Σύνοδος Κορυφής ΝΑΤΟ: Προκλήσεις και διλήμματα μιας Συμμαχίας

Όσοι στους κόλπους της Συμμαχίας εξακολουθούν να είναι αβέβαιοι κατά πόσο εννοεί ο πρόεδρος Τραμπ την δέσμευσή του απέναντι στο ΝΑΤΟ -εναντίον του οποίου έχει εξαπολύσει μύδρους στο κοντινό παρελθόν- αυτή η Σύνοδος μάλλον δεν τους καθησύχασε. Και αυτό διότι παρά την “συμμαχική ατμόσφαιρα” και τα μνημεία που εγκαινιάσθηκαν, ο θεσμικώς Αρχιστράτηγος της μεγαλύτερης στρατιωτικής δύναμης του Βορειοατλαντικού Συμφώνου δείχνει να μην έχει καταλάβει πως λειτουργεί το ΝΑΤΟ.

Οι αναφορές του για “οφειλές” των χωρών που δεν πληρούν την διάθεση του προβλεπόμενου 2% του ΑΕΠ τους για τις ανάγκες της Συμμαχίας αποδεικνύουν ότι αγνοεί αρκετά πράγματα. Αστειεύτηκε μάλιστα, λέγοντας ότι δεν ρωτά πόσο κόστισε το νέο κτίριο -αν και όφειλε να γνωρίζει καθώς οι Ηνωμένες Πολιτείες συνείσφεραν το αναλογούν μερίδιό τους για αυτό!

Επίσης δεν υπήρξαν σαφείς διαβεβαιώσεις από πλευράς της κυβέρνησής του ως προς τις αμοιβαίες εγγυήσεις ασφαλείας που παρέχει το ΝΑΤΟ στα κράτη-μέλη του, δηλαδή τον ακρογωνιαίο λίθο της ίδιας της Συμμαχίας. Η απουσία αναφοράς του στο περίφημο Άρθρο 5 το οποίο ορίζει ότι σύσσωμη η Συμμαχία υπερασπίζεται όποιο κράτος-μέλος δεχθεί επίθεση είναι μια ηχηρή απόδειξη της “αβέβαιης” σχέσης του προέδρου Τραμπ με έναν πολυεθνικό οργανισμό στον οποίο η χώρα του κατέχει… ηγετική θέση.

Μπορεί να χαρακτήρισε την “ρωσική απειλή” ως μια από τις τρεις βασικές προκλήσεις που έχει να αντιμετωπίσει το ΝΑΤΟ -οι άλλες δύο είναι η τρομοκρατία και η μετανάστευση- ωστόσο στην χώρα του βάλλεται ανηλεώς για τις φημολογούμενες και υπό διερεύνηση “καλές σχέσεις” του με την Μόσχα. Πώς συνάδουν οι δηλώσεις περί απειλών από την Ρωσία στα ανατολικά και νότια σύνορα του ΝΑΤΟ με τον θαυμασμό που έχει εκφράσει για τον Βλαντίμιρ Πούτιν, μόνο αυτός γνωρίζει.

Νωρίτερα, ο πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Ντόναλντ Τουσκ δήλωνε μάλλον προβληματισμένος πως δεν είναι 100% βέβαιος ότι υπάρχει κοινή θέση απέναντι στην Ρωσία -αν και όσον αφορά τις συγκρούσεις στην Ουκρανία ο κ Τουσκ είπε ότι υπάρχει “σύμπνοια”. Ούτε αυτή η λέξη φαίνεται να καθησυχάζει ορισμένους Ευρωπαίους.

Η λέξη που χαρακτηρίζει την πολιτική Τραμπ είναι το “απρόβλεπτο” (Unberechenbarkeit) λέει χαρακτηριστικά ο πρώην επικεφαλής της Ομοσπονδιακής Υπηρεσίας Πληροφοριών της Γερμανίας Άουγκουστ Χάννινκ στο BBC. Και αυτή η λέξη προκύπτει ανησυχητικά συχνά σε μια συζήτηση με θέμα τον Ντόναλντ Τραμπ.

