Οι μνήμες της στρατιωτικής επιχείρησης «Καταιγίδα», με την οποία οι κροατικές ένοπλες δυνάμεις ανέκτησαν τον έλεγχο στο 18% της επικράτειας της Κροατίας που είχαν από το 1991 οι δυνάμεις των εξεγερθέντων Σέρβων της Κράινα, επανέρχονται κάθε χρόνο και ρίχνουν σκιά στις σχέσεις της Κροατίας και της Σερβίας.
Η 20η επέτειος της στρατιωτικής και αστυνομικής επιχείρησης «Καταιγίδα» θα τιμηθεί φέτος, για πρώτη φορά, με στρατιωτική παρέλαση στο Ζάγκρεμπ στις 4 Αυγούστου και με κεντρικές εκδηλώσεις στις 5 Αυγούστου, στην πόλη Κνιν.
Είναι η πρώτη στρατιωτική παρέλαση που διοργανώνεται στην Κροατία, από τον Μάιο του 1995, όταν οι κροατικές Ένοπλες Δυνάμεις παρέλασαν κοντά στη λίμνη Γέρουν, στο Ζάγκρεμπ.
Από την άλλη πλευρά, οι ηγεσίες της Σερβίας και της Σερβικής Δημοκρατίας της Βοσνίας ανακοίνωσαν ότι η 5η Αυγούστου θα είναι μέρα πένθους στη μνήμη των Σέρβων θυμάτων της Επιχείρησης «Καταιγίδα» και ότι ετοιμάζουν εκδηλώσεις μνήμης.
«Εμείς θέλουμε να θρηνήσουμε για τους εκτελεσθέντες και εκδιωχθέντες Σέρβους και κανείς δεν μπορεί να μας σταματήσει από το να τους ανάψουμε ένα κερί» τόνισε ο Σέρβος πρωθυπουργός Αλεξάνταρ Βούτσιτς.
Πολιτικοί αξιωματούχοι στο Ζάγκρεμπ και στη Σερβία αντάλλαξαν σκληρά λόγια από τη μέρα που η κροατική ηγεσία ανακοίνωσε την πραγματοποίηση στρατιωτικής παρέλασης, με αφορμή την 20η επέτειο από τη νικηφόρα στρατιωτική επίθεση. Η διαμάχη αυτή δείχνει ότι οι δύο χώρες έχουν εντελώς αντίθετες απόψεις για την «Επιχείρηση Καταιγίδα» παρ’ ότι έχουν περάσει 20 χρόνια.
Η ιδέα της διοργάνωσης παρέλασης προήλθε από την κροατική κυβέρνηση και έλαβε τη στήριξη της προέδρου της χώρας Κολίντα Γκράμπαρ – Κιτάροβιτς και των απόστρατων αξιωματικών που συμμετείχαν στην «Καταιγίδα».
Η κροατική μη κυβερνητική οργάνωση «Κέντρο Μελετών για την Ειρήνη» απηύθυνε έκκληση στον πρωθυπουργό και στην πρόεδρο της Κροατίας, Ζόραν Μιλάνοβιτς και Κολίντα Γκράμπαρ – Κιτάροβιτς, να εγκαταλείψουν την ιδέα οργάνωσης στρατιωτικής παρέλασης, με αφορμή τη συμπλήρωση 20 χρόνων από τη στρατιωτική επιχείρηση «Καταιγίδα» και να αποστείλουν έτσι ένα ισχυρό μήνυμα προσήλωσης στην ειρήνη.
Μέλη της οργάνωσης, στις 23 Ιουλίου, πραγματοποίησαν συγκέντρωση διαμαρτυρίας στο κέντρο του Ζάγκρεμπ, φωνάζοντας: «Ο πόλεμος τελείωσε! Όχι στη στρατιωτική παρέλαση!».
Οι ετοιμασίες για τη στρατιωτική παρέλαση
Οι προετοιμασίες για τη διεξαγωγή της στρατιωτικής παρέλασης βρίσκονται στο τελικό στάδιο και στο κέντρο της κροατικής πρωτεύουσας τοποθετήθηκαν ήδη χλοοτάπητας και η εξέδρα των επισήμων και καθορίστηκε η ακριβής διαδρομή της παρέλασης.
Οι συμμετέχοντες θα είναι 3.000, από τους οποίους 2.200 στρατιώτες θα ξεκινήσουν από το στρατόπεδο «Κροάτσια» γνωστότερο ως «Μαρσάλκα», που βρίσκεται στο Νέο Ζάγκρεμπ.
