Το τέταρτο μέρος της έρευνας του Αντώνη Κακαρά είναι εξαιρετικά αποκαλυπτικό
Διαβάστε ΕΔΩ το πρώτο, ΕΔΩ το δεύτερο κι ΕΔΩ το τρίτο μέρος.
ΚΑΤΑΘΕΣΕΙΣ ΣΤΗΝ ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΤΗΣ ΒΟΥΛΗΣ
Από τα υλικά των συνεδριάσεων της επιτροπής της Βουλής για το Φάκελο της Κύπρου, προκύπτουν αξιόλογα στοιχεία. Πολλά απ’ αυτά, αδιερεύνητα δικαστικά, περιλαμβάνονται και στη μήνυση του Αρ. Χατζηπαναγιώτου κατά εκατόν είκοσι επτά στρατιωτικών που έδρασαν στο πραξικόπημα. Δεν εντοπίσθηκαν έγγραφα στις υπηρεσίες του ναυτικού, που να περιλαμβάνουν γεγονότα αναφερόμενα σ’ αυτή τη μήνυση. Το κύριο μέρος των ακολούθων στοιχείων είναι από τις απαντήσεις των μαρτύρων σε ερωτήματα που απευθύνει στους μάρτυρες ο Βουλευτής Κ. Κάππος.
Καταθέτει ο υποστράτηγος Πούλος Γεώργιος, που κατά την εισβολή ήταν επικεφαλής του πυροβολικού στην Κύπρο, και λέει πως ο ναυτικός διοικητής Κύπρου Παπαγιάννης τους είχε πει ότι κινούνται πλοία προς το νησί . «Οι Τούρκοι εκτελούν ναυτικήν άσκησιν κατόπιν αδείας αρχών ΝΑΤΟ. Να επιδείξετε αυτοσυγκράτησιν» είπαν από το ΑΕΔ Ο Πούλος τηλεφωνεί στο ΑΕΔ στον υποστράτηγο Χανιώτη και του λέει «...δεν ακούτε κύριε αρχηγέ τους βομβαρδισμούς;» Η απάντηση ήταν η ίδια: αυτοσυγκράτηση.
Καταθέτει και για το ελικοπτεροφόρο των Άγγλων που βρέθηκε να είναι στο ύψος της Κυρήνειας και μόνον πέντε μίλια ανατολικά από την αρμάδα, που έκανε την απόβαση. «…δεν είχαν διαλυθεί τα τμήματα αμύνης. Με την εκεχειρία και μετά παρουσιάστηκε ένα φαινόμενο διαρροής των τμημάτων. Έφευγαν, εγκατέλειπαν το τμήμα τους και πήγαιναν στα σπίτια και κρυβόντουσαν, δηλαδή εμείς είχαμε αποτύχει στην άμυνά μας…»
Σημειώνει πως επαρκούσε ο χρόνος της εκεχειρίας για επιστράτευση «…από τις 22 μέχρι…είναι περίπου είκοσι μέρες, υπήρχε δυνατότητα { για επιστράτευση} αλλά δεν υπήρχε προθυμία προσελεύσεως και υπακοής και πιθανόν αυτό το πράγμα να ήταν συνέπεια και της τραγικής εξελίξεως της αποβάσεως και του προηγηθέντος στρατιωτικού πραξικοπήματος…».
Δεν συναντήσαμε στις καταθέσεις, την ερμηνεία της πτώσης του ελληνικού μεταγωγικού στο αεροδρόμιο από αντιαεροπορικό πυροβόλο της άμυνας. Ο υπεύθυνος επιτελής του ΓΕΕΦ δεν είχε ενημερώσει σωστά την α/α άμυνα για την επικείμενη έλευση από Ελλάδα της μόνης ουσιαστικής βοήθειας, δηλαδή των αεροσκαφών με τους καταδρομείς.
Όσο για τους ΄΄στόλους των μεγάλων δυνάμεων που είχαν περικυκλώσει την Κύπρο στο πραξικόπημα΄΄ είναι στοιχείο πολλαπλά ερμηνευμένο. Η κύκλωση της Κύπρου στο πραξικόπημα από πολεμικά πλοία, είναι μια πρόσθετη απόδειξη, πως γνώριζαν τι μέλλει γενέσθαι. Άρα η άποψη περί συμπαιγνίας ενισχύεται και μ’ αυτόν τον τρόπο.
Το ελικοπτεροφόρο ευρισκόμενο σε απόσταση πέντε μόνο μιλίων από την περιοχή αποβάσεως, είναι σαν να συμμετέχει στις επιχειρήσεις. Προφανώς ο Κάππος και οι άλλοι Βουλευτές της επιτροπής θεώρησαν πως πέντε μίλια είναι μεγάλη απόσταση στη θάλασσα. Ουσιαστικά το αγγλικό πλοίο ήταν εκεί για την απόβαση. Εξ άλλου έχει αποδειχτεί από τις υποκλοπές πως βοηθούσε, συνέπραττε με τους Τούρκους.
Τέλος τα της ΄΄αυτοσυγκράτησης΄΄ που κατ΄ επανάληψη άκουγαν οι στρατιωτικοί του Γενικού Επιτελείου Εθνικής Φρουράς από την Αθήνα, σήμαιναν ακριβώς πως η εισβολή ήταν εν γνώσει των Ιωαννίδη, Μπονάνου και κάποιων επιτελών τους στο ΑΕΔ (Χανιώτης οπωσδήποτε, αφού και αυτός απαιτούσε ΄΄αυτοσυγκράτηση΄΄, όταν ο Πούλος έβγαζε το τηλέφωνο έξω από το παράθυρο και του έλεγε να ακούσει τους βομβαρδισμούς, που γίνονταν εκείνη τη στιγμή).
Ο Συνταγματάρχης Κατσαδήμας, ήταν επιτελής στο ΓΕΕΘΑ στην εισβολή. Συμμετέχει σε συσκέψεις αλλά δεν φωτίζει τα πράγματα σε ότι τον ρωτούν. ΄΄Δεν άκουσα, δεν είδα, δεν συμμετείχα, δεν ήταν αρμοδιότητά μου΄΄.
