυπολατρίας και ελλιπές αυτό το έγγραφο. Αφού, ανεξάρτητα εάν δεν είναι αυτός ο σκοπός του, δεν περιέλαβε πρώτα απ’ όλα στις διαπιστώσεις του, το γιατί δεν συνάντησαν σοβαρή αντίσταση οι Τούρκοι στο νησί.
Συνεχίζοντας τις παρατηρήσεις του, προχωρά σε ανάλυση κατά όπλο των εισβολέων με σαφή προσπάθεια να μειώσει τους επιτιθέμενους, αφού αναφέρει πως, οι μονάδες πεζικού ενεργούσαν πάντοτε με την προϋπόθεση της υποστήριξης τους με πυρά.Το πεζικό κινείται μετά τον βομβαρδισμό των στόχων και την απαραίτητη παρουσία αρμάτων.
Ο ευφυής αναλυτής μόνον βλάκες δεν θεωρεί τους Τούρκους, που χρησιμοποίησαν το πυροβολικό και τα άρματα. Είναι καθαρή η προσπάθεια που κάνει να υποβαθμίσει τον αντίπαλο, προβάλλοντας το επιχείρημα της χρησιμοποιήσεως υπέρτερων δυνάμεων. Η εντύπωση που αποκομίζει από το έγγραφο, όποιος δεν γνωρίζει περί τίνος πρόκειται, είναι πως ένα πεζικό ασχέτων, δειλών, ανεκπαίδευτων, ασυντόνιστων στρατιωτών έκανε αχαρακτήριστες επιχειρήσεις και διαλύθηκε. Ανάλογες είναι οι παρατηρήσεις και τα συμπεράσματα για το πυροβολικό. Τα αποτελέσματα ήταν ελάχιστα ή μηδαμινά, απώλειες προσωπικού αμελητέες, έλλειψη συγκεντρωτικών πυρών, απουσία βολών που χρειάζονται τεχνικές γνώσεις, εκπαίδευση του προσωπικού σε χαμηλό επίπεδο. Και όλα αυτά για τους Τούρκους εισβολείς.
Και καταλήγει ο στρατηγός δίνοντας και συμβουλή για το πυροβολικό ΄΄Προτιμότερος μικρός αριθμός πυροβόλων μεγάλου βεληνεκούς, παρά μεγάλος αριθμός πυροβόλων μικρού βεληνεκούς.». Έχει ξεχάσει ο Καραγιάννης γράφοντας το έγγραφο, πως με τον τρόπο αυτόν οι Τούρκοι κατέλαβαν το μισό νησί. Για τα τεθωρακισμένα είναι ανάλογες οι παρατηρήσεις του αναλυτή (στον ίδιο πάντα τύπο του ουδέτερου παρατηρητή, που κάνει και χάρη στους Τούρκους, εντοπίζοντας τα τρωτά τους και δίνοντας και γνώμη για το τι έπρεπε να γίνει). Διαπιστώνει διστακτικότητα χρησιμοποιήσεως των αρμάτων, χρησιμοποιήθηκαν άρματα επί ΠΕΝΤΑΔΑΚΤΥΛΟΥ, απέφευγαν τη χρήση τους εναντίον ΑΝΣΚ (Αντικειμενικού Σκοπού) όπου, η αντιαρματική άμυνα ήταν σταθερή και συνεχής.
Πήγαιναν λέει ο Καραγιάννης τα άρματα από άλλες κατευθύνσεις, όπου προφανώς δεν συναντούσαν αντίσταση. Και το θεωρεί αυτό τρωτό. Υπάρχει όμως και μια ενδιαφέρουσα παρατήρηση στο έγγραφο « …ενήργησαν ναυτικόν αποκλεισμόν Νήσου από της ενάρξεως των επιχειρήσεων τη συγκαταθέσει ή τη ανοχή τουλάχιστον των εγγύς περιπολούντων Βρετανικών και Αμερικανικών Στόλων…» .
