Ο Αμερικανός απεσταλμένος Ζαλμάι Χαλιλζάντ ήταν βέβαιος: αν κάποιος μπορούσε να φέρει την ειρήνη στο Αφγανιστάν, ήταν ο ίδιος. Τελικά συνέβαλε κυρίως στην επιστροφή των Ταλιμπάν και στον θάνατο της αφγανικής δημοκρατίας.
Αυτός ο διπλωμάτης καριέρας, γεννημένος στο Αφγανιστάν, ηλικίας 70 ετών, ήταν o εκπρόσωπος της Ουάσινγκτον κατά τις συνομιλίες με τους Ταλιμπάν στην Ντόχα, οι οποίες κατέληξαν σε μια συμφωνία τον Φεβρουάριο του 2020 η οποία προέβλεπε την αποχώρηση των αμερικανικών και των λοιπών ξένων δυνάμεων από τη χώρα αυτή.
Προτού καταλήξει στη συμφωνία αυτή, που είχε χαρακτηριστεί τότε ιστορική, διεξήγαγε επί μήνες εντατικές συζητήσεις που τον οδήγησαν από πρωτεύουσα σε πρωτεύουσα, συμμετείχε σε συναντήσεις κορυφής σε πολυτελή ξενοδοχεία και έδωσε διαλέξεις σε περίβλεπτα κέντρα σκέψης.
Παντού, διαβεβαίωνε πως οι Ταλιμπάν είναι έτοιμοι να κάνουν παραχωρήσεις και να βρουν έναν συμβιβασμό.
Προηγουμένως λαλίστατος στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, ο Χαλιλζάντ μένει σιωπηλός αφότου οι Ταλιμπάν κατέλαβαν με εκπληκτική ταχύτητα την εξουσία στις 15 Αυγούστου, μετά την κατάρρευση της κυβέρνησης που υποστήριξαν οι Ηνωμένες Πολιτείες.
Το Στέιτ Ντιπάρτμεντ δήλωσε την περασμένη εβδομάδα ότι έμεινε στο Κατάρ, προσπαθώντας να συμβάλει από το τηλέφωνο στην επίτευξη μιας πολιτικής συμφωνίας.
Όμως η κληρονομιά του στο Αφγανιστάν θα είναι ακριβώς η συμφωνία του 2020 και η καταστροφή στην οποία αυτή κατέληξε.
Για τον Χουσάιν Χακάρι, πρώην πρεσβευτή του Πακιστάν στις Ηνωμένες Πολιτείες και αναλυτή στο Hudson Institute, ο Χαλιλζάντ επαναλάμβανε σε διαδοχικούς Αμερικανούς προέδρους ότι είχε μια συμφωνία ειρήνης, ενώ δεν ήταν παρά μια μεταμφιεσμένη παράδοση.
«Διαπραγματεύθηκε κακά, ενθάρρυνε τους Ταλιμπάν και ισχυρίστηκε πως οι συζητήσεις είχαν καταλήξει σε μια συμφωνία διαμοιρασμού της εξουσίας ακόμη κι αν οι Ταλιμπάν δεν είχαν καθόλου την πρόθεση», εξηγεί ο Χακάνι στο AFP.
Αόριστες διασφαλίσεις
Ο Χαλιλζάντ διορίστηκε απεσταλμένος για το Αφγανιστάν το 2018, υπό τον Ντόναλντ Τραμπ, προκειμένου να διαπραγματευθεί με τους Ταλιμπάν, έπειτα από χρόνια πολέμου εναντίον εκείνων που η Ουάσινγκτον εκδίωξε από την εξουσία το 2001 αμέσως μετά τις επιθέσεις της 11ης Σεπτεμβρίου.
Γεννημένος στη Μαζάρ-ι-Σαρίφ, στο βόρειο Αφγανιστάν, μιλάει άπταιστα παστού και ντάρι, τις δύο κύριες γλώσσες της χώρας. Η σταδιοδρομία του παραμένει συνδεδεμένη με τα «γεράκια» της κυβέρνησης του Τζορτζ Μπους του νεώτερου στις αρχές της δεκαετίας του 2000, ιδιαίτερα με τον αντιπρόεδρο Ντικ Τσέινι.
Καταλαμβάνει διάφορες θέσεις στο Στέιτ Ντιπάρτμεντ και στο Πεντάγωνο προτού γίνει ένας πολύ επιδραστικός πρεσβευτής των ΗΠΑ στο Αφγανιστάν από το 2003 έως το 2005, ενώ στη συνέχεια κατέλαβε τα ίδια αξιώματα στο Ιράκ. Αποκτά φήμη ενός εξαιρετικού διαπραγματευτή.