Σε ερώτηση του Κάππου «…έχετε υπόψιν σας για κάποιο σχέδιο που δόθηκε από το ΓΕΕΦ στο ΑΕΔ για την απόβαση των Τούρκων στην Κύπρο…» και το οποίο είχε παραδώσει Άγγλος συνταγματάρχης ονόματι Σπρέικεν πριν τις επιχειρήσεις, απαντά πως δεν γνωρίζει.
Για τις καθησυχαστικές παραινέσεις του ΑΕΔ προς τους βομβαρδιζόμενους, ρίχνει το ανάθεμα στους τελευταίους. Θεωρεί την μη ανταπόδοση των πυρών ενέργεια αντιστρατιωτική, αντιδεοντολογική, «…όπως θέλετε πέστε το. Δεν ήταν φυσιολογική η αντίδραση αυτή…όταν ο προϊστάμενος είναι χίλια χιλιόμετρα μακριά και αυτός που δέχεται την επίθεση είναι εκεί που είναι, είναι λίγο τραβηγμένο να περιμένει να του πει ο προϊστάμενος αν θα πρέπει να κτυπήσει …».
Η μόνη εξήγηση που μπορεί να δοθεί, είναι πως οι αρμόδιοι της Κύπρου στο ΓΕΕΦ, όλοι άνθρωποι του καθεστώτος και πιστοί του Ιωαννίδη, υπάκουαν σ’ αυτόν και όχι στη λογική. Δεν αντέδρασαν ως αμυνόμενοι που δέχονται επίθεση.
Στην πλύση εγκεφάλου που έχουν υποστεί για το Κυπριακό, τα γεγονότα του πραξικοπήματος και της εισβολής αποτελούν ακόμα τμήμα της τακτικής ΄΄ένωση της Κύπρου με την Ελλάδα΄΄. Λησμόνησαν πως είναι αρχή που ισχύει παντού και πάντα σε όλους τους στρατούς, τους ενόπλους και τους αόπλους. Όταν σε πυροβολεί ο εχθρός και κινδυνεύει η ζωή σου, δεν περιμένεις εντολή για να απαντήσεις. Επομένως η εντολή ΄΄αυτοσυγκράτηση΄΄ ερμηνευόταν απ’ αυτούς πως ΄΄κάτι ξέρουν που θα ακολουθήσει και δεν το ξέρουμε εμείς΄΄. Κάτι παρόμοιο ισχυρίζεται και ο Αραπάκης που γυρίζει πίσω τα υποβρύχια. Δεν ήξερε, λέει, τι συνεννοήσεις και συμφωνίες υπάρχουν.
Ο Κορκόντζηλος είχε πάρει μέρος στην επίθεση κατά του προεδρικού μεγάρου στο πραξικόπημα ως επικεφαλής επιλαρχίας αρμάτων.
Για την αποτυχία της επιστράτευσης στην Κύπρο είναι πιο επιεικής από τον Πούλο. «…επιστράτευση έγινε, αλλά έγινε υπό το κράτος της τουρκικής απειλής, ήταν επάνω τα αεροπλάνα…» Συμπληρώνει πως στη διάρκεια της ανακωχής είχε επιστρατευθεί ο κόσμος. Αλλά σύγχρονα όπλα δεν υπήρχαν, υπήρχαν τα παλιά, δεν μπορούσαν να συγκριθούν τα όπλα της εθνοφρουράς με τα όπλα της Τουρκίας.
Ο αυστηρός στρατηγός του ΓΕΕΦ, δεν είχε την ΄΄κατανόηση΄΄ του Κορκόντζηλου. Ο τελευταίος από τη μια μεριά δεν είχε πρόβλημα να βομβαρδίσει το προεδρικό μέγαρο κατά το πραξικόπημα (απαιτώντας προηγουμένως γραπτή εντολή από τον αρχηγό του στρατού το Γαλατσάνο, που δόθηκε και κόστισε στον Γαλατσάνο την αποστρατεία του νωρίς, σε αντίθεση με Παπανικολάου και Αραπάκη (εξ ων ο Αραπάκης, το ‘παιξε ως ο κύριος των Ηρακλέων της αποκατάστασης της δημοκρατίας…!! Να γελάς ή να κλαις;).
Από την άλλη (ο Κορκότζηλος) αισθανόταν υπεύθυνος για την αποτυχία της επιστράτευσης κατά την εισβολή, και προσπαθεί να την αιτιολογήσει. Όποιοι αξιωματικοί μεσαίων και μικρών βαθμών ήταν και οπαδοί της ΄΄επανάστασης΄΄, πίστευαν τυφλά σ’ αυτό που έκαναν. Έτσι τους είχε πλάσει η προπαγάνδα, ο τρόπος εκπαίδευσης, η διαφώτιση, το παραλήρημα του Ιωαννίδη για τα ΄΄εθνικά οράματα΄΄. Αυτά τα στελέχη ήταν οπλισμένα όργανα, έτοιμα να εκραγούν.
Τα αποτελέσματα των ενεργειών τους, ήταν οδυνηρή έκπληξη για τους ίδιους. Οι στρατηγοί, οι ναύαρχοι και οι πτέραρχοι αποδεχόμενοι επικεφαλής τους έναν ταξίαρχο, δεν αισθάνθηκαν να είναι συνυπεύθυνοι, αφού και στη μεταπολίτευση η πολιτεία του Καραμανλή αλλά και του Παπανδρέου δεν τους αντιμετώπισε ως συνενόχους.
Ο Σκλαβενίτης είναι πολύφερνος, πολυπράγμων, από τους ανθρώπους του Γρίβα πριν τη δικτατορία, πάντα σε επίκαιρες θέσεις στις ΕΔ για το Κυπριακό. Περιλαμβανόταν και στον πρόσφατο κατάλογο για μετάλλιο.
