Τα όσα περιγράφει ο Σταύρος Ταβλαρίδης στον Αντώνη Κακαρά στο δεύτερο μέρος της συνέντευξής του για τα γεγονότα της Κύπρου είναι συγκλονιστικά. Μέσα από την συνομιλία τους απεικονίζεται με ακρίβεια το κλίμα των ημερών του πραξικοπήματος αλλά και της εισβολής του Αττίλα. Τα όσα προηγήθηκαν και όσα ακολούθησαν.
Διαβάστε ΕΔΩ το πρώτο μέρος
-. Σταύρο επειδή το αναφέρεις για τρίτη, τέταρτη φορά με τις γκόμενες, το μπαρ και τα λοιπά και το καμπαρέ. Δεν ήσουνα παιδάκι της εκκλησίας…
Τ. Όχι βέβαια.
-. Τι ήσουνα λοιπόν; Στην υπηρεσία σου είσαι τυπικός, σκληρός με το καράβι, υπηρεσιακός, προστατεύεις το πλοίο σου και το πλήρωμα σου, ανεξάρτητα αν ήτανε Μακαριακοί ή αντιμακαριακοί. Αλλά η ζωή σου η ιδιωτική έξω είναι πολύ ελεύθερη και άνετη…
Τ. Είκοσι οκτώ – τριάντα χρονών. Γιατί εκεί στην Κύπρο ευκολότερα έβρισκες καμιά γκόμενα γιατί συνήθως εκεί κατεβαίνανε Έλληνιδες καμπαρετζούδες. Δεν μιλάμε τώρα για οίκους ανοχής και τέτοια, σε μπαρ ας πούμε. Εν πάση περιπτώσει αλλού θέλω να καταλήξω. Ξεκίναγα λοιπόν το μεσημέρι να πάω στη Λευκωσία με το αυτοκίνητο στη μέση του δρόμου, επειδή ο δρόμος ήτανε ευθεία, με σταματάγανε. «Τι γίνεται παιδιά; Τι είστε;» «Εφεδρικό.» «Μάλιστα. Τι θέλετε;» «Να κάνουμε έρευνα στο αυτοκίνητο.» Λέω «Παιδιά κοιτάξτε είμαι ο κυβερνήτης του ‘ΛΕΒΕΝΤΗ’…» «Δεν έχει σημασία που είστε ο κυβερνήτης του ‘ΛΕΒΕΝΤΗ’…» «Είμαι αξιωματικός και δικαίωμα να μου κάνει έλεγχο έχει μόνο η ΕΣΑ. Η ΕΣΑ της Κύπρου.» «Έβγα έξω ρε μαλάκα να πούμε και άσε την… Έβγα έξω ρε μαλάκα.» με τα πιστόλια προτεταμένα. Έβγαινες έξω και σου κάνανε το αυτοκίνητο φύλλο και φτερό. Δεν έβρισκαν τίποτα. «Καλά φύγε.» Κανένα χιλιόμετρο παραπάνω «Τι γίνεται ρε παιδιά;» «Εφεδρικό. Έβγα έξω για να…» «Ρε παιδιά τώρα πριν κανένα χιλιόμετρο μου κάνανε έρευνα ας πούμε.» «Έβγα έξω ρε μαλάκα να πούμε…» Αυτή η δουλειά γινότανε. Μία δύο φορές… σταμάτησα, δεν ξαναπήγα στη Λευκωσία. Και στην Πάφο, δέκα μέρες πριν από το πραξικόπημα, που σου είπα ότι είχα πάει να κάνω την περιπολία γύρω από το νησί, σταματήσαμε στην Πάφο. Έρχεται ο διοικητής της βάσης, ένας σημαιοφόρος, μου λέει «Έχω κάτι καινούργιες γκόμενες…» μου λέει «…σ’ ένα καμπαρέ απάνω…» είχε ένα καμπαρέ εκεί «… Θέλετε να πάμε;» Του λέω «Να πάμε, εντάξει.» Και παίρνουμε το αυτοκίνητο του σημαιοφόρου, όχι μάλλον του Γιαννάκη αυτού του υπαξιωματικού, ο Γιαννάκης, ο διοικητής του σταθμού, εγώ, ο ύπαρχος μου και ένας σημαιοφόρος που ήτανε στο καράβι, πέντε άτομα. Με το που φτάνουμε απάνω στην Πάφο και σταματάμε έξω από το κέντρο, πέφτει δίπλα ένα αυτοκίνητο και πετάγονται τέσσερις πέντε ένοπλοι με