Η γεωπολιτική των …υιοθεσιών! Μια ανάλυση με αφορμή την απόφαση Πούτιν

Ο τελευταίος νόμος του Βλαντιμίρ Πούτιν – η απαγόρευση υιοθεσίας Ρωσόπουλων απο Αμερικανούς εχει παρουσιαστεί απο ολα τα ΜΜΕ. Το Αμερικανικό περιοδικο Foreign Policy παρουσιάζει την αποφαση της Ρωσίας ώς κωμική και παρομοιάζει την Ρωσία “ως τον μεθύστακα του χωριού”. Προφανώς επειδη ενας μεθύστακας, οχι μόνο δεν ξέρει τί κάνει, αλλα και επειδή συνήθως οι πράξεις του ειναι αντανακλαστικές.

Στο άρθρο, ο συντάκτης υποστηρίζει οτι η Ρωσία πολλές φορέ λειτουργεί με παράδοξο τρόπο, απειλώντας τον υπόλοιπο πλανήτη με διάφορους τρόπους : από ολοκληρωτική πυρηνική καταστροφή, μέχρι με το να σταματήσει την τροφοδότηση φυσικού αερίου.
Ομολογουμένως, με τις κινήσεις αυτες – χωρίς να έχουμε αναφερθεί στο συμβάν με τον Ντεπαρντιέ – δεν φαίνεται να έχει και άδικο το περιοδικό. Ωστόσο, δεν μας αφορά η συμπεριφορά της Ρωσίας· αυτο που εχει ιδιαίτερο ενδιαφέρον είναι ότι μέσα από την ανάλυση του Foreign Policy για την γεωπολιτική της υιοθεσίας, αναδύεται κατι πιο βαθύ.

Πώς όμως φτάσαμε σ’ αυτο το σημείο;

O Ντίμα Γιάκοβλεφ και ο Σεργκέι Μαγκνίτσκυ

Ο Ντίμα Γιάκοβλεφ ήταν ένα παιδί που υιοθετήθηκε στη Ρωσία από ένα ζευγάρι Αμερικανών. Το 2008 το ζευγάρι ξέχασε τον μικρό Ντίμα κλειδωμένο σε ένα αυτοκίνητο στη Βιρτζίνια, με αποτέλεσμα να πεθάνει. “Ντίμα Γιάκοβλεφ” ονομάστηκε το νομοσχέδιο που ψήφισε ομόφωνα το Συμβούλιο της Ρωσικής Ομοσπονδίας και απαγορεύει στους Αμερικανούς να υιοθετούν παιδιά από τη Ρωσία. Το νομοσχέδιο Ντίμα Γιακοβλεφ ειναι σχεδιασμένο για την πρόληψη της κακοποίησης παιδιών.

19 παιδιά ρωσικής καταγωγής πέθαναν λόγω αμέλειας στα χέρια Αμερικανών θετών γονιών τα τελευταία 20 χρόνια και αυτό έχει οδηγήσει τους Ρώσους να πιστεύουν ότι οι Αμερικανοί κακοποιούν τα παιδιά τους.

Βέβαια υπάρχουν και κάποιοι άλλοι αριθμοί που βγάζει στο προσκήνιο το Αμερικανικό περιοδικό. 60,000 παιδιών απο την Ρωσία έχουν υιοθετηθεί απο Αμερικανούς την ίδια περίοδο, ενώ 1,200 παιδιά που υιοθετήθηκαν εντός της Ρωσίας την ιδια περίοδο, απεβίωσαν.
Οπότε, ο νόμος Ντιμα Γιακοβλεφ δεν ειναι ακριβώς για την κακοποίηση παιδιών απο Αμερικανούς, αλλα φαίνεται να ειναι μάλλον, άλλη μια αντίδραση της Ρωσίας.

Αυτή την φορά η αντίδραση έχει να κάνει με τον νόμο Μαγκνίτσκυ. που υπεγράφη από τον Πρόεδρο των ΗΠΑ Μπαράκ Ομπάμα. Ο Σεργκέι Μαγκνίτσκυ ηταν ενας δικηγόρος ο οποίος πέθανε στις φυλακές της Μόσχας το 2009, ενώ επίσης, ειχε συλληφθεί μετα τις δημόσιες καταγγελίες για φορολογικές απάτες εκατομμυρίων. Ο Μαγκνίτσκι είχε καταγγείλει κατάχρηση 1 δισεκατομμυρίου δολαρίων από τον κρατικό προϋπολογισμό. Ο νόμος επιβάλλει απαγόρευση εισόδου στις ΗΠΑ και οικονομικές κυρώσεις σε ρώσους αξιωματούχους που φέρονται να εμπλέκονται στον θάνατο του δικηγόρου Σεργκέι Μαγκίντσκι αλλα και σε παραβιάσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων.

