Η συμφωνία ΕΕ-Τουρκίας για τους πρόσφυγες θα πέσει θύμα της αποτυχημένης απόπειρας του πραξικοπήματος της 15ης Ιουλίου στην Τουρκία; Ο κίνδυνος είναι πραγματικός, σύμφωνα με τους Ευρωπαίους, που φοβούνται την επανάληψη της μαζικής ροής προσφύγων και μεταναστών προς τις ελληνικές ακτές του Αιγαίου.
Οι σχέσεις με την Τουρκία, ήδη τεταμένες εδώ και πολλούς μήνες, επιδεινώθηκαν μετά την απόπειρα του πραξικοπήματος , που έδωσε το έναυσμα για ένα άνευ προηγουμένου πογκρόμ στους κόλπους των τουρκικών θεσμών.
«Ο κίνδυνος (να τιναχτεί στον αέρα η συμφωνία) είναι υψηλός», παραδέχθηκε πριν από, λίγες ημέρες ο πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Ζαν-Κλοντ Γιούνκερ, εκφράζοντας τις ανησυχίες των Ευρωπαίων.
Το παίγνιο της βίζας
Ορισμένοι αναρωτιούνται εάν είναι δυνατόν να συνεχίσει να θεωρείται η Τουρκία «ασφαλής τρίτη χώρα», όπως το θέλει η Ευρωπαϊκή Επιτροπή. Αυτή η νομική έννοια νομιμοποιεί την απόρριψη από την Ευρώπη των αιτήσεων ασύλου των Σύρων και των Ιρακινών που φεύγουν για να γλιτώσουν τον πόλεμο στις χώρες τους, αφού έχουν διασχίσει την Τουρκία, αλλά και την επαναπροώθησή τους, όπως προβλέπει η συμφωνία της 18ης Μαρτίου ανάμεσα στην ΕΕ και την Τουρκία.
«Μέχρι σήμερα», θεωρούν στις Βρυξέλλες, οι Τούρκοι τους προσφέρουν επαρκή προστασία και αυτό το τμήμα της συμφωνίας δεν τίθεται εν αμφιβόλω, απάντησε πριν από λίγες ημέρες εκπρόσωπος της Ευρωπαϊκής Επιτροπή.
«Θεωρούσα πάντα ότι η Τουρκία δεν είναι μία ασφαλής τρίτη χώρα, άρα αφού δεν ήταν χθες, δεν είναι και σήμερα», δηλώνει από την πλευρά του ο Ιβ Πασκουό, διευθυντής του European Policy Center και ειδικός σε θέματα προσφύγων.
Ομως, όπως και να έχουν τα πράγματα, «λιγότερα από 500 άτομα επαναπροωθήθηκαν στην Τουρκία» βάσει της συμφωνίας με την Αγκυρα και αφού όλοι εγκατέλειψαν τελικά την επιλογή της αίτησης ασύλου στην Ευρώπη , λέει ο Ιβ Πασκουό.
«Στο πλαίσιο αυτού του παιγνιδιού, όπου οι δύο πλευρές εκβιάζουν η μία την άλλη, η κύρια απειλή για την συμφωνία ΕΕ-Τουρκίας προέρχεται από το θέμα της εξαίρεσης των τούρκων πολιτών από την υποχρέωσης της βίζας στις μετακινήσεις τους στη ζώνη Σένγκεν, ρύθμιση χωρίς την οποία η Τουρκία απειλεί να σταματήσει την ανάσχεση των προσφυγικών ροών.
«Δεδομένου του τρόπου με τον οποίο εξελίσσονται τα πράματα στην Τουρκία, αμφιβάλλω ότι είναι σε θέση να επιτύχει αυτήν την εξαίρεση», προβλέπει ο διευθυντής του European Policy Center , τονίζοντας ότι σε κάθε περίπτωση θα χρειασθεί γι΄αυτό η έγκριση των απρόθυμων χωρών της Ευρωπαϊκής Ενωσης και του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου.
Η Ευρωπαϊκή Ενωση είχε δεσμευθεί να επιταχύνει τη διαδικασία για την άρση των ταξιδιωτικών περιορισμών με αντάλλαγμα τις δεσμεύσεις της Αγκυρας, χωρίς όμως συμβιβασμούς ως προς σειρά όρων που έχουν τεθεί, ανάμεσά τους και η τροποποίηση της αντιτρομοκρατικής νομοθεσίας που χρησιμοποιείται για την καταστολή της ελευθερίας του λόγου.
Το οικονομικό σκέλος σημαντικότερο από τη βίζα;
Ακόμη και πριν από την απόπειρα του πραξικοπήματος, η τουρκική ηγεσία δεν ήταν διατεθειμένη να υποχωρήσει ως προς τους όρους αυτούς. Σήμερα, έχει σκληρύνει ακόμη περισσότερο τη στάση της. «Αυτοί που θεωρούσαμε φίλους μας παίρνουν το μέρος των πραξικοπηματιών και των τρομοκρατών», έλεγε την Τρίτη ο πρόεδρος της Τουρκίας Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν δίνοντας μία πρόγευση της στάσης που ετοιμάζεται να κρατήσει η τουρκική πλευρά.
Η τουρκική στάση εξοργίζει την Ευρώπη. «Δεν θα αφεθούμε σε καμία περίπτωση να εκφοβιστούμε», προειδοποίησε ο καγκελάριος της Αυστρίας Κρίστιαν Κερν, χαρακτηρίζοντας σενάριο φαντασίας τις ενταξιακές διαπραγματεύσεις ΕΕ-Τουρκίας.
Η διακοπή των ενταξιακών διαπραγματεύσεων θα ήταν «σοβαρό σφάλμα εξωτερικής πολιτικής», προειδοποίησε χθες ο πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής.
Για τον Μαρκ Πιερινί, πρώην πρεσβευτή της ΕΕ στην Άγκυρα και αναλυτή του Carnegie Europe, το πιθανότερο είναι ότι η ΕΕ και η Τουρκία, που έχουν πιο ζωτικής σημασίας ανησυχίες από τη φιλελευθεροποίηση του καθεστώτος της βίζας, θα συνεχίσουν να εφαρμόζουν τις ουσιαστικές ρυθμίσεις της συμφωνίας τους».
Ο Πιερινί αναφέρεται ειδικότερα στο οικονομικό σκέλος της συμφωνίας, που έχει ως στόχο «τη βελτίωση των συνθηκών υποδοχής των προσφύγων στο τουρκικό έδαφος». Μετά τη διατύπωση των απαιτήσεων του Ερντογάν, που θέλει ταχύτερη καταβολή των χρημάτων, η Επιτροπή έσπευσε να αποδεσμεύσει τα 2 από τα 3 δισεκατομμύρια ευρώ που προβλέπονται για την περίοδο 2016-2017…