Επίσης πως, ειδικό τμήμα δυνάμεως 300 ανδρών που μιλούσαν άπταιστα Ελληνικά και φορούσαν στολές παρόμοιες με του ΟΗΕ, βρισκόταν στην Κύπρο για προετοιμασία της εισβολής. Ο οπλισμός αυτού του τμήματος ήταν με καινούργια τυφέκια και αυτόματα αλλά και ο ομαδικός (οπλοπολυβόλα …) ήταν αμερικανικής κατασκευής. Στην πράσινη γραμμή τα τυφέκια είχαν τηλεσκοπικές διόπτρες και σιγαστήρες, το ηθικό των στρατευμάτων ήταν μεν υψηλό, αλλά η πειθαρχία καταναγκαστική παρά συνειδητή. Όσο για τις κύριες διαπιστώσεις, εκτός από την επανάληψη των παρατηρήσεων με τα μειονεκτήματα, καταλήγει πως «…ουδεμία αμφιβολία υφίσταται ότι η προετοιμασία της εισβολής αποτελεί έργον μακροχρονίου μελέτης και σχεδιάσεως υποβοηθηθείσης υπό προσώπων Βρετανικής υπηκοότητος διαμενόντων εις Κύπρον υπό κάλυμμα … »
Το έγγραφο έχει συνταχθεί λίγες μόνον ημέρες μετά την ολοκλήρωση της εισβολής. Όλοι οι επιτελείς του ΓΕΕΦ ΄΄λαμβάνουν γνώσιν ΄΄ και υπογράφουν στο τέλος. Κανείς δεν καταχωρεί παρατήρηση. Μία μόνον σημείωση υπάρχει δίπλα από την παράγραφο, όπου ο Καραγιάννης αναφέρει πως, τμήματα πεζικού των Τούρκων σε κάποιες περιπτώσεις «…ωδηγήθησαν επί των ΑΝΣΚ συντεταγμένα εις φάλαγγα κατά τριάδας…λόγω αγνοίας των κανόνων ασφαλείας…». Πολύ σωστά καταχωρεί δίπλα την απορία του ο άγνωστος επιτελής ΄΄Δηλαδή τους κατέλαβον άνευ αντιστάσεως;΄΄ Ο Καραγιάννης δε σκέφτηκε πως οι σε φάλαγγα κατά τριάδες προελαύνοντες Τούρκοι πήγαιναν έτσι, όχι γιατί ήταν άσχετοι, που νόμιζαν πως μεταβαίνουν σε εκδρομή, όπως εννοεί ο ΄΄αναλυτής΄΄, αλλά γιατί δεν εύρισκαν παντού ισχυρή αντίσταση. Ανεξάρτητα από τις σωστές παρατηρήσεις ή όχι του συντάκτη, είναι προφανής ο στόχος του να μειώσει τις ικανότητες των Τούρκων στο πεδίο της μάχης.
Γνωρίζουν όλοι όσοι ήταν εκεί τότε, ποιοι αντιστάθηκαν από την πλευρά των Ελλήνων και Ελληνοκυπρίων και μάλιστα με μεγάλη γενναιότητα. Όπως και ποιος δείλιασε και φυγομάχησε. Η χρησιμότητα από τέτοιες αναλύσεις, προκύπτει μόνον όταν λέγονται τα πράγματα με το όνομά τους. Παρότι όμως οφείλουν τα στελέχη των ΕΔ, να εκθέτουν και αναλύουν ζητήματα, που είναι της αρμοδιότητάς τους και έχουν εκπαιδευτεί να το κάνουν αυτό στις σχολές πολέμου και εθνικής άμυνας, δεν το συναντάμε στο συγκεκριμένο έγγραφο. Η αναφορά του Καραγιάννη με τις παρατηρήσεις για την τουρκική πλευρά στις επιχειρήσεις δεν πρέπει να κάλυψε τους παραλήπτες ούτε να τους έπεισε. Την τελευταία ημέρα του χρόνου το ΓΕΕΦ υποβάλλει αναλυτική έκθεση υπογραμμένη από τον ίδιο, ΄΄ΕΠΙ ΤΩΝ ΔΙΕΞΑΧΘΕΙΣΩΝ ΕΝ ΚΥΠΡΩ ΠΟΛΕΜΙΚΩΝ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ ΑΠΟ 20 ΙΟΥΛ. ΕΩΣ 18 ΑΥΓ. 1974 (ΔΙΑΠΙΣΤΩΣΕΙΣ- ΣΧΟΛΙΑ- ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ)΄΄.
