Την έκβαση των γεωπολιτικών ανακατατάξεων, οι οποίες βρίσκονται σε πλήρη εξέλιξη τους τελευταίους μήνες, αναμένει η Ελλάδα, με στόχο να αξιοποιήσει τις νέες ευκαιρίες που διανοίγονται, ιδίως στο πεδίο της ενεργειακής και εμπορικής πολιτικής.
Θρυαλλίδα όλων αυτών των εξελίξεων αποτελεί η στρατηγική στροφή των ΗΠΑ στην πολιτική των δασμών και των κυρώσεων, η οποία έχει προκαλέσει την έκρηξη και την οργή των πάλαι ποτέ συμμάχων της Ουάσινγκτον.
Οι τελευταίοι, ως αποτέλεσμα, αναζητούν και αναλύουν τις εναλλακτικές επιλογές, με αποτέλεσμα να έχουν ήδη αρχίσει να κοιτούν προς… Ρωσίας πλευρά, της οποίας ο φυσικός πλούτος, και συγκεκριμένα το αέριο, συνιστά το μεγάλο διαπραγματευτικό της όπλο.
Οι αλλαγές στις γεωπολιτικές ισορροπίες είναι βέβαιες. Και η Ελλάδα περιμένει την αποκρυστάλλωση όλων αυτών των έντονων διεργασιών, προκειμένου να διαμορφώσει τις νέες συμμαχίες, οι οποίες θα τις επιτρέψουν να αναδυθεί ισχυρότερη τόσο στο εμπορικό, όσο και στο ενεργειακό πεδίο.
Η αρχή του… κακού
Τον περασμένο Μάρτιο, ο Ντόναλντ Τραμπ αποφάσισε να ανοίξει, στην κυριολεξία, πόλεμο με την Ευρωπαϊκή Ένωση και μία σειρά άλλων χωρών, προαναγγέλλοντας την επιβολή αυξημένων δασμών στις εισαγωγές χάλυβα και αλουμινίου. Οι απειλές έγιναν πράξη τον Ιούνιο, όταν και ενεργοποιήθηκαν οι αμερικανικοί δασμοί.
Ωστόσο, η πολιτική των δασμών και των κυρώσεων, στην οποία φαίνεται πως έχει «εθιστεί» ο Αμερικανός πρόεδρος, δεν εξαντλήθηκε εκεί. Πέραν του ατέρμονος εμπορικού πολέμου με την Κίνα, την Τουρκία, την Ινδία, ακόμη και τον Καναδά, ο Λευκός Οίκος αποφάσισε αιφνιδίως να ασχοληθεί και με τη μικρή… Ελλαδίτσα!
Εκτός των δασμών στον χάλυβα και στο αλουμίνιο, τον Μάρτιο του 2018, το υπουργείο Εμπορίου των ΗΠΑ ξεκίνησε έρευνα αντι-ντάμπινγκ για τις εισαγωγές σωλήνων μεγάλου διαμετρήματος. Ανάμεσα στις στοχοποιημένες χώρες είναι και η Ελλάδα, μέσω της Σωληνουργείας Κορίνθου.
Τα προκαταρκτικά αποτελέσματα της αμερικανικής έρευνας μόνο ενθαρρυντικά δεν αποδείχθηκαν: Επιβολή δασμών, ύψους 22,5%, στις εισαγωγές σωλήνων από την ελληνική εταιρεία. Οι τελικές αποφάσεις θα ληφθούν στις αρχές του επόμενου έτους, αλλά η ζημιά στην ελληνική μεταλλευτική αγορά έχει ήδη γίνει αισθητή.
Γιατί η Ελλάδα;
Τι έπαθε, επομένως, ο Τραμπ και αποφάσισε να ασχοληθεί με την Ελλάδα, την ίδια ώρα μάλιστα, που έχει μία σειρά ανοιχτών μετώπων, όπως για παράδειγμα αυτό της Τουρκίας;
«Το πρόβλημα Ελλάδας-ΗΠΑ είναι ευρύτερο και δεν αφορά αποκλειστικά τη δική μας χώρα» δηλώνει στο Sputnik o καθηγητής Διεθνών Εμπορικών Σχέσεων του Πανεπιστημίου Δυτικής Μακεδονίας, Χρήστος Νίκας.
