Είναι ένα “τραύμα” που ακόμη είναι ανοιχτό. Η μικρασιατική καταστροφή ακόμη πονάει. Και κάθε χρόνο τέτοιες μέρες, η θλιβερή επέτειος της νίκης του Κεμάλ και του ξεριζωμού του Ελληνισμού της Ιωνίας με τρόπο απάνθρωπο,βίαιο και αιματηρό, “ανοίγει” και πάλι τη πληγή.
Τα όσα έκαναν οι ορδές του Κεμάλ όχι μόνο στη προκυμαία της Σμύρνης ,αλλά όπου κι αν βρήκαν Έλληνα είναι δύσκολο να περιγραφούν με λόγια,ακόμη και με εικόνες. Οι σφαγές που έγιναν δεν μπορούν να χωρέσουν στον ανθρώπινο νου!
Πολλοί ,ακόμη κι εδώ στην Ελλάδα, έσπευσαν κατά καιρούς να…στρογγυλέψουν τα όσα έγιναν εκείνες τις ημέρες του 1922 από τις κεμαλικές ορδές. Φθάσαμε να διαβάσουμε για τον…συνωστισμό στη προκυμαία της Σμύρνης. Άλλοι πάλι υιοθέτησαν αφελώς τις απόψεις που ήθελαν και τον Ελληνικό Στρατό να έχει κάνει τα ίδια,την εποχή που κυριαρχούσε στη περιοχή. Πρόκειται για παραχάραξη της ιστορίας,που προφανώς γίνεται συνειδητά.
Τα όσα έκαναν οι Τούρκοι ,μπορούν να συγκριθούν μόνο με τις ναζιστικές θηριωδίες ,τις οποίες ο ίδιος ο Χίτλερ για να τις… “δικαιολογήσει” είχε θυμίσει τα όσα έκαναν οι Τούρκοι σε Αρμένιους,Έλληνες κ.λ.π
Το Onalert θα παρουσιάσει σε συνέχειες μια σειρά κειμένων για τη Σμύρνη, μέσα από τα οποία θα προσπαθήσει πολύ ψύχραιμα να θυμήσει τα γεγονότα που οδήγησαν στην Μικρασιατική Καταστροφή και να απαντήσει σ΄ όλα αυτά τα ερωτήματα και τις αφέλειες. Και για να γίνει αυτό θα χρησιμοποιήσουμε τις έγγραφες μαρτυρίες ανθρώπων που ήταν αυτόπτες μάρτυρες στη σφαγή. Όχι Έλληνες ,αλλά ξένους, που είδαν με τα μάτια τους τι έγινε και γράφουν στα κείμενά τους λεπτομέρειες συγκλονιστικές,ακόμη και ονόματα σφαγιασθέντων.
Πριν από τη καταστροφή είχε προηγηθεί μια εκστρατεία. Η Μικρασιατική Εκστρατεία,που ξεκίνησε με την αποβίβαση των ελληνικών στρατευμάτων στη Σμύρνη. Έπρεπε να γίνει αυτή η στρατιωτική επέμβαση; Το ερώτημα όσο περνούν τα χρόνια μεγαλώνει. Και κανείς δεν μπορεί να αρνηθεί ότι η αποστολή των ελληνικών στρατευμάτων ήταν κάτι που όλος ο ελληνικός πληθυσμός κι εδώ στην Ελλάδα ,αλλά και στην Ιωνία ζητούσε επιτακτικά. Η ευκαιρία δόθηκε,η Ελλάδα την εκμεταλλεύθηκε αλλά μετά όλα φαίνεται ότι έγιναν λάθος! Οι πολιτικές ηγεσίες της εποχής αποδείχτηκαν αδύναμες να διαχειριστούν την κατάσταση που ήθελαν -και τότε- να επιβάλουν οι μεγάλες δυνάμεις.
