Του Σάββα Δ. Βλάσση
Στις 18 Δεκεμβρίου, το Υπουργείο Εξωτερικών των ΗΠΑ ενέκρινε πιθανή πώληση FMS στην Τουρκία του αντιαεροπορικού συστήματος Patriot, ύψους 3,5 δισ. $ κατ’ εκτίμηση. Η προμήθεια αφορά 4 Μοίρες του συστήματος αλλά η εξέλιξη, δεν προεξοφλεί αυτομάτως και την υπογραφή συμβάσεως. Όπως αναφέρει η επίσημη ανακοίνωση του State Department, η Τουρκία ζητεί αντισταθμιστικά, επί των οποίων δεν έχει ολοκληρωθεί η διαδικασία διαπραγματεύσεων ώστε να υπάρξει συμφωνία.
Η πιθανότητα προμήθειας των Patriot, συνιστά τον τρίτο “δρόμο” της Τουρκίας στον τομέα των πυραυλικών αντιαεροπορικών – αντιβαλλιστικών συστημάτων μακράς ακτίνος. Ο πρώτος ήταν η σύναψη συμφωνίας το 2017 με την Ρωσία για το σύστημα S-400 και ο δεύτερος, η συμφωνία με την γαλλοϊταλική κοινοπραξία Eurosam το 2018, για την ανάπτυξη εγχωρίου συστήματος της κατηγορίας με βάση το SAMP/T. Το υπό σχεδίαση τουρκικό σύστημα, ταξινομημένο ως HİSAR-U και προσφάτως βαπτισθέν Siper, θα βασίζεται σε βελτιωμένη έκδοση του πυραύλου Aster 30 Block 1NT της Eurosam.
Η συγκέντρωση σε βάθος δεκαετίας τριών διαφορετικών συστημάτων της κατηγορίας στο τουρκικό οπλοστάσιο, δεν είναι και η πλέον ορθολογική εξέλιξη. Βεβαίως, η προμήθεια του S-400 συνιστά καθαρά απόφαση σε επίπεδο υψηλής πολιτικής, παρόλο που η Τουρκία δεν εξασφαλίζει μέχρι τώρα ανταλλάγματα βιομηχανικής συμμετοχής και μεταφοράς τεχνογνωσίας. Εξάλλου, η εθνική στρατηγική εξοπλισμών, υπηρετείται από την επιλογή στρατηγικής συνεργασίας με την Eurosam. Γι’ αυτό ακριβώς, είναι πολύ ενδιαφέρον να δούμε την εξέλιξη της υποθέσεως των Patriot.
Προσφάτως, είχαμε υποστηρίξει ότι είναι δύσκολο να κάνει πίσω η Τουρκία στην περίπτωση των S-400, παρά την πίεση των ΗΠΑ για τα F-35. Στρατηγικοί και οικονομικοί λόγοι, δεν μπορούν να επιτρέψουν στην κυβέρνηση Τραμπ την “αποβολή” της Τουρκίας από το πρόγραμμα F-35, με αποτέλεσμα το ενδιαφέρον του προέδρου να εστιάζεται στην εξασφάλιση “ανταλλαγμάτων”: περίπου μια “δωροδοκία” με μια μείζονα προμήθεια του μεγέθους του Patriot, προκειμένου να μην εμποδιστεί η παράδοση των F-35.
Ωστόσο, η Τουρκία έχει αποδείξει ότι διακρίνεται από αυτοπεποίθηση, την οποία ενίσχυσε η “άτακτη” υποχώρηση Τραμπ στην περίπτωση της Συρίας. Κι επειδή η προμήθεια των Patriot θα είναι καθαρά πολιτικής φύσεως απόφαση, οι Τούρκοι θα δείξουν κατά πόσο ενδιαφέρονται να “καλοπιάσουν” τον πρόεδρο Τραμπ, ο οποίος κλήθηκε να φέρει εις πέρας μια δύσκολη διαπραγμάτευση, ευρισκόμενος εξαρχής σε θέση αδυναμίας.
