Ξυλώνει τα γαλόνια του μάχιμου στρατηγού μέσα από μια επικριτική ανάλυση του σύγχρονου περιβάλλοντος του πολέμου, ο αναγνωρισμένος στρατιωτικός αναλυτής και συγγραφέας B.A. Friedman, καταδεικνύοντας τις αλλαγές που έχουν επέλθει στο τακτικό επίπεδο της στρατηγικής στις μέρες μας και διατυπώνοντας ενδιαφέρουσες προτάσεις για τον σημερινό ρόλο των ανωτάτων αξιωματικών, την εκπαίδευση των νέων αξιωματικών, αλλά και την φύση της στρατηγικής σε τακτικό επίπεδο.
Του B.A. Friedman
Είναι ευρέως κατανοητό ότι η τέχνη του πολέμου εξελίσσεται με την τεχνολογία που είναι διαθέσιμη στους μαχόμενους. Αλλά συχνά ξεχνάμε ότι η τακτική ηγεσία – η τέχνη της διοίκησης στη μάχη, εξελίσσεται παρομοίως.
Για αιώνες, οι μαχόμενοι στρατηγοί, όπως ο Μέγας Αλέξανδρος, ο Τζέγκινς Χαν, ο Αννίβας και ο Σαλαντίν, οι οποίοι ανέδειξαν την τακτική ηγεσία, δημιουργώντας μια μεγάλη φήμη κάνοντας το. Σήμερα, όμως, οι υπολοχαγοί και οι δεκανείς παίζουν τους ρόλους αυτούς στο πεδίο της μάχης, που κατά το παρελθόν κατείχαν αυτοί οι διάσημοι ηγέτες.
Ο στρατός των Η.Π.Α. χρησιμοποιεί τον όρο «στρατηγικός δεκανέας» για να περιγράψει την αυξανόμενη ευθύνη στο πεδίο της μάχης που κατέχουν οι αξιωματικοί των κατώτερων βαθμών. Αυτή η ευθύνη έχει γίνει τόσο τεράστια όσο και ιδιαίτερα συνηθισμένη.
Εδώ και χρόνια, οι δεκανείς και οι υπολοχαγοί που μάχονται στο Ιράκ και το Αφγανιστάν, πολλοί ηλικίας μόλις 20 ετών, λαμβάνουν συνήθως αποφάσεις σε κλάσματα του δευτερολέπτου, που κρίνουν ζωές κάτω από εξαιρετικά δύσκολες συνθήκες, έχοντας στην διάθεση τους τεράστια δύναμη πυρός και οφείλουν να το κάνουν σύμφωνα με τα εθνικά συμφέροντα, τις πολιτικές και τη στρατηγική των Ηνωμένων Πολιτειών.
Αυτή η μετατόπιση άλλαξε επίσης το ρόλο των ανώτερων αξιωματικών του στρατού. Για παράδειγμα η επίθεση Pickett στη μάχη του Gettysburg κατά τη διάρκεια του εμφυλίου πολέμου των ΗΠΑ. Στις 3 Ιουλίου 1863, ο στρατηγός του Νότου, Robert E. Lee διέταξε τρεις από τους υφιστάμενους αξιωματικούς του να εκτελέσουν άμεση επίθεση στις δυνάμεις της Ένωσης.
Pickett’s charge
Ο Lee ήταν επηρεασμένος από τις τακτικές του Ναπολέοντα που έδιναν έμφαση στα πλεονεκτήματα μιας άμεσης επίθεσης. Αλλά δεδομένης της προόδου της άμυνας από τον καιρό του Ναπολέοντα, το σχέδιο του Lee ήταν παρωχημένο με τρόπους που ο ίδιος δεν καταλάβαινε πλήρως. με αποτέλεσμα η επίθεση να αποτύχει απέτυχε και ο Νότος να υποστεί καταστροφικές απώλειες περίπου 6.000 στρατιωτών.
