«Μπλόκο» στη συμμετοχή «τρίτων χωρών», αναφορικά με τη διαμόρφωση πολιτικής και τη λήψη αποφάσεων σε θέματα εξωτερικής πολιτικής και ασφάλειας της Ε.Ε., «έστησε η Λευκωσία», με τη στήριξη της Γαλλίας. Μετά από παρεμβάσεις και παραστάσεις του κυπριακού ΥΠΕΞ, «κατά οριζόντιο τρόπο», η Νομική Υπηρεσία του Συμβουλίου εξέδωσε γνωμάτευση την οποία εξασφάλισε ο «Φ», σύμφωνα με την οποία καμιά τρίτη χώρα δεν μπορεί να διαδραματίζει ρόλο στη λήψη αποφάσεων της Ε.Ε. για ζητήματα εξωτερικής πολιτικής και ασφάλειας.
Σύμφωνα με πληροφορίες, το θέμα ήγειραν ο Μόνιμος Αντιπρόσωπος της Κύπρου στην Ε.Ε., Νίκος Αιμιλίου, στο πλαίσιο της COREPER και η Σύμβουλος επί ευρωπαϊκών θεμάτων του Προέδρου της Κυπριακής Δημοκρατίας, Φιλίππα Καρσερά, στο SHERPA group. Στο πλαίσιο των παρεμβάσεων αυτών, η Κυπριακή Δημοκρατία υπέδειξε ότι είναι μεν υπέρ μιας στενότατης σχέσης με το Ηνωμένο Βασίλειο, αλλά ότι πρέπει επίσης να ληφθεί υπόψη ότι θα καταστεί μια τρίτη χώρα και ότι η Ε.Ε. οφείλει να διατηρήσει την αυτονομία της, στη λήψη αποφάσεων.
Είναι προφανές ότι στόχος της παρέμβασης της Κυπριακής Δημοκρατίας ήταν να διασφαλιστεί ότι το καθεστώς που θα ισχύσει για τη Βρετανία δεν θα αποτελέσει όχημα για μελλοντική εξασφάλιση πλεονεκτήματος από άλλες τρίτες χώρες. Όπως για παράδειγμα η Τουρκία, προκειμένου να διεκδικήσει ρόλο στη λήψη αποφάσεων για θέματα εξωτερικής πολιτικής και ασφάλειας. Στις συζητήσεις που έγιναν η Λευκωσία πάντως απέφυγε να αναφερθεί στην Τουρκία, ενώ καταγράφηκε μόνο μια ουσιαστική παρέμβαση, αυτή της Γαλλίας, η οποία όπως πληροφορούμαστε ζήτησε τον λόγο δύο φορές, στηρίζοντας το αίτημα που υπέβαλε η Κυπριακή Δημοκρατία.
Ως αποτέλεσμα, η Νομική Υπηρεσία του Συμβουλίου (σ.σ των κρατών μελών), εξέτασε το ζήτημα και εξέδωσε γνωμάτευση. Η γνωμάτευση δικαιώνει και διασφαλίζει τη Λευκωσία, σημειώνοντας ότι τρίτες χώρες «δεν συμμετέχουν σε καμία θεσμική συζήτηση σε οποιοδήποτε στάδιο» και ότι μπορούν να προσκληθούν μόνο σε «άτυπες υπουργικές συνεδριάσεις των κρατών μελών» της Ε.Ε., που «δεν δύνανται να παραγάγουν γραπτά κείμενα, τα οποία να είναι σε θέση να χρησιμοποιηθούν ως ένα πλαίσιο για μελλοντικές εργασίες του Συμβουλίου».
Το πλήρες κείμενο της γνωμάτευσης της Νομικής Υπηρεσίας του Συμβουλίου:
«Η ανησυχία για τη διασφάλιση ότι η αυτονομία της λήψης αποφάσεων στην Ένωση τηρείται κατά την εφαρμογή μιας «ευρείας και συνολικής» εταιρικής σχέσης για την ασφάλεια μεταξύ της Ένωσης και του Ηνωμένου Βασιλείου είναι απόλυτα νόμιμη. Η εξέταση των διατάξεων της Πολιτικής Διακήρυξης, σχετικά με το πλαίσιο για τη μελλοντική σχέση αποκαλύπτει ότι η ανησυχία αυτή έχει ληφθεί δεόντως υπόψη και ότι έχουν διατυπωθεί ισχυρές εγγυήσεις για την αποτελεσματική προστασία του έργου του Συμβουλίου και των προπαρασκευαστικών του οργάνων από εξωτερικές παρεμβάσεις.
Ειδικότερα, οι παράγραφοι 96 και 97 της Πολιτικής Διακήρυξης, οι οποίες αφορούν συγκεκριμένα αυτό το θέμα, αναφέρονται μόνο σε μεθόδους διαβούλευσης και διαλόγου, οι οποίες δείχνουν σαφώς ότι ο ενδιαφερόμενος εταίρος, ως τρίτη χώρα, δεν συμμετέχει σε καμία θεσμική συζήτηση σε οποιοδήποτε στάδιο. Η μόνη μορφή πρόσκλησης για συσκέψεις που προβλέπεται ρητά είναι, στην παράγραφο 97, ως δυνατότητα πρόσκλησης, κατά περίπτωση, από την Ύπατο Εκπρόσωπο στις άτυπες υπουργικές συνεδριάσεις των κρατών μελών.
Τέτοιες συνεδριάσεις, οι οποίες περιγράφονται επακριβώς στα συμπεράσματα του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου του Ελσίνκι στις 10-11.12.1999, μεταξύ άλλων περιορισμών, δεν δύνανται να παραγάγουν γραπτά κείμενα, τα οποία να είναι σε θέση να χρησιμοποιηθούν ως ένα πλαίσιο για μελλοντικές εργασίες του Συμβουλίου. Η Νομική Υπηρεσία του Συμβουλίου αναμένεται να είναι πολύ προσεκτική σε όλες τις μελλοντικές διαδικασίες, στις οποίες μπορεί να ζητηθεί η προστασία της αυτονομίας της λήψης αποφάσεων του Συμβουλίου και των προπαρασκευαστικών του οργάνων», καταλήγει η γνωμάτευση.
Και στη PESCO
Η Κυπριακή Δημοκρατία καθιστά σαφές, σε όλα τα επίπεδα, ότι η συμμετοχή τρίτων χωρών σε οποιαδήποτε ζήτημα αφορά στην Ε.Ε., δεν πρέπει να προσκρούει στην αρχή της αυτονομίας της Κοινότητας στη διαμόρφωση πολιτικής. Ανάλογη στάση τήρησε η Λευκωσία και στο ζήτημα συμμετοχής τρίτων κρατών σε προγράμματα της Μόνιμης Διαρθρωμένης Συνεργασίας PESCO, αν και αποτελεί διακυβερνητικό όργανο, στο οποίο συμμετέχουν 25 κράτη μέλη.
Υπενθυμίζεται ότι σε κοινή γραπτή δήλωση, ο ΥΠΕΞ Νίκος Χριστοδουλίδης και ο ΥΠΑΜ Σάββας Αγγελίδης επισήμαναν ότι «η εμπλοκή τρίτων κρατών μπορεί να γίνει υπό συγκεκριμένους όρους, όπως για παράδειγμα τα ενδιαφερόμενα για συμμετοχή κράτη να εφαρμόζουν και να σέβονται τις αρχές και αξίες της Ε.Ε.».