«Δεν νομίζω ότι έχει κάτι προσωπικό με την Ελλάδα, αλλά η συγκεκριμένη απόφαση φέρεται να εντάσσεται στο ευρύτερο πλαίσιο των δράσεων της αμερικανικής διπλωματίας, η οποία σαφέστατα έχει στοχοποιήσει, μεταξύ άλλων, και την Ευρώπη» σπεύδει να προσθέσει.
Ο Έλληνας καθηγητής εκτιμάει ότι «μία από τις παρενέργειες της εκλογής Τραμπ είναι η εξής: Η προσπάθεια να ξαναγραφούν οι κανόνες της παγκόσμιας οικονομίας». Τι επιχειρεί να κάνει δηλαδή; «Εξετάζει τους τομείς, στους οποίους παλαιότερα οι ΗΠΑ κυριαρχούσαν, αλλά πλέον υστερούν σημαντικά, και αποφασίζει να επιβάλλει δασμούς, με στόχο την εκ νέου τόνωσή τους».
Ως εκ τούτου, η Ελλάδα της έλαχε να πληρώσει και η ίδια το μάρμαρο αυτή της αλλοπρόσαλλης στρατηγικής, και θα συνεχίσει να το κάνει, εφόσον υπάρξει νέα κλιμάκωση στις εμπορικές σχέσεις μεταξύ ΗΠΑ και Ευρωπαϊκής Ένωσης.
«Μπούμερανγκ» για την Ελλάδα το πλεόνασμα με τις ΗΠΑ
Στο πλαίσιο αυτό, η Ελλάδα πληρώνει και το γεγονός ότι εμφανίζει πλεόνασμα στο εμπορικό ισοζύγιο με τις ΗΠΑ. «Στόχος του Τραμπ είναι να περιορίσει αυτό το πλεόνασμα και θα κάνει ό,τι περνάει από το χέρι του για να το επιτύχει» παραδέχεται ο κ. Νίκας.
Η Ελλάδα, σύμφωνα με τα στοιχεία του υπουργείου Εμπορίου των ΗΠΑ, καταγράφει σταθερό πλεόνασμα κατά τη διάρκεια των τελευταίων έξι ετών, το οποίο το 2017 ανήλθε σε 343,1 εκατ. δολάρια (327,9 εκατ. ευρώ).
Πιο συγκεκριμένα, η αξία των εξαγωγών, το προηγούμενο έτος, διαμορφώθηκε σε 1,257 δισ. δολάρια, ενώ οι εισαγωγές από τις ΗΠΑ ανήλθαν σε 914,6 εκατ. δολάρια, παραμένοντας σχεδόν αμετάβλητες έναντι του 2016.
Βάσει των διαθέσιμων δεδομένων, οι κυριότερες ελληνικές εξαγωγές συνίστανται σε λάδια από πετρέλαιο, λαχανικά, τσιμέντα, οπτάνθρακα, ελαιόλαδο, ηλεκτρικές αντιστάσεις, σωλήνες χαλκού και χάλυβα, τυριά και ψάρια.
Όσον αφορά τους σωλήνες, οι οποίοι έχουν στοχοποιηθεί από την Ουάσιγκτον, η αξία των εξαγωγών διαμορφώθηκε το 2017 σε περίπου 55 εκατ. δολάρια, εκ των οποίων τα 10,7 εκατ. δολάρια αφορούσαν σωλήνες μεγάλου διαμετρήματος. Το ποσό των 10,7 εκατ. δολαρίων είναι αισθητά μειωμένο σε σχέση με τα προηγούμενα έτη, όταν οι εξαγωγές είχαν εκτιναχθεί σε 69,9 εκατ. δολάρια το 2016 και στα 197,1 εκατ. δολάρια το 2015.
«Οι ΗΠΑ θα κόψουν τις εισαγωγές όποιων προϊόντων μπορούν να κατασκευάσουν και να παράξουν από μόνες τους. Αυτή είναι η κεντρική πολιτική απόφαση του Τραμπ και η οποία αναντίρρητα θα επηρεάσει και την Ελλάδα» επισημαίνει χαρακτηριστικά ο Έλληνας καθηγητής.