Το αποτέλεσμα της μάχης μπορεί να ήταν διαφορετικό αν οι τακτικές αποφάσεις του Νότου έγιναν πιο κοντά στις πρώτες γραμμές της μάχης.
Οι στρατιωτικές καταστροφές αντίστοιχης κλίμακας με την επίθεση του Pickett σήμερα θεωρούνται αναχρονισμοί, εν μέρει επειδή οι στρατηγοί δεν απολαμβάνουν πλέον την τακτική εξουσία που είχαν κάποτε. Σήμερα, η απόφαση για επίθεση και πώς αυτή θα εξελιχθεί γίνεται συνήθως από υπολοχαγούς, λοχίες, δεκανείς και μερικές φορές ακόμα και από νεαρούς στρατιώτες, οι οποίοι αθόρυβα έχουν εξελιχθεί στους σημαντικότερους ηγέτες του στρατού. Όσο για τον μάχιμο στρατηγό, αν δεν είναι ακόμη νεκρός, μπορεί να έχει τραυματιστεί θανάσιμα.
Η καταστρεπτική ισχύς ενός στρατού πάντα σφυρηλατώνταν από την συλλογική ικανότητα των ατόμων. Πριν από την ανάπτυξη της πυρίτιδας, απαιτούνταν η συγκέντρωση χιλιάδων στρατιωτών για να δημιουργηθεί μια αξιόλογη δύναμη. Τα στρατεύματα πολεμούσαν σε μαζικούς σχηματισμούς με παρόμοια όπλα, πεζικό με πεζικό, τοξότες με τοξότες, ιππικό με ιππικό.
Κάθε μία από αυτές τις μονάδες ήταν υποχρεωμένη να αγωνίζεται σε συντονισμό με άλλους για να αξιοποιήσει πλήρως την ικανότητά της στη μάχη. Ένας στρατηγός ή μονάρχης οδηγούσε κάθε αρχαίο στρατό, με αδιαμφισβήτητη ευθύνη για την κατάστρωση της τακτικής και τις έκδοση εντολών στο πεδίο της μάχης.
Με την έλευση της πυρίτιδας, όμως, μεμονωμένοι στρατιώτες κατάφεραν να διαθέτουν σημαντικά μεγαλύτερη καταστροφική ισχύ. Και καθώς αυτή η ικανότητα ατομικής ισχύος αυξήθηκε, η ηγεσία μεταφέρθηκε πιο κοντά στο ατομικό επίπεδο. Με την πάροδο του χρόνου, ο στρατηγός πλαισιώθηκε από αντιστράτηγους και υποστρατήγους, ταξίαρχους και γενικότερα από ένα πιο επαγγελματικό σώμα αξιωματικών, στο οποίο υπήρχαν και οι υπολοχαγοί, οι λοχίες και οι δεκανείς.
Στις αρχές του 19ου αιώνα, ο Ναπολέων έσπασε τους στρατούς του σε σώματα που μπορούσαν να πραγματοποιούν ελιγμούς και να μάχονται εντελώς ανεξάρτητα, μια απόφαση κρίσιμη για τις πρωτοφανείς νίκες του.
Η ανάπτυξη του πυροβολικού και η βελτίωση των πυροβόλων όπλων, στα τέλη του 19ου και στις αρχές του 20ού αιώνα, επέτρεψαν στους διοικητές των μεραρχιών να αναλάβουν ολοένα και μεγαλύτερο ρόλο στην τακτική ηγεσία. Κατά τον Β ‘Παγκόσμιο Πόλεμο, ο στρατηγός Dwight D. Eisenhower επέβλεπε την εισβολή στη Γαλλία, επιτρέποντας όμως ταυτόχρονα να εκτελούνται συγκεκριμένες επιθέσεις υπό την κρίση χαμηλόβαθμων αξιωματικών, όπως οι λοχαγοί.
philosophy2.jpg)
Μοντγκόμερι / Άιζενχάουερ / Ζούκοφ / Τασιγνί
Ενώ μεγάλες μάχες συνέβαιναν ακόμα κατά τη διάρκεια του Βιετνάμ, το μεγαλύτερο μέρος της καθημερινής μάχης διεξαγόταν από διμοιρίες περίπου 40 στρατιωτών που αναπτύσσονταν ανεξάρτητα, με τον διοικητή των διμοιριών (συνήθως νεαρός υπολοχαγός στα 20-25 του χρόνια) να λαμβάνει τις τακτικές αποφάσεις.