αυτόματα και έρχονται εκεί πέρα… Εν τω μεταξύ οι σημαιοφόροι οι δικοί μου ήτανε παιδάκια, 20 χρονών και έβραζε το αίμα τους. Πάντα είμαστε οπλισμένοι. «Βγείτε έξω κωλόπαιδα.» «Τι είσαστε εσείς…» «Βγείτε έξω…» ξέρω ‘γω. Οι σημαιοφόροι πήγανε να τραβήξουν, τους λέω «Τι κάνετε ρε μαλάκες; Καθίστε έτσι όπως καθόσασταν. Ευκαιρία ψάχνουν αυτοί να μας καθαρίσουνε. Τι συμβαίνει ρε παιδιά;» «Να τσακιστείτε να γυρίσετε πίσω. Δεν είναι για σας εδώ, ούτε στην Πάφο. Γυρίστε πίσω .» Εν πάση περιπτώσει γυρίζουμε πίσω. Φοράω εγώ τη στολή και ανεβαίνω απάνω και πάω στον διοικητή της αστυνομίας, του λέω «Κύριε διοικητά συνέβη αυτό και αυτό πριν από μισή ώρα.» Μου λέει «Είσαστε σίγουροι;» λέει «Σας τραβήξανε πιστόλια;» «Καλά…» του λέω «ψέματα σας λέω; Τώρα πριν από μισή ώρα συνέβη αυτό το γεγονός ας πούμε.» «Δεν σας πιστεύω…» Καλά, κατάλαβες δηλαδή; Σηκώθηκα κι έφυγα. Όταν έγινε μετά η κατάληψη της Πάφου και πήγα απάνω να δω τον διοικητή της 5ης ανωτέρας, τους είδα σε ένα γραφείο με τον διοικητή της αστυνομίας…, θεός σχωρέστον, αυτός πρέπει να έχει πεθάνει γιατί τότε αυτός ήτανε στην ηλικία τη δικιά μου. Μπαίνω μέσα στο γραφείο και με το που είδε…, του είχανε ξηλώσει τα γαλόνια, σηκώθηκε απάνω και λέει «Κύριε κυβερνήτα…» «Τι να σας πω ρε…» του λέω «… εάν ήσουνα σε μικρότερη ηλικία θα σας είχα κάνει τόπι στο ξύλο. Δηλαδή…» του λέω «… δεν με πίστεψες που ήρθα και σου είπα…» «Το ξέρω…» μου λέει «… αλλά τι να κάνω εκεί…»
-. Σταύρο θέλεις να πεις ότι ο ρόλος του εφεδρικού του Μακαρίου, των οπαδών των ενόπλων του Μακαρίου, της οργάνωσης αυτής δηλαδή, ήταν τελείως ανθελληνικός; Εναντίον σας, εναντίον των αξιωματικών και των υπαξιωματικών των Ελλήνων που ήτανε στην Κύπρο; Και πως το εξηγείς αυτό όμως; Γιατί ήτανε εναντίον;
Τ. Γιατί από μια μεριά ο Μακάριος δεν μπορούσε να λειτουργήσει σώμα ένοπλο. Από τι να το δημιουργήσει; Από τους (…). Αξιωματικοί και του Στρατού και του Ναυτικού είχανε δώσει δείγματα μίσους και έχθρας εναντίον του Μακαρίου. Παπαγιάννης, Γεωργίτσης, άλλοι πολλοί μυημένοι που ήτανε. Η αντίδραση λοιπόν του Μακαρίου ήταν αυτή. Να βρει δέκα …. του εφεδρικού, δεν πληρώνανε τίποτα όπου και να πηγαίνανε, ήτανε σαν τους… πώς ήτανε στον εμφύλιο οι ταγματασφαλίτες; Ακριβώς το ίδιο. Ταγματασφαλίτες. Όπου πηγαίνανε δεν πληρώνανε τίποτα, εφεδρικό λέγανε και ότι γουστάρανε κάνανε, όποιον θέλανε σταματάγανε…
-. Ενώ η ΕΟΚΑ Β;
Τ. Η ΕΟΚΑ Β δεν είχε δράση. Η δράση της ΕΟΚΑ Β ήτανε υπόγεια, αν υπήρχε. Δεν ήτανε νόμιμη η ΕΟΚΑ Β επί Μακαρίου.
-. Τον Καρούσο τον είχες ακούσει εκείνη την περίοδο; Μετά από το θάνατο του Διγενή;
Τ. Ναι.
