Το τελευταίο – μεγάλο – διάστημα πραγματοποιούνται υπό άκρα μυστικότητα συνομιλίες ανάμεσα σε ΗΠΑ, Σαουδική Αραβία και Ισραήλ για την εξομάλυνση των σχέσεων των δύο κρατών της Μέσης Ανατολής. Συνομιλίες που μάλιστα φαίνεται πως βρίσκονται σε προχωρημένο στάδιο.
Σύμφωνα με αποκλειστικό ρεπορτάζ του ειδησεογραφικού πρακτορείου Reuters η Σαουδική Αραβία φέρεται αποφασισμένη να εξασφαλίσει μια αμυντική συμφωνία που θα υποχρεώνει τις ΗΠΑ να υπερασπιστούν το βασίλειο σε αντάλλαγμα για το άνοιγμα των δεσμών με το Ισραήλ.
Για να το πετύχει αυτό φέρεται πρόθυμη να μην αναστείλει την ενδεχόμενη συμφωνία ακόμα κι αν το Ισραήλ δεν προσφέρει σημαντικές παραχωρήσεις στους Παλαιστίνιους στην προσπάθειά τους να αποκτήσουν κράτος, όπως ανέφεραν στο Reuters τρεις πηγές που γνωρίζουν το περιεχόμενο των μυστικών συνομιλιών.
Η Σαουδική Αραβία αρχικά επιζητούσε μια αμυντική συμφωνία «τύπου ΝΑΤΟ» με τις ΗΠΑ, όπως ανέφερε ο πρίγκιπας διάδοχος Μοχάμεντ μπιν Σαλμάν στον Τζο Μπάιντεν κατά την επίσκεψη του προέδρου των ΗΠΑ στο Ριάντ τον Ιούλιο του 2022.
Αντίθετα, μια αμερικανική πηγή είπε ότι η πιθανή αμυντική συμφωνία θα μπορούσε να μοιάζει με τις συνθήκες που έχει η Ουάσιγκτον με τα ασιατικά κράτη ή, εάν αυτό δεν κέρδιζε την έγκριση του Κογκρέσου των ΗΠΑ, θα μπορούσε να είναι παρόμοιο με μια συμφωνία των ΗΠΑ με το Μπαχρέιν, όπου εδρεύει ο Πέμπτος Στόλος του Ναυτικού των ΗΠΑ. Μια τέτοια συμφωνία δεν θα απαιτούσε την υποστήριξη του Κογκρέσου.
Η Ουάσιγκτον θα μπορούσε επίσης να ενισχύσει την οποιαδήποτε συμφωνία ορίζοντας τη Σαουδική Αραβία σημαντικό σύμμαχο εκτός ΝΑΤΟ, ένα καθεστώς που έχει ήδη δοθεί στο Ισραήλ, ανέφερε στο Reuters η αμερικανική πηγή.
Όπως επισημαίνει το Reuters, πιθανές συμφωνίες που παρέχουν στον μεγαλύτερο εξαγωγέα πετρελαίου στον κόσμο την προστασία των ΗΠΑ με αντάλλαγμα την ομαλοποίηση των σχέσεων με το Ισραήλ, θα αναδιαμόρφωναν ολόκληρη τη Μέση Ανατολή φέρνοντας σε επαφή δύο μακροχρόνιους εχθρούς και δεσμεύοντας το Ριάντ με την Ουάσιγκτον μετά την «εισβολή» της Κίνας στην περιοχή. Επιπλέον και για τον Μπάιντεν, θα ήταν μια διπλωματική νίκη που θα μπορούσε να αξιοποιήσει ενόψει των εκλογών του 2024 στις ΗΠΑ.
Ο ρόλος των Παλαιστινίων
Οι Παλαιστίνιοι θα μπορούσαν να κερδίσουν από μια τέτοια συμφωνία την χαλάρωση ορισμένων από τους ισραηλινούς περιορισμούς, που όμως δεν θα φτάσουν στο σημείο να ικανοποιήσουν τις φιλοδοξίες τους για ένα κράτος. Όπως και με άλλες αραβο-ισραηλινές συμφωνίες που συνήφθησαν εδώ και δεκαετίες, το παλαιστινιακό βασικό αίτημα για κρατική συγκρότηση θα έμπαινε σε δεύτερη μοίρα, ανέφεραν στο Reuters οι τρεις πηγές που γνωρίζουν τις συνομιλίες.
«Η ομαλοποίηση θα γίνει μεταξύ Ισραήλ και Σαουδικής Αραβίας. Εάν οι Παλαιστίνιοι αντιταχθούν, το βασίλειο θα συνεχίσει την πορεία του«, δήλωσε μια από αυτές τις πηγές. «Η Σαουδική Αραβία υποστηρίζει ένα ειρηνευτικό σχέδιο για τους Παλαιστίνιους, αλλά αυτή τη φορά ήθελε κάτι για τη Σαουδική Αραβία, όχι μόνο για τους Παλαιστίνιους».
