Πέντε χρόνια συμπληρώνονται σήμερα από την αποτυχημένη απόπειρα πραξικοπήματος στην Τουρκία, που τραυμάτισε την χώρα, οδήγησε σε εκτεταμένες εκκαθαρίσεις και ώθησε τον πρόεδρο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν να επιχειρήσει να επεκτείνει τις εξουσίες του. Ακολουθούν κάποια από τα σημαντικότερα γεγονότα που συνέβησαν στη χώρα μετά την νύχτα της 15ης Ιουλίου 2016.
Το βράδυ της 15ης και 16ης Ιουλίου 2016, ένα τμήμα του στρατού αποστατεί, καταλαμβάνοντας μαχητικά αεροσκάφη και ελικόπτερα, σπέρνοντας πανικό στην Άγκυρα και την Κωνσταντινούπολη. Οι βόμβες που ρίχνουν F-16 στοχοθετούν το κτίριο της τουρκικής Εθνοσυνέλευσης, τους δρόμους γύρω από το προεδρικό παλάτι και τα αρχηγεία των ειδικών δυνάμεων και της αστυνομίας στην πρωτεύουσα.
Ο Ερντογάν, που βρίσκεται σε διακοπές στο Μαρμαρίς στην νοτιοδυτική Τουρκία, προτρέπει τους Τούρκους να αντισταθούν σε μια «απόπειρα πραξικοπήματος» βγαίνοντας στους δρόμους. Ώρες μετά επιστρέφει στην Κωνσταντινούπολη. Ο Τούρκος πρόεδρος καταγγέλλει μια «προδοσία» πραξικοπηματιών στρατιωτικών τους οποίους κατηγορεί ότι συνδέονται με τον μουσουλμάνο ιεροκήρυκα Φετουλάχ Γκιουλέν, που ζει εξόριστος στις ΗΠΑ από το 1997. Πρώην σύμμαχος του Ερντογάν, που έγινε ο χειρότερος εχθρός του, ο Γκιουλέν αρνείται οποιαδήποτε εμπλοκή με την απόπειρα πραξικοπήματος.
Το μεσημέρι, ο μεταβατικός αρχηγός του στρατού ανακοινώνει την αποτυχία της απόπειρας πραξικοπήματος. Στην Κωνσταντινούπολη, υποστηρικτές του προέδρου πανηγυρίζουν στους δρόμους. Ο Ερντογάν ζητά την έκδοση του Γκιουλέν. Η αποτυχημένη απόπειρα κατάληψης της εξουσίας έχει επίσημο απολογισμό 251 νεκρούς, εκτός των πραξικοπηματιών και πάνω από 2.000 τραυματίες.
Εκκαθαρίσεις
Στις 16 και 17 Ιουλίου, εκατοντάδες στρατηγοί, δικαστές και εισαγγελείς συλλαμβάνονται για φερόμενη υποστήριξή τους στην απόπειρα πραξικοπήματος. Οι εκκαθαρίσεις επεκτείνονται στη συνέχεια στην αστυνομία, τον κλάδο της εκπαίδευσης και σε μέσα ενημέρωσης. Στις 20 Ιουλίου, θεσπίζεται το μέτρο της κατάστασης έκτακτης ανάγκης.
Οι εκκαθαρίσεις στοχεύουν φερόμενους υποστηρικτές του Φετουλάχ Γκιουλέν, και μετέπειτα εξαπλώνονται με στόχο στελέχη και μέλη του φιλοκουρδικού κινήματος και ενάντια σε επικριτικά προς την κυβέρνηση μέσα ενημέρωσης και σε μη κυβερνητικές οργανώσεις, προκαλώντας ανησυχία στην Ευρώπη.
Πολλές δεκάδες χιλιάδες άνθρωποι έχουν συλληφθεί μέχρι σήμερα, περισσότεροι από 140.000 έχουν απολυθεί ή έχουν τεθεί σε αναστολή από τις θέσεις εργασίας τους και δεκάδες μέσα ενημέρωσης έχουν κλείσει. Ο Ερντογάν διεκδικεί να ενισχύσει τις εξουσίες του Στις 24 Ιουνίου 2018, ο Ερντογάν κερδίζει τις προεδρικές εκλογές από τον πρώτο γύρο.
