Ο Τούρκος πρόεδρος Tayyip Erdogan κέρδισε ακόμη μια εκλογική διαδικασία πριν από λίγες ημέρες, κερδίζοντας μια νέα εντολή στο πλαίσιο του νέου προεδρικού συστήματος, με το 52,5% της στήριξης. Ο Erdogan έχει εκλεγεί για μια πενταετή θητεία με βάση το νέο σύστημα, και ως εκτελεστικός πρόεδρος θα έχει εκτεταμένες εξουσίες να διορίσει ένα υπουργικό συμβούλιο για να διαμορφώσει πολλά από τα θεσμικά όργανα της Τουρκίας.
Παρά τη νίκη του Erdogan, το κυβερνών κόμμα του, Δικαιοσύνη και Ανάπτυξη (ΑΚΡ), έχει σημειώσει πτώση στις ψήφους από τις εκλογές του Νοεμβρίου 2015, κερδίζοντας το 42,5%, καθιστώντας ως εκ τούτου τον Τούρκο πρόεδρο εξαρτημένο από τον υπέρ-εθνικιστή σύμμαχό του, το Κόμμα Εθνικιστικής Δράσης (ΜΗΡ) στη βουλή και στην κυβέρνηση. Το ΑΚΡ και το ΜΗΡ είχαν κατέβει από κοινού στις εκλογές και αυτός ο συνασπισμός θα συνεχίσει να είναι η θεμελιώδης δυναμική στην τουρκική εσωτερική και εξωτερική πολιτική. Ο εθνικισμός θα είναι το κυρίαρχο χρώμα στο τουρκικό πολιτικό σώμα.
Ο κύριος υποψήφιος της αντιπολίτευσης, Muharrem Ince, υπερέβη τις προσδοκίες κερδίζοντας το 30,5% των ψήφων –αρκετά υψηλότερα από το μέσο όρο του CHP στο 25%- μέσα σε μια περίοδο επτά εβδομάδων από τότε που ανακοίνωσε την υποψηφιότητά του. Εάν κατορθώσει να ανέβει στην προεδρία της αξιωματικής αντιπολίτευσης, του Λαϊκού Ρεπουμπλικανικού Κόμματος (CHP), θα είναι κρίσιμος παίκτης στην τουρκική πολιτική για μεγάλο διάστημα.
Τα τέσσερα κύρια σημεία από τις τουρκικές εκλογές:
1. Μια χώρα που εξακολουθεί να είναι διαιρεμένη
Αν και τα αποτελέσματα των εκλογών κάνουν λόγο για αποφασιστική νίκη του Erdogan, υπογραμμίζουν επίσης την εν εξελίξει βαθιά πόλωση που παρατηρήθηκε στο δημοψήφισμα του περασμένου έτους. Ο Erdogan εξελέγη πρόεδρος για πρώτη φορά το 2014 κερδίζοντας το 51,8% των ψήφων. Τα αποτελέσματα του δημοψηφίσματος του περασμένου έτους ήταν ουσιαστικά μια ψήφος εμπιστοσύνης για την προεδρία του, το οποίο (δημοψήφισμα) κέρδισε με 51%. Αυτή τη φορά, σε μια επίσημη συμμαχία με το υπέρ-εθνικιστικό ΜΗΡ, ο Erdogan έλαβε το 52,5% των ψήφων.
Όλα αυτά υποδηλώνουν ότι ο «διαιρεμένος» πολιτικός χάρτης της Τουρκίας εξακολουθεί να είναι προτεραιότητα, με τους κοσμικούς, τους Αλαουίτες, τους αστούς επαγγελματίες και το φιλοκουρδικό κόμμα (το Λαϊκό Δημοκρατικό Κόμμα) στο στρατόπεδο απέναντι από τον Erdogan. Αν και υπάρχουν διαφορετικές ιδεολογικές προτεραιότητες στην αντιπολίτευση, οι αριθμοί τους σχεδόν συγκεντρώνουν το «άλλο μισό» του τουρκικού πληθυσμού.