Στην κατάθεσή του εξηγεί μια ΄΄παράλειψη΄΄ που αφορούσε την ΕΟΚΑ Β΄ και τη σχέση του με την οργάνωση αυτή. «…στην πρώτη αναφορά που υπέβαλλα, ήταν παράλειψη που δεν ανέφερα, ότι ήταν αποστολή μου, να συγκρατήσω τους οπαδούς της ΕΟΚΑ Β΄…»
Ο Σκλαβενίτης φαίνεται πως δεν έκανε στη μεταπολίτευση προσφυγή κατά της απόταξής του από το στρατό. Ερωτώμενος σχετικά από τον Κάππο απαντά: «…εγώ δεν ήξερα καμία λέξη ΄΄συμφέρον΄΄, όταν πήγα να μπω στη Σχολή Ευελπίδων κύριε Βουλευτά. Όταν υπεισέρχεται το συμφέρον, και αρχίζουμε από ‘κει και πέρα να βλέπουμε το συμφέρον το δικό μας και το συμφέρον της υπηρεσίας, το θεώρησα σκόπιμο και ήταν και δικαίωμά μου να μην υποβάλλω αναφορά…».
Ο αξιωματικός αυτός εμφανίζεται εδώ πάνω από συμφέροντα και με υπερήφανη θέση. Ανεξάρτητα από την προσέγγιση στα περί ΄΄υπηρεσιακού συμφέροντος΄΄, εκτιμάται γι’ αυτή του τη στάση, τουλάχιστον όσον αφορά την άγρα βαθμών, εφ’ όσον διατήρησε και στο μέλλον την ίδια θέση. Άλλο θέμα είναι οι ευθύνες του για τις πράξεις του σε πραξικοπήματα.
Ο Δρουσιώτης (που έχει ψάξει τα γεγονότα και τα πρόσωπα με το Κυπριακό), αναφέρει μια απάντηση του Σκλαβενίτη στον Μπούρλο του ΓΕΕΦ τον Ιούνιο του 1974 για τις απόψεις/ κινήσεις του Μακαρίου στο θέμα των δοκίμων αξιωματικών της Εθνικής Φρουράς «…Ε το φουκαρά, ε τον κακομοίρη, ίσως αλλάξει γνώμη…» Εάν αληθεύει αυτό ο Σκλαβενίτης γνώριζε για το επικείμενο πραξικόπημα.
Ο Ντενίσης είναι ο στρατηγός του ΓΕΕΦ, που ανακαλείται στην Αθήνα προ του πραξικοπήματος, επειδή δεν του έχουν εμπιστοσύνη. Τον ερωτούν στην επιτροπή της Βουλής, γιατί τα στρατόπεδα της εθνοφρουράς παρακολουθούνταν τη νύχτα από δυνάμεις του επικουρικού, πιστές στον Μακάριο (εξ ου και το πραξικόπημα γίνεται ώρα 0830, που έχουν αποσυρθεί οι μακαριακοί) και εάν το είχε συζητήσει αυτό με τον Αρχιεπίσκοπο. Καθώς επίσης για τη μείωση της εθνοφρουράς, που είχε εξαγγείλει ο Μακάριος, και απαντά: «…εγώ σαν αρχηγός της εθνικής φρουράς ασφαλώς είχα την εντύπωση, ότι δεν πρέπει να μειωθεί η δύναμη της ΕΦ, διότι θα δυσκολευότανε η αποστολή που είχε…τον Ιούνιο μας έφερε κάτι πληροφορίες το 2ο γραφείο ότι βρέθηκε από έναν Άγγλο αξιωματικό ένα σχέδιο…το στείλαμε στο επιτελείο…»
Είχε παραδοθεί αυτό το σχέδιο από τον Βρετανό στρατιωτικό ακόλουθο στο ΓΕΕΦ. Ήταν το σχέδιο εισβολής των Τούρκων στην Κύπρο. Το έστειλαν στην Αθήνα και δεν ασχολήθηκαν άλλο. Το ΑΕΔ γνώριζε τα της εισβολής ως συνέπεια του πραξικοπήματος, με τις διαβεβαιώσεις των Αμερικανών πως οι Τούρκοι θα πάρουν ΄΄μικρό κομμάτι μόνον΄΄ από το νησί. Επομένως τι να την κάνουν την πληροφορία του Άγγλου; Ήταν και ύποπτη η προέλευση, καθ’ ότι προερχόταν από τον στρατιωτικό ακόλουθο, αρμόδιο εκ της θέσης του να κάνει και προβοκάτσιες. Ήταν όμως και μια κίνηση από την πλευρά των Άγγλων, που τους δίνει υποτίθεται άλλοθι στις κατηγορίες, πως γνώριζαν για την εισβολή. Έτσι μπορούν να λένε πως γνώριζαν, αλλά το είπαν και στους Έλληνες μέσω του στρατιωτικού ακολούθου. Η ίδια δηλαδή ενέργεια που είχε γίνει από τον Αμερικανό Πρέσβη προς τον Αβέρωφ πριν το πραξικόπημα.
Ο υποπτέραρχος Καραστρατήρας ήταν επιτελής στο ΓΕΕΦ και ενημερώνεται από τον συνάδελφό του αντιπλοίαρχο Παπαγιάννη (το Διοικητή της Ναυτικής Διοίκησης Κύπρου) για το πραξικόπημα, μία ώρα πριν εκδηλωθεί. Δεν ήταν και τόσο απαραίτητη η συμβολή της αεροπορίας στο πραξικόπημα. Έτσι κι αλλιώς αεροπλάνα δεν χρειαζόντουσαν στην επιχείρηση.
Ο αντισυνταγματάρχης Σημαιοφορίδης υπηρετούσε στο κλιμάκιο της ΚΥΠ στην Κύπρο και καταθέτει, πως η υπηρεσία του είχε πολλές ενδείξεις, πως ετοίμαζαν οι Τούρκοι απόβαση, από μετακινήσεις ραντάρ, από κατασκόπους που έπιασαν και ανέκριναν κ.λ.π.
Ο υποστράτηγος Παπαδάκης είχε κληθεί και πήρε μέρος στη συσκέψεις για την ανατροπή του Μακαρίου. Από τις απαντήσεις στις ερωτήσεις που του απευθύνει ο Κάππος, δεν βγαίνει τίποτε. Εκτός του ότι, στις συσκέψεις αυτές παρίστανται οι Ιωαννίδης, Γεωργίτσης, Κομπόκης, Παπαδάκης και ο ΑΕΔ Μπονάνος στο γραφείο του οποίου και συγκεντρώθηκαν στις 2 Ιούλη 1974.