Σε εξήντα δύο σελίδες καταγράφονται οι απόψεις του επιτελείου εθνικής φρουράς Κύπρου στα συμβάντα. Σύμφωνα με διαταγή του ΑΕΔ έπρεπε στην έκθεση «..να προσδιορισθούν τυχόν διαπιστωθείσαι αδυναμίαι ή ελλείψεις εις το σύστημα αμύνης της ΚΥΠΡΟΥ, από αυστηρώς στρατιωτικής πλευράς, να εντοπισθούν τα αίτια τα οποία προεκάλεσαν ταύτας και να εξαχθούν χερήσιμα συμπεράσματα..» Γίνεται κατανοητό το σημείο όπου, περιορίζει τον αποδέκτη της διαταγής στην ΄΄ αυστηρώς στρατιωτική πλευρά΄΄, αποκλείοντας την ευκαιρία να προσεγγισθούν οι ουσιαστικώτεροι παράγοντες της ανάμειξης του αμερικανικού και βρετανικού παράγοντα, του πραξικοπήματος, των εμπλοκών χουντικών με μακαριακούς, ΕΟΚΑ Β κ.λ.π. Με λίγα λόγια απαγορεύει στους στρατιωτικούς, να αναφερθούν επί της ουσίας των αιτιών της όλης υπόθεσης του κυπριακού ζητήματος. Θα παρουσιαστούν εδώ εκείνα τα στοιχεία από το έγγραφο, που δεν άπτονται πραγματικών απορρήτων θεμάτων. Δηλαδή θεμάτων που θα ζημείωναν την Κύπρο ή την Ελλάδα. Τα πάντα εξάλλου είναι γνωστά.
Το χαρακτηριστικό στο πρώτο κεφάλαιο, όπου περιγράφεται η προ της εισβολής κατάσταση στην Κύπρο, είναι η ισοπέδωση των γεγονότων και η μή προβολή του πραξικοπήματος ως του πλέον σημαντικού και καθοριστικού παράγοντα, που έδωσε την αφορμή στους Τούρκους για την επέμβαση. « Από μακρού η εσωτερική πολιτική κατάστασις εις την νήσον ήτο ανησυχητική. …προσπάθειαι αλληλοεξοντώσεως αντιμαχομένων μερίδων…εδημιουργήθη πνεύμα αποσυντονισμού..». Αναφέρει για διαμάχη μεταξύ ελληνικής και κυπριακής κυβέρνησης και όχι για υπονόμευση του Μακαρίου. Αποδίδει στη δημιουργία του επικουρικού σώματος ευθύνη για επιδείνωση της κατάστασης , για προνομιακή μεταχείρηση των μελών του, για απροκάλυπτη εμπάθεια μεταξύ των ανδρών του έναντι της ΕΦ (Εθνικής Φρουράς). Εκδηλώνεται παράλληλα δυσφημιστική εκστρατεία εναντίον του συνόλου των Ε/Ε αξιωματικών «..διά του Τύπου και δημοσίως..»
