Οι κυβερνήσεις του Αζερμπαϊτζάν και της Αρμενίας υπέγραψαν υπό την αιγίδα της Ρωσίας συμφωνία για τον τερματισμό των εχθροπραξιών στον θύλακα του Ναγκόρνο Καραμπάχ, που πρακτικά επικυρώνει τις στρατιωτικές νίκες και τα εδαφικά κέρδη των αζερικών δυνάμεων έπειτα από έξι εβδομάδες φονικών μαχών.
Σχεδόν 2.000 Ρώσοι στρατιωτικοί, που θα έχουν ρόλο ειρηνευτικής δύναμης, αναπτύχθηκαν ήδη ή θα αναπτυχθούν τις επόμενες ώρες και ημέρες στην περιοχή, όπου ζουν κυρίως Αρμένιοι, που αποσχίστηκαν από το Αζερμπαϊτζάν έπειτα από τον αιματηρό πόλεμο της δεκαετία του 1990. Σύμφωνα με το ρωσικό πρακτορείο ειδήσεων TASS, ως πριν από λίγο είχαν αναχωρήσει για τον θύλακα δέκα μεταγωγικά Ιλιούσιν-76. Το ρωσικό υπουργείο Άμυνας ανέφερε ότι θα αναπτυχθούν στο Ναγκόρνο Καραμπάχ 1.960 στρατιωτικοί, 90 τεθωρακισμένα οχήματα μεταφοράς προσωπικού και άλλος, ειδικός εξοπλισμός.
Από τα τέλη του Σεπτεμβρίου, οι Αρμένιοι αυτονομιστές και ο στρατός του Αζερμπαϊτζάν ενεπλάκησαν στις πιο πολυαίμακτες εχθροπραξίες των τελευταίων 30 χρόνων. Η πλάστιγγα έγειρε προς την πλευρά των δυνάμεων του Μπακού, που διέθεταν υπεροπλία.
Τη συμφωνία «πλήρους» κατάπαυσης του πυρός, του τερματισμού «όλων των στρατιωτικών ενεργειών», που τέθηκε σε ισχύ χθες στις 23:00 (ώρα Ελλάδας), υπέγραψαν ο πρόεδρος του Αζερμπαϊτζάν Ιλχάμ Αλίεφ, ο πρωθυπουργός της Αρμενίας Νικόλ Πασινιάν και ο πρόεδρος της Ρωσίας Βλαντίμιρ Πούτιν.
Σύμφωνα με αυτόν τον τελευταίο, οι αντιμαχόμενες πλευρές θα μείνουν στις «θέσεις όπου βρίσκονται» στο Ναγκόρνο Καραμπάχ, κάτι που ουσιαστικά παγιώνει τις μεγάλες στρατιωτικές νίκες των δυνάμεων του Μπακού. Ο Αλίεφ έκανε λόγο περί «συνθηκολόγησης» του εχθρού, των Αρμενίων, εμφανιζόμενος στην κρατική τηλεόραση της χώρας του. Είπε επίσης ότι «ειρηνευτικό» ρόλο θα αναλάβουν επίσης και τουρκικά στρατεύματα, χωρίς να γίνει πιο συγκεκριμένος.
Η συμφωνία προκάλεσε έκρηξη οργής στο Ερεβάν, όπου χιλιάδες έξαλλοι διαδηλωτές αργά το βράδυ πολιόρκησαν το κτίριο του κοινοβουλίου με εκατοντάδες να εισβάλλουν και να προκαλούν εκτεταμένες φθορές.
Η αρμενική αστυνομία ανακοίνωσε πως ανέκτησε τον έλεγχο της Βουλής περί τις 09:30 τοπική ώρα (07:30 ώρα Ελλάδας).
Ο Αρμένιος πρωθυπουργός Πασινιάν παραδέχθηκε μέσω Facebook ότι η υπογραφή της συμφωνίας για το Ναγκόρνο Καραμπάχ ήταν «απίστευτα οδυνηρή» για τον ίδιο «και τον λαό μας», αλλά η απόφαση αυτή επιβαλλόταν «έπειτα από ανάλυση σε βάθος της στρατιωτικής κατάστασης» — αναφερόταν στην προέλαση των δυνάμεων του Αζερμπαϊτζάν.
Παρότι ο Αλίεφ θριαμβολόγησε για την «συνθηκολόγηση» του εχθρού, οι δυνάμεις του δεν ανέκτησαν όλο το Ναγκόρνο Καραμπάχ. Παρ’ όλ’ αυτά, είπε πως «είχα πει ότι θα τους διώχναμε από τα εδάφη μας (τους Αρμένιους) σαν τα σκυλιά, και το κάναμε».
