Μεγαλόπνοα σχέδια για ανασύσταση μίας σύγχρονής Οθωμανικής Αυτοκρατορίας οδηγούν το στρατό του Ερντογάν στη Λιβύη. Ο Τούρκος ηγέτης πολεμά έναν «ιερό» πόλεμο που, σε περίπτωση που τον βρει νικητή, θα τον κάνει ηγέτη όλων των Αράβων, έναν νέο «Κεμάλ» για το τουρκικό έθνος.
Θα ήταν λάθος να υποθέσουμε ότι οι φιλοδοξίες της Τουρκίας περιορίζονται στη Λιβύη και τη Βόρεια Αφρική. Η τουρκική κυβέρνηση έχει βάλει σε λειτουργία ένα σχέδιο επέκτασης στην Αφρική το οποίο επεξεργάζεται εδώ και χρόνια, οι δεσμοί της άλλωστε με διάφορες οργανώσεις στην, πολυτάραχη, περιοχή είναι γνωστοί. Ίσως πολλοί δεν έχουν καταλάβει πόσο βαθιά ριζωμένη είναι η τουρκική φιλοδοξία σε αυτές τις περιοχές.
25% των Τούρκων του εξωτερικού ζουν στη Λιβύη, ενώ στην ευρύτερη περιοχή δραστηριοποιούνται τουρκικές επιχειρήσεις με συμβάσεις αξίας 18 δισ. δολαρίων. Η κυβέρνηση Εθνικής Συμφωνίας του Φαγιέζ αλ Σάρατζ περιλαμβάνει και ισλαμιστικά στοιχεία – φυσικούς συμμάχους του Ερντογάν και του AKP. Από την άλλη, ο στρατάρχης Χάφταρ διαφωνεί με τον πολιτικό ρόλο και τη δύναμη των Ισλαμιστών τους οποίους και θέλει να εξαλείψει. Βρίσκει υποστηρικτές στην Αίγυπτο, τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα και δυνητικά εντός της ίδιας της Τουρκίας, όπου καιροφυλαχτούν δυνάμεις ενάντιες στον Ερντογάν. Η Λιβύη έχει εξελιχθεί σε πεδίο μάχης ενός πολέμου δι’ αντιπροσώπων για το ρόλο του Ισλάμ στην πολιτική στη Μέση Ανατολή και ούτε η Τουρκία του Ερντογάν, ούτε τα κράτη της Μέσης Ανατολής που της αντιπαρατίθενται είναι πιθανόν να εγκαταλείψουν τους στόχους τους.
Η Μουσουλμανική Αδελφότητα και η τουρκική απομόνωση
Οχτώ τουλάχιστον χρόνια διαρκεί η «βεντέτα» του Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν με τον Αμπντέλ Φατάχ αλ Σίσι που άρχισε με το «παιχνίδι κυριαρχίας» στους σουνίτες μουσουλμάνους και έχει καταλήξει με την αντιπαράθεση για τα γεωπολιτικά συμφέροντα στην ευρύτερη περιοχή της Μεσογείου. Η Αίγυπτος των σχεδόν 100 εκατομμυρίων και η Τουρκία των 82 περίπου εκατομμυρίων βρίσκονται αντιμέτωπες μέσα από τους πανίσχυρους προέδρους τους, που πλέον έχουν «προσωπικά» μεταξύ τους.
Κατά την έναρξη των εξεγέρσεων στον αραβικό κόσμο το 2010 -η λεγόμενη «αραβική άνοιξη»- η κυβέρνηση των ισλαμιστών της Άγκυρας φαινόταν να βρίσκεται σε πλεονεκτική θέση. Τα «νεοοθωμανικά» όνειρα του Ταγίπ Ερντογάν για επιρροή στα Αραβικά κράτη φάνταζαν βάσιμα. Μετά την πτώση του καθεστώτος του Χόσνι Μουμπάρακ στην Αίγυπτο, ο Ερντογάν (τότε πρωθυπουργός της Τουρκίας) κινήθηκε γρήγορα για να ενισχύσει την επιρροή του στην Αίγυπτο, την ισχυρότερη στρατιωτικά αραβική χώρα, ενώ ακολούθησαν άλλα αραβικά κράτη.