Επιλέξαμε να ξεκινήσουμε μ’ ένα κείμενο ενός ιστορικού που στο βιβλίο του “Η Μικρασιατική Καταστροφή”,εκφράζει με θάρρος απόψεις για το εγχείρημα της μικρασιατικής εκστρατείας. Ο ιστορικός Νίκος Ψυρούκης στο βιβλίο του είχε αποκαλύψει όλο το μεγάλο παιχνίδι που έπαιξαν εις βάρος της Ελλάδας οι μεγάλες δυνάμεις ,αλλά και τα τραγικά λάθη της πολιτικής ηγεσίας.Σημαντικές είναι οι επισημάνσεις που κάνει για τη “διχόνοια” που επικρατούσε τη περίοδο πριν το μέτωπο σπάσει και εντός του στρατεύματος, με “βενιζελικούς” και “αντιβενιζελικούς” να πολεμάνε πρώτα μεταξύ τους και μετά με τις δυνάμεις του Κεμάλ. Και οι πολιτικοί της εποχής που είχαν εκλεγεί υποσχόμενοι ότι θα σταματήσουν την εκστρατεία, να φοβούνται να πουν όχι στις μεγάλες δυνάμεις “φοβούμενοι ότι θα χάσουν την εξουσία”,όπως γράφει. Θυμίζουν κάτι όλα αυτά;
Η ΜΙΚΡΑΣΙΑΤΙΚΗ ΚΑΤΑΣΤΡΟΦΗ-ΝΙΚΟΣ ΨΥΡΟΥΚΗΣ
Η κυβέρνηση της «Αγκυρας σ’ όλο τό διάστημα τής στασιμότητας τών στρατιωτικών επιχειρήσεων προετοίμαζε με μεγάλη μυστικότητα την τελική στρατιωτική αναμέτρηση. Από άποψη δύναμης πύρος και αριθμού μαχητών ο ελληνικός στρατός δέν υστερούσε. Όμως η μαχη τικότητα και το ηθικό του ήταν σε πολύ χαμηλό επίπεδο.Η πολύμηνη αδράνεια στο μέτωπο, με την διαρκή παρενόχληση τών Τούρκων ά- νταρτων μεγάλωσε ακόμα πιο πολύ τήν κούρασή του. Καθημερινά εκδηλωνόταν όλο και πιο πολύ ή θέληση τών στρατιωτών για το σταμά τημα τού πολέμου. Η οξύτατη διαμάχη τών βενιζελικών καί αντιβενιζελικών στελεχών τού στρατού δημιουργούσε συνθήκες αποσύνθεσής του. Η κυβερνητική πολιτική της ευνοιοκρατίας προς τους αντιβενιζε- λικούς αξιωματικούς και η σκανδαλώδικη διαγωγή καί ζωή των άξιωματικών στα μετόπισθεν δεν μπορούσαν να είναι παράγοντες εξάλειψης του πολιτικού διχασμού στον στρατό.
Αντίθετα, οδήγησαν τα πραγματα στά άκρα. Τόσο μεγαλη ήταν η σύγκρουση ανάμεσα στίς δύο παρατάξεις που είχε φτάσει μιά τουρική εφημερίδα, ή Ίλέρι («Εμπρός») νά δημοσιεύει φωτογραφία του τότε βενιζελικού συνταγματάρχη Γ. Κονδύλη μέ τον τίτλο «Ό συναγματάρχης Γ. Κονδύλης σύμαχος τού Κεμάλ». Ό «Αγγλος ύπατος αρμοστής στην Κωνσταντινούπολη, στρατηγός σερ Χ. Χάμπολτ, διαμαρτυρήθηκε επίσημα στον Οικουμενικό Πατριάρχη Μελέτιο γιατί μέ την δράση τήν δική του και των βενιζελικών αξιωματικών -άμυνιτών δημιουργούσαν δυσκολίες στό έργο της ελληνικής κυβέρνησης (δηλαδή της Αγγλίας).