Τα πραγματικά θύματα

Σύμφωνα με το άρθρο του περιοδικού τα θύματα στην υπόθεση ειναι τα 740,000 παιδιά που βρίσκονται στα Ρωσικα ορφανοτροφεία. Προς το παρόν, οι Ρωσικές οικογένειες που έχουν ξεκινήσει διαδικασίες υιοθεσίας, ανέρχονται μόνο στις 18,000. Μέχρι την στιγμή, που ανακοινώθηκε το εμπάργκο, 3,000 παιδιά υιοθετούνταν απο Αμερικανούς. Σύμφωνα με στοιχεία του Στεϊτ Ντιπάρντμεντ, την περίοδο 1999-2011 υιοθετήθηκαν απο οικογένειες στην Αμερική 233,934 παιδιά απο άλλες χώρες. Παρακάτω βρίσκονται οι κυριότερες χώρες υιοθεσίας που απο κοινού αντιπροσωπεύουν το 95% όλων των ξένων υιοθεσιών προς τις ΗΠΑ 1999-2011:

1. Κίνα – 66,630 (29.7%)

2. Ρωσία – 45,112 (19.2%)

3. Γουατεμάλα – 29.731 (12.7%)

4. Νότια Κορέα – 18,604 (7.9%)

5. Αιθιοπία – 11,524 (4.9%)

6. Ουκρανία – 8,889 (3.8%)

7. Καζακστάν – 6,421 (2.7%)

8. Βιετνάμ – 5,578 (2.4%)

9. Ινδία – 4,979 (2.1%)

10. Κολομβία – 3,568 (1.5%)

11. Φιλιππίνες – 3,005 (1.3%)

12. Ρουμανία – 2,945 (1.2%)

13. Αϊτή – 2,740 (1.2%)

14. Καμπόντια – 2,355 (1.0%)

15. Ταϊβάν – 1,884 (0.8%)

16. Λιβηρία – 1,436 (0.6%)

17. Βουλγαρία – 1,416 (0.6%)

18. Πολωνία – 1,057 (0.4%)

19. Μεξικό – 1,023 (0.4%)

20. Νιγηρία – 962 (0.4%)

Με την έξοδο της Ρωσίας από την λίστα, τα ποσοστά θα αλλάξουν τα επόμενα δύο/τρία χρόνια

«Πού θα αποταθούν οι Αμερικανοί για υιοθεσία;»
Διαβάζοντας παρακάτω θα δείτε να αναδύεται μέσα απο τις λέξεις ενα ακόμη ερώτημα…

«Εφόσον δεν θα υπάρχει η επιλογή υιοθεσίας παιδιών απο την Ρωσία, τότε η Κίνα θα γίνει πιθανώς η κύρια πηγή ξένων υιοθεσιών – ωσότου βέβαια να αλλάξουν οι κανόνες και στην Κίνα.

Η νομοθεσία που αφορά την υιοθεσία απο άλλες χώρες είναι ένα σύνθετο πεδίο που τα τελευταία χρόνια έχει δείξει ενα σαφές μοτίβο και που επιδεινώθηκε απο το ηχηρό νιέτ της Μόσχας: ο συνολικός αριθμός των διεθνών υιοθεσιών έχει πέσει κατακόρυφα. Το παράδειγμα της Ρωσίας είναι το πιο ακραίο παράδειγμα της αυξανόμενης τάσης των χωρών προέλευσης που περιορίζουν την εκροή των τέκνων που έχουν υιοθετηθεί από αλλοδαπούς, κατι που θα μπορούσε κανείς να αποκαλέσει και «γενετικό εθνικισμό».

Καμία άλλη χώρα δεν επηρεάζεται τόσο πολύ από αυτό, όπως οι Ηνωμένες Πολιτείες, οι οποίες λαμβάνουν παραδοσιακά τη ‘μερίδα του λέοντος’ στις διασυνοριακές υιοθεσίες. Μεταξύ 1948 και 2010, εκτιμάται ότι περίπου 1.000.000 παιδιών σε ολόκληρο τον κόσμο υιοθετήθηκαν πέραν των εθνικών συνόρων. Από αυτά, σχεδόν τα μισά πήγαν στις Ηνωμένες Πολιτείες.