Η παρέλαση θα πραγματοποιηθεί από την οδό Σαράγεβσκα, στη συνέχεια βόρεια, μέσω της Γέφυρας Νεολαίας, και στη συνέχεια στη λεωφόρο Μάρινα Τρζιτσα έως τη διασταύρωση με την οδό Βούκοβαρ. Θα διέλθει σχεδόν όλη την οδό προς τα δυτικά και στο ύψος του Μεγάρου Μουσικής «Λισίνσκι» οι συμμετέχοντες θα χαιρετήσουν την κρατική ηγεσία και τους άλλους αξιωματούχους.
Οι συμμετέχοντες θα περάσουν και δίπλα από τις σκηνές των βετεράνων πολέμου που πραγματοποιούν πολύμηνη διαμαρτυρία έξω από το αρμόδιο υπουργείο.
Ειδικές ρυθμίσεις της κυκλοφορίας στο Ζάγκρεμπ θα ισχύσουν από 1η Αυγούστου, καθώς καθημερινά θα πραγματοποιείται δοκιμαστική παρέλαση.
Η Κροατική Υπηρεσία Ελέγχου Ελέγχου Εναέριας Κυκλοφορίας ανακοίνωσε ότι θα υπάρξουν περιορισμοί στις πτήσεις από την 1 έως 4 Αυγούστου, λόγω των επετειακών εκδηλώσεων.
Η Κροατία, η οποία στις 4 Αυγούστου γιορτάζει την Ημέρα της Νίκης και Ευγνωμοσύνης στην Πατρίδα και την Ημέρα των Κροατών Βετεράνων Πολέμου, σχεδιάζει προσωρινά κλείσιμο του εναέριου χώρου πάνω από το διεθνές αεροδρόμιο του Ζάγκρεμπ και του Λούτσκο για όλα τα αεροσκάφη, εκτός από τα αεροπλάνα της αστυνομίας και του υπουργείου Άμυνας που θα συμμετάσχουν στις εκδηλώσεις.
Ο δήμαρχος της κροατικής πρωτεύουσας, Μίλαν Μπάντιτς κάλεσε τους κατοίκους και τους καλεσμένους τους να παρακολουθήσουν την παρέλαση στους δρόμους του Ζάκρεμπ, κρατώντας σημαίες της Κροατίας. «Σας καλούμε να επιδείξετε ενότητα και να τιμήσετε τον ηρωισμό των υπερασπιστών μας και τη μεγάλη τους θυσία» ανέφερε ο δήμαρχος του Ζάγκρεμπ και ζήτησε κατανόηση για τους περιορισμούς στην κυκλοφορία και τα μέτρα ασφάλειας στο κέντρο της πόλης.
Το κόστος της στρατιωτικής παρέλασης στο Ζάγκρεμπ υπολογίζεται σε 1,3 – 1,9 εκ. ευρώ (10 -15 εκ. κούνα) δημοσίευσαν κροατικά ΜΜΕ.
Δεν θα συμμετάσχουν τα περισσότερα κράτη -μέλη του ΝΑΤΟ
Στη στρατιωτική παρέλαση στο Ζάγκρεμπ, αν και προσκλήθηκαν, δεν θα πάρουν μέρος ένοπλες δυνάμεις των ΗΠΑ, της Βρετανίας, της Γερμανίας και της Σλοβενίας.
Ούτε στρατιώτες ούτε οχήματα των χωρών αυτών δεν θα πάρουν μέρος στην παρέλαση, αν και η Κροατία κάλεσε όλα τα μέλη του ΝΑΤΟ να αποστείλουν εκπροσώπους τους για να συμμετάσχουν. Η γειτονική Σλοβενία ακύρωσε το αρχικό σχέδιό της να αποστείλει στρατιώτες και αεροπλάνα και ανακοίνωσε ότι δεν θα πάρουν μέρος στην παρέλαση της 4ης Αυγούστου.
«Με δεδομένο ότι είναι ένα ευαίσθητο ζήτημα εξωτερικής πολιτικής για τις σχέσεις στη Νοτιοανατολική Ευρώπη, στρατηγικής σημασίας για τη Σλοβενία, και με βάση την πληροφόρηση ότι στην πλειοψηφία τους οι συμμαχικές χώρες δεν προτίθενται να συμμετάσχουν με μέλη των δικών τους ενόπλων δυνάμεων στην παρέλαση της 4ης Αυγούστου στο Ζάγκρεμπ, η κυβέρνηση της Σλοβενίας αποφάσισε να μην συμμετάσχουν ούτε μέλη του Σλοβενικού Στρατού» ανέφερε η ανακοίνωση της κυβέρνησης της Σλοβενίας.