Έμεσα διαψεύδει τον Γεωργίτση, που λέει στη δική του κατάθεση πως ρώτησε «…ποιες είναι οι διεθνείς επιπτώσεις εκ της ενεργείας ανατροπής του Μακαρίου και ιδία ποια η αντίδραση της Τουρκίας…».
Λέει ο Παπαδάκης: «…για να είμαι ειλικρινής, δεν άκουσα το Γεωργίτση να ρωτάει αυτά τα πράγματα…». Έτσι αποδυναμώνει την ΄΄ευαισθησία΄΄ του Γεωργίτση για τον διεθνή αντίκτυπο του πραξικοπήματος και τις πιθανές αντιδράσεις της Τουρκίας. Για τις ίδιες αντιδράσεις, ο Μπονάνος, (κατά τον Γεωργίτση), απάντησε ότι «…το θέμα είναι δικό μου…» Εννοούσε ο μέγας αρχηγός πως την Τουρκία θα την αντιμετωπίσει αυτός. Νόμιζε ο Μπονάνος πως επειδή διοικεί τις ελληνικές Ένοπλες Δυνάμεις μπορεί να παίζει σε διεθνή σκακιέρα. Ναι ο αφελής, ή μήπως δεν ήταν καθόλου τέτοιος;
Ο συνταγματάρχης Παλαΐνης υπηρετεί τρεις αρχηγούς στρατού ως διευθυντής του γραφείου τους (Τσούμπα, Ζαγοριανάκο, Γαλατσάνο). Δεν ήταν παρών σε συσκέψεις προετοιμασίας του πραξικοπήματος, αλλά καταθέτει πως κλήθηκε την άλλη μέρα, επειδή ήταν στο γραφείο του Γαλατσάνου. Και τούτο για να είναι, όπως λέει, σύνδεσμος, να παρακολουθεί τις εξελίξεις, να ενημερώνει τον αρχηγό.
Συμπληρώνει πως, όταν εκδηλώθηκε το πραξικόπημα όλη η επιχείρηση κατευθυνόταν από το ΑΕΔ. Επιβεβαιώνει πως έπρεπε να δοθεί κάποια ειδική εντολή στους διοικητές των τεθωρακισμένων στην Κύπρο για συμμετοχή. « … εστάλη λοιπόν αξιωματικός αγγελιαφόρος που μετέφερε γραπτή εντολή…στους διοικητάς τεθωρακισμένων ίσως Κορκόντζηλο…δηλαδή οδηγίες του αρχηγού, επειδή έτυχε να είναι των τεθωρακισμένων ο αρχηγός στρατού…»
Ο Γεωργίτσης αναλαμβάνει τη θέση του Ντενίση στο ΓΕΕΦ και επικεφαλής του πραξικοπήματος κατά του Μακαρίου. Απαντάει στην επιτροπή και λέει πολλά, αιτιολογώντας κατ’ αρχήν γιατί επέλεξαν αυτόν και τον Κομπόκη.
Αφήνει και αιχμές για το ρόλο των Άγγλων στην εισβολή «…Το ελικοπτεροφόρο ΄΄ΕΡΜΗΣ΄΄ είχε κατέβει στην Κυρήνεια για να πάρει Άγγλους, Ελληνοκύπριους Άγγλους υπηκόους και Τούρκους πάλι…από ορισμένους που ήλθαν εκ των υστέρων και μας είπαν, ότι έβαζαν σε ένταση μουσική για να μην ακούμε τις κανονιές, που έριχναν από το ελικοπτεροφόρο.
..ΚΑΠΠΟΣ: Αυτό για το ότι επισκευάζονταν τα τούρκικα αεροπλάνα στις βρετανικές βάσεις, …
ΓΕΩΡΓΙΤΣΗΣ: …για να διώξουν το προσωπικό από τα υπόστεγα αυτά, κάτι το ύποπτο υπάρχει…»
Απέδωσε την ολιγωρία και τη μη αντίδραση τις πρώτες ώρες της εισβολής στην εντολή για ΄΄αυτοσυγκράτηση΄΄ του ΑΕΔ. Αυτός ο αξιωματικός όπως και άλλοι του επιτελείου του στο ΓΕΕΦ είχαν συντρίψει τη δυνατότητα αντίστασης στην Κύπρο με το πραξικόπημα. Είχαν πάρει δυνάμεις της Εθνοφρουράς από τις θέσεις τους και τις χρησιμοποίησαν κατά του Μακαρίου. Και έτσι εξουδετέρωσαν μεγάλο τμήμα των ικανών για πόλεμο ανδρών στο νησί. Εκεί δεν έδειξαν καμία ΄΄αυτοσυγκράτηση΄΄.
Καταβάλλει προσπάθεια ο αντικαταστάτης του Α/ΓΕΕΦ στο πραξικόπημα και στην εισβολή, να ρίξει τις ευθύνες στο ΑΕΔ. Ο ίδιος χαρακτηρίζεται από συναδέλφους του ως αδύνατου χαρακτήρα, όχι αποφασιστικός και συχνά να υποκαθίσταται από τον υποδιοικητή του στη λήψη αποφάσεων τις ημέρες των συγκρούσεων με τους εισβολείς. «…Ο αναπληρών τον αρχηγό του ΓΕΕΦ στην Κύπρο εστερείτο ηγετικής ικανότητος, με αποτέλεσμα ο υπαρχηγός του κατά το πραξικόπημα να τον παραμερίζει, και να λαμβάνει αποφάσεις με δική του πρωτοβουλία….».
Ο Γεωργίτσης δεν ήταν απλό εκτελεστικό όργανο, ούτε μικρού βαθμού αξιωματικός. Πίστευε και αυτός σ’ αυτό που έκανε. Και στο πραξικόπημα και στην εισβολή. Στο πρώτο χτύπησε τον ΄΄εσωτερικό΄΄ εχθρό. Στο άλλο άφησε τον εξωτερικό να μπει ανενόχλητος, μην παίρνοντας αποφάσεις.