2. Η οικονομία είναι το κύριο μέλημα
Η βασική προτεραιότητα για τον Τούρκο πρόεδρο θα είναι αναμφίβολα η αντιμετώπιση των οικονομικών δυσκολιών της χώρας, που περιλαμβάνουν την πτώση του τουρκικού νομίσματος, της λίρας, αλλά επίσης και τεράστιο εξωτερικό χρέος στον ιδιωτικό τομέα (σχεδόν 340 δισ. δολάρια). Οι περισσότεροι οικονομολόγοι προειδοποιούν ότι η τουρκική οικονομία είναι «πολύ καυτή», λόγω του κυβερνητικού μοντέλου υψηλής ανάπτυξης και της αγάπης για μεγάλα έργα υποδομών. Μια επιβράδυνση και οι διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις είναι απαραίτητες για να αποφευχθεί μια «απότομη προσγείωση» ή περαιτέρω υποτίμηση της λίρας –που ήδη μετρά απώλειες 20% από την αρχή του έτους.
Υπάρχει επίσης ομόφωνη συμφωνία εντός της οικονομικής κοινότητας ότι πρέπει να αρθεί το καθεστώς έκτακτης ανάγκης προκειμένου να ενισχυθεί η επενδυτική εμπιστοσύνη και να προσελκυστούν ξένα κεφάλαια. Ο Erdogan έχει υποσχεθεί να άρει το καθεστώς έκτακτης ανάγκης στο τελευταίο στάδιο της προεκλογικής του εκστρατείας, εν μέρει εξαιτίας της πίεσης από την αντιπολίτευση, και αυτό θα έστελνε το σωστό μήνυμα στις αγορές. Αλλά αυτό δεν θα ήταν αρκετό.
Οι συζητήσεις για την εδραίωση της εξουσίας με βάση το νέο προεδρικό σύστημα, περιλαμβάνουν επίσης και οικονομικές ανησυχίες. Η απέχθεια του Τούρκου προέδρου στα υψηλά επιτόκια και οι προσπάθειές του να ασκήσει πιέσεις στην κεντρική τράπεζα να διατηρήσει τα επιτόκια χαμηλά, έχουν ορισμένες φορές οδηγήσει σε επιδείνωση της αγοράς και σε πτώση του νομίσματος. Οι αγορές θα συνεχίσουν να διαδραματίζουν έναν «μετριοπαθές» ρόλο στην εξουσία του Erdogan. Το νέο σύστημα προβλέπει τη δημιουργία ενός «τσάρου της οικονομίας», που συνδυάζει το υπουργείο Οικονομίας, και τα τμήματα Οικονομικών, Τελωνείων και finance, σε ένα μεγάλο υπουργείο. Οι περισσότεροι αναλυτές υποδηλώνουν ότι οι αγορές θα απαντούσαν πιο θετικά σε έναν τεχνοκράτη ή σε έναν οικονομολόγο, όπως ο τωρινός υπουργός Οικονομίας, Mehmet Simsek ή ο Naci Agbal, ενώ είναι εναντίον ενός «έμπιστου» του Erdogan, όπως ο γαμπρός του, Berat Albayrak. Ποιον θα επιλέξει ο Erdogan ως τσάρο της οικονομίας του, θα δώσει επίσης μια ξεκάθαρη ένδειξη στον τουρκικό τραπεζικό κλάδο και στις αγορές για την κατεύθυνση των οικονομικών του πολιτικών.
3. Περιμένετε συμβιβαστικές χειρονομίες προς την Ευρώπη
Σε αντίθεση με τις προηγούμενες εκλογές, η τουρκική κυβέρνηση ήταν προσεκτική στη διάρκεια αυτής της προεκλογικής εκστρατείας να μην προβεί σε δημόσιες αντιπαραθέσεις με τους δυτικούς της συμμάχους –κυρίως λόγω του ότι έγινε αντιληπτή η ευάλωτη θέση της λίρας και της οικονομίας. Ο πρόεδρος της Τουρκίας πιθανώς θα ακολουθήσει μια πιο συμβιβαστική προσέγγιση προς τους εταίρους του στην Ευρώπη και στις ΗΠΑ στην επόμενη θητεία. Ο προεδρικός εκπρόσωπος, Ibrahim Kalin, είναι μεταξύ των ονομάτων που εξετάζονται για μια θέση στο υπουργείο εξωτερικών.