Σήμερα, το μεγαλύτερο μέρος της μάχης που διεξάγεται από τον στρατό των Η.Π.Α. γίνεται στο επίπεδο της ομάδας, που περιλαμβάνει μόνο 14 στρατιώτες ή λιγότερους. Οι Αξιωματικοί έχουν αντικατασταθεί σχεδόν ολοκληρωτικά από την τακτική ηγεσία από τις διάφορες κατηγορίες υπαξιωματικών.
Αυτή η τάση δεν είναι απαραιτήτως κακή. Οι αξιωματικοί, λόγω του ότι έχουν αποκτήσει πτυχίο κολλεγίου, έχουν συνήθως ένα ευρύτερο φάσμα γνώσεων και δεξιοτήτων που τους επιτρέπει να αξιολογήσουν τη μεγάλη εικόνα. έχουν επίσης σχετικά λιγότερη στρατιωτική εμπειρία. Αντίθετα, οι υπαξιωματικοί, έχουν βαθιά εμπειρία στους ρόλους τους και είναι καλύτερα εξοπλισμένοι για πρακτική και λεπτομερή εκτέλεση των αποστολών τους.
Το γεγονός ότι ο αμερικανικός στρατός διαθέτει ένα τόσο εξειδικευμένο και αξιόπιστο σώμα υπαξιωματικών, τον καθιστά ικανό να λειτουργεί τόσο αποτελεσματικά με μικρές μονάδες. Αυτό έχει μεγάλα οφέλη στο πεδίο της μάχης, καθώς οι μικρότερες μονάδες κινούνται ταχύτερα και είναι πιο πιθανό να αποφύγουν την ανίχνευση από δυνάμεις του εχθρού και σε περίπτωση που αυτή ανιχνευθεί και εξουδετερωθεί, η απώλεια είναι λιγότερο καταστροφική για το στρατό ως σύνολο.
Καθώς, όμως, η εξουσία κινείται προς τα κάτω στην αλυσίδα διοίκησης του στρατού, τι συμβαίνει σε όσους βρίσκονται στην κορυφή;
Πολλοί στρατηγοί εξακολουθούν να θεωρούν τους εαυτούς τους πολεμιστές πάνω απ’ όλα και προσπαθούν να διαχειριστούν τις μονάδες τους σε τακτικό επίπεδο στη μάχη. Όπως έχει τεκμηριώσει ο αναλυτής Peter W. Singer, αυτός ο πειρασμός ενθαρρύνεται από τεχνολογίες επικοινωνιών που μπορούν να παρέχουν πρόσβαση σε πραγματικό χρόνο στο πεδίο μάχης οπουδήποτε στον κόσμο. Ποτέ δεν ήταν ευκολότερο για έναν στρατηγό να παρεμβαίνει σε τακτικές αποφάσεις.
Ακόμη κι αν αυτή η συμμετοχή έχει καταστεί ευκολότερη, ωστόσο, έχει επίσης γίνει πιο αποδιοργανωτική. Κανένας σημαντικός στρατός δεν σχεδιάστηκε για να καθοδηγείται μόνο από στρατηγούς.
Ο στρατός των Η.Π.Α. είναι δομημένος για να πολεμήσει σε ταξιαρχίες, αποτελούμενες από περίπου 3.000 στρατιώτες, αν και το μέγεθος ποικίλλει, που διοικούνται από συνταγματάρχες, ενώ το Σώμα Πεζοναυτών χρησιμοποιεί συνήθως τάγματα, περίπου 500 πεζοναυτών, που διοικούνται από αντισυνταγματάρχες ή συνταγματάρχες.