Ο Σέρβος υπουργός Εξωτερικών Ίβιτσα Ντάτσιτς, αναφερόμενος στην επέτειο της Επιχείρησης «Καταιγίδα» στην Κροατία και την εξαγγελθείσα στρατιωτική παρέλαση, σχολίασε ότι «ισοδυναμεί με το να διοργανωνόταν στρατιωτική παρέλαση στην Μπάνια Λούκα, στις 11 Ιουλίου, με την ευκαιρία της Σρεμπρένιτσα».
Δήλωσε ακόμη ότι το Βελιγράδι θα θεωρήσει αντισερβική στάση τη συμμετοχή στρατιωτικών δυνάμεων άλλων χωρών στην παρέλαση στην Κροατία.«Με προσοχή παρακολουθούμε ποιος θα πάρει μέρος στην παρέλαση με αφορμή την Επιχείρηση ‘Καταιγίδα’, στην οποία δολοφονήθηκαν πάνω από 600 κυρίως ηλικιωμένοι Σέρβοι και εκδιώχθηκαν περισσότεροι από 200.000″ τόνισε.
Από τους Σέρβους που έφυγαν από την Κροατία, οι περισσότεροι βρήκαν καταφύγιο στη Σερβία. Περίπου 50.000 έχουν επιστρέψει ξανά στις εστίες τους στην Κροατία.
Ο Σέρβος υπουργός Εξωτερικών, μετά τη γνωστοποίηση της είδησης ότι στην παρέλαση δεν θα συμμετάσχουν με στρατιωτικές δυνάμεις πολλές από τις χώρες που προσκλήθηκαν, τόνισε: «Αρκετές χιλιάδες Σέρβοι σκοτώθηκαν κατά την Eπιχείρηση ‘Καταιγίδα’, εκατοντάδες χιλιάδες εξορίστηκαν. Αυτή η μέρα μπορεί να εορτάζεται στην Κροατία, στη Σερβία όμως ως είναι ημέρα μεγάλου πένθους και, όπως μπορείτε να διαπιστώσετε, όλες οι χώρες της περιοχής αποφάσισαν να μην συμμετάσχουν στην παρέλαση, διότι αυτή την ημέρα την ερμηνεύουν διαφορετικά και είμαι ευγνώμων στις χώρες αυτές για το ότι αποφάσισαν να μην συμμετάσχουν.
«Σχεδόν όλες οι χώρες της περιοχής, όπως η Ιταλία και η Αυστρία, αλλά και χώρες όπως η Γερμανία, οι ΗΠΑ και η Μεγάλη Βρετανία αποφάσισαν να μην συμμετάσχουν στην παρέλαση,στην οποία προσκλήθηκαν, επειδή δεν επιθυμούν να φέρουν αστάθεια στην περιοχή και τους ευχαριστώ γι’ αυτό» είπε ο Ίβιτσα Ντάτσιτς.
Επίσης τόνισε ότι η Σερβία επιθυμεί να έχει «τις καλύτερες δυνατές σχέσεις» με την Κροατία, αλλά ότι «θα πρέπει να υπάρξει σεβασμός στους Σέρβους θύματα εγκλημάτων που διαπράχθηκαν κατά τη διάρκεια της Επιχείρησης ‘Καταιγίδα'».
Ο πρωθυπουργός της Σερβίας Αλεξάνταρ Βούτσιτς δήλωσε ότι θα είναι προσβολή για τη Σερβία, αν ξένοι αξιωματούχοι παραστούν στην παρέλαση. «Ορισμένοι υπουργοί τηλεφώνησαν και ρώτησαν, αν η Σερβία θα εκλάβει κάτι τέτοιο ως προσβολή. Τους είπα εγώ ο ίδιος ότι θα είναι προσβολή, επειδή πιστεύουμε ότι δεν υπάρχει κάτι που πρέπει να γιορταστεί εκείνη τη μέρα» ανέφερε σε δηλώσεις του σε δημοσιογράφους.
