Γράφει ο Ανδρέας Ματζάκος,
Απόστρατος Αξκος του ΣΞ και κάτοχος MSc στις Διεθνείς Σχέσεις και Στρατηγικές Σπουδές,
για το Ινστιτούτο Διεθνών Σχέσεων
Με τον ίδιο τρόπο που η Ρωσία ενεπλάκη με στρατιωτικές δυνάμεις στη Συρία, με τον ίδιο τρόπο, σε μη αναμενόμενο χρόνο, ανακοίνωσε και ότι αποχωρεί.
Η Ρωσία είναι μια μεγάλη παγκόσμια δύναμη και ως τέτοια, ούτε εμπλέκεται σ’ έναν πόλεμο έστω και με μικρό αριθμό αεροσκαφών τυχαία, ούτε και αποχωρεί από μια τέτοια εμπλοκή χωρίς να έχει υπολογίσει τον χρόνο και το γιατί το κάνει.
Και επειδή τα οργανωμένα τουλάχιστον κράτη του διεθνούς συστήματος θεωρούνται ορθολογικοί δρώντες, οι αιτίες της αποχωρήσεως από την Συρία θα πρέπει να αναζητηθούν στον βαθμό που εκπληρώθηκε ο πολιτικός σκοπός του πολέμου για την Ρωσία.
ΕΙΣΑΓΩΓΗ
Τον Σεπτέμβριο του 2015 και ενώ ο πόλεμος μαίνονταν για πέμπτη χρονιά, η Ρωσία ανέπτυξε στην αεροπορική βάση της Λατάκειας, μικρό αριθμό δυνάμεων και μέσων του στρατού ξηράς, κυρίως για την εγγύς προστασία της βάσεως, καθώς και μικρό αριθμό ελικοπτέρων, μαχητικών και βομβαρδιστικών αεροσκαφών. Από την 1η Οκτωβρίου του ιδίου έτους, οι αεροπορικές δυνάμεις της Ρωσίας άρχισαν να παρέχουν υποστήριξη στις χερσαίες δυνάμεις του Ασαντ στον αγώνα τους κατά ομάδων αντιφρονούντων, κυρίως στις επαρχίες Χάμα και Χαλεπίου. Και ενώ οι επιχειρήσεις συνεχίζονταν, ο πρόεδρος Πούτιν, στις 14 Μαρτίου του 2016, ανακοίνωσε την αποχώρηση των δυνάμεων του από την Συρία, αποσύροντας στην ουσία μόνο αεροσκάφη τύπου Su-24 και Su-25 όπως φάνηκε στις ημέρες που ακολούθησαν, ενώ παρέμειναν τα πιο σύγχρονα Su-30 και Su-35. Θα έλεγε λοιπόν κάποιος ότι οι ρωσικές δυνάμεις εκπλήρωσαν την αποστολή τους.
Είναι όμως έτσι; Η θέση που εκφράζει το άρθρο είναι ότι ο σκοπός της εμπλοκής των ρωσικών δυνάμεων είχε διατυπωθεί με τέτοιο τρόπο, που έδινε την ευελιξία στην Ρωσία για έγκαιρη αποχώρηση, για μη μακροχρόνια εμπλοκή. Στο άρθρο θα αναφερθεί αρχικά ο πολιτικός σκοπός της εμπλοκής των ρωσικών δυνάμεων, θα εξεταστεί ο βαθμός στον επετεύχθη και τέλος θα εκτιμηθεί τι κερδίζει η Ρωσία με την ανακοίνωση της αποσύρσεως από τη Συρία.
