Του ΑΝΔΡΕΑ ΘΕΟΦΑΝΟΥΣ*
Ένα σημαντικό θέμα το οποίο προκύπτει με αφορμή τις ιδέες της κυβέρνησης για τον προϋπολογισμό που έχει καταθέσει είναι οι στοχευμένες κοινωνικές παροχές. Με την προτεινόμενη προσέγγιση οι κοινωνικές παροχές αναφορικά με τις φοιτητικές χορηγίες και το επίδομα τέκνου θα καταβάλλονται με βάση εισοδηματικά κριτήρια. Ως φιλοσοφία δεν είναι καινούργια. Πέραν τούτου κατανοείται ότι υπό προϋποθέσεις είναι δυνατό να αποτελέσει ουσιαστικό βήμα προς την κατεύθυνση του εξορθολογισμού των δημοσίων δαπανών.
Από την άλλη όμως έπρεπε ως τώρα η κυβέρνηση να είχε αντιληφθεί ότι αποσπασματικές προσεγγίσεις δεν ωφελούν και συνήθως δημιουργούν περισσότερα προβλήματα απ’ όσα επιλύουν. Στην προκειμένη περίπτωση πρέπει να θυμηθούμε ότι δόθηκαν κοινωνικές παροχές για τέκνα καθώς και φοιτητικές χορηγίες όταν μετά από τη φορολογική μεταρρύθμιση του 2002 απαλείφθηκαν οι συναφείς πρόνοιες για φοροελαφρύνσεις για τέκνα και φοιτητές.
Ως εκ τούτου η προώθηση της πολιτικής στοχευμένων παροχών για τέκνα και φοιτητές με βάση τα εισοδηματικά κριτήρια χωρίς να λαμβάνονται υπ’ όψιν όλα τα συναφή δεδομένα αποτελεί οπισθοδρόμηση. Στην ουσία υλοποίηση αυτής της πολιτικής θα συνιστούσε επίθεση κατά της μεσαίας τάξης καθώς και εναντίον του θεσμού της οικογένειας. Επί του τελευταίου αυτού ζητήματος είναι σημαντικό να ληφθεί υπ’ όψιν και η ανάγκη για μια ολοκληρωμένη δημογραφική πολιτική η οποία σήμερα κατ’ ουσίαν δεν υφίσταται.
Σε σχέση με τις φοιτητικές χορηγίες είναι καθοριστικό να αξιολογήσουμε σε ποιά βάση πρέπει να δίδεται. Για παράδειγμα, πέραν των εισοδηματικών κριτηρίων είναι ορθολογιστικό να δίδεται φοιτητική χορηγία ακόμα και όταν καταβάλλονται εξ ολοκλήρου τα δίδακτρα από την πολιτεία; Επιπρόσθετα, με αφορμή τις εξαγγελίες για προώθηση της κυβερνητικής πολιτικής για Ιατρική Σχολή στο Πανεπιστήμιο Κύπρου εγείρεται το ερώτημα κατά πόσον ο φορολογούμενος πολίτης θα καταβάλλει με τους φόρους του τα δίδακτρα και μάλιστα εξ ολοκλήρου των φοιτητών της Ιατρικής ανεξαρτήτως και πάλι εισοδηματικών κριτηρίων. Αναπόφευκτα το ζήτημα αυτό παραπέμπει στην επανεξέταση του θεσμού της δωρεάν παιδείας και της εφαρμογής της αρχής της ισοτιμίας.
Ο εξορθολογισμός των δημοσίων δαπανών και εσόδων ως κατευθυντήρια αρχή είναι σωστή, επιβεβλημένη και απαραίτητη. Έτσι θα πρέπει να επαναξιολογηθούν όλων των ειδών οι χορηγίες στη βάση εισοδηματικών κριτηρίων. Θα πρέπει να επανεξετασθεί και η δωρεάν παιδεία στα κρατικά ιδρύματα τριτοβάθμιας εκπαίδευσης. Για παράδειγμα, δεν είναι ορθολογιστικό να καλύπτει το κράτος το κόστος φοιτητών στο Πανεπιστήμιο Κύπρου ύψους περίπου €21.000 ετησίως. Στο πλαίσιο της νέας αυτής προσέγγισης είναι δυνατό τα κρατικά πανεπιστήμια να εισάξουν δίδακτρα (π.χ. €1.000 ετησίως).
Υπογραμμίζεται επίσης η διαφοροποίηση του νομικού πλαισίου και της φιλοσοφίας του κρατικού προϋπολογισμού αναφορικά με την τριτοβάθμια εκπαίδευση και την έρευνα. Βασική φιλοσοφία της νέας προσέγγισης θα πρέπει να είναι η ισοτιμία φοιτητών, ακαδημαϊκών και ιδρυμάτων καθώς και η ορθολογιστική κατανομή και αξιοποίηση των πόρων. Μόνο έτσι θα ανοίξει ο δρόμος για τη μετατροπή της Κύπρου σε ακαδημαϊκό κέντρο το οποίο, μεταξύ άλλων, θα λειτουργήσει και ως νέος μοχλός ανάπτυξης δημιουργώντας νέες θέσεις απασχόλησης. Μια τέτοια εξέλιξη συμβαδίζει και με την προοπτική της μετατροπής της Κύπρου ως περιφερειακό ιατρικό κέντρο – και γενικότερα με την προοπτική ενός διεθνούς οικονομικού κέντρου με την ευρεία έννοια του όρου.
Η υλοποίηση της πολιτικής του εξορθολογισμού δημοσίων δαπανών και εσόδων θα πρέπει απαραιτήτως να συνοδευθεί με μια νέα φορολογική μεταρρύθμιση με συγκεκριμένους κοινωνικούς και οικονομικούς στόχους, μεταξύ των οποίων η ενίσχυση των οικογενειών καθώς και η δημιουργία κινήτρων και προϋποθέσεων ανάπτυξης. Είναι επίσης καθοριστικής σημασίας ταυτόχρονα να διατηρηθεί το συγκριτικό πλεονέκτημα της Κύπρου ως χώρα με σχετικά χαμηλή φορολογία. Εν κατακλείδι οι ενέργειες της πολιτείας θα πρέπει να λαμβάνουν σοβαρά υπ’ όψιν την ολοκληρωμένη αξιολόγηση και να αποφεύγουν την παγίδα των αποσπασματικών και λογιστικών προσεγγίσεων οι οποίες προκαλούν μόνο στρεβλώσεις και κάθε άλλο παρά μια δίκαιη κοινωνία κτίζουν.
•Ο Ανδρέας Θεοφάνους είναι Καθηγητής Πολιτικής Οικονομίας στο Πανεπιστήμιο Λευκωσίας και Πρόεδρος του Κυπριακού Κέντρου Ευρωπαϊκών και Διεθνών Υποθέσεων.