Προσπαθεί να βρει τους Άγγλους συμπαραστάτες των εισβολέων (που έτσι και αλλιώς ήταν, όπως αποδείχθηκε). Το εάν έριξαν και με πυροβόλα οι Άγγλοι δεν έχει αποδειχτεί. Δε θα ήταν παράξενο και να το έκαναν.
Είναι γνωστό πια πως ο Ετσεβίτ, πριν κάνει την εισβολή, πήγε στο Λονδίνο και τους πρότεινε να επέμβουν μαζί ως εγγυήτριες δυνάμεις. Αρνήθηκαν αλλά δεν τον απέτρεψαν και τον βοήθησαν επί τόπου με επικοινωνίες, με άσυλο στους διωκόμενους, με θαλάσσιο και εναέριο αποκλεισμό της νήσου από Ελλάδα, με απειλές και προειδοποιήσεις να μην επέμβει η ελληνική αεροπορία. Σίγουρα υπάρχουν και άλλα που δεν είναι ακόμα γνωστά.
Ο συνταγματάρχης Κομπόκης επιχειρησιακός υπεύθυνος για το πραξικόπημα υπό τον Γεωργίτση και διοικητής των καταδρομών στην Κύπρο καταθέτει, ότι ο Ιωαννίδης ήταν βέβαιος ότι, δεν θα επέμβουν οι Τούρκοι. Και το συμπέρασμα αυτό το είχε βγάλει σε συζήτηση μαζί του, κατά την οποία του έλεγε πως ανεξάρτητα από συμφωνίες για μη επέμβαση, πρέπει να πάρουν μέτρα για πιθανή επέμβαση.
Παρουσιάζει τον Ιωαννίδη, στο επιχείρημα αυτό, προβληματισμένο «…εκεί- δεν σας κρύβω ότι ήταν φοβισμένος, εγώ ήμουν ο ανακριτής, ο ελέγχων- μου απαντούσε, ότι ήταν βέβαιος ότι δεν επρόκειτο να επέμβουν οι Τούρκοι…η τόση βεβαιότητα του ανθρώπου πρέπει κάπου να στηρίζεται. Καταλάβατε; …»
Στο ερώτημα πως ανατράπηκε χωρίς καμία αντίσταση ο Παπαδόπουλος από τον Ιωαννίδη απαντά: «…το ομολογούσε και ο ίδιος εξ άλλου, το έλεγε ότι με τους ίδιους τους ανθρώπους του τον ανέτρεψε… ». Του είχαν εμπιστοσύνη, του Κομπόκη, να ανατρέψει τον Μακάριο, διότι γνώριζαν πως εκτελεί τέτοιες διαταγές, αρκεί να προέρχονται από την ιεραρχία. Μια πρόσθετη απόδειξη, πως η επιτυχία ήταν πλήρης στον τομέα της παραγωγής υπάκουων και μη σκεπτόμενων στελεχών.
Ανεξάρτητα από τη ΄΄συνέπεια΄΄ του Κομπόκη στην αρχή του ΄΄να μην εκτελώ εντολές παρά μόνον της νόμιμης κυβέρνησης΄΄ (χωρίς να εξηγεί πού βρήκε τη νομιμότητα στη διαταγή, που αποδέχθηκε για το πραξικόπημα κατά του Μακαρίου) τα υπόλοιπα που καταθέτει για τον τρόπο δράσης του Ιωαννίδη, δίνουν και τη διάσταση της ΄΄πίστης΄΄ των αξιωματικών, που ήταν οπαδοί του καθενός από τους αρχηγούς της ΄΄επανάστασης΄΄.
Οι νεώτεροι ΄΄πιστοί΄΄ στους αρχισυνωμότες αλλάζουν ΄΄αφεντικό΄΄, μόλις διαπιστώνουν πως οι εξαγγελίες της ΄΄επαναστάσεως΄΄ δεν υλοποιούνται, αλλά οι πρωτεργάτες βολεύτηκαν με υπουργικούς και άλλους θώκους. Οι πιο πολλοί από τους μικρούς που συνέπραξαν στην ανατροπή της 21ης Απριλίου, όπως και την εσωτερική της 25ης Νοεμβρίου 1973, πίστευαν στις εξαγγελίες της ΄΄επαναστάσεως΄΄. Έχοντας όλοι κοινή ιδεολογική βάση την ΄΄εθνικοφροσύνη΄΄ το μόνο που απέμενε ήταν, να πειστούν πως κινδυνεύει το έθνος.
Και τους έπεισαν από νωρίς, πως ο εχθρός είναι ο κομμουνισμός και οι συνοδοιπόροι του. Όσο για τη σύνδεση του ΄΄επαγγελματισμού΄΄ με την πίστη στην ιεραρχία, αυτό είναι και το κυρίαρχο στοιχείο στην κουλτούρα του στελέχους μετεμφυλιακά. Τυφλή υποταγή στους ανωτέρους. Αυτοί μόνον γνωρίζουν, για ποιο λόγο μπορεί να δίνουν και μια παράλογη ή παράνομη διαταγή. ΄΄Τα στελέχη υπακούουν και εκτελούν κατά 99%, αρκεί να μην περιλαμβάνεται και δολοφονία΄΄, λέει ο Κομπόκης. Το ότι δολοφονήθηκαν εκατοντάδες στο πραξικόπημα κατά του Μακαρίου, δεν μέτρησε! Το ότι ήταν η διαταγή παράνομη, με οποιονδήποτε τρόπο και εάν την ερμήνευε κανείς, πάλι δεν μέτρησε!