Αυτές οι εκλογές σηματοδοτούν τη μετάβαση από το κοινοβουλευτικό σύστημα σε ένα προεδρικό σύστημα, στο οποίο ο αρχηγός του κράτους συγκεντρώνει την εκτελεστική εξουσία, μετά τη συνταγματική αναθεώρηση του 2017. Τον Ιούλιο, αίρεται το μέτρο της κατάστασης έκτακτης ανάγκης. Η ΕΕ κάνει λόγο για «ένα βήμα προς τη σωστή κατεύθυνση», αλλά επισημαίνει τους περιορισμούς στις ελευθερίες.
Ήττες του AKP στις δημοτικές εκλογές σε Άγκυρα και Κωνσταντινούπολη
Στις 31 Μαρτίου 2019, το Κόμμα Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης του Ερντογάν (AKP) έρχεται πρώτο σε εθνικό επίπεδο στις δημοτικές εκλογές της χώρας, αλλά χάνει τις εκλογές σε Άγκυρα και Κωνσταντινούπολη, την μεγαλύτερη πόλη της Τουρκίας.
Οι εκλογές ακυρώνονται στην Κωνσταντινούπολη μετά από προσφυγές του AKP, που κάνει λόγο για φερόμενες «μαζικές παρατυπίες». Η αντιπολίτευση καταγγέλλει ένα «πραξικόπημα κατά της κάλπης». Στις 23 Ιουνίου, ο υποψήφιος του αντιπολιτευόμενου Ρεπουμπλικανικού κόμματος για τη δημαρχία της Κωνσταντινούπολης, Εκρέμ Ιμάμογλου ξανακερδίζει τις δημοτικές εκλογές που είχαν ακυρωθεί, επιφέροντας στον Ερντογάν τη χειρότερη εκλογική του ήττα μετά την άνοδο του AKP στην εξουσία το 2002.
Αμφιλεγόμενοι νόμοι
Τον Ιούνιο του 2020, το Κοινοβούλιο ψηφίζει ένα νομοσχέδιο που δίνει ευρύτερες εξουσίες σε μια δύναμη νυχτερινών φρουρών της γειτονιάς, για περιπολία των δρόμων των τουρκικών πόλεων, ένα μέτρο που καταγγέλλεται από αντιπάλους ως ένα σχέδιο δημιουργίας «πολιτοφυλακής». Τον Ιούλιο, η Βουλή εγκρίνει ένα νομοσχέδιο μεταρρύθμισης των δικηγορικών συλλόγων, το οποίο επικρίνεται από δικηγόρους που το θεωρούν ως μια απόπειρα μείωσης της ανεξαρτησίας τους. Στην συνέχεια η Βουλή ψηφίζει ένα άλλον νόμο που επεκτείνει τον έλεγχο στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης.
Πίεση στην κοινωνία των πολιτών
Στα τέλη Δεκεμβρίου, το Συνταγματικό Δικαστήριο κρίνει νόμιμη την παρατεταμένη κράτηση του επιχειρηματία και φιλάνθρωπου Οσμάν Καβαλά, ενός σημαντικού μέλους της κοινωνίας των πολιτών, που κατηγορείται για συμμετοχή στην απόπειρα πραξικοπήματος και κατασκοπεία. Παραμένει φυλακισμένος από το 2017.
Ο Καβαλά ο οποίος αρνείται αυτές τις κατηγορίες, γίνεται, μαζί με τον πρώην ηγέτη του φιλοκουρδικού Κόμματος Δημοκρατίας του Λαού (HDP) Σελαχαντίν Ντεμιρτάς, φυλακισμένος από το 2016, ένα από τα σύμβολα της καταστολής των τουρκικών αρχών. Στις 19 Μαρτίου 2021, η Τουρκία αποχωρεί από τη Σύμβαση της Κωνσταντινούπολης κατά της βίας κατά των γυναικών, εξαγριώνοντας οργανώσεις προάσπισης δικαιωμάτων γυναικών και προκαλώντας τις επικρίσεις της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
Καταδίκες σε ισόβια κάθειρξη
Στις 7 Απριλίου, 32 πρώην στρατιωτικοί καταδικάζονται σε ποινές ισόβιας κάθειρξης αφού κρίθηκαν ένοχοι ότι είχαν ηγετικό ρόλο στο αποτυχημένο πραξικόπημα. Σύμφωνα με τα επίσημα στοιχεία, τα δικαστήρια έχουν μέχρι στιγμής καταδικάσει σχεδόν 4.500 άτομα, επιβάλλοντας ποινές ισόβιας κάθειρξης σε σχεδόν 3.000 από αυτά.
Με πληροφορίες από: ΑΠΕ – ΜΠΕ / Φωτογραφίες Reuters