Γράφει ο Γιώργος Γκορέζης*
e-mail : ggorezis@yahoo.gr
web : ggore.wordpress.com
Η επιλογή μας για συμπόρευση με την Ευρωπαϊκή Ένωση και τους κανόνες του παγκόσμιου γίγνεσθαι αποτέλεσε πατριωτική πράξη που θέτει ενώπιον μας δύσκολα βήματα. Αλλά οι δυσκολίες, η αέναη κίνηση, η συνεχής αστάθεια και οι απρόβλεπτες μεταβολές ταιριάζουν στους Έλληνες, που ανά τους αιώνες αναζητούσαν τη πρόοδο και την ευημερία. Και αυτό είναι που θα διαψεύσει όσους πιστεύουν ότι η καταστροφή είναι αμετάκλητη.
Η Παγκοσμιοποίηση δημιουργεί σήμερα εξατομικευμένες, «τοπικές» ευκαιρίες. Ομάδες και περιφέρειες κρατών χαράζουν τους δικούς τους δρόμους, γνωρίζοντας εκ των προτέρων «προς τα που πάνε τα πράγματα». Και επειδή «τα πράγματα» δεν εξελίσσονται σε μικρό χρονικό διάστημα, αλλά σε μεγάλες περιόδους, οι εκτιμήσεις πρέπει να βλέπουν αρκετά μπροστά.
Τέτοιου είδους ασκήσεις αγνοούνται στη χώρα μας, πράγμα που έχει το δικό του μερίδιο συμμετοχής στη παρούσα κρίση. Αν για παράδειγμα είχαμε προσέξει τις υποδείξεις που είχαν γίνει από τις αρχές της δεκαετίας του 70 αλλά και το 1997 για το συνταξιοδοτικό σύστημα, αν είχαμε πάρει στα σοβαρά τις εκτιμήσεις από το 1980 για την αποβιομηχάνιση της χώρας, αν είχαμε προετοιμάσει τη χώρα για τις παρενέργειες του σταθερού ευρώ, αν όλα αυτά απασχολούσαν τους ειδικούς, το πολιτικό και επιχειρηματικό κατεστημένο, η σημερινή κρίση θα ήταν πιο εύκολα διαχερίσιμη.
Ο πλανήτης στον οποίο ζούμε θα φιλοξενήσει στο μέλλον ένα καλύτερο κόσμο, κυρίως επειδή το επίπεδο ζωής θα έχει βελτιωθεί. Μέτρο θα αποτελεί πλέον η παγκοσμιοποίηση, που θα επιβάλει συγκλονιστικές αλλαγές στον τρόπο που δουλεύουμε, στην τεχνολογία, τις πρώτες ύλες και στην ευμάρεια που θα βιώνουμε μέσα στο πολιτιστικό μας πρότυπο. Ο κόσμος θα συνεχίσει να στηρίζεται στις μεγάλες αξίες, προσθέτοντας κάθε νέα πραγματικότητα στις δοκιμασμένες παλαιές. Στη χώρα μας μπορεί να δημιουργήσει ανεπανάληπτες ευκαιρίες η επιλογή της παιδείας, αλλά και η ανάδειξη ανταγωνιστικών ευκαιριών.
Αν και ο ανταγωνισμός θα αυξηθεί, η Ελλάδα έχει καλές προοπτικές. Διαθέτει ανθρώπινες δυνάμεις υψηλής εξειδίκευσης που έχουν άριστη γνώση λειτουργίας των παγκοσμιοποιημένων διαδικασιών. Αυτό που χρειάζεται να αναπτύξει από τούδε, που είναι και το συστατικό της παρούσας κρίσης, είναι μια εμπεριστατωμένη εταιρική και κρατική οργανωτική ικανότητα, αντίστοιχη των ανθρωπίνων δεξιοτήτων της.
Η παγκοσμιοποίηση δεν έβλαψε την ελληνική ταυτότητα, που βρίσκει πάντοτε φιλόξενη μοίρα σ’ ένα πολυκεντρικό σύστημα. Στο κόσμο που επιλέξαμε να ζούμε, οι οικονομολόγοι υποστηρίζουν ότι η «καταστροφή» μπορεί να είναι «δημιουργική». Για ένα νέο και ενάρετο κύκλο η ριζική αντιμετώπιση των βαθύτερων αιτίων της ύφεσης μπορεί να αποτελέσει σημείο εκκίνησης, αρκεί να κρατηθεί μακριά από τον πολιτικό αυταρχισμό, την αδιαλλαξία και τον οικονομικό προστατευτισμό.