Πρεσβευτής των ΗΠΑ στον ΟΗΕ από το 2007 έως το 2009, ασκεί κριτική στη συνέχεια για τη διαχείριση του πολέμου στο Αφγανιστάν από τον πρόεδρο Μπαράκ Ομπάμα, ιδιαίτερα για την απόφασή του να αποσύρει τα αμερικανικά στρατεύματα.
Επιστρέφει στο προσκήνιο το 2018 υπό τον Ντόναλντ Τραμπ, όταν διορίζεται σύμβουλος εθνικής άμυνας μιας κυβέρνησης η οποία είχε αποφασίσει να μιλήσει με τους Ταλιμπάν.
Προκειμένου να ξεκινήσει τη διαδικασία, ο Χαλιλζάντ εξασφαλίζει εκείνη τη χρονιά την απελευθέρωση του μουλά Αμπντούλ Γάνι Μπαραντάρ, συνιδρυτή των Ταλιμπάν, που κρατείτο από το 2010 στο Πακιστάν.
Στη διάρκεια αυτών των μηνών διαπραγματεύσεων στο Κατάρ, έμοιαζε να είχε αποκτήσει μια σχέση εγγύτητας με τους αντιπροσώπους των Ταλιμπάν. Φωτογραφίες όπου ανταλλάσσει άνετα αστεία μαζί τους προκαλούν δυσφορία στο Αφγανιστάν, όπου ο πόλεμος εξακολουθεί να μαίνεται.
Στις 29 Φεβρουαρίου στην Ντόχα, οι ΗΠΑ υπογράφουν με τιμές και δόξες με τους Ταλιμπάν μια ιστορική συμφωνία που προβλέπει την αποχώρηση όλων των ξένων στρατιωτών έως την 1η Μαΐου 2021. Όμως εξασφαλίζουν λίγα πράγματα σε αντάλλαγμα.
«Ο Χαλιλζάντ απέσπασε μόνο μια ισχυρή δέσμευση: ότι δεν θα επιτίθεντο στις ΗΠΑ και στους συμμάχους τους» στη διάρκεια της φάσης αποχώρησης των στρατευμάτων, έγραψε πρόσφατα σε μια έκθεση η Κέιτ Κλαρκ, μέλος του Afghanistan Analyst Network.
«Η στρατηγική του απέτυχε»
Οι άλλες υποσχέσεις των Ταλιμπάν να κόψουν τις γέφυρες με την Αλ Κάιντα και άλλες τζιχαντιστικές οργανώσεις και να διαπραγματευθούν με την αφγανική κυβέρνηση είναι ακόμη πολύ ασαφείς.
Με την οπισθοδρόμηση, αυτή η συμφωνία φαίνεται να είχε μόνο μια σειρά παραχωρήσεων των Αμερικανών, που επρόκειτο να εγκαταλείψουν τους Αφγανούς χωρίς να έχουν εξασφαλίσει κατάπαυση του πυρός ούτε καν να έχουν εγκαθιδρύσει το πλαίσιο μιας μελλοντικής συμφωνίας ειρήνης.
Αντί να προσπαθήσει να εξασφαλίσει περισσότερα από τους Ταλιμπάν, ο Χαλιλζάντ αύξησε τους τελευταίους μήνες περισσότερο την πίεση στην αφγανική κυβέρνηση, παρακινώντας την να απελευθερώσει χιλιάδες κρατούμενους που πήγαν αμέσως να ενισχύσουν τους αντάρτες.
Η επιβεβαίωση από τον πρόεδρο Τζο Μπάιντεν τον Απρίλιο της αμερικανικής αποχώρησης, την οποία απλώς μετέθεσε για τις 31 Αυγούστου, έπεισε τους Ταλιμπάν να εξαπολύσουν μια τεράστια επίθεση, που τους έφερε μέσα σε μερικούς μήνες στην Καμπούλ και στην εξουσία.
Δύο ημέρες πριν από την είσοδό τους στην πρωτεύουσα στις 15 Αυγούστου, ο Αμερικανός βουλευτής Μάικλ Βαλτζ, βετεράνος που είχε υπηρετήσει στο Αφγανιστάν, έστειλε επιστολή στον Μπάιντεν στην οποία επέκρινε τις «κακές συμβουλές» του απεσταλμένου.
«Η διπλωματική στρατηγική του απέτυχε ευρύτατα» έγραψε, εκτιμώντας πως «υπό το φως αυτής της καταστροφής», ο Χαλιλζάντ όφειλε «να παραιτηθεί αμέσως ή να απολυθεί από όλα τα αξιώματά του».
Πηγή: AFP / ΑΠΕ-ΜΠΕ