Η Ρουμανία, για παράδειγμα -μία από τις φτωχότερες χώρες της Ευρώπης, και με σχετικά υψηλά ποσοστά γεννήσεων-, υπήρξε μια σημαντική πηγή υιοθεσίας για τους Αμερικανούς (και τους Δυτικοευρωπαίους), μετά την πτώση του κομμουνισμού στις αρχές της δεκαετίας του 1990. Το 2000, παρείχε πάνω από 1,100 υιοθεσίες σε ζευγάρια απο τις ΗΠΑ, το 2009 υπήρξαν μόνο πέντε, ενώ στη συνέχεια καμία.

Όπως πολλές άλλες χώρες προέλευσης, έτσι και η Ρουμανία έχει αλλάξει σταδιακά τους νόμους υιοθεσίας της για την εξάλειψη του παράνομου εμπορίου παιδιών. Δυστυχώς όμως, όπως είναι αναμενόμενο, η μαύρη αγορά ανθίζει όπου υπάρχουν πλούσιοι γονείς και μια ‘δεξαμενή’ ανεπιθύμητων παιδιών. Η Ρουμανία, που κάποτε ήταν από τις ποθητές χώρες υιοθεσίας παιδιών, επί του παρόντος επιτρέπει την διεθνή υιοθεσία των παιδιών της μόνο απο θείους, θείες και παππούδες. Ενώ αυτά τα δρακόντεια μέτρα εχουν βοηθήσει στην εξαλειψη εμπορίου παιδιών, το τελικό αποτέλεσμα ξεπερνά τις 70,000 ορφανών και εγκαταλελειμμένων παιδιών, μέσα σε ένα κρατικό σύστημα που προσπαθεί να αντεπεξέλθει. Ο αριθμός ειναι ίδιος με αυτόν του 1989, με την πτώση του Τσαουσέσκου, και οι εικόνες απο τα ορφανοτροφεία της Ρουμανίας ξεκίνησαν το διεθνές κύμα υιοθεσίας.

Δεν αποτελεί έκπληξη μάλιστα, οτι αμέσως μετά τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο, οι δυνάμεις του Άξονα υπήρξαν σημαντικές πηγές θετών παιδιών. Μεταξύ 1948 και 1969, η Γερμανία και μόνο έδωσε 30,000 παιδιών για υιοθεσία, εκ των οποίων οι 5,000 κατέληξαν στις Ηνωμένες Πολιτείες. Όμως, κατά την πρώτη δεκαετία του 21ου αιώνα, λιγότερα από 20 παιδιά απο την Γερμανία υιοθετήθηκαν από αμερικανικές οικογένειες. Η πλουσιότερη χώρα στην Ευρώπη μπορεί να φροντίσει τα παιδιά της.



Η Νότια Κορέα ήταν ίσως η πιο συνεπής πάροχος μωρών προς υιοθεσία. Πάνω από 170,000 παιδιών υιοθετήθηκαν απο το 1953 έως το 2010. Η στάση της Κορέας απέναντι στην εγχώρια υιοθεσία είναι αρκετά αρνητική, ενώ η προσδοκία ότι τα παιδιά θα τα πάνε καλύτερα στο εξωτερικό έδρασε καταλυτικά για την οικονομική πρόοδο της χώρας.

Η Κίνα βεβαίως, ανέλαβε την νουμέρο ενα θέση από την Κορέα, κάποια στιγμή κατά τη δεκαετία του 1990, και από τότε κράτησε την πρώτη θέση. Τα περισσότερα υιοθετημένα μωρά απο την Κίνα είναι κορίτσια, κάτι που αποτελεί συνέπεια της πολιτικής του ‘ενός παιδιού’ και της πολιτιστικής προτίμησης πρός τα αγόρια.



Άλλοι καιροί…

Οι καιροί αλλάζουν, όπως και οι κορυφαίες χώρες προέλευσης. Κατά τη δεκαετία του 1980, η τότε φτωχή Βραζιλία και η Σρι Λάνκα βρίσκονταν στις πρώτες πέντε. Μέχρι το 2010, η Αιθιοπία και η Αϊτή τις έβγαλαν εκτός. Στην πρώτη δεκαετία της νέας χιλιετίας υπήρξε ραγδαία άνοδος στις διεθνείς υιοθεσίες, με τα στοιχεία να διπλασιάζονται σε σύγκριση με την προηγούμενη δεκαετία, τόσο σε παγκόσμιο επίπεδο (230.000 το 1990 σε 410.000 το 2000) οσο και στις Ηνωμένες Πολιτείες (περίπου 10.000 το 1995 σε πάνω από 22.000 το 2004).