Η Ευρωπαϊκή Ένωση βρίσκεται μεταξύ μιας απρόβλεπτης Αμερικής και μιας ασταθούς, ευμετάβλητης Ρωσίας, υποστηρίζει. Δεν είναι όμως όλα τόσο ρευστά. Παρά τις αμφιβολίες για το τί πραγματικά σκέφτεται για την Συμμαχία ο πρόεδρος Τραμπ, το ΝΑΤΟ εξακολουθεί να λειτουργεί.

– Στο Αφγανιστάν, η αποστολή παροχής συμβούλων και υποστήριξης συνεχίζεται, υπογραμμίζοντας τον ρόλο του ΝΑΤΟ στην προσπάθεια σταθεροποίησης της χώρας διά της μάχης κατά της τρομοκρατίας.

– Η αποστολή μικρών στρατιωτικών μονάδων στις ανήσυχες χώρες της Βαλτικής και στην Πολωνία αποσκοπεί να περάσει ένα μήνυμα στήριξης μετά την προσάρτηση της Κριμαίας από την Ρωσία.

– Αμερικανικές μονάδες τεθωρακισμένων βρίσκονται ξανά στην Δυτική Ευρώπη, συμβάλλοντας στον αποτρεπτικό ρόλο της Συμμαχίας.

– Νέα μέλη εντάσσονται στο ΝΑΤΟ -παρών την σημερινή Σύνοδο ήταν και ο πρωθυπουργός του Μαυροβουνίου, το οποίο επισήμως θα γίνει νέο μέλος τον Ιούνιο.

– Όσο για την κοινή γνώμη, πρόσφατη δημοσκόπηση του Pew Research Center δείχνει ότι η Συμμαχία έχει θετικό αντίκτυπο στις χώρες που μετέχουν σε αυτήν.

Το απαστράπτον αλλά ημιτελές νέο κτίριο του αρχηγείου του ΝΑΤΟ είναι ένα καλό παράδειγμα για το πού στέκεται σήμερα το Βορειοατλαντικό Σύμφωνο: Μια Συμμαχία ικανή να φέρει εις πέρας αποστολές του παρελθόντος -αποτροπή της ρωσικής στρατιωτικής απειλής- αντιμετωπίζοντας καινούργιες και τόσο χαρακτηριστικές της εποχής μας προκλήσεις: περιφερειακή αστάθεια, τρομοκρατία και κυβερνοπόλεμο.

Κάτω από την επιφάνεια παραμένει η αβεβαιότητα. Διαφωνίες μεταξύ συμμάχων, διαφορετικές προσεγγίσεις ως προς τα μέσα και τις μελλοντικές αποστολές και θεμελιώδη ερωτήματα κατά πόσο πολλές από τις “νέες” προκλήσεις ασφαλείας είναι δουλειά του ΝΑΤΟ. Ο κυβερνοπόλεμος (cyber warfare) από την Ρωσία για παράδειγμα, με την δημιουργία “γκρίζων ζωνών” στις δυτικές κοινωνίες μέσω μιας καλά οργανωμένης εκστρατείας παραπληροφόρησης σε συνδυασμό με στρατιωτική δράση (Ουκρανία) αφήνει το ΝΑΤΟ χωρίς κεντρικό ρόλο καθώς το θέμα δεν μπορεί να αντιμετωπισθεί με αμιγώς στρατιωτικό ή διπλωματικό τρόπο.

Επίσης, υπάρχουν διαφορές μεταξύ συμμάχων στο τί είναι πραγματικά σημαντικό. Οι χώρες-μέλη του βορρά θεωρούν την Ρωσία υπ’ αριθμόν ένα πρόβλημα, την ώρα που στον νότο οι χώρες της περιοχής θεωρούν ότι η ευρύτερη αστάθεια στην Μέση Ανατολή είναι η κύρια απειλή. Για να μην ξεχάσουμε το φλέρτ μιας ολοένα και πιο αυταρχικής Τουρκίας με την Ρωσία που μόνο προβλήματα προμηνύει για την νότια πτέρυγα της Συμμαχίας.

Προφανώς το ΝΑΤΟ μπορεί ακόμη να παίζει ρόλο ως διπλωματικό φόρουμ και ως πάροχος στρατιωτικής ισχύος, εάν απαιτηθεί. Όμως τα ερωτήματα για την δυνατότητά του -ή καλύτερα την προθυμία των κρατών-μελών του- να εμπλακεί σε “ρευστές” πολιτικά, ζώνες μάχης, παραμένουν.