-. Τι ξέρεις για τον Καρούσο;
Τ. Όταν έφυγε ο Καρούσος…, αυτό δεν το έχω πει σε κανέναν, σου το λέω εσένα για πρώτη φορά. Είμαι στην λέσχη και παίζω χαρτιά – αλλά μην με ρωτήσεις, εγώ δεν είχα σχέσεις ας πούμε και τα λοιπά – Δεν ξέρω τι είχανε μάθει για μένα, τι είχανε τιμήσει από τα προσόντα μου, αυτά δεν τα ξέρω. Παίζω χαρτιά και είναι ένας δίπλα μου και κάνει έτσι να δει τα χαρτιά μου. Εγώ προσπαθούσα να του τα κλείσω ας πούμε. Μου σκουντάει το πόδι…, εν πάση περιπτώσει βλέπει να χαρτιά μου και μου ρίχνει το φίλο που ήθελα για να γίνω. Δεν ξέρω εάν ξέρεις από κουμκάν. Εν πάση περιπτώσει έγινα και πήρα την παρτίδα. Τι διάολο ας πούμε τώρα λέω και… Εν τω μεταξύ δεν μου φαινότανε και σόι, μου φαινότανε περίεργος τύπος ας πούμε. Όταν μετά τελειώσαμε και του λέω «Με συγχωρείς ρε άνθρωπε, γιατί μου έριξες το χαρτί και έγινα και πήρα την παρτίδα;» και τα λοιπά και τα λοιπά. «Θα σου εξηγήσω…» μου λέει «… θέλεις να πάμε στο σπίτι να φάμε;» Ω ρε, λέω ‘Πέσαμε σε περίπτωση βρώμικη.’ Του λέω τέλος πάντων «Πάμε σπίτι.» Πάμε στο σπίτι του, ήτανε η γυναίκα του, η κόρη του και καθόμαστε στο σαλόνι, ήτανε και κανά δύο άτομα, μου τα σύστησε. Αυτός τελικά ήτανε ηγετικό στέλεχος της ΕΟΚΑ Β.
-. Αυτά πριν από το πραξικόπημα.
Τ. Πριν. Ηγετικό στέλεχος της ΕΟΚΑ Β. Μετά το πραξικόπημα, όταν σου είπα λίγο πριν φύγω που ήμουνα απάνω στο βουνό στη σκηνή, ήρθανε ορισμένοι και με πιάσανε. Γιατί για δύο τρεις μέρες πριν φύγω έμενα σε ένα ξενοδοχείο. Και ήρθανε άνθρωποι τους οποίους τους ήξερα εξ’ όψεως, δηλαδή είχαμε γνωριστεί ‘Ο κύριος τάδε, ο κύριος τάδε’. Και μου πρότειναν να μείνω στην Κύπρο, να μην γυρίζω στην Ελλάδα. Να με περιθάλψουνε, να κάνουμε αντάρτικο ξέρω ‘γω στα βουνά και τα λοιπά. Εγώ βέβαια δεν ήξερα τι…
-. Αυτοί τι ήτανε;
Τ. Αυτοί ήτανε της ΕΟΚΑ Β. Ένα δε που κάνανε αυτοί, θα μου πεις είναι πράγματα τα οποία δεν με ενδιαφέρουνε αλλά να χέσουμε μες την δημοκρατικότητα μας. Η Αμμόχωστος ήτανε πάρα πολύ πλούσιο μέρος, η Αμμόχωστος ειδικά σαν πόλη πάρα πολύ πλούσια. Είχε μία τράπεζα, χωρίς παράρτημα, μία τράπεζα. Όταν έγινε η πρώτη εισβολή ο κόσμος έφυγε, πήγε κι ανέβηκε στους λόφους γύρω από την Αμμόχωστο. Τα μαγαζιά και όλα αυτά μείνανε έτσι όπως ήτανε. Και μετά από την ανακωχή, στην πρώτη εισβολή μιλάμε, γυρίσανε πίσω. Στη δεύτερη εισβολή έγινε το ίδιο, νομίζοντας ότι θα γυρίσουνε πίσω. Και ήρθανε λοιπόν κάποιοι της ΕΟΚΑ και μου λένε «Καπετάνιε εμείς απόψε θα πάμε ν’ ανοίξουμε την τράπεζα της Κύπρου στην Αμμόχωστο. Διότι ο κόσμος δεν πρόκειται να ξαναγυρίσει, οι Τούρκοι θα την πιάσουνε την Αμμόχωστο. Επειδή σε εκτιμάμε σαν…» ξέρω ‘γω τι διάολο αυτά…. «Δεν πρέπει να είσαι με τα καλά σου τώρα. Αξιωματικός εγώ να πάω ..; Τι είναι αυτά που λέτε;» «Καλά καλά εντάξει.»