Και οι δύο Κλάδοι, μπορούν να πολεμήσουν σε μεγαλύτερες μονάδες, όπως μεραρχίες, περίπου 12.000 στρατιώτες, σε περίπτωση που ξεσπάσει πόλεμος εναντίον μεγάλης δύναμης.
Αλλά ακόμα και αν ταξιαρχίες και μεγαλύτερες μονάδες εισέλθουν στην μάχη αυτές τις μέρες, οι μικρότερες μονάδες πιθανόν να διατηρήσουν την κύρια ευθύνη της μάχης εξαιτίας της καταστροφικής ισχύος και της μεγάλης ακρίβειας του σύγχρονου πυροβολικού και των αεροπορικών επιθέσεων των αντιπάλων.
Στα πεδία των μαχών της ανατολικής Ουκρανίας σήμερα, για παράδειγμα, οι κινήσεις του Ουκρανικού Στρατού διεξάγονται συνήθως από μονάδες που αποτελούνται από λίγους μόνο στρατιώτες. Οτιδήποτε μεγαλύτερο ενέχει τον κίνδυνο συντριβής τους, από τα χτυπήματα του πυροβολικού.
Από την άλλη, οι πόλεμοι των ΗΠΑ διεξάγονται από διμοιρίες και ομάδες υπό την ηγεσία υπολοχαγών, λοχίων και δεκανέων. Για την αποτελεσματική ηγεσία σε τακτικό επίπεδο από τόσο χαμηλόβαθμους αξιωματικούς, είναι απαραίτητη η στήριξη και η εμπιστοσύνη από τους ανωτέρους τους.
Οι ανώτεροι αξιωματικοί έχουν πολλές άλλες ασχολίες για να επικεντρωθούν, συμπεριλαμβανομένου του ανεφοδιασμού, της διαχείρισης των πληροφοριών και του συντονισμού των τακτικών δράσεων των διαφόρων ομάδων σε επιχειρησιακό και στρατηγικό επίπεδο. Αυτοί δεν είναι ασήμαντοι ρόλοι. δεδομένου του μεγάλου όγκου των προμηθειών που απαιτούν οι σύγχρονες στρατιωτικές επιχειρήσεις, οι γραμμές ανεφοδιασμού είναι ένας σημαντικός παράγοντας για τη διατήρηση του ηθικού των στρατευμάτων. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο, καθώς ο τακτικός ρόλος των στρατηγών έχει μειωθεί, ο ρόλος των στελεχών των υπηρεσιών πληροφοριών, των logistics και του άλλου προσωπικού υποστήριξης έχει αυξηθεί.
Αν ο στρατός των ΗΠΑ θέλει να παραμείνει αποτελεσματικός, πρέπει να εκμεταλλευτεί, αντί να αντιστέκεται σε αυτή την τάση, οι στρατηγοί θα πρέπει να παραιτηθούν πλήρως από το ρόλο τους ως τακτικοί διοικητές και να αγκαλιάσουν τον ρόλο τους στην υποβοήθηση των μαχόμενων και στην προσφορά καθοδήγησης. Κατά τη διάρκεια των επιχειρήσεων, οι στρατηγοί πρέπει να επικεντρώνονται στην παροχή θεσμικής ηγεσίας – δηλαδή, θα πρέπει να θεωρούν τους εαυτούς τους ως υπεύθυνους εποπτείας και συντονισμού μεταξύ των μονάδων και της διοίκησης, αλλά και στην εξασφάλιση της ροής των προμηθειών στους προορισμούς τους.
Ο Στρατηγός Dwight Eisenhower την ημέρα της απόβασης στην Νορμανδία, 6 Ιουνίου 1944.