Η δήλωση του κ. Βούτσιτς προκάλεσε αντιδράσεις στο Ζάγκρεμπ και ο υπουργός Άμυνας, Άντε Κοτρομάνοβιτς είπε ότι δεν είναι αξιόπιστο σχόλιο από τον κ. Βούτσιτς, με δεδομένο το παρελθόν του, «καθώς ήταν σκληροπυρηνικός εθνικιστής την περίοδο των πολέμων στην Κροατία και στη Βοσνία – Ερζεγοβίνη και κρατούσε όπλο στα χέρι«.
«Όσον αφορά τις προσπάθειες εξίσωσης της ενοχής και να γίνει το θύμα ίσο με τον επιτιθέμενο, θέλω να πως ότι γνωρίζουμε πολύ καλά ποιος ήταν ο επιτιθέμενος. Τόποι, όπως το Βούκοβαρ και η Σρεμπρένιτσα δείχνουν ποιοι ήταν τα θύματα» είπε ο υπουργός Άμυνας της Κροατίας.
Η υπουργός Εξωτερικών της Κροατίας Βέσνα Πούσιτς επιχείρησε να υποβαθμίσει την απόφαση των ξένων χωρών να μην συμμετάσχουν στη στρατιωτική παρέλαση. «Είναι δική μας γιορτή, είναι εθνική εκδήλωση και είναι μόνο δικό μας ζήτημα» τόνισε.
Η Ιταλία, η Ουγγαρία, η Ρουμανία προστέθηκαν στις χώρες που ανακοίνωσαν ότι δεν θα συμμετάσχουν στην παρέλαση.
Τα μέλη του ΝΑΤΟ, η Βρετανία και οι ΗΠΑ έμαθαν το μάθημα από την πολιτικοποίηση της Σρεμπρένιτσα και κατανόησαν ότι το να συντάσσονται με τη μία από τις δύο ερμηνείες είναι λάθος, ανέφερε ο πολιτικός αναλυτής Ντούσαν Γιάνιτς, πρόεδρος της μη κυβερνητικής οργάνωσης με έδρα το Βελιγράδι, «Φόρουμ για τις Εθνικές Σχέσεις».
Πρόσθεσε πως το γεγονός ότι δεν θα παρελάσουν ξένα στρατεύματα δεν σημαίνει ότι δεν θα υπάρχουν εκπρόσωποι άλλων χωρών στις εξέδρες των επισήμων. Η «Καταιγίδα» ήταν κοινή στρατιωτική επιχείρηση που στηρίχθηκε και από το ΝΑΤΟ, ανέφερε.
Ο καθηγητής της Φιλοσοφικής Σχολής του Πανεπιστημίου του Ζάγκρεμπ και πολιτικός αναλυτής, Ζάρκο Πουχόβσκι, σε σχόλιό του που δημοσίευσε η εφημερίδα «Ντάνας» του Βελιγραδίου, εκτίμησε πως η αντίδραση της Σερβίας «είναι ένας μόνο από τους λόγους που πολλές χώρες δεν ανταποκρίθηκαν θετικά στην πρόσκληση της Κροατίας».
«Υπάρχουν δύο λόγοι: οι προσκλήσεις εστάλησαν πολύ αργά, δεδομένου ότι τέτοιες εκδηλώσεις σχεδιάζονται έναν χρόνο νωρίτερα και πολλοί καλεσμένοι μάλλον έκριναν ότι, εάν απουσιάσουν, θα έχουν λιγότερα προβλήματα με την Κροατία, που είναι ήδη μέλος του ΝΑΤΟ, απ’ ό,τι με τη Σερβία, που αντιμετωπίζει τη συμμετοχή στην παρέλαση ως εχθρική (πράξη)».
Ο Ζάρκο Πούχοβσκι υπογράμμισε ακόμη πως η επέτειος της «Καταιγίδας» εδώ και πολύ καιρό έχει γίνει «παραδοσιακή διαμάχη μεταξύ Κροατίας και Σερβίας τη συγκεκριμένη χρονική περίοδο».
Η Κροατία γιορτάζει για τη στρατιωτική επιχείρηση με την οποία απελευθέρωσε την περιοχή της, η Σερβία από την άλλη, θέλει κυρίως να τιμάται η μνήμη των Σέρβων αμάχων που σκοτώθηκαν. Και οι δύο έχουν εν μέρει δίκιο στην προσπάθεια, κατά τη γνώμη μου, να αποκρύψουν την ευθύνη για τα κοινά σχέδια εθνικής εκκαθάρισης που διέπραξαν στη διάρκεια του πολέμου το 1991-1995, δήλωσε ο κ. Πούχοβσκι στο Βαλκανικό Ερευνητικό Δίκτυο BIRN.
