Επιμέλεια: ΞΑΝΘΗ ΤΖΟΥΡΟΥΝΗ
Ευρώπη και ΗΠΑ ξανάνοιξαν την αγκαλιά τους στο Ιράν και ήραν τις κυρώσεις που είχαν επιβάλλει. Τι σημαίνει αυτό για την Μέση Ανατολή αλλά και για την Ελλάδα; Απαντήσεις δίνει η έρευνα του Κέντρου Διεθνών και Στρατηγικών Σπουδών CSIS.
Δέκα χρόνια μετά την επιβολή περιοριστικών μέτρων της Δύσης στο Ιράν εξαιτίας του πυρηνικού του προγράμματος, η χώρα απαλλάσσεται από τις οικονομικές κυρώσεις, ΗΠΑ και ΕΕ θερωούν τώρα ότι η Τεχεράνη εκπλήρωσε τις δεσμεύσεις της.
Η επιτυχία διατήρησης της συμφωνίας που υπογράφηκε στην Βιέννη μεταξύ της Τεχεράνης και των Μεγάλων Δυνάμεων αποτελεί σύμφωνα με τον ΟΗΕ πρόδρομο για μία περιφερειακή συνεργασία υπέρ της ειρήνης, της ασφάλειας και της σταθερότητας στην περιοχή της Μέσης Ανατολής.
Σύμφωνα με τον πρόεδρο του Ιράν Χασάν Ροχανί η πυρηνική συμφωνία αποτελεί ‘’χρυσή σελίδα’’ στην ιστορία της χώρας . Το Ιράν, περιφερειακή δύναμη, πλούσια σε κοιτάσματα πετρελαίου και φυσικού αερίου ανοίγει μία νέα σελίδα στις σχέσεις της με τον υπόλοιπο κόσμο.
Αύξηση των εξαγωγών πετρελαίου
Η συμφωνία που υπέγραψαν τον Ιούλιο του 2015 η Ρωσία, Γερμανία, Γαλλία, Κίνα, Ηνωμένο Βασίλειο, ΗΠΑ από κοινού με την ΕΕ και το Ιράν ώστε να περιοριστεί το ιρανικό πυρηνικό πρόγραμμα σε ειρηνικούς σκοπούς συνέβαλε στην αύξηση των εξαγωγών πετρελαίου. Το Ιράν γνωρίζει παρόλα αυτά εσωτερική αστάθεια . Κυριαρχεί διχασμός στο εσωτερικό του Ιράν. Bάσει έρευνας που διεξήγαγε το Κέντρο στρατηγικών και διεθνών σπουδών η πλειοψηφία του ιρανικού κόσμου δίνει προτεραιότητα στην ανάπτυξη και στον ιδιωτικό τομέα.
Οι σκληροπυρηνικοί πολιτικοί και η εκκλησία υποστηρίζουν την επένδυση στην ασφάλεια και στις στρατιωτικές δυνάμεις. Στο πλαίσιο της αβεβαιότητας συμβάλλουν η αυξανόμενη εκδήλωση βίαιων πράξεων στην περιοχή της Μέσης Ανατολής καθώς και η εχθρότητα που χρόνο με τον χρόνο μεγαλώνει ανάμεσα στην Σαουδική Αραβία και το Ιράν ύστερα από την αποδυνάμωση του Οργανισμού των εξαγωγικών χωρών πετρελαίου (OPEC).
Οι Σαουδάραβες ακολουθούν επιθετική εμπορική πολιτική, γεγονός που οφείλεται πρωταρχικά στην ένταξη του Ιράν στην παγκόσμια αγορά πετρελαίου ύστερα από την άρση των κυρώσεων. Δείγμα της πολιτκής αυτής αποτελεί η υπογραφή συμφωνίας με την Τουρκία για την μεταφορά στρατευμάτων στην αεροπορική βάση του Ινντζιρλίκ με σκοπό την συμμετοχή σε χερσαίες επιχειρήσεις σε συριακό έδαφος.Επιθετικό χαρακτήρα φαίνεται να έχει και η εκτέλεση από τις σαουδαραβικές αρχές του Σιίτη κληρικού Νιμρ Μπακρ αλ- Νιμρ, βασικού ηγέτη της σιιτικής αντιπολίτευσης .
Μπορεί κάλλιστα να είναι ακριβώς κι αυτός ο λόγος που η Σαουδική Αραβία αποφάσισε να ενισχύσει τη θέση της στην Ευρώπη σήμερα. Το Ιράν φαίνεται να συμπλέει με την Ρωσία όχι μόνο σε στρατιωτικό αλλά και σε οικονομικό επίπεδο, υποστηρίζει έρευνα του Κέντρου Στρατηγικών και διεθνών Σπουδών CSIS. Η προσέγγιση Μόσχας – Τεχεράνης είναι πολλαπλή και εκτείνεται στον πετρελαϊκό τομέα όπου οι διαπραγματεύσεις για την προμήθεια πετρελαίου στην Ρωσία συνεχίζονται.