ΠΟΛΙΤΙΚΟΣ ΣΚΟΠΟΣ ΕΜΠΛΟΚΗΣ ΤΗΣ ΡΩΣΙΑΣ
Στις 18 Σεπτεμβρίου 2015, η Ρωσία μεταφέρει δυνάμεις στην αεροπορική βάση της Λατάκειας, οι οποίες από 1 Οκτωβρίου αρχίζουν να προσβάλλουν στόχους κυρίως γύρω από την πόλη Ιντλίμπ που κινδύνευε με κατάληψη από τους αντιφρονούντες. Παράλληλα προσπαθούν να ανακόψουν και τα δρομολόγια επικοινωνίας των ανταρτών με την Τουρκία, βορείως του Χαλεπίου. Η τακτική των χερσαίων δυνάμεων επιβάλει, οι πρώτοι στόχοι που προσβάλλονται να είναι αυτοί που θέτουν σε κίνδυνο την αποστολή των δυνάμεων. Η εφαρμοσθείσα τακτική λοιπόν, έδινε και το στίγμα του πολιτικού σκοπού της ρωσικής εμπλοκής.
Σε επίρρωση των ανωτέρω, οι δηλώσεις Πούτιν στις 12 Οκτωβρίου του 2015, στο Russia 24TV: ΄΄Σκοπός μας είναι να σταθεροποιήσουμε το νόμιμο καθεστώς της Συρίας και να δημιουργήσουμε συνθήκες για μια πολιτική συμφωνία, με στρατιωτικά μέσα βεβαίως’’. Τον ίδιο μήνα είχε επίσης δηλώσει ότι ‘’ η κατάρρευση των επισήμων συριακών αρχών, θα ενεργοποιούσε τρομοκράτες’’. Ουδέποτε ο Πούτιν είχε δηλώσει ότι σκοπός της ρωσικής εμπλοκής ήταν η ανακατάληψη της Συρίας, ή μια ολοκληρωτική νίκη κατά του Ισλαμικού Κράτους (ΙΚ).
Εξ άλλου η Ρωσία έχοντας συμφωνήσει στο Τελικό Ανακοινωθέν του Action Group για την Συρία της 30ης Ιουνίου του 2012 το οποίο και οδηγεί τις ειρηνευτικές συνομιλίες που είναι σε εξέλιξη σήμερα, είχε δείξει καθαρά ότι η πρόθεση της ήταν, η λύση στο πρόβλημα της Συρίας να προέλθει από πολιτικές διαβουλεύσεις και με την σύμφωνη γνώμη του συριακού λαού και, όχι να επιβληθεί από στρατιωτικές επιχειρήσεις (Geneva Communiqué).
ΒΑΘΜΟΣ ΕΠΙΤΕΥΞΕΩΣ ΠΟΛΙΤΙΚΟΥ ΣΚΟΠΟΥ
Ο περιορισμένος αριθμός δυνάμεων που η Ρωσία ανέπτυξε στην Συρία, προδίκαζε και την ύπαρξη περιορισμένων στρατιωτικών σκοπών. Η παροχή εγγύς αεροπορικής υποστηρίξεως από ρωσικά αεροσκάφη στις χερσαίες δυνάμεις του Ασαντ, επέτρεψε στον συριακό στρατό να ανακαταλάβει έκταση σχεδόν 10.400 m2, κυρίως γύρω από την Ιντλίμπ και το Χαλέπι, συμβάλλοντας στην εκπλήρωση του πολιτικού σκοπού της ρωσικής εμπλοκής με δυο τρόπους: πρώτον με την απώθηση των δυνάμεων των αντιφρονούντων από τις πόλεις της Λατάκειας και της Ταρσούς, οι οποίες ενδιαφέρουν κατά κύριο λόγο την Ρωσία και δεύτερον με την διεύρυνση της εξουσίας του καθεστώτος Ασαντ στο έδαφος της Συρίας. (Στον Χάρτη φαίνεται η συρρίκνωση που έχει υποστεί το ΙΚ στο έδαφος της Συρίας. Με μαύρο χρώμα οι περιοχές που κατέχει το ΙΚ.