Ενώ δεν αποτελεί πιθανό σενάριο ή στρατηγική προτεραιότητα το να ξεκινήσει μια μεταρρυθμιστική διαδικασία προκειμένου να δοθεί νέα πνοή στη διαδικασία ένταξης της Τουρκίας στην ΕΕ, η έναρξη των συζητήσεων για τον εκσυγχρονισμό της τελωνειακής ένωσης θα αποτελέσει. Η Άγκυρα πιστεύει ότι μια τέτοια ανακοίνωση θα έστελνε το σωστό μήνυμα στις αγορές στην Τουρκία και στην Ευρώπη –και πιθανότατα θα προχωρούσε σε άρση του καθεστώτος έκτακτης ανάγκης ως παραχώρηση.
Οι σχέσεις της Τουρκίας με την ΕΕ και τις ΗΠΑ θα παραμείνουν εξαιρετικά συναλλακτικές την επόμενη περίοδο. Ενώ η μεταναστευτική συμφωνία με την Ευρώπη και το παγωμένο καθεστώς της διαδικασίας ένταξης έχουν δημιουργήσει μια κατάσταση με την ΕΕ, οι διμερείς και εμπορικές σχέσεις θα αποτελέσουν προτεραιότητα για την Άγκυρα.
4. ΟΙ αμερικανικές κυρώσεις είναι στο τραπέζι, αλλά θα μπορούσαν να τεθούν υπό διαπραγμάτευση
Στο μεταξύ, τα εκκρεμή ζητήματα μεταξύ Άγκυρας και Ουάσιγκτον πιθανώς θα καταλήξουν σε ένα δύσκολο αλλά απαραίτητο «παζάρι» την επόμενη περίοδο.
Για την Ουάσιγκτον, η τύχη των φυλακισμένων Αμερικανών πολιτών στην Τουρκία, μεταξύ των οποίων ο πάστορας Andrew Branson, και η αποθάρρυνση της Άγκυρας από το να αποκτήσει τα ρωσικά S-400, είναι βασικές προτεραιότητες. Παρόλο που το αμερικανικό Κογκρέσο είναι έτοιμο να πλήξει την Τουρκία με κυρώσεις για την περίπτωση του Brunson, είναι πιθανό η συνεδρίαση της 18ης Ιουλίου να οδηγήσει στην απελευθέρωση του Αμερικανού ιεραποστόλου ή τη μεταφορά του από την φυλακή σε κατ’ οίκον περιορισμό. Ως εκ τούτου, η περίπτωση είναι παρόμοια με το περιστατικό του Γερμανού δημοσιογράφου Deniz Yucel και τις διαπραγματεύσεις με τη Γερμανία για την απελευθέρωσή του.
Ενώ η επίλυση της υπόθεσης Brunson θα κερδίσει χρόνο για την τουρκική κυβέρνηση, η επιδιωκόμενη αγορά των S400 θα συνεχίσει να είναι ένα ζήτημα που θα σιγοβράζει το καλοκαίρι. Για άλλη μία φορά, το αμερικανικό Κογκρέσο θεωρεί αυτή την αγορά ως αφορμή για την επιβολή κυρώσεων και έχει ήδη αφήσει να εννοηθεί ότι θα εμποδίσει την αγορά μαχητικών αεροσκαφών F-35 από την Τουρκία εάν προχωρήσει με την πώληση. Είναι πιθανό, αλλά σε καμία περίπτωση δεν είναι εγγυημένο, ότι ως αντάλλαγμα για την επιείκεια των ΗΠΑ για το αμερικανικό πρόστιμο στην τουρκική Halkbank για παραβίαση των κυρώσεων του Ιράν, η Άγκυρα θα εξέταζε είτε να μην εγκαταστήσει τους S400 είτε να αγοράσει τους αμερικανικούς πυραύλου Patriots μαζί με το ρωσικό hardware.