Όσο για την εξαγγελία της μείωσης της στρατιωτικής θητείας από τον Μακάριο ενώ την ίδια στιγμή διαφωνεί το ΓΕΕΦ, αυτά είχαν ως αποτέλεσμα την δημιουργία ΄΄ αντιμιλιταριστικού πνεύματος΄΄. Το πραξικόπημα αναφέρεται ως «τα γεγονότα της 15-7-74» τα οποία και υπήρξαν το «…αποκορύφωμα της διαμάχης και η συμμετοχή της ΕΦ εις ταύτα υπήρξεν απροκαλύπτως ενεργός.» Έτσι η προσπάθεια για ανατροπή του Μακαρίου, οι νεκροί του πραξικοπήματος, οι λεηλασίες κ.λ.π. δεν είναι παρά αποκορύφωμα μιας διαμάχης επομένως η ευθύνη βαρύνει και τους Κύπριους, συμπεραίνει ο αναγνώστης της έκθεσης με τον τρόπο που παρουσιάζεται. Με λίγα λόγια ο ανίδεος παραλήπτης της αναφοράς τάσσεται με την άποψη πως, ήταν αναπόφευκτο το πραξικόπημα, αφού η διαμάχη πήρε τέτοια έκταση.
Όσο για τους Τούρκους στην αρχή παρακολουθούσαν τα συμβαίνοντα με ΄΄χλιαρή αντίδραση΄΄ «..δηλούντων ότι η εν Κύπρω αναταραχή αποτελεί εσωτερικόν θέμα των Ε/Κ..». Παράλληλα κυκλοφορούσαν από αγνώστους διάφορες φήμες βασιζόμενες σε δηλώσεις του Κίσιντζερ «…ότι ο αμερικανικός παράγων ηυνόει τας εν Κύπρω πολιτικάς εξελίξεις δημιουργουμένου ούτω ενός αισθήματος ασφαλείας εξ εξωτερικής απειλής…».
Οι Τούρκοι από τις 18 Ιουλίου εκδηλώνουν κατά τον συντάκτη της έκθεσης ανησυχία για την ασφάλεια των Τουρκοκυπρίων, ενώ άρχισαν να έρχονται και πληροφορίες για συγκέντρωση στρατευμάτων στις απέναντι τουρκικές ακτές και τέλος για τον απόπλου των τουρκικών πλοίων. Η περιγραφή τελειώνει με την προσεκτική διατύπωση πως η Τουρκία «…ήρχισε να διαφαίνεται ότι επεδίωκε να εκμεταλλευτεί την σημειωθείσαν ενδοελληνικήν πολιτικήν κρίσιν εν Κύπρω…» αλλά εκτιμάτο πως «…η επέμβασις του αμερικανικού παράγοντος θα απέτρεπε την εισβολήν.»
Κανένα συσχετισμό δεν κάνει ο συντάκτης της έκθεσης, του απόπλου των Τούρκων στις 19 Ιουλίου με το προ τεσσάρων ημερών πραξικόπημα της 15ης Ιουλίου. Έχουμε απλά ΄΄ενδοελληνική πολιτική κρίση΄΄ που εκμεταλλεύονται οι Τούρκοι και τίποτε άλλο. Εκεί όμως που δεν κρύβονται οι πικρόχολες παρατηρήσεις και περιγραφές είναι στα αφορούντα τον οπλισμό (ελλείψεις), το τηλεπικοινωνιακό υλικό (παλαιό, ανομοιογενές), τα πυρομαχικά (ελλείψεις), την εκπαίδευση. Δεν αναφέρεται στη πλημελή συντήρηση των αρμάτων, η οποία οδήγησε στην ελάχιστη χρησιμοποίησή τους.
Όσο για το ηθικό των Μονάδων «…προ του πραξικοπήματος της 15ης Ιουλίου δεν ευρίσκετο εις καλήν κατάστασιν λόγω της δεδηλωμένης εχθρότητος..» όλων στην Κύπρο έναντι των Ε/Ε (Ελλήνων εξ Ελλάδος) αξιωματικών και της ΕΦ γενικότερα. Είναι έτσι διατυπωμένο ως να βελτιώνεται το ηθικό μετά το πραξικόπημα, αλλά αμέσως μετά συμπληρώνει πως «…η εμπλοκή της ΕΦ εις το πραξικόπημα επέδρασεν δυσμενώς επί του ηθικού των Μονάδων..»