Ο αντιστράτηγος Ι. Μπίτος υπηρετούσε ως αντισυνταγματάρχης στη Διεύθυνση Κύπρου του ΑΕΔ απ’ όπου ελεγχόταν η ΕΟΚΑ Β΄ από την Αθήνα και παρακολουθείτο η κατάσταση στην Κύπρο. Τοποθετήθηκε εκεί στις 15 Ιουνίου 1974, ήτοι λίγο πριν το πραξικόπημα. «…συνεπώς ήτο πρόσωπο της απολύτου εμπιστοσύνης του καθεστώτος του Ιωαννίδη…»
Ακολούθησε στις συνομιλίες της Γενεύης την αντιπροσωπεία υπό τον Μαύρο. Ήταν αυτός που «…επιμελήθηκε στη συγκέντρωση των εκθέσεων…» που υπέβαλλαν όλοι οι εμπλακέντες στην υπόθεση Κύπρου. Ο Μπίτος παρακολουθούσε την εισβολή από το ΑΕΔ και απαντά κατ’ αρχήν για το ελληνικό αρματαγωγό (με κυβερνήτη τον Χανδρινό, για το οποίο ο Κίσινγκερ έδωσε την απάντηση «βυθίστε το», όταν ρωτήθηκε σχετικά από τον Ετσεβίτ).
Συνεχίζει για τις ενημερώσεις του Καραμανλή από τους αρχηγούς των ΕΔ στη διάρκεια του ΑΤΤΙΛΑ ΙΙ, τις οποίες θεωρεί ως πολεμικά συμβούλια. Σε κάποιο μάλιστα απ’ αυτά, όταν ερωτά τι μπορεί να κάνουν τώρα οι ΕΔ και του απαντούν οι αρχηγοί ΄΄Στρατιωτικώς ουδέν! ΄΄ θύμωσε ο Καραμανλής και τους έβγαλε έξω.
Είναι δύσκολο να δεχτεί κανείς πως ο Καραμανλής δεν γνώριζε ή δεν είχε αντιληφθεί, πως τα πάντα αποτελούσαν εξέλιξη αποφάσεων με σύμφωνη γνώμη των Αμερικανών, αν όχι με δική τους σχεδίαση. Την στρατιωτική λύση ως ΄΄φόβητρο΄΄ την είχε ήδη προβάλει ανεπίσημα στη Ρώμη ο Βάνς στο ΄΄σεμινάριο΄΄, και μάλιστα χωρίς να μασάει τα λόγια του.
Η λογική να μην ανοίξει ο φάκελος Κύπρου με το φόβο της αποκάλυψης του ρόλου του ξένου παράγοντα, διατρέχει όλο το φάσμα των πολιτικών ηγετών που άσκησαν εξουσία μέχρι σήμερα στη χώρα μας αφού, ούτε το ΠΑΣΟΚ ούτε η ΝΕΑ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ τόλμησαν να προχωρήσουν σε δικαστική διερεύνηση.
Η μη δίωξη βόλεψε πολύ κόσμο και κύρια όλους εκείνους, που βλέπουν το Κυπριακό μια υπόθεση που αφορά το Δυτικό κόσμο, τους συμμάχους, το ΝΑΤΟ. Περισσότερο απ’ όλους ενδιαφέρει τους άμεσα υπεύθυνους, που υλοποίησαν τις αποφάσεις των παρασκηνίων.
Η αγωγή κατά Κίσινγκερ από τον αντιστασιακό δημοσιογράφο Ηλία Δημητρακόπουλο για την υπόθεση της Κύπρου, δεν πρόκειται να καταλήξει πουθενά. Θα ήταν ευχής έργο, να προκύψει κάτι από την υπόθεση αυτή. Δεν είναι τυχαίο που οι Αμερικανοί εξαιρούν τον εαυτό τους από τα διεθνή δικαστήρια, που ενώ οι ίδιοι φροντίζουν στην αρχή να δημιουργούνται, μετά προτιμούν τα δικά τους για να δικάζουν εκείνους, που οι ίδιοι επιλέγουν ως εγκληματίες πολέμου, όπως τον Μιλόσεβιτς, κ.ο.κ.
Ο αντισυνταγματάρχης Τσουμής καταθέτει στην επιτροπή, αλλά και στην έκθεσή του τα περί γραμμής Γκιουνές και παρασκηνιακής συμφωνίας στη Γενεύη για κατάληψή της από τους Τούρκους: Καταθέτει πως «…Είμαι αυτήκοος μάρτυς. Προφανώς απεφασίσθη από την αντιπροσωπεία την κυπριακή και ελληνική, η οποία ήξερε ότι δεν είχαμε δυνατότητες αμύνης, αλλά και {δεν} δεχόντουσαν να υπογράψουν και παραχώρηση του ελληνικού εδάφους…».
Η επισήμανση γίνεται σύμφωνα με αποκάλυψη του Κληρίδη στην οποία ήταν ο Τσουμής παρών. Δεν έχει δοθεί διάσταση στο θέμα, ενώ με τη δήλωση αυτή ερμηνεύονται πολλά που συμβαίνουν στο Κυπριακό έκτοτε.
Σε ερωτήσεις του Βουλευτή Λιαροκάπη, αποκαλεί το πραξικόπημα προδοσία, εγκληματική ενέργεια και μωρία.
Στα πρακτικά περιλαμβάνονται και επί πλέον λεπτομέρειες, που αναφέρονται σε συζήτηση του Κληρίδη με Έλληνες αξιωματικούς στη διαχωριστική γραμμή μετά τον ΑΤΤΙΛΑ ΙΙ, και την επιστροφή Κληρίδη στο νησί. Ο διάλογος δείχνει πως εκτός του Τσουμή (αλλά και του Μπίτου που ήταν στις συνομιλίες στην αντιπροσωπεία στη Γενεύη, επομένως έζησε από κοντά τις άτυπες συμφωνίες) θα μπορούσαν να πιστοποιήσουν και άλλοι τα λεγόμενά του για το τι είπε ο Κληρίδης.