Έκδηλη είναι η υποστήριξη του Ιρανικού κράτους στην κυβέρνηση Άσαντ στο πλαίσιο του συριακού ζητήματος. Ένας από τους σημαντικότερους λόγους για τους οποίους το Ιράν δείχνει αμέριστη υποστήριξη προς την Συρία είναι γιατί αποτελεί οδό διέλευσης για τα αποθέματα φυσικού αερίου και πετρελαίου που βρίσκονται στην διάθεση του Ιράν, το οποίο στερείται εξαγωγικών υποδομών
Τι σημαίνει αυτό για την Ελλάδα
Η Ελλάδα, χώρα με ιδιαίτερη γεωπολιτική σημασία, εμπλέκεται στον διεθνή ενεργειακό πόλεμο που έχει ξεσπάσει στην Μέση Ανατολή με πρωταγωνιστές το τρομοκρατικό Isis, την Ευρώπη, την Ρωσία, τους Αμερικάνους και τον Αραβικό κόσμο μέσω του Κυπριακού. Δημοσίευμα του έθνους απεικονίζει την επιθυμία των ΗΠΑ και του Ισραήλ για την μεταφορά φυσικού αερίου που εξορύσσεται νότια της Κύπρου μέσω αγωγού στην Τουρκία δια των βάσεων που διαθέτει η Ελλάδα στην Κρήτη και μέσω του Trans-Adriatic pipeline στα Βαλκάνια. Άποψη τουΓιώργου Δελαστίκ είναι ότι «η δημιουργία αγωγού που θα καταλήγει στην Τουρκία είναι μία καλή ευκαιρία για τις ΗΠΑ και το Ισραήλ να βελτιώσουν τις σχέσεις τους με τον Ερντογάν». Η διοχέτευση φυσικού αερίου από τους Αμερικανούς και τους Ισραηλινούς στην ευρωπαϊκή αγορά μέσω της Τουρκίας δεν θα οδηγήσει την Τουρκία να επιβάλλει τους δικούς της όρους στην Λευκωσία για την εξέλιξη του παιχνιδιού;
Ο Νίκος Παναγιωτίδης επικεφαλής του Στρατηγικού παρατηρητηρίου Μέσης Ανατολής – Ανατολικής Μεσογείου, έγραψε ότι «η διοχέτευση κυπριακού φυσικού αερίου προς την Τουρκία δεν κρίνεται ως η κατάλληλη επιλογή διότι εγκλωβίζει την ενεργειακή στρατηγική της Κυπριακής Δημοκρατίας στις απαιτήσεις μίας περιφερειακής δύναμης με μεγαλοιδεατική ατζέντα όσο αναφορά την εξωτερική της πολιτική». Ο εγκλωβισμός της Κύπρου σε μία μόνο αγορά όσο ελκυστική και αν είναι την κάνει ευάλωτη απέναντι σε άλλους ανταγωνιστές που προσφέρουν καλύτερες τιμές. Η ενέργεια μπορεί να αποτελέσει για ένα μικρό και αδύναμο κράτος όπως η Κύπρος εργαλείο εξωτερικής πολιτικής όσο και μεγιστοποίησης της διεθνούς επιρροής των Μεγάλων δυνάμεων.
Το θέμα του φυσικού αερίου είναι κομβικό για την διαμόρφωση υψηλής στρατηγικής από την Κύπρο διότι δημιουργεί προϋποθέσεις αποτρεπτικών δυνατοτήτων της Κυπριακής Δημοκρατίας καθώς πολλές Μεγάλες Δυνάμεις έχουν εμπλακεί στις διαδικασίες γεώτρησης, καθώς ήθελαν να αποφύγουν πιθανές κρίσεις που θα διατάρασσαν τους ενεργειακούς τους σχεδιασμούς. Οι ενεργειακοί σχεδιασμοί της Κυπριακής Δημοκρατίας απολαύουν ισχυρής διεθνούς νομιμοποίησης από άλλες ισχυρές ευρωπαϊκές χώρες αλλά και από τις ΗΠΑ. Τα ποθούμενα αποτελέσματα για το Κυπριακό θα επέλθουν όταν οι στρατηγικοί σχεδιασμοί της Κύπρου στραφούν γύρω από τον άξονα της απεξάρτησης της Ευρώπης από το ρωσικό φυσικό αέριο , χωρίς αυτό να σημαίνει απαραίτητα πως θα υπάρξει πλήγμα στα ρωσικά συμφέροντα.
Σύμφωνα με τον επικεφαλής του Στρατηγικού παρατηρητηρίου Μέσης Ανατολής – Ανατολικής Μεσογείου ο τομέας της ενέργειας είναι πολυπαραγοντικός. Η εμπλοκή πολλών παικτών σε ένα πρόβλημα καθιστά δύσκολη την επίλυση του. Επίκεντρο του Κυπριακού σχεδιασμού πρέπει να είναι η εξισορρόπηση ωφελειών και δυνητικών κινδύνων με σκοπό την αντιμετώπιση της τουρκικής αδιαλλαξίας.