Η μαχητική αξία που άμεσα συναρτάται με το ηθικό των Μονάδων, με την εκπαίδευση, τον οπλισμό κ.ο.κ. μέχρι την 15-7-1974 ήταν καλή, αλλά μετά «..την ατυχή έκβασιν των επιχειρήσεων κατά την 1ην φάσιν, η μαχητική αξία της ΕΦ κατήλθεν εις κατάστασιν κάτω του μετρίου» Μετά δε το πέρας όλων των επιχειρήσεων η μαχητική αξία της ΕΦ ήταν ανύπαρκτη (του πεζικού), μέτρια των ΤΘ (τεθωρακισμένα), λίαν καλή του ΠΒ (πυροβολικού) και καλή μέχρι λίαν καλή των καταδρομών. Στις παρατηρήσεις και τα αποτελέσματα της επιστράτευσης σημειώνεται πως αυτή απέτυχε γιατί κηρύχθηκε μετά την εκδήλωση της εχθρικής επίθεσης, η διασπορά δεν έγινε έγκαιρα, οι έφεδροι πήγαιναν στις μονάδες διασποράς, αλλά ο οπλισμός ήταν αλλού και με μεγάλες ελλείψεις.
Η έκθεση συντάσσεται από το Γ΄ ΕΓ του ΓΕΕΦ που υπογράφει ως διευθυντής του ο αντισυνταγματάρχης Ν. Μαγκαφώσης και ο αρχηγός του ΓΕΕΦ υποστράτηγος Ευθύμιος Καραγιάννης. Στην περιγραφή της κατάστασης των εχθρικών δυνάμεων δεν είναι μεμψίμοιρη η έκθεση. Οι Τούρκοι και Τουρκοκύπριοι είχαν μεγάλο αριθμό ανδρών στις Μονάδες τους, οπλισμό σύγχρονο, ευάριθμους Τούρκους αξιωματικούς στις Τ/Κ Μονάδες, άριστες επικοινωνίες, καλή προπαρασκευή κ.λ.π. Αντίθετα οι Μονάδες της ΕΦ και κυρίως οι ΜΚ (Μονάδες Καταδρομών) είχαν φύγει από τις θέσεις τους και οι περισσότερες βρίσκονταν μέσα στη Λευκωσία για τις ανάγκες του πραξικοπήματος, «..αι πλείσται των διαταγών εδίδοντο προφορικώς, υπό του Α/ΓΕΕΦ απ’ ευθείας εις τους διοικητάς των Μονάδων..», μερικές Μονάδες είχαν κινηθεί προς Λεμεσό και Πάφο «.. την νύχτα 16/17-7-74 διά την εξουδετέρωσιν αντιστάσεων..» όσο για τα όπλα ΄΄ενίων΄΄ επιστρατευομένων Μονάδων «…ιδία εις την περιοχήν Λεμεσού εχορηγήθη, υπό συνθήκας πλήρους συγχύσεως, οπλισμός διά τον εξοπλισμόν προσελθόντων εφέδρων και μελών της ΕΟΚΑ Β΄, άνευ χρεώσεως..»