«.. ΚΑΠΠΟΣ: «…υπάρχει άνθρωπος να μας τα διασταυρώσει αυτά; Διότι εκεί λέτε ΄΄περικυκλωθείς υπό ομάδος αξιωματικών΄΄. Ποιον αξιωματικό εμείς μπορούμε να καλέσουμε εδώ να μας πει ακριβώς; …
ΤΣΟΥΜΗΣ: Είναι το επιτελείο…είμαστε στο τακτικό στρατηγείο, βρεθήκαμε όλοι μας, περιμέναμε να μάθουμε τι έγινε εκεί πάνω στη Γενεύη και τον περικυκλώσαμε…»
Έτσι εξηγούνται πολλά καθώς και το γιατί εμφανίζονται στις διαπραγματεύσεις με τον Ντεκτάς κυρίαρχο του παιγνιδιού. Γνώριζαν για τα εδάφη που θα καταλάβουν στον ΑΤΤΙΛΑ ΙΙ οι Τούρκοι. Ο Τούρκος δημοσιογράφος Αλή Μπιράντ ήταν στη Γενεύη και γράφει για την επίσημη πρόταση Γκιουνές στη Διάσκεψη στις 13-8-74. «…η Κύπρος μοιραζόταν στα δύο με μια γραμμή που άρχιζε από το Λιμνίτη-Λεύκα, περνούσε από τον Τουρκικό τομέα της Λευκωσίας, περιλάμβανε την τουρκική περιοχή της Αμμοχώστου και κατέληγε στο λιμάνι της πόλεως. Το κομμάτι αυτό κάλυπτε το 40% του κυπριακού εδάφους…»
Όπως είχαν κάνει ακριβώς και με τη συμφωνία/ διαβεβαίωση προς τον Ιωαννίδη μέσω CIA, πριν το πραξικόπημα και την απόβαση. Πως δεν θα προχωρούσαν παραπάνω από μικρό τμήμα εδάφους. Αλλά και με τον ΑΤΤΙΛΑ Ι προχώρησαν πολύ παραπάνω και τον υποχρέωσαν να κραυγάζει στο SISCO: ΄΄μας εξαπατήσατε΄΄. Με τρόπο ανάλογο εκβίασαν τον Κληρίδη και το Μαύρο. Οι οποίοι προφανώς ενημέρωναν Καραμανλή και Μακάριο.
Επομένως όλοι τους πρέπει να ήταν ενήμεροι για ό,τι θα επακολουθήσει. Το ότι αναγκάστηκαν να επιβάλλουν τη στρατιωτική λύση, δεν τους συγκινούσε καθόλου. Αφού δεν επέτυχαν οι συνομιλίες και ο Μακάριος είχε στυλώσει τα πόδια του, εφάρμοσαν τον σκληρό τρόπο.
Ο Τσουμής εκθέτει τον Κληρίδη και την ελληνική αντιπροσωπεία ανεπανόρθωτα, αλλά δεν κρύβονται αυτά. Καταθέτει στην προσπάθειά του να αιτιολογήσει τις υποχωρήσεις στη Γενεύη: «…ζητά ο Κληρίδης να ενημερωθεί ποιο έδαφος κατέλαβαν οι Τούρκοι. …Ο Κληρίδης ήταν εκεί στις 16-8-74, αφού βέβαια επέστρεψε από τη Γενεύη. Έφυγε λοιπόν από την Αμμόχωστο η παραπάνω διοίκηση και μετέβη στην Λάρνακα. Ένα τάγμα που έπρεπε να μείνει στην Αμμόχωστο, βρέθηκε στις Αγγλισίδες. Αυτό σημαίνει ότι οι Τούρκοι δεν κατέλαβαν μόνο την πράσινη γραμμή… Εν συνεχεία όμως ο Κληρίδης ενημερώθη, διότι κατά τύχη πήραμε το δελτίο της στρατιωτικής καταστάσεως των Τούρκων… μόλις διεπιστώθη ότι οι Τούρκοι βρίσκονται πολύ πιο πίσω απ’ ότι ανέφεραν οι δικές μας μονάδες. Και εδώ έγκειται η ικανότης του Κληρίδη και του Καραγιάννη να μην αναφέρω τον υποφαινόμενο, οι οποίοι σπεύδουμε να προωθήσουμε, να επαναπροωθήσουμε μονάδες διαλυμένες. Από πίσω να τις επαναπροωθήσουμε μπροστά. Αφού τις επαναπροωθήσαμε μπροστά, εξασφαλίσαμε το ζωτικό δρόμο Λευκωσίας- Μόρφου που πάει στο Τρόοδος επάνω, ο οποίος είχε εγκαταλειφθεί. Ανεφέρετο ότι τον πήραν οι Τούρκοι, ενώ δεν τον είχαν πάρει, διεσώθησαν τα Κοκκινοχώρια, διότι είχαν φτάσει οι Τούρκοι μόνον μέχρι τον Άγιο Μέμνονα και ένα σωρό άλλες περιοχές……»
Και ακολουθεί ο διάλογος που αναφέρθηκε με την άτυπη προσυμφωνία για την προχώρηση των Τούρκων. Αντιλαμβάνεται κανείς, πως οι ελληνικές μονάδες είχαν απομακρυνθεί περισσότερο απ’ όσο χρειαζόταν. Αυτό καλείται ΄΄απαγκίστρωση΄΄ και τέτοια διαταγή είχαν και αυτό πρόβλεπε και το εσπευσμένο σχέδιο που συντάχθηκε μετά τον ΑΤΤΙΛΑ Ι. Κάποιοι το παράκαναν και ανέφεραν πως οι αντίπαλοι είναι δίπλα τους, ενώ στην πραγματικότητα ήταν ΄΄…πολύ πιο πίσω, απ’ ότι ανέφεραν οι δικές μας μονάδες…΄΄ Το 1897 στον ελληνοτουρκικό πόλεμο οι περιγραφές είναι ανάλογες. Μόνο που τότε δεν είχε προηγηθεί πραξικόπημα, ούτε υπήρχε σχέδιο πλήρους υποχώρησης.
Χρειάσθηκε να φτάσει ο Κληρίδης επιτόπου και να ζητήσει ενημέρωση, για να διαπιστώσουν (σε συνδυασμό και με την υποκλαπείσα αναφορά των Τούρκων) πως οι περισσότεροι Έλληνες, είχαν απομακρυνθεί πολύ περισσότερο απ’ όσο χρειαζόταν. Οι Τούρκοι σταμάτησαν εκεί που είχαν σχεδιάσει. Οι άλλοι σταμάτησαν, όταν κατάλαβαν πως πίσω τους δεν υπήρχε κανείς. Μερικοί αντιστάθηκαν και μάλιστα με ανδρεία και δεν υποχώρησαν. Κάποιοι ακόμα πολέμησαν για να καλύψουν την οπισθοχώρηση των υπολοίπων Μένει ερώτημα εάν μπορούσαν τότε τα στελέχη των ΕΔ, που δεν είχαν τραπεί σε φυγή, να ξεκαθαρίσουν την κατάσταση. Χρειάσθηκε να το κάνει αυτό σε κάποιο σημείο ο Κληρίδης.