Η κυβέρνηση της Σαουδικής Αραβίας και το Υπουργείο Εξωτερικών των ΗΠΑ δεν θέλησαν να απαντήσουν σε ερωτήσεις που τους εστάλησαν μέσω ηλεκτρονικού ταχυδρομείου σχετικά με το άρθρο το Reuters.
«Κάτι λιγότερο από μια πλήρη συνθήκη»
Αμερικανός αξιωματούχος, ο οποίος όπως και άλλοι αρνήθηκε να κατονομαστεί λόγω της ευαισθησίας του θέματος, είπε ότι οι παράμετροι ενός αμυντικού συμφώνου ανάμεσα στις ΗΠΑ και τη Σαουδική Αραβία εξακολουθούν να επεξεργάζονται, προσθέτοντας ότι αυτό που συζητείται «δεν θα ήταν μια συμμαχία με συνθήκη ή κάτι τέτοιο… Θα ήταν μια αμοιβαία αμυντική κατανόηση, κάτι λιγότερο από μια πλήρη συνθήκη».
Ο αξιωματούχος είπε ότι θα μοιάζει περισσότερο με τη σχέση των ΗΠΑ με το Ισραήλ, το οποίο λαμβάνει τα πιο προηγμένα όπλα των ΗΠΑ και διεξάγει κοινές ασκήσεις αεροπορίας και πυραυλικής άμυνας.
Πηγή στην Ουάσιγκτον που γνωρίζει τις συζητήσεις είπε ότι ο Μοχάμεντ μπιν Σαλμάν είχε ζητήσει μια συνθήκη τύπου ΝΑΤΟ, αλλά είπε ότι η Ουάσιγκτον ήταν απρόθυμη να προχωρήσει σε δέσμευση όπως αυτή του Άρθρου 5 του ΝΑΤΟ, ότι δηλαδή μια επίθεση σε έναν σύμμαχο θεωρείται επίθεση εναντίον όλων.
Η πηγή είπε ότι οι βοηθοί του Μπάιντεν θα μπορούσαν να εξετάσουν το ενδεχόμενο μιας συμφωνίας με μοτίβο εκείνων με την Ιαπωνία και άλλους Ασιάτες συμμάχους, βάσει της οποίας οι ΗΠΑ υπόσχονται στρατιωτική υποστήριξη, αλλά είναι λιγότερο σαφές για το αν θα αναπτυχθούν στρατεύματα των ΗΠΑ σε περίπτωση επίθεσης. Ωστόσο, η πηγή είπε ότι ορισμένοι νομοθέτες των ΗΠΑ ενδέχεται να αντισταθούν σε μια τέτοια συμφωνία.
Ένα άλλο πρότυπο, το οποίο δεν θα χρειαζόταν έγκριση από το Κογκρέσο, θα ήταν η συμφωνία που υπογράφηκε με το Μπαχρέιν στις 13 Σεπτεμβρίου, στην οποία οι ΗΠΑ δεσμεύτηκαν να «αποτρέψουν και να αντιμετωπίσουν οποιαδήποτε εξωτερική επιθετικότητα», αλλά επίσης δήλωσαν ότι οι δύο κυβερνήσεις θα διαβουλεύονται για να καθορίσουν αν και τι μέτρα θα ληφθούν.
Η πηγή από την Ουάσιγκτον είπε ότι η Σαουδική Αραβία θα μπορούσε να χαρακτηριστεί Μεγάλος Σύμμαχος εκτός ΝΑΤΟ, ένα βήμα που είχε εξεταστεί από καιρό. Αυτό το καθεστώς, το οποίο έχουν πολλά αραβικά κράτη όπως η Αίγυπτος, συνοδεύεται από μια σειρά από οφέλη, όπως η εκπαίδευση.
Άλλη πηγή, του Κόλπου αυτή τη φορά, είπε στο Reuters ότι το βασίλειο θα ήταν έτοιμο να αποδεχθεί μια συμφωνία που απέχει από την εγγύηση του Άρθρου 5 του ΝΑΤΟ, αλλά είπε ότι οι ΗΠΑ θα πρέπει να δεσμευτούν για την προστασία της Σαουδικής Αραβίας σε περίπτωση επίθεσης στο έδαφός τους. Η πηγή είπε επίσης ότι μια συμφωνία θα μπορούσε να είναι παρόμοια με τη συμφωνία του Μπαχρέιν, αλλά με επιπλέον δεσμεύσεις.
Αναζητώντας τις δεσμεύσεις του Ισραήλ
Ο πρωθυπουργός του Ισραήλ Μπέντζαμιν Νετανιάχου χαιρέτισε την πιθανότητα μιας «ιστορικής» ειρήνης με τη Σαουδική Αραβία, την καρδιά του Ισλάμ. Αλλά για να εξασφαλίσει το βραβείο, ο Νετανιάχου πρέπει να εξασφαλίσει την έγκριση των κομμάτων στον ακροδεξιό συνασπισμό του που απορρίπτουν οποιεσδήποτε παραχωρήσεις προς τους Παλαιστίνιους.