«Ευτυχώς που η διαμάχη μεταξύ των κυβερνήσεων των δύο χωρών λαμβάνει χώρα το καλοκαίρι και όχι τον Οκτώβριο ή τον Νοέμβριο όταν θα μπορούσε ενδεχομένως να προκληθεί μεγαλύτερη ζημία. Όλα θα ξεχαστούν μετά το καλοκαίρι και δεν θα υπάρξει επιπλέον επιδείνωση των σχέσεων» υπογράμμισε.
Ο Ντούσαν Γιάνιτς, επικεφαλής της μη κυβερνητικής οργάνωσης «Φόρουμ για τις Εθνικές Σχέσεις», διατύπωσε αντίθεση άποψη και εκτίμησε ότι η διαμάχη έχει τη δυνατότητα να επιδεινώσει τις σχέσεις Κροατίας και Σερβίας, επειδή οι δύο χώρες ερμηνεύουν την ιστορία διαφορετικά.
«Οι ηγεσίες της περιόδου του 1990 κυβερνούν και πάλι στη Σερβία και την Κροατία. Οι δηλώσεις είναι ένα βήμα πίσω για όλους μας, ένα βήμα πίσω στο 1990» δήλωσε ο κ. Γιάνιτς στο BIRN, αναφερόμενος στην ενδυνάμωση και πάλι της αντιπολιτευόμενης Κροατικής Δημοκρατικής Ένωσης (HDZ), από την οποία προέρχεται η νέα πρόεδρος της Κροατίας, και τη διακυβέρνηση της Σερβίας από τον Βούτσιτς.
Δημοσιεύματα του κροατικού Τύπου ανέφεραν ότι στην παρέλαση θα πάρουν μέρος στρατιώτες από τη Λιθουανία, τη Λετονία, την Εσθονία, την Αλβανία και πιθανώς την Πολωνία.
Το υπουργείο Άμυνας της Κροατίας ανακοίνωσε ότι στην παρέλαση θα παραστούν τρεις υψηλόβαθμοι στρατηγοί από τις ΗΠΑ μαζί με το στρατιωτικό ακόλουθο. Όλοι οι ξένοι πρεσβευτές επίσης θα παραστούν στην παρέλαση – θα είναι η πρώτη φορά που διπλωμάτες θα παρακολουθήσουν τις επετειακές εκδηλώσεις για τη στρατιωτικής Επιχείρηση «Καταιγίδα», αναφέρθηκε από το υπουργείο Άμυνας, σύμφωνα με δημοσιεύματα του κροατικού Τύπου.
Ο πρώην πρόεδρος της Κροατίας Ίβο Γιοσίποβιτς εκτίμησε πως η κροατική ηγεσία δεν βρήκε τρόπο να ενσωματώσει στις επετειακές εκδηλώσεις και τη σερβική κοινότητα, το τμήμα της που συμμετείχε στην υπεράσπιση της Κροατίας, όπως και εκείνους που οι οικογένειες ήταν θύματα του πολέμου γι αυτό τα ξένα κράτη αποφεύγουν την παρέλαση. «Δικαιολογημένα γιορτάζουμε τη νίκη και δοξάζουμε τους βετεράνους πολέμου. Αλλά αυτό που λείπει είναι ν’ απλωθεί ένα χέρι συμφιλίωσης» τόνισε.
Η πρόεδρος της Κροατίας, στη διάρκεια επίσκεψης στην Κνιν, είπε ότι και η σερβική κοινότητα της πόλης θα συμμετάσχει στις κεντρικές εκδηλώσεις στις 5 Αυγούστου.
«Όλοι εδώ στην Κνιν θα συμμετάσχουν στον εορτασμό και θέλουμε να υπογραμμίσουμε ότι οι εκδηλώσεις δεν στρέφονται εναντίον κάποιων, αλλά είναι αποκλειστικά τιμητικές εκδηλώσεις για τα όσα έκαναν οι υπερασπιστές της Κροατίας, οι οποίοι κατέστησαν δυνατή την ελευθερία για όλους τους Κροάτες πολίτες» υπογράμμισε.
Πηγές: ΑΠΕ, Κροατικό Πρακτορείο Ειδήσεων/Hina, Σερβικό Πρακτορείο Ειδήσεων/Tanjug, Vecernji List, BIRN