Στο περιβάλλον παγκοσμιοποίησης που εισήλθαμε, χρειαζόμαστε νέα κεφάλαια που να είναι έτοιμα να αναλάβουν τους αναλογούντες κινδύνους, να οργανώσουν τις κατάλληλες επενδύσεις και να πιστέψουν στην ελληνική προοπτική. Θα βοηθήσει η διάχυση των τεχνολογιών, που κατέστη κανόνας ανάπτυξης. Η σταθερότητα στη περιοχή είναι άλλος σοβαρός παράγοντας επιτυχίας. Οι παραγωγικές μονάδες αναπτύσσονται στις χώρες που προσφέρουν τα κατάλληλα πλεονεκτήματα, και οι κινήσεις των κεφαλαίων δεν θα συνοδεύονται βέβαια από αντίστοιχες κινήσεις «στρατευμάτων», ή συστημάτων ελεγχόμενης διοίκησης, αλλά αυτά που στο παρελθόν αποκαλούσαμε «συμμαχίες» θα συνεχίσουν να παρέχουν προστασία και σταθερότητα περιβάλλοντος.
Στα προηγούμενα χρόνια η χώρα μας, μια ρημαγμένη, αλλά έτσι κι’ αλλιώς φτωχή χώρα, κατόρθωσε να σημειώσει πρόοδο. Παρ’ όλα τα λάθη και τη διαφθορά, που περιόρισαν την επιτυχία. Δεν υπάρχει λόγος να μην αισιοδοξούμε ότι το εγχείρημα μπορεί να επαναληφθεί με πιο αποτελεσματικό τρόπο. Το μέγεθος των αλλαγών που διανοίγονται μπροστά μας μπορεί να μας προκαλεί σύγχυση και φόβο. Αλλά οι προκλήσεις αφορούν το μέλλον της χώρας και των παιδιών μας και είναι τεράστιες
Πολλά θα εξαρτηθούν από τον τρόπο που θα αντιμετωπίσουμε τη παρούσα κρίση. Στις δύσκολες επιλογές, θα πρέπει τελικά να είμαστε ικανοί να βρούμε την απαιτούμενη νέα ισορροπία. Με σύγκλιση στόχων και αρχών μεταξύ των διαφόρων κέντρων αποφάσεων και στο κέντρο περίπλοκων συμφερόντων. Και με το να σταματήσουμε να θεωρούμε ότι η Ελλάδα ήταν, και θα πρέπει να παραμείνει διαφορετική από τους άλλους. Η ιστορία και η γεωγραφία, σ’ ένα κόσμο που συγκλίνει ταχύτατα και συνεννοείται καλύτερα, δεν αποτελούν εμπόδιο.
Οι αδυναμίες του κρατικού και κοινωνικού μας συστήματος οδήγησε την ατομική προσπάθεια του νεώτερου κυρίως πληθυσμού της χώρας να επενδύσει σε ανώτερες μορφές οργάνωσης κοινωνιών. Αλλά η έξοδος επιστημόνων ελληνικής παιδείας δεν είναι τωρινό φαινόμενο, λόγω της απελπιστικής κρίσης στην αγορά εργασίας, αλλά μια παλαιότερη τάση, που τώρα διευρύνεται. Αυτό μπορεί να αποτελέσει το συγκριτικό μας πλεονέκτημα. Στην εποχή που ξανοίγεται μπροστά μας πρέπει να κρατήσουμε ζωντανή την παραδοχή ότι η πραγματική ευκαιρία ξεκινά με το «εθνικό κέντρο» ανοικτό σ’ όλα τα διεθνή ρεύματα, σ’ όλες τις συνιστώσες του κόσμου.