Ο Ταξίαρχος Σεμερτζάκης υπηρετούσε στο ΓΕΑ, και ήδη αναφέρθηκαν εδώ τα σημεία της έκθεσής του για το ρόλο των βρετανικών και αμερικανικών αεροσκαφών και πολεμικών πλοίων στην απόβαση των Τούρκων. Παράλληλα βγαίνει στην επιφάνεια και το θέμα των προβοκατόρικων πληροφοριών. Τις αναφέρουμε, όχι χωρίς επιφυλάξεις, γιατί πολύ βολεύουν την τότε ηγεσία στη δικαιολογία πως ΄΄δεν στείλαμε ενισχύσεις γιατί κινδυνεύαμε από Βορρά΄΄. Δεν αποκλείεται οι ίδιοι να χάλκευσαν την πληροφορία. Ήταν δειλοί και κατουρημένοι από το φόβο τους.
Έτσι προέκυψε πως «…οι αμερικανικές και βρετανικές υπηρεσίες χάλκευσαν πληροφορίες για κίνηση στρατευμάτων του Συμφώνου της Βαρσοβίας προς τα κάτω, με στόχο να μην προχωρήσει η Ελλάδα στην ενίσχυση των κυπριακών δυνάμεων άμυνας στις 18, 19 και 20 …». Γνώριζαν οι σύμμαχοι πως, τα στελέχη των ελληνικών ΕΔ ζώντας ολόκληρη την επαγγελματική τους καριέρα κάτω από το φάσμα του εκ βορρά κινδύνου, θα πιστέψουν αμέσως στην πληροφορία. Θα την μεταφέρουν, και όλος ο μηχανισμός θα στραφεί προς το Βορρά, αδιαφορώντας για τους Τούρκους που μαζεύονταν στη Μυρσίνη. Έτσι και έγινε.
Αυτά συνέβησαν σε όλα τα άλλα κλιμάκια, εκτός του Ιωαννίδη, του Μπονάνου και των συνεργατών τους που γνώριζαν πολύ καλά τι συνέβαινε. Και παρ’ όλα αυτά ο Μπονάνος μιλάει συνεχώς στο βιβλίο του, πως η μεγάλη του ανησυχία και φροντίδα ήταν μήπως αφήσει τα βόρεια σύνορα αφύλαχτα και κατέβουν οι Βούλγαροι στο Αιγαίο. ΄΄Σμήνη μεταγωγικών ρωσικών αεροσκαφών θεώνται να κατέρχονται προς Νότο. Το Σύμφωνο της Βαρσοβίας θα κατακλύσει την Ελλάδα΄΄. Ζεστή η πληροφορία μέσω του Αραπάκη από σύμμαχο πρέσβη. Με αυτή τη δικαιολογία δεν έστειλαν βοήθεια στην Κύπρο. Για να αντιμετωπίσουν την κομμουνιστική από Βορρά ΄΄απειλή΄΄.
Στην προπαγάνδα που πρόβαλλαν ολόκληρη τη ζωή τους, έπεσαν οι ίδιοι μέσα με όλο τους το μεγαλείο αλλά και με τη θέλησή τους. Καμία διάθεση δεν είχαν για πόλεμο. Όπως και να δει κανείς το ζήτημα, θα προκύπτουν απορίες για την ευφυΐα τους και βεβαιότητα για προδοσία. Όσο για τον πατριωτισμό τους τον είχαν από χρόνια ξεχασμένο στο ΄΄μούσκιο΄΄.
Όμως παρ’ όλη την απογοήτευση που φέρνει το παρόν κείμενο δε πρέπει να ξεχνάμε, πως στην Κύπρο διέπρεψαν και πατριώτες πολεμιστές. Και πολέμησαν γενναία και κράτησαν τις γραμμές, που τους είχαν εμπιστευθεί. Γιατί η πολιτεία δεν λέει επίσημα ποιοι ήταν αυτοί; Εν τούτοις κάπως προσεγγίσθηκαν οι ΄΄Διαπρέψαντες επί του πεδίου της μάχης΄΄. Αντιγράφουμε εδώ από το βιβλίο του Σέργη τον σχετικό πίνακα «όπου περιγράφονται οι περιπτώσεις Ελλήνων πολεμιστών που διέπρεψαν κατά την εισβολή.
1. 251 ΤΠ Αντ/ρχης Π.Κουρούπης, Υπολοχαγός Στεφ. Τζίτζας σ.σ. 322-326, 492
2. 31 ΜΚ όλοι οι αξ/κοί σ.σ. 423, 428, 454, 484
3. 33 ΜΚ όλοι οι αξ/κοί σ.σ. 424, 432, 435, 485
4. 256 ΤΠ Αντχης Θεόδ. Ζαγορίτης. Θύλακας Λεύκας- Επίθεση κατά Καραβά σ.σ. 502, 554
5. 189 ΜΚ Ταγμχης Δημ. Γκότσης 299
6. 184 ΠΠΠ Σ. 298
7. ΕΛΔΥΚ Αντ/ρχης Χαραλ. Ανδρουτσόπουλος σ.σ. 411-419, 511-616
8. 341 ΤΕ Ταγ/ρχης Ανδρέας Μουζάκης σ.386, Ταγμ/ρχης Θεμιστοκλής Στάθης σ.σ. 383-388
9. 336 ΤΕ Τρχης Αλευρομάγειρος σ.σ. 383-388, 611
10. ΥΑΤΔ Ταγ/ρχης Ηρακλής Χανιώτης σ.σ. 396, 469, 502
11. 231 ΤΠ Κατάληψη Πυλερίου σ.467
12. ΕΛΔΥΚ Η μάχη του στρατοπέδου της, Αντχης Σταυρουλόπουλος σ. 608».
ΑΥΡΙΟ: Δικτάτορες και αρχηγίσκοι