Σε ό,τι αφορά την Αίγυπτο, υποστήριξε ανοιχτά τον προσκείμενο στη Μουσουλμανική Αδελφότητα Μοχάμεντ Μόρσι, ισλαμιστή όπως ο ίδιος. Όταν ο Μόρσι έγινε πρόεδρος της Αιγύπτου τον Ιούνιο του 2012, ο Τούρκος πρόεδρος φάνηκε να «κερδίζει το στοίχημα».
Ωστόσο, μετά την απομάκρυνση και φυλάκιση του Μόρσι από τον στρατηγό Αμπντέλ φατάχ Αλ Σίσι, ο Ερντογάν έχασε όλα τα πολιτικά του κέρδη στην αιγυπτιακή γεωπολιτική σκακιέρα – σχεδόν εν μία νυκτί.
Έτσι, το 2013, αντί να αναδειχθεί σε ηγέτιδα δύναμη της ευρύτερης περιοχής η Τουρκία ενεπλάκη στα δικά της εσωτερικά προβλήματα με τις διαδηλώσεις κατά της αυταρχικής πολιτικής του Ερντογάν. Σύμβολό τους έγινε το πάρκο Γκεζί.
Ταυτόχρονα, η κατάρρευση του Μόρσι και άλλων ηγετών και κινήσεων που σχετίζονται με τη Μουσουλμανική Αδελφότητα στη Μέση Ανατολή, με την υποστήριξη του Ερντογάν, άφησε την Άγκυρα χωρίς σχεδόν συμμάχους ή φίλους στην περιοχή. Ουσιαστικά, «πάγωσαν» τις νεοοθωμανικές φιλοδοξίες του Ερντογάν να διαμορφώσει τη Μέση Ανατολή κατά τη βούλησή του από τα ανάκτορα του σε Άγκυρα και Κωνσταντινούπολη κάτι που θυμίζει έντονα «σουλτάνο».
Ως αποτέλεσμα η Άγκυρα βρέθηκε σχεδόν απομονωμένη στη Μέση Ανατολή. Με εξαίρεση το Κατάρ, η Τουρκία δεν έχει φίλους ή συμμάχους στην περιοχή.
Το μεγάλο στοίχημα για τον Ερντογάν
Ο σημαντικότερος λόγος για τον τυχοδιωκτισμό του Ερντογάν στη Λιβύη είναι η επιδίωξη να παίξει η Τουρκία καθοριστικό ρόλο στην περιοχή για πρώτη φορά από τη διάλυση της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας και μέσω αυτού του ρόλου να προωθήσει και τα συμφέροντα της Τουρκίας
Η παρέμβαση στη Λιβύη δεν έχει μόνο οικονομικά κίνητρα και προώθηση των τουρκικών επιχειρήσεων κατασκευαστικών, ενεργειακών κ.λπ. Ούτε περιορίζεται μόνο στην προσπάθεια ανατροπής του status quo που διαμορφώνει το Διεθνές Δίκαιο και οι Διεθνείς Συνθήκες στην Ανατολική Μεσόγειο.
Το μεγάλο στοίχημα για τον Ερντογάν είναι η ιδεολογική-πολιτική επιρροή στη Μέση Ανατολή, στον σουνιτικό κόσμο μέσω της Μουσουλμανικής Αδελφότητας. Και στην προσπάθεια αυτή έχει την πλήρη στήριξη του Κατάρ, το οποίο βρίσκεται σε ρήξη με τις άλλες χώρες του Κόλπου και έχει αναλάβει πλέον τη χρηματοδότηση και της Τουρκίας και των Αδελφών Μουσουλμάνων.
Η Αδελφότητα ιδρύθηκε στην Αίγυπτο πριν από έναν αιώνα και επεδίωκε τον μετασχηματισμό σε θεοκρατικό καθεστώς, με βασικό σύνθημα το «Ισλάμ είναι η λύση»…