Ο κύριος λόγος για αυτή τη θεαματική άνοδο ειναι οι λιγότερες επιλογές υιοθεσίας στον ανεπτυγμένο κόσμο. Η πτώση στις γέννες και η αλλάγη στο τρόπο που βλέπουμε την γέννηση εκτός γαμου (που εκπροσωπεί την 1 στις 3 γεννήσεις στις Ηνωμένες Πολιτείες από το 2000) σημαίνει ότι όλο και λιγότερα μωρά απο τις ΗΠΑ και την Ευρώπη εχουν δοθεί προς υιοθεσία.

Ο λόγος για την εξίσου θεαματική πτώση σε στοιχεία που αφορούν σε διεθνείς υιοθεσίες, είναι το αποτέλεσμα της αυστηρής νομοθεσίας σε πολλές χώρες προέλευσης, όπου η επιβολή του νόμου δυναμώνει, σε συνδυασμό συχνά με τις ταχύτατα αναπτυσσόμενες οικονομίες.

Για τη Ρωσία, αυτό είναι περισσότερο μια αντανάκλαση εθνικής υπερηφάνειας.
Το ερώτημα λοιπόν ειναι, αφού οι παραδοσιακοί τρόποι υιοθεσίας αρχίζουν να αλλάζουν, μήπως και η ίδια η πρακτική της υιοθεσίας θα ειναι σύντομα ενα σπάνιο φαινόμενο;

Μάλλον όχι: όπως κάποιες πόρτες κλείνουν, άλλες ανοίγουν.

Όπως οι βιβλικές καταστροφές, οι συγκρούσεις και η φτώχεια δεν θα έχουν ποτέ τέλος, έτσι λοιπόν, απλώς θα μεταναστεύσουν αλλού. Ενώ ο αριθμός των θετών μωρών από την Ουκρανία προς τις ΗΠΑ μειώθηκε, τα μωρά απο την Αϊτή αυξήθηκαν μετα τον σεισμό.

Οπότε, απο πού θα έρθει το επόμενο κύμα θετών μωρών;



Απο την Συρία; Ίσως, ως παρενέργεια του βάναυσου εμφυλίου πολέμου.

Απο την Λιβύη; Ίσως, δεδομένου ότι είναι πιο ελεύθερη τώρα, ταυτόχρονα όμως, πιο χαοτική, μετα την πτώση του Καντάφι.

Ή ίσως απο τη νότιο Ευρώπη; Η κάθοδος στην οικονομική εξαθλίωση της νότιας πλευράς της ΕΕ μπορεί να οδηγήσει τους γονείς στην Ελλάδα, την Ισπανία, την Πορτογαλία να αποχωριστούν τα νεογνά τους, έτσι ώστε να μπορούν να έχουν μια καλύτερη ζωή αλλού.

Και ποιός μπορεί να τους κατηγορήσει; Η υιοθεσία δεν αυξάνει τις πιθανότητες της ευτυχίας των ίδιων των παιδιών, αλλά είναι γενικά θετική και για τους φυσικούς γονείς. Επιλέγοντας να κρατήσει τα ανεπιθύμητα παιδιά της, η Ρωσία «πετάει το μωρό μαζί με την μπανιέρα!».

Ποιό ερώτημα απαντάει τελικά το άρθρο του Foreign Policy; Το ότι η Ρωσία κάνει ό,τι θέλει· μήπως ότι υπάρχουν πολλά ορφανά· ή οτι τα παιδια είναι πάντοτε τα θύματα του πόλεμου και της φτώχειας;

Κατ’ εμέ, οι λέξεις αναδεικνύουν κάτι άλλο. Τον ίδιο τον γενετικό εθνικισμό. Ο γενετικός εθνικισμός ειναι κάτι που θα έπρεπε να φοβόμαστε πολυ περισσότερο απ’ ότι τον πόλεμο ή την φτώχεια. Καθώς, σε αντίθεση με την φτώχεια και τον πόλεμο, δεν ειναι σύμπτωμα, αλλά αιτία. Ας αφήσω όμως όποιες περαιτέρω σκέψεις σε εσάς…