Αυτη την εικόνα της αποσύνθεσης παρουσίαζε ό ελληνικός στρατός όταν στις 26/8/1922 ό Κεμάλ τηλεγραφουσε άπό τό ‘Εσκί Σεχίρ στην κυβέρνηση του και στην Μεγάλη Εθνοσυνέλευση της Τουρκίας: «Ή επίθεση άρχισε στις 4 μ.μ σέ όλο τό μέτωπο. Ό Θεός βοηθός». Τήν γενική επίθεση την διεύθυνε ό ίδιος ό Κεμάλ. «Αρχισε μέ κύρια κατεύθυνση τό Άφιόν Καραχισάρ και γρήγορα εξελίχθηκε σέ μιά ραγδαία προέλαση τού τουρκικού στρατού προς τή Σμύρνη. Ή υποχώρηση του ελληνικού στρατού στό Τουλού Μπουνάρ υπήρξε ή αρχή τής γενικής κατάρρευσης τού μετώπου. Ένας απλός Έλληνας αξιωματικός, ό Ιωάννης Σιμιτόπουλος, μάς δίνει στ΄ απομνημονεύματα του τήν πάρα κάτω εικόνα τής ελληνικής υποχώρησης:
«Όλοι οι γύρω μας κάμποι, τα υψώματα, αι χαράδραι. είναι γεμάτα άπό φάλαγγας πεζικού, πυροβολικού, μηχανικού, αυτοκινήτων και άλλων πολλών σχηματισμών. Όλαι αύται αι φάλαγγες υποχωρούν ατάκτως πρός Σμύρνην. Εις κάποιαν στιγμήν ήλθεν ό Στρατηγός τής XII Μεραρχίας και συνωμίλησεν με τον Συνταγματάρχην μας έπί πέντε λεπτά περίπου καί κατόπιν άνεχώρησε. Ολοι ο| αξιωματικοί κατά την διάρκειαν τής ολιγόλεπτου συνομιλίας τού Στρατηγού μετά τού Συνταγματάρχου ευρισκόμεθα εις άδημονιαν νά μάθωμεν τι διαμείβεται μεταξύ των. Μετά τήν άναχώρησιν τού Στρατηγού, μάς πλησιάζει αυτός ό πραγματικός ήρωας Συνταγματάρχης και μάς λέει έπί λέξει: «Κύριοι συνάδελφοι (καί οι οφθαλμοί του έπλημμύρισαν άπό δάκρυα). Κοιτάξετε δεξιά καί αριστερά καί παρατηρήσατε τας φάλαγγας τού στρατού μας πώς φεύγουν πανικόβλητοι καί εγκαταλείπουν τα μέρη αυτά τά οποία μέ τόσον αίμα έχουν ποτίσει. Και τα εγκαταλείπουν σχεδόν αμαχητί». Σέ συνέχεια ό Ί. Σιμιτόπουλος μάς λέει ότι «τό σχέδιον τού Κεμάλ ήτο στρατηγικώτατον, ή δέ βλακεία τον Έπιτελείον του Στρατού μας χαρακτιριστικωτάτη’.
Επίσης επιγραμματικός είναι ό Ι. Σιμιτόπουλος όταν περιγράφει τήν στάση τών φαντάρων: «Υβρίζουν», μάς λέει, «καπηλικώτα τους ανωτέρους Αξιωματικούς δια την αμαθειάν των καί τους κατωτέρους δια τήν δειλίαν των».
.jpg)
Η διάλυση τού ελληνικού στρατού μέσα σέ λίγες μέρες ήταν ή λογική συνέπεια μιας κουραστικής περιπέτειας τριών καί πάνω χρόνων,περιπέτειας πού όλοι ήξεραν πολύ καλά ότι δέν είχε σχέση μέ τά πραγματικά εθνικά συμφέροντα των Ελλήνων.
«Βλάκες» οί ανώτεροι αξιωματικοί, «δειλοί» οί κατώτεροι, «βλάστημοι καί πανικόβλητοι» οι στρατιώτες, όλες αυτές οι ιδιότητες ανήκουν στους μισθοφορικούς στρατούς και όχι στους πατριωτικούς. Πραγματική τραγωδία γιά τον ελληνικό στρατό, πού οι ηρωϊκές ,πατριωτικές του παραδόσεις τόν είχαν αναδείξει στους εθνικο-απελευθερωτικούς πολέμους σέ πραγματικά αξιοθαύμαστο. Ή μικρασιατική πείρα έρχεται ν’ αποδείξει ότι οί μεγάλες μαχητικές πατριωτικές παραδόσεις δέν μπορούν ν’ αξιοποιηθούν σέ πολέμους πού γίνονται γιά λογαριασμό ξένων καί σέ βάρος άλλων χωρών.
Η άτακτη υποχώρηση τού ελληνικού στρατού στό μικρασιατικό μέτωπο δημιούργησε πρωτοφανή πανικό καί στους κυβερνητικούς κύκλους της Αθήνας. Ό στρατηγός Χατζανέστης ανακλήθηκε καί στη θέση του διορίσθηκε ό στρατηγός Ν. Τρικούπης, ό οποίος όμως δέν πρόλαβε νά αναλάβει τά νέα του καθήκοντα γιατί πιάστηκε αιχμάλωτος μαζί μέ όλη του τήν φάλαγγα, πού συμπεριλάμβανε δύο στρατηγούς διοικητές Σωμάτων Στρατού, ένα μέραρχο, 190 αξιωματικούς καί 4.500 οπλίτες.