Εάν χάνονταν η περιοχή γύρω από την Ιντλίμπ για τις δυνάμεις του Ασαντ, θα κινδύνευε με κατάληψη πλέον και η περιοχή δυτικώς της Χάμα η οποία κατοικείται κυρίως από Αλαουίτες και αποτελεί το προπύργιο του καθεστώτος. Έτσι η Ρωσία θα έχανε κάθε έρεισμα που έχει στην Συρία και τις βάσεις της στη Λατάκεια και την Ταρσό. Η εξασφάλιση της εν λόγω περιοχής, επιτρέπει στην Ρωσία ακόμα και στην περίπτωση διαμελισμού της Συρίας, την ανακήρυξη ενός ξεχωριστού Αλαουιτικού κράτους μέσω του οποίου θα συνεχίσει να έχει λόγο στις εξελίξεις στην Συρία.
ΚΕΡΔΗ ΡΩΣΙΑΣ ΑΠΟ ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΗ ΑΠΟΣΥΡΣΗΣ
Η έγκαιρη ρωσική απεμπλοκή έδειξε, μεταξύ άλλων, τρία κυρίως πράγματα:
α. Την ικανότητα της Ρωσίας να μην παραμένει για μακρό χρονικό διάστημα σε θέατρα πολέμου παρά την θέληση της, να μην σύρεται δηλαδή από τα γεγονότα, όπως συνέβη με τις ΗΠΑ σε Αφγανιστάν και Ιράκ, ή και με την ίδια την δεκαετία του 80 στο Αφγανιστάν.
β. Την θέληση της Ρωσίας να ευρεθεί πολιτική λύση στο θέμα της Συρίας, μέσω ειρηνευτικών συνομιλιών, υποστηρίζοντας στην ουσία τα συμφωνηθέντα με το Geneva Communiqué.
γ. Την ανάγκη προσαρμογής του Ασαντ στην πολιτική κατεύθυνση που του υπέδειξε η Ρωσία ώστε να εγκαταλείψει την θέση που εξέφρασε για ανακατάληψη του μεγαλυτέρου δυνατού μέρους του συριακού εδάφους, κάτι που θα ήταν δυνατόν μόνο με την βοήθεια της Ρωσίας.
Με την στερέωση του καθεστώτος στο εσωτερικό της Συρίας, το κύρος του Ασαντ ανέβηκε τόσο εντός Συρίας, όσο και στο εξωτερικό. Αυτό εκτός των άλλων, ανάγκασε τις ΗΠΑ όχι μόνο να εγκαταλείψουν την αρχική τους θέση ότι ειρηνευτικές συνομιλίες με τον Ασαντ στην εξουσία δεν θα ήταν δυνατόν να λάβουν χώρα, αλλά και να παραδεχτούν ότι τελικά θα συνομιλήσουν μαζί του. Έτσι ΗΠΑ και Ρωσία συμφώνησαν στο ψήφισμα 2254 της 18ης Δεκεμβρίου 2015 του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ, με βάση το οποίο επήλθε κατάπαυση του πυρός από 27 Φεβρουαρίου 2016 και έναρξη ειρηνευτικών συνομιλιών.
Η απόφαση της Ρωσίας για απεμπλοκή από την Συρία, ήρθε να διαψεύσει όσους υπεστήριζαν ότι η ανάπτυξη των ρωσικών δυνάμεων στη Συρία θα δημιουργούσε ένα νέο ψυχρό πόλεμο μεταξύ ΗΠΑ και Ρωσίας, τον Οκτώβριο του 2015. Βεβαίως, η Ρωσία διατηρεί πάντοτε την δυνατότητα, εφ όσον κρίνει ότι η στρατηγική της δεν εξελίσσεται όπως έχει σχεδιαστεί, να αναπτύξει και πάλι τα απαραίτητα στρατιωτικά μέσα για την υποστήριξη της, εντός ολίγων ωρών. Άλλωστε η παραμονή των αντιαεροπορικών πυραύλων S-400 στη βάση της Λατάκειας αυτό δείχνει. Ότι και αν μέρος των ρωσικών δυνάμεων έφυγε, στην ουσία η Ρωσία είναι εκεί. Μία αεροπορική βάση προστατεύεται με σύγχρονα αντιαεροπορικά όπλα, εφ’ όσον συνεχίζει να είναι χρήσιμη.