Αλλαγή των γεωπολιτικών ισορροπιών και… Ρωσία
Από την πλευρά του, το Ινστιτούτο Διεθνών Σχέσεων φαίνεται πως προχωρά ένα βήμα παραπέρα, εκτιμώντας ότι πλέον διαμορφώνονται οι κατάλληλες συνθήκες για μία ευρύτερη αλλαγή στις γεωπολιτικές ισορροπίες τόσο της Ελλάδας όσο κυρίως, της Ευρωπαϊκής Ένωσης ευρύτερα.
Το φλερτ μεταξύ Βρυξελλών και Μόσχας έχει γίνει πιο εμφανές από ποτέ, γεγονός το οποίο αντικατοπτρίζεται και στην κατασκευή του «Nord-Stream 2», του αγωγού μέσω του οποίου θα μεταφέρεται ρωσικό αέριο από τη Ρωσία στη Γερμανία.
Η εξάρτηση της Ε.Ε. από το ρωσικό αέριο και το ρωσικό πετρέλαιο παραμένει υψηλή. Επομένως, τα περιθώρια ελιγμών της Ευρωπαϊκής Ένωσης είναι περιορισμένα, ιδίως μετά και την πολεμική ρητορική της Ουάσιγκτον. Δεν είναι τυχαίο άλλωστε, ότι τόσο το Βερολίνο όσο και το Παρίσι έχουν ρίξει γέφυρες επικοινωνίας με τη Μόσχα.
Η Γερμανία, μέσω του υπουργού Εξωτερικών, Χάικο Μάας, έχει εκφράσει επανειλημμένως την ανάγκη σύσφιγξης της συνεργασίας με τη Ρωσία, καθώς τα συμφέροντα των δύο πλευρών είναι αλληλοσυμπληρούμενα. Για «νέα προσέγγιση» με τη Ρωσία έκανε πρόσφατα λόγο και ο Γάλλος πρόεδρος, Εμανουέλ Μακρόν, ο οποίος τάχθηκε υπέρ της «στρατηγικής συνεργασίας» μεταξύ των δύο πλευρών.
Συνολικά, η εξάρτηση της Ε.Ε. από το ρωσικό φυσικό αέριο προσεγγίζει το 30%, ενώ μεμονωμένα, το ποσοστό αρκετών χωρών, μεταξύ των οποίων και της Ελλάδας, ξεπερνά το 50%.
Ο ρόλος του τουρκικού παράγοντα
Σύμφωνα με το αναλυτή του Ινστιτούτου, «αυτή τη στιγμή βρισκόμαστε σε μία περίοδο βαθιών και ουσιωδών ανακατατάξεων, καθώς η παραδοσιακή συμμαχία Τουρκίας-ΗΠΑ αποτελεί μακρινό παρελθόν, προλειαίνοντας τον δρόμο για μία μελλοντική σχέση Τουρκίας-Ρωσίας».
Αυτές οι εξελίξεις, σε πρώτη ανάγνωση, δεν φαίνεται να επηρεάζουν την Ε.Ε. και την Ελλάδα. Ωστόσο, η κατάσταση είναι αρκετά πιο περίπλοκη, όπως παραδέχεται ο ίδιος αναλυτής. «Και ο λόγος δεν είναι άλλος από το ρωσικό αέριο».
«Μία αλλαγή στις επικρατούσες γεωπολιτικές ισορροπίες, θα επιφέρει σοβαρές ανακατατάξεις και στον κλάδο του αερίου. Η κατασκευή αγωγών, οι οποίοι θα φέρνουν αέριο από το Αζερμπαϊτζάν και το Καζακστάν, όπως για παράδειγμα ο ΤΑΡ, μπορεί να τιναχτεί στον αέρα» προειδοποιεί χαρακτηριστικά.
Αξίζει να σημειωθεί ότι τόσο στο Αζερμπαϊτζάν όσο και στο Καζακστάν, τα κοιτάσματα αερίου ελέγχονται από αμερικανικές εταιρείες και επομένως, τελούν υπό τον επιρροή του αμερικανικού παράγοντα.
Υπενθυμίζεται παράλληλα, πως οι πρώτες «φωνές» εναντίον του ΤΑΡ έχουν ήδη εκφραστεί, με την κυβέρνηση της Ιταλίας να σχεδιάζει την επαναξιολόγηση του έργου, κάτι το οποίο βέβαια, θα φανεί πιο ξεκάθαρα τους επόμενους μήνες.