Όσο περίεργο και αν φαίνεται, όντως οι ΗΠΑ ήταν σε θέση άμυνας εξαρχής, στην υπόθεση των τουρκικών F-35. Ο Τραμπ είχε δείξει από νωρίς ότι η ουσιώδης διαφορά του σε σχέση με έναν τυπικό πολιτικό, ήταν η αντίληψη “businessman” που τον διακρίνει και ως πολιτικό.
Το να ζημιώσει το πρόγραμμα F-35, στο οποίο ο Τραμπ πίεσε έντονα ώστε να συμπιεστεί η τιμή μονάδος, ήταν εκτός συζητήσεως. Αυτό το αντιλαμβανόταν ο πρόεδρος Ερντογάν.
Το να “σπρώξει” περισσότερο την Τουρκία στην αγκαλιά της Ρωσίας, εξ αφορμής των F-35 ή του πάστορα, ήταν επίσης αδιανόητο. Και αυτό το αντιλαμβανόταν άριστα η Άγκυρα, η οποία είδε εγκαίρως ότι με την υπόθεση Patriot ως “διέξοδο διαφυγής” για τις ΗΠΑ, μπορούσε να συνεχίσει την πολιτική της στην Συρία.
Η “επιχειρηματική” πολιτική του Τραμπ, προδόθηκε από την χρονική στιγμή στην οποία το State Department ανακοίνωσε το “ΟΚ” σε πιθανή πώληση Patriot στην Τουρκία. “Εγκρίθηκε” 4 ημέρες μετά την κρίσιμη συνδιάλεξη του Τραμπ με τον Ερντογάν, στην οποία αποφάσισε την αποχώρηση των αμερικανικών δυνάμεων από την Συρία. “Εγκρίθηκε”, μία ημέρα πριν ο Τραμπ εξαγγείλει δημοσίως την απόφασή του…
Το ζήτημα είναι ότι η πρόταση των Patriot, δεν καλύπτει τις στρατηγικές επιδιώξεις της Τουρκίας για ανάπτυξη εγχωρίου αντιαεροπορικού συστήματος μεγάλου βεληνεκούς. Οι τουρκικές αμυντικές βιομηχανίες, προχωρούν ήδη στην ανάπτυξη των επιμέρους συστημάτων, όπως το ραντάρ ερεύνης μεγάλου βεληνεκούς. Το κρίσιμο στοιχείο, είναι η ανάπτυξη του πυραύλου από κοινού με έναν ξένο οίκο. Αυτό όμως, ενώ μπορεί να το δώσει μια εξελιγμένη έκδοση του Aster 30, δεν μπορεί να το προσφέρει το Patriot, λόγω σχεδιαστικής υστερήσεως του πυραύλου. Το ότι ο πύραυλος του Patriot δεν εκτοξεύεται από κάθετη θέση, συνιστά σοβαρό τεχνολογικό και επιχειρησιακό μειονέκτημα για συστήματα της κατηγορίας, τα οποία συνήθως εγκαθίστανται και σε πολεμικά πλοία. Kαι η Τουρκία επιθυμεί το σύστημα που θα αναπτύξει με ξένη βοήθεια, να εγκατασταθεί και ως το κύριο όπλο των μελλοντικών αντιτορπιλικών TF-2000 αντιαεροπορικής άμυνας περιοχής που σχεδιάζει.