Ο Μοχάμεντ μπιν Σαλμάν είπε σε συνέντευξη στο Fox News αυτόν τον μήνα ότι το βασίλειο πλησιάζει σταθερά στην εξομάλυνση των σχέσεων με το Ισραήλ. Μίλησε για την ανάγκη του Ισραήλ να «ευκολύνει τη ζωή των Παλαιστινίων», αλλά δεν έκανε καμία αναφορά στο παλαιστινιακό κράτος.
Ωστόσο, διπλωμάτες και περιφερειακές πηγές δήλωσαν ότι ο Μοχάμεντ μπιν Σαλμάν επέμενε σε ορισμένες δεσμεύσεις από το Ισραήλ για να δείξει ότι δεν εγκαταλείπει τους Παλαιστίνιους και ότι επιδιώκει να κρατήσει ανοιχτή την πόρτα σε μια λύση δύο κρατών.
Αυτά θα περιλαμβάνουν την απαίτηση από το Ισραήλ
- να μεταβιβάσει στην Παλαιστινιακή Αρχή κάποια εδάφη που ελέγχονται από το Ισραήλ στη Δυτική Όχθη,
- να περιορίσει τη δραστηριότητα των εβραϊκών εποικισμών και
- να σταματήσει κάθε βήμα για την προσάρτηση τμημάτων της Δυτικής Όχθης.
Το Ριάντ έχει επίσης υποσχεθεί οικονομική βοήθεια στην Παλαιστινιακή Αρχή, ανέφεραν οι διπλωμάτες και οι πηγές.
Ο Παλαιστίνιος πρόεδρος Μαχμούντ Αμπάς είπε ότι οποιαδήποτε συμφωνία πρέπει να αναγνωρίζει το δικαίωμα των Παλαιστινίων για ένα κράτος εντός των συνόρων του 1967, συμπεριλαμβανομένης της Ανατολικής Ιερουσαλήμ, και πρέπει να σταματήσει την οικοδόμηση ισραηλινών εποικισμών. Ωστόσο, όλες οι πηγές είπαν ότι μια συμφωνία Σαουδικής Αραβίας-Ισραήλ είναι απίθανο να διευθετεί αυτά τα ζητήματα που είναι «καυτά».
Τα «αγκάθια» στη συμφωνία
Ωστόσο, ακόμη κι αν οι ΗΠΑ, το Ισραήλ και η Σαουδική Αραβία συμφωνήσουν, η απόκτηση υποστήριξης από τους νομοθέτες στο Κογκρέσο των ΗΠΑ παραμένει πρόκληση.
Οι Ρεπουμπλικάνοι, αλλά και Δημοκρατικοί, έχουν καταγγείλει στο παρελθόν το Ριάντ για τη στρατιωτική του επέμβαση στην Υεμένη, τις κινήσεις του να στηρίξει τις υψηλές τιμές του πετρελαίου και τον ρόλο του στη δολοφονία του Σαουδάραβα δημοσιογράφου Τζαμάλ Κασόγκι το 2018, ο οποίος εργαζόταν στην Washington Post. Ο Μοχάμεντ μπιν Σαλμάν έχει αρνηθεί ότι διέταξε τη δολοφονία.
«Αυτό που είναι σημαντικό για τη Σαουδική Αραβία είναι να περάσει ο Μπάιντεν το σύμφωνο από το Κογκρέσο», είπε η πρώτη περιφερειακή πηγή, επισημαίνοντας τις παραχωρήσεις που έκανε το Ριάντ για να εξασφαλίσει μια συμφωνία.
Για τον Μπάιντεν, μια συμφωνία που χτίζει έναν άξονα ΗΠΑ-Ισραήλ-Σαουδικής Αραβίας θα μπορούσε να θέσει φρένο στη διπλωματική εισβολή της Κίνας αφού το Πεκίνο μεσολάβησε για προσέγγιση μεταξύ Σαουδικής Αραβίας και Ιράν, το οποίο η Ουάσιγκτον κατηγορεί ότι αναζητά πυρηνικά όπλα. Η Τεχεράνη το αρνείται.
«Υπήρχε η αίσθηση ότι οι ΗΠΑ έχουν εγκαταλείψει την περιοχή», είπε ένας διπλωμάτης. «Με το να φλερτάρουν την Κίνα, οι Σαουδάραβες ήθελαν να δημιουργήσουν κάποιο άγχος που θα αναγκάσει τις ΗΠΑ να εμπλακούν εκ νέου. Αυτό λειτούργησε«.
Πηγή: Reuters / Samia Nakhoul, James Mackenzie, Matt Spetalnick and Aziz El Yaakoubi