-. Πλέον είχε φύγει ο κόσμος από την Αμμόχωστο;
Τ. Είχε αδειάσει, δεν ξαναγύρισε ο κόσμος, έφυγε με την προοπτική, όπως στη πρώτη εισβολή, θα ξαναγύριζε. Αλλά στη δεύτερη εισβολή δεν ξαναγύρισε. … Επίσης ένα βράδυ μου λένε ότι …, τώρα αυτό εντάξει είναι περαστικά για να δεις την φρίκη ας πούμε που υπήρχε κάτω. Μου λένε «Ρε καπετάνιε από γκόμενα πως πας;» Τους λέω «Ρε παιδιά δεν … Που να βρεις γκόμενα τώρα.» Μου λένε «Όταν σχολνάμε θα πάμε εμείς κάπου. Θες να έρθεις;» Του λέω «…να έρθω εντάξει.» Μπαίνουμε σ’ ένα αυτοκίνητο, είδα εγώ το αυτοκίνητο με τούρκικες πινακίδες, «Ρε παιδιά τι έγινε;» λέω «Με τούρκικες πινακίδες;» Μου λένε «Μη σε νοιάζει.» Φτάνουμε σ’ ένα σημείο εκεί κοντά στη Λεμεσό και μπήκαμε σ’ ένα χωριό, εγώ δεν ήξερα από Λεμεσό, δεν είχα…, απλώς το καράβι σταμάταγα ας πούμε και έφευγα. Βγαίνουμε έξω και πάμε σ’ ένα σπίτι, βαράει την πόρτα, μια κλωτσιά στην πόρτα ας πούμε, ανοίγει και βλέπω μία τράβαγε τα μαλλιά της. Και εγώ έμεινα, λέω «Τι γίνεται εδώ πέρα ρε παιδί μου.» …
-. Στην εισβολή λες τώρα;
Τ. Ναι. Μετά την εισβολή. Όταν φτάσανε οι Τούρκοι στην Αμμόχωστο, όλο το άλλο μέρος, Λεμεσός και τα λοιπά, ήτανε εγκαταλελειμμένα από τους Έλληνες. Υπήρχανε χωριά με μόνο γυναικόπαιδα. «Ρε παιδιά για όνομα του Θεού …» λέω «… α στο διάολο. Πάμε να φύγουμε.» Γι’ αυτό μόλις είδε αυτή τράβαγε τα μαλλιά της. Αυτό λοιπόν είναι το ιστορικό του πραξικοπήματος. Αν έχεις τίποτα απορίες;
-. Ο Τσομάκης ήτανε διοικητής του φρουρίου της Κυρήνειας;
Τ. Ναι.
-. Γνωρίζεις στην διάρκεια του πραξικοπήματος τι έγινε στο φρούριο της Κυρήνειας;
Τ. Όχι.
-. Το ρόλο του Τσομάκη τότε;
Τ. Ο Τσομάκης ήτανε ενημερωμένος για το πραξικόπημα. Το μόνο που έκανε ήτανε … Εκεί υπήρχε ένα κάστρο παλιό, το κάστρο της Κυρήνειας που ήτανε Ναυτική βάση. Αυτός δεν έκανε ούτε συλλήψεις ούτε τίποτα. Απλώς ήτανε μέσα στο κάστρο εν συναγερμώ και … Δεν νομίζω ότι βγήκε έξω από το κάστρο. Τις συλλήψεις αυτές τις έκανε ο στρατός.
-. Και έβαζε στο κάστρο τους συλληφθέντες;
Τ. Μπράβο. Πιθανόν. Αυτό δεν το γνωρίζω.
-. Αυτά Σταύρο με το πραξικόπημα. Έχουμε όμως ρόλο του Παπαργύρη, του Ντάνου, του Αρμενιάκου, του Παπαγιάννη …
Τ. Ναι. Αυτά εγώ τα έμαθα εκ των υστέρων.
-. Δεν ξέρεις προσωπικά τίποτα;
Τ. Όχι. Αλλά ένα πράγμα το οποίο …, θα σου το πω και αυτό το περιστατικό και τι πιστεύω εγώ γιατί δεν ξέρω τι έγινε αλλά συνέβη. Αυτοί ο Παπαγιάννης, ο Παπαργύρης και ορισμένοι άλλοι, όχι ο Ντάνος και ο Αρμενιάκος κι αυτοί, κάνανε ντου στο σπίτι του Αζίνα. Ο Αζίνας ήτανε κομμουνιστής και είχε άμεση επαφή με τη Μόσχα το σπίτι του. Το σπίτι του είχε ολόκληρους πομπούς μέσα απ’ ότι έμαθα. Αυτοί λοιπόν κάνανε ντου στο σπίτι του και εν συνεχεία μετά τους έκανε μήνυση ο Αζίνας ότι του κλέψανε λεφτά και τέτοια. Τι έγινε όμως; Ορισμένα πράγματα που πήρανε από εκεί … Μου στέλνει ο διοικητής όταν γύρισα εγώ από την …, το βράδυ που σου είπα που γύρισα από την Πάφο για να αποβιβάσω τα γυναικόπαιδα στην Αμμόχωστο, έρχεται ένας και μου φέρνει ένα δίκαννο, δίκαννο δεν θυμάμαι τι ήτανε και μια φωτογραφική μηχανή. Και μου λέει «Αυτά τα έδωσε ο διοικητής για …»
ΑΥΡΙΟ: Η ΕΙΣΒΟΛΗ