Το μέγιστο που μπορεί να εξασφαλίσει η Τουρκία από το Patriot, είναι η συμπαραγωγή υποσυστημάτων του. Εν πάση περιπτώσει, επειδή η συμφωνία που υπεγράφη στις 5 Ιανουαρίου 2018 με την Eurosam και αφορά την εκπόνηση μελέτης καθορισμού συστήματος, έχει διάρκεια 18 μηνών, στα μέσα του 2019, θα αποσαφηνιστούν οι προθέσεις της Τουρκίας. Εάν προχωρήσει στην επομένη φάση με την Eurosam, υπογράφοντας σύμβαση αναπτύξεως και παραγωγής συστήματος, θα δείξει ότι δεν περιμένει τίποτα σε αυτό τον τομέα από τις ΗΠΑ.
Ο πρόεδρος Τραμπ πόνταρε τα πάντα στην πώληση Patriot στην Τουρκία, προκειμένου να μην φανεί ότι δεν εξασφαλίζει κάτι από την κρίση σχέσεων με την Τουρκία. Κι επειδή δεν είναι αυτός που ενέπλεξε τις ΗΠΑ σε αυτή την κόντρα αλλά απλώς την βρήκε σε εξέλιξη και κλήθηκε να την διαχειρισθεί, δεν δυσκολεύθηκε με την “apolitic” αντίληψή του, να “πουλήσει” τους Κούρδους και την Συρία στον Ερντογάν.
Θα έλεγε κάποιος δύσπιστος, μα είναι δυνατόν να χάρισε μια τέτοια κορυφαία “υπόθεση” της εξωτερικής πολιτικής των ΗΠΑ, με μόνο αντάλλαγμα τους Patriot; Όχι. Όμως όλες οι ενδείξεις τείνουν στην επιβεβαίωση ότι μάλλον ο Ερντογάν έχει κάποιον άσσο στο μανίκι του, με το οποίο κρατά όμηρο τον Τραμπ. Αυτό δείχνουν οι χειρισμοί και οι εξελίξεις στην υπόθεση Κασόγκι. Η εντυπωσιακή στήριξη του Τραμπ προς τον Σαουδάραβα μονάρχη, παρά τις σαφείς ενδείξεις ότι αυτός διέταξε την δολοφονία του δημοσιογράφου, απέδειξε για άλλη μια φορά την “επιχειρηματική” αντίληψη πολιτικής του Αμερικανού προέδρου.
Στις 20 Μαΐου 2017, ο Τραμπ υπέγραψε σειρά επιστολών προθέσεως με τον βασιλιά Σαλμάν μπιν Αμπντουλαζίζ Αλ Σαούντ, αφορούσες άμεσες προμήθειες οπλικών συστημάτων ύψους 110 δισ. $ και 350 δισ. $ σε προοπτική δεκαετίας! Το να διακινδυνεύσει ο Αμερικανός πρόεδρος την ακύρωση αυτού του προσωπικού του θριάμβου, είναι εκτός πάσης συζητήσεως. Φαίνεται ότι ο Ερντογάν, μέσω της ΜΙΤ, έχει στα χέρια του στοιχεία από επικοινωνίες του Αμερικανού προέδρου καθόλου κολακευτικού περιεχομένου, που μπορούν να καταστρέψουν την πορεία του για διεκδίκηση δεύτερης τετραετίας. Πιθανώς με τέτοιο υλικό να εκβιάστηκε ο Τραμπ και να συνεχίσει να εκβιάζεται.
Ας τα έχουμε αυτά υπ’ όψιν, όσον αφορά την “επιχειρηματική” εμπλοκή των ΗΠΑ στα προγράμματα εκμεταλλεύσεως του υποθαλασσίου πλούτου Κύπρου και Ελλάδος. Ένας businessman Αμερικανός πρόεδρος υπό εκβιασμό, δεν μπορεί παρά να υπηρετήσει τους σκοπούς του Ερντογάν, εις βάρος Αθηνών και Λευκωσίας. Προσοχή, στο ενδιαφέρον των ΗΠΑ να συμμετέχουν στην τριμερή Ελλάδος – Κύπρου – Ισραήλ. Η προμήθεια των Patriot στην Τουρκία, δεν συνιστά μείζονα απειλή.