Παράλληλα οι δυνάμεις ασφαλείας αποδυναμώθηκαν και «..άοπλοι και διηρημέναι, απετέλουν απλούν θεατήν πάσης φύσεως παρανομίας. Ανάλογον ηθικήν και ψυχολογικήν αποδυνάμωσιν υπέστη και η ΕΦ» Στο σημείο αυτό ο συντάκτης παραδέχεται, ίσως χωρίς να το αντιληφθεί, πως η πλειοψηφία του πληθυσμού ήταν υπέρ του Μακαρίου αφού καταγράφει ότι η θέση των Ε/Ε αξιωματικών «…κατέστη δυσχερεστάτη, λόγω της έναντι τούτων εχθρικής στάσεως του μείζονος μέρους του…» Η κατάσταση της άμυνας της Κύπρου, όπως την περιγράφει η έκθεση του ΓΕΕΦ, δεν αφήνει περιθώρια για αμφιβολίες, όσον αφορά την στρατιωτική πλευρά. Είναι σαφής και πλήρης.
Εκεί που πάσχει είναι στην προβολή των αιτίων της εισβολής, στην αποδυνάμωση του πραξικοπήματος ως τέλειας αφορμής και στον επιμερισμό των ευθυνών Μακαρίου/οπαδών του και των αντιπάλων του/χούντας/ΕΦ για την προ του πραξικοπήματος «ενδοελληνική πολιτική κρίση». Ο Καραγιάννης και το επιτελείο του θέλει να μοιράσει στη μέση τις ευθύνες, ως να πρόκειται για νομάρχη ελληνικού νομού και τριβών στο εσωτερικό του και όχι για ανεξάρτητο κράτος με κυβέρνηση, Πρόεδρο κ.ο.κ. Στο επόμενο κεφάλαιο με την περιγραφή των επιχειρήσεων καταγράφονται οι κινήσεις των Τούρκων, οι αδυναμίες και καθυστερήσεις των Ελλήνων και Ε/Κ, η γενική σύγχυση από την ΄΄αιφνιδιαστικήν επίθεσιν΄΄ ενώ παρακολουθούσαν λεπτό προς λεπτό την έλευση της δύναμης απόβασης και εισβολής, αναφέρεται «…χαρακτηριστικώς το ΑΕΔ συνίστα ΄΄αυτοσυγκράτησιν΄΄ προκειμένου να διαπιστωθεί μήπως επρόκειτο διά ρίψιν εφοδίων και ουχί δι’ αλεξιπτωτιστάς..» !! Μέχρι τότε το ΑΕΔ διαβεβαίωνε το ΓΕΕΦ πως δεν πρόκειται για εισβολή αλλά για άσκηση! Στη φάση αυτή οι δυνάμεις των Ελλήνων «..ήρξαντο την εκκαθάρισιν των Τ/Κ θυλάκων και εστιών και την περίσχυσιν των ισχυροτέρων τοιούτων..»
Οι άνθρωποι διατάχθηκαν να κάνουν εθνοκάθαρση υλοποιώντας το ισχύον σχέδιο αντιμετώπισης εισβολής και την ίδια στιγμή οι Τούρκοι ισχυροποιούσαν τον θύλακα στην περιοχή αποβάσεως. Η περιγραφή των δραστηριοτήτων των ελληνικών δυνάμεων καλύπτεται στην πλειοψηφία τους τουλάχιστον από επισημάνσεις για διάφορες Μονάδες όπως «…αι διαταχθείσαι ενέργειαι, πλην ασημάντων τοπικών επιτυχιών…εν τω συνόλω τους απέτυχον… το…ουσιαστικώς απεδιοργανώθη του διοικητού του σοβαρώς τραυματισθέντος…υπολείμματα τούτου αφίχθησαν εις … .δεν ηδυνήθη εξαλείψει το προγεφύρωμα λόγω…βομβαρδισμού και της διστακτικότητος (;) του διοικητού του….η επιθετική αναγνώρισις …ανεκόπη λόγω εκτεταμένης πυρκαϊάς εις θαμνώδη έκτασιν …νυκτερινή ενέργεια ανεκόπη λόγω καταιγιστικών πυρών …η …τη διαταγή ΓΕΕΦ ανεδιπλώθη εις τας αρχικάς θέσεις…{λόγω} ελλείψεως πυρομαχικών…ηναγκάσθησαν να συμπτυχθούν… απέτυχεν εις τας προσπαθείας να εξαλείψει τούτο {το προγεφύρωμα}…τα τάγματα…διελύθησαν εξ ολοκλήρου… η Μονάδα…ενεκλωβίσθη και διετάχθη να αυτοδιαλυθή… »