Στις 9 τού Σεπτέμβρη ό κεμαλικός στρατός έμπαινε στην Σμύρνη. Σέ όλη τή Μικρά Ασία διαδραματίζονταν σκηνές φρίκης. Ό ελληνισμός καταστρεφόταν, ό ελληνικός στρατός πανικόβλητος υποχωρούσε από παντού. Η κυβέρνηση Πρωποπαπαδάκη αναγκάστηκε νά παραι τηθεί καί ύστερα άπό μεγάλες προσπάθειες τής Αυλής έγινε δυνατό νά σχηματισθεί νέα κυβέρνηση, μ’ επικεφαλής τόν Ν. Τριανταφυλλάκο (10/9/1922). Στο μεταξύ, ή Δεξιά κατατρομαγμένη προσπάθησε νά βρεί εξιλαστήρια θύματα γιά τήν καταστρεπτική πολιτική της. Στίς 9 τού Σεπτέμβρη ό φρούραρχος Αθηνών ν αποφάσιζε νά εκτελέσει τους ηγέτες τού Σοσιαλιστικού Εργατικού Κόμματος (Κομμουνιστικού) πού ήταν δεσμώτες. Ήταν μια εκδήλωση αχαρακτήριστου θράσους, πού πάντα εκδηλώνεται τήν ώρα τής κρίσης των μεγάλων ένοχων τής Ιστορίας. Οί ηγέτες αυτοί ήταν τελείως αθώοι. Ή πολιτική τους επιρροή δέν ήταν τότε αποφασιστική, ύστερα άπ’ τήν αρχή τάχθηκαν ενάντια στον μικρασιατικό πόλεμο καί επανειλημμένα είχαν ζητήσει τήν έγκαιρη κα τάπαυση του. Ή πολιτική τους είχε απήχηση στό λαό, γι’ αυτό καί ό Ι.Μεταξάς, πού κινήθηκε γιά νά σώσει τήν Δεξιά, θέλησε αντί τού φυσικού θανάτου νά επιβάλει τόν πολιτικό θάνατο στην ηγεσία της νεαρής Αριστεράς. Επισκέφθηκε στις 13 τού Σεπτέμβρη τους φυλακισμένους ηγέτες καί τους πρότεινε όπως συμμετάσχουν στην κυβέρνηση. Ή συμμετοχή τους στην κυβέρνηση θά έδινε άπό τήν μιά τήν δυνατότητα στην Δεξιά να παρουσιάσει κάποιο λαϊκό χαρακτήρα, ενώ άπό τήν άλ λη θά χρεωκοπούσε καί τήν Αριστερά, πού ό λαός θά τήν έβλεπε νά συμμετέχει σέ κυβέρνηση τών ενόχων της εθνικής τραγωδίας και θά την καταδίκαζε στη συνειδησή του.
Οί συνέπειες τής καταστροφής ήταν τρομερές. Ό μικρασιατικός ελληνισμός διώχτηκε άπό τήν πατρική του γη. Ό Γάλλος ιστορικός Driault ανεβάζει σέ δεκάδες χιλιάδες τους σφαγμένους από τα τουρκικά πογκρόμ που επακολούθησαν, θεωρεί την μικρασιατική καταστροφή μεγαλύτερη καί χειρότερη άπό τήν πτώση τής Κωνσταντινούπολης το 1453. Τά όνειρα γιά τήν αναστήλωση της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας θάβονταν κάτω άπό τά ερείπια τού πολιτισμού πού δημιούργησε ό μό χθος καί ή δουλειά των Ελλήνων τής Μικράς Ασίας. Τους πολιτικούς τυχοδιωκτισμούς τής ελληνικής ολιγαρχίας τους πλήρωνε μέ τήν ζωή καί τήν αξιοπρέπεια του τό ελληνικό έθνος.
ΑΥΡΙΟ Η ΣΥΝΕΧΕΙΑ…
ΝΙΚΟΣ ΨΥΡΟΥΚΗΣ
Η ΜΙΚΡΑΣΙΑΤΙΚΗ ΚΑΤΑΣΤΡΟΦΗ
ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΑΙΓΑΙΟΥ-ΚΟΥΚΙΔΑ