Σύμφωνα με τον πρόεδρο του Αζερμπαϊτζάν ανακτήθηκε ο έλεγχος περιοχών γύρω από το Ναγκόρνο Καραμπάχ, στην περίμετρο ασφαλείας που είχαν δημιουργήσει οι Αρμένιοι στην αυτοανακηρυγμένη δημοκρατία τους πριν από 30 χρόνια. Το Μπακού απέσπασε επίσης εδάφη μέσα στην περιοχή των αυτονομιστών.
Ο Πούτιν ανέφερε ότι οι περιοχές υπό αρμενικό έλεγχο θα μείνουν ως έχουν και θα τις συνδέει ένας διάδρομος με την Αρμενία. Είπε επίσης ότι τα δύο μέρη συμφώνησαν να ανταλλάξουν αιχμαλώτους πολέμου, αλλά και τα πτώματα των πεσόντων, ενώ οι πρόσφυγες θα επιστρέψουν στα εδάφη τους, με ευθύνη της Ύπατης Αρμοστείας των Ηνωμένων Εθνών για τους Πρόσφυγες.
Ο Ρώσος πρόεδρος πρόσθεσε πως με τη συμφωνία αυτή ευελπιστεί ότι «θα δημιουργηθούν οι αναγκαίες συνθήκες» για να υπάρξει «μακρόχρονη και πλήρης επίλυση της κρίσης».
Στο Ερεβάν, οι χιλιάδες διαδηλωτές κραύγαζαν ότι η κυβέρνηση του Πασινιάν αποτελείται από «προδότες», απαιτούσαν την «παραίτησή» της και να αναλάβει τη διακυβέρνηση το επιτελείο.
Το μέλλον του Πασινιάν, που ανέβηκε στην εξουσία με τη λαϊκή εξέγερση του 2018, αμφισβητείται πλέον, καθώς αποκρυσταλλώνεται η στρατιωτική ήττα στο Ναγκόρνο Καραμπάχ. Ήδη πριν ανακοινωθεί η υπογραφή της συμφωνίας, 17 κόμματα της αντιπολίτευσης απαιτούσαν την παραίτησή του.
Ο ενδιαφερόμενος διέψευσε τις φήμες ότι έχει εγκαταλείψει τη χώρα. «Βρίσκομαι στην Αρμενία και συνεχίζω να κάνω το καθήκον μου», ανέφερε μέσω Facebook.
Η συμφωνία σημειώθηκε μία μέρα αφού οι δυνάμεις του Αζερμπαϊτζάν ανακοίνωσαν πως κατέλαβαν τη Σούσα, πόλη στρατηγικής σημασίας, 15 χιλιόμετρα από την πρωτεύουσα των αυτονομιστών, τη Στεπανακέρτ, πάνω στη βασική οδική αρτηρία που συνδέει τα εδάφη τους με την Αρμενία.
Η πτώση αυτής της πόλης χαρακτηρίστηκε σημείο καμπής. Η Αρμενία ισχυρίστηκε χθες πως οι μάχες συνεχίζονταν.
Για τον ηγέτη των αυτονομιστών Άρτσβικ Χαρουτσίνιαν, η χθεσινή συμφωνία ήταν αναπόφευκτη.
Η σύρραξη έχει στοιχίσει τη ζωή σε τουλάχιστον 1.300 ανθρώπους από την 27η Σεπτεμβρίου, κατά τους απολογισμούς των δύο πλευρών. Στην πραγματικότητα όμως, οι νεκροί θεωρείται πως είναι πολλές χιλιάδες.
Εδώ και εβδομάδες, η Ρωσία και άλλες δυνάμεις προσπαθούσαν να πείσουν τα μέρη να εφαρμόσουν κατάπαυση του πυρός. Αλλά τρεις τέτοιες συμφωνίες κατέρρευσαν.
Η Ρωσία είναι η περιφερειακή δύναμη στον Νότιο Καύκασο. Είναι σύμμαχος της Αρμενίας, αλλά διατηρεί επίσης καλές σχέσεις με το Αζερμπαϊτζάν.
Το Μπακού έχει την υποστήριξη μιας άλλης δύναμης της περιφέρειας, της Τουρκίας. Η Άγκυρα κατηγορείται ότι έστειλε Σύρους μισθοφόρους να πολεμήσουν στο Ναγκόρνο Καραμπάχ.
Μολονότι Μόσχα και Άγκυρα βρίσκονται αντιμέτωπες σε πολλαπλά μέτωπα, Βλαντίμιρ Πούτιν και Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν διατηρούν σχέσεις «βασισμένες στον πραγματισμό», αναφέρουν τα διεθνή πρακτορεία.
Πηγή: AFP / TASS / Reuters / dpa / Sputnik / ΑΠΕ-ΜΠΕ