Πολλά μπορεί να αλλάξουν στα χαρακτηριστικά των κρατών στο αυριανό περιβάλλον συμμαχιών μας, ένα όμως που θα τα διακρίνει περισσότερο από ποτέ, είναι ο βαθύτερος εκδημοκρατισμός τους. Η συμμετοχή των πολλών στις αποφάσεις που αφορούν όλους θα είναι περισσότερο αποφασιστική. Οι απειλές για αλλαγές θα αφορούν μόνο αυτές που δημιουργούνται από την ταχεία αναδιανομή του παραγόμενου πλούτου.
Για την κοινωνία μας στοιχείο αποσταθεροποίησης των οικονομικών και κοινωνικών σταθερών μπορεί να αποτελέσει η γήρανση του πληθυσμού, σε συνδυασμό με τις τελευταίες μετακινήσεις πληθυσμών. Υπάρχει τεκμηριωμένη ελπίδα για σημαντική βελτίωση των οικονομικών συνθηκών στις χώρες της Ασίας και την υποσαχάρια Αφρική για να υποστείλει τις πρόσφατες υψηλές μεταναστευτικές ροές, παρά την εξωφρενική αύξηση του πληθυσμού τους που τις ευνοεί. Ας μη ξεχνάμε ότι χρειάσθηκαν 250 χιλιάδες χρόνια για να φθάσει ο παγκόσμιος πληθυσμός στο 1 δισεκατομμύριο, ενώ σε άλλα 100 χρόνια έφθασε στα 2 δισεκατομμύρια και σε 50 χρόνια από τώρα αναμένεται να φθάσει στα 9,5 δισεκατομμύρια.
Μετά την απομάκρυνση από την «ψυχροπολεμική εποχή» καθοριστική για την χώρα μας θα είναι η αλλαγή που συντελείται πάνω στις προϋποθέσεις διατήρησης της ειρήνης, που θα συνεχίζεται χάρις στην στρατιωτική υπεροχή της Δύσης. Η σταθερότητα στην περιοχή μας, αποτελεί τον κύριο παράγοντα επιτυχίας, και στη προοπτική αυτή εγγράφονται οι ρεαλιστικές, εδώ και λίγα χρόνια, ελπίδες να ευρεθούν αξιοποιήσιμα κοιτάσματα ενέργειας στον κυριαρχικό μας χώρο. Στα χρόνια που έρχονται η Ελλάδα θα χρειασθεί περισσότερο παρά ποτέ σταθερό περιβάλλον δημοκρατίας, ανοικτά σύνορα γα την διακίνηση κεφαλαίων και ανθρώπων, και πλήρη ενσωμάτωση στη παγκόσμια πολιτισμική κονίστρα, κυρίως στον τομέα υπηρεσιών παιδείας. Οι πρόσφατες αναταράξεις στο αραβικό τόξο, η εμπλοκή της Τουρκίας και οι πρόδηλες ανησυχίες της Δύσης είναι στοιχεία που ευνοούν την ελληνική υπόθεση. Οι δεσμοί με τον αραβικό κόσμο θα αναδειχθούν και πάλι, μετά την ηρεμία που θα ακολουθήσει τις συνταρακτικές συγκρούσεις και αλλαγές στις κοινωνίες αυτές. Κλειδί παραμένει η μεσολάβηση του κράτους του Ισραήλ, εφ’ όσον μπορέσουμε να κρατήσουμε την ανάμειξη του υπό έλεγχο.
Μέχρι τούδε το κράτος που οργάνωσε η κοινωνία μας είχε σαν σκοπό να κρατήσει τον τόπο ενωμένο. Στο νέο περιβάλλον της Ευρωπαϊκής Ένωσης που εισήλθαμε οι τάσεις που επικρατούν είναι η διεύρυνση των κοινών κανόνων όχι μόνο στον οικονομικό τομέα, αλλά κυρίως στον πολιτικό κώδικα. Το κράτος μας θα πρέπει επιτέλους να συγχρονισθεί με τους κανόνες της Ευρώπης. Να απεμπολήσει τον παλαιό του πελατειακό χαρακτήρα και σαν κράτος εργαλείο πλέον να εμβαθύνει στην παιδεία και τους κανόνες συμβίωσης, επενδύοντας στη ποιότητα των παρεχομένων υπηρεσιών.-
*Ο Γιώργος Γκορέζης είναι Υποστράτηγος ε.α., μέλος της Εταιρίας Λογοτεχνών και Συγγραφέων Ηπείρου.