Εξισορρόπηση των σχέσεων Ελλάδας-Ρωσίας
«Το επεισόδιο του καλοκαιριού στις σχέσεις Αθήνας-Μόσχας, το οποίο οδήγησε στην απέλαση δύο Ρώσων διπλωματών από την Ελλάδα, φαίνεται πως σταδιακά αποτελεί παρελθόν» επισημαίνει την ίδια ώρα ο αναλυτής του Ινστιτούτου Διεθνών Σχέσεων.
Σ’ αυτό συνηγορεί άλλωστε, και η πρόθεση του Αλέξη Τσίπρα να επισκεφθεί τη ρωσική πρωτεύουσα τους επόμενους μήνες, κατά πάσα πιθανότητα εντός του Νοεμβρίου.
«Ο Τσίπρας πιστεύει πως ό,τι έγινε, έγινε και πρέπει να το αφήσουμε πίσω. Πρέπει να αποκαταστήσουμε τις σχέσεις με τη Ρωσία, αφήνοντας πίσω ό,τι συνέβη και να προχωρήσουμε με τις σχέσεις μας. Ο Έλληνας πρωθυπουργός θέλει να επισκεφθεί τη Μόσχα πριν το τέλος του έτους» είχε δήλωσε κυβερνητική πηγή, μιλώντας στο Sputnik, στις 23 Αυγούστου.
«Αν ο Αλέξης Τσίπρας έρθει στη Ρωσία, αυτό το περιστατικό θα ανήκει στο παρελθόν. Η Ελλάδα είναι μια χώρα που είναι πολύ πιο κοντά στη Ρωσία, πνευματικά και ιστορικά, και νομίζω ότι θα είναι σωστό, αν κάνουμε και το βήμα προς τα εμπρός από τη δική μας πλευρά, να αφήσουμε πίσω μας αυτό το γεγονός» είχε υποστηρίξει, συνεπικουρικά, ο Ρώσος πολιτικός επιστήμονας, Γιούρι Σβέτοφ.
Σ’ αυτό το πλαίσιο, επισημαίνει ο αναλυτής του Ινστιτούτου Διεθνών Σχέσεων, «οι προοπτικές ανάπτυξης μίας νέας σχέσης μεταξύ Αθήνας-Μόσχας, είναι σαφώς πιο ευοίωνες σε σχέση με ό,τι εικάζουν οι περισσότεροι». «Και αυτό εντάσσεται στην ευρύτερη στροφή της Ευρώπης προς τη ρωσική πλευρά» σπεύδει να συμπληρώσει.
Το ελληνο-ρωσικό εμπόριο
Οι εμπορικές σχέσεις Ελλάδας-Ρωσίας, όπως προκύπτει από τα διαθέσιμα στοιχεία, διαγράφουν σταθερή άνοδο την τελευταία τριετία, με τις ελληνικές εξαγωγές κατά τη διάρκεια του 2017, να παρουσιάζουν άνοδο της τάξης του 8,8%, ενώ η αξία των εισαγωγών από τη Ρωσία εκτινάσσονται κατά 21,4%.
Ο όγκος του διμερούς εμπορίου, το προηγούμενο έτος, ενισχύθηκε στο άκρως εντυπωσιακό ποσοστό του 20,5% και διαμορφώθηκε στα 3,6 δισ. ευρώ, παραμένοντας βέβαια, ελλειμματικό εις βάρος της Ελλάδας κατά 3,1 δισ. ευρώ, λόγω κυρίως των εισαγωγών φυσικού αερίου. Άλλωστε, η εξάρτηση της Ελλάδας από το ρωσικό αέριο, όπως προαναφέρθηκε, υπερβαίνει το 60%.
Αξίζει να σημειωθεί ότι μεταξύ των ελληνικών εξαγωγών, ξεχωρίζουν οι σωλήνες χαλκού, η αξία των οποίων από 3,8 εκατ. ευρώ το 2013 εκτινάχθηκαν στα 13,5 εκατ. ευρώ, καταγράφοντας άλμα 256,1%, ενώ η αύξηση μεταξύ του 2017 και του 2016 διαμορφώθηκε στο ου ευκαταφρόνητο ποσοστό του 81,7%.
Πηγή: Sputnik