Μνημονεύει και τις Τ/Λ 1 και 3 που επιτέθηκαν αλλά καταστράφηκαν με θυσία του Τσομάκη και του πληρώματός του, καθώς και τη Νο 2 που ΄΄εξώκειλεν εις την ακτήν..εγκαταληφθείσα…΄΄. Όσο για τη δράση των Τούρκων είναι μια συνεχής παράθεση των ενεργειών τους με συχνή χρήση των εκφράσεων «..επολυβόλησαν …εβομβάρδισαν …προσήγγισαν… απεβίβασαν …αντιτορπιλικά ενεφανίσθησαν..» κ.λ.π. Σημειώνει μία επιτυχία «…της καταλήψεως του χωρίου ΠΥΛΕΡΙ, το οποίον {όμως} ανακατελήφθη υπό του εχθρού…» Δεν γίνεται παράλληλα κατανοητό το σημείο στην αναφορά όπου η ΕΛΔΥΚ «…ετήρει εν ετοιμότητι ΤΠ+ΤΘ (Τάγμα Πεζικού και Τεθωρακισμένα}δι’ επέμβασιν…»
Το πυροβολικό είναι το μόνο, όπως και οι καταδρομείς και τα αντιαεροπορικά, που εμφανίζονται να δρουν αποτελεσματικά. Στις 22 Ιουλίου καταρρίπτονται δέκα εχθρικά αεροσκάφη. Στις 22 Ιουλίου και ώρα 1600 γίνεται η κατάπαυση του πυρός και οι ελληνικές δυνάμεις διατάσσονται να αναδιοργανωθούν στις 1830. Δεν επιτρέπει όμως το ΓΕΕΦ να μετακινηθούν Μονάδες που αντιμετωπίζουν «..κίνδυνον αποκοπής των συνεπεία διαρροής τμημάτων του …τάγματος εκ του αυχένος…» Είναι γνωστό πως οι Τούρκοι εκμεταλλεύτηκαν την κατάπαυση του πυρός και συνέχισαν τις επιχειρήσεις για διεύρυνση του προγεφυρώματος και ένωσή του με τον θύλακα της Λευκωσίας, ενώ οι Έλληνες προσπαθούσαν να αναδιοργανωθούν.
Αυτή είναι και η μεγάλη προσφορά της κυβέρνησης των Αθηνών διά του Αραπάκη στους Τούρκους και τους Αμερικανούς. Δώρο τόσες ώρες συνέχισης των επιχειρήσεων, όσες ακριβώς χρειάζονταν για να ολοκληρώσουν τον πρώτο τους στόχο και να αποβιβάσουν την υπόλοιπη δύναμη που δεν είχαν προλάβει.
Αύριο το δεύτερο μέρος των ντοκουμέντων που προκύπτουν – Ένα απόσπασμα:
«διέταξε τον οδηγό άρματος να ρίξει με το πυροβόλο του κατά της Κυρήνειας. Εκείνος αρνήθηκε. «…Πάνω στη Μητρόπολη της Κυρήνειας; Τη Μητρόπολη; Όχι….» Ο Σταύρου περιγράφει πως τον εκτέλεσε με μια σφαίρα στο κεφάλι και η βολή του άρματος έγινε από άλλους. Ο επικεφαλής αξιωματικός θα λάβει ως ηθική αμοιβή τον πολεμικό σταυρό, λέει ο Σταύρου, εννοώντας την υπόθεση απονομής μεταλλίων που ήδη καταγράφτηκε. «…Ελπίζω να το μάθει ο κύριος Παπαντωνίου και αυτό. Έχω κατάλογο γι’ αυτά».