Θα πρέπει επίσης να διπλασιάσουν τη δέσμευσή τους στο να υπηρετούν τους υπεύθυνους χάραξης πολιτικής. Οι συμβουλές τους πρέπει να έχουν τις ρίζες τους στη στρατιωτική τους εμπειρία και γνώση – αλλά δεν πρέπει περιορίζονται σε αυτή. Οι πολιτικοί αξιωματούχοι που λαμβάνουν αποφάσεις σχετικά με τον πόλεμο και την ειρήνη χρειάζονται πληροφορίες φιλτραρισμένες μέσω εννοιολογικών φακών όπως η στρατηγική θεωρία, οι διεθνείς σχέσεις και άλλοι κλάδοι. Ένας στρατηγός πλήρως αφοσιωμένος στο τακτικό επίπεδο, δεν θα μπορέσει ποτέ να προσφέρει στους πολιτικούς του προϊστάμενους την γνώση και σοφία που χρειάζονται για να λάβουν κρίσιμες αποφάσεις.
Αναγνωρίζοντας τον νέο ρόλο των στρατηγών απαιτεί να αλλάξει ο τρόπος με τον οποίο ο αμερικανικός στρατός επιλέγει, εκπαιδεύει, προετοιμάζει και προάγει τους αξιωματικούς του.
Η αποτυχία τέτοιων αλλαγών έχει ήδη προκαλέσει κάποια καταστροφικά αποτελέσματα σε πρόσφατους και συνεχιζόμενους πολέμους.
Οι αποτυχίες των Αμερικανών στρατιωτών στο Ιράκ και το Αφγανιστάν δεν ήταν ως επί το πλείστον στο επίπεδο της τακτικής, αλλά στης στρατηγικής: οι αποφάσεις, περισσότερο επηρεασμένες από τους στρατηγούς απ’ ότι από οποιονδήποτε άλλο αξιωματικό, σχετικά με το εάν θα εισέλθουν οι ΗΠΑ σε αυτούς τους πολέμους και τον τρόπο καθορισμού των αντικειμενικών σκοπών με την ευρύτερη έννοια.
Αυτές οι αποτυχίες έχουν ήδη προκαλέσει εντάσεις κατά μήκος της ιεραρχίας του στρατού, αλλά και με την πολιτική ηγεσία της χώρας.
Η κατάσταση δεν έχει βελτιωθεί από τότε. Οι αξιωματικοί εξακολουθούν να εκδηλώνουν σχεδόν ομοιόμορφο ενθουσιασμό για τις συγκρούσεις στο Αφγανιστάν και στο Ιράκ και συχνά βασίζουν τις εκτιμήσεις τους σε αριθμούς νεκρών, την επιφάνεια εδάφους που ελέγχουν και όσα έχουν γίνει.
Ούτε ο ενθουσιασμός τους ούτε τα στοιχεία σε τακτικό επίπεδο προσφέρουν πολλές πληροφορίες στους πολιτικούς προϊσταμένους του που είναι υπεύθυνοι για την χάραξη πολιτικής, ειδικά ύστερα από σχεδόν δύο δεκαετίες στρατηγικής αποτυχίας.
Οι υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής χρειάζονται στρατιωτικές συμβουλές, που έχουν αποκτηθεί από μακροχρόνια μελέτη της εξωτερικής πολιτικής και της χρήσης στρατιωτικής ισχύος.
Δυστυχώς, ο στρατός των ΗΠΑ συνεχίζει να προετοιμάζει τους αξιωματικούς του για να γίνουν στρατηγικοί τακτικού επιπέδου. Η στρατιωτική εκπαίδευση επικεντρώνεται στον τακτικό σχεδιασμό, όχι στη στρατηγική ή την πολιτική γνώση.
Οι περισσότεροι αξιωματικοί λαμβάνουν κάποια βασική εκπαίδευση σε στρατηγικές σπουδές, αλλά σπάνια ασκούν αυτές τις δεξιότητες στην καθημερινή τους εργασία μέχρι να γίνουν στρατηγοί.
Ο στρατός πρέπει να προετοιμάσει καλύτερα τους αξιωματικούς του για να γίνουν μια μέρα στρατηγοί.
Ο Robert E. Lee απέτυχε στο Gettysburg επειδή εκπαιδεύτηκε για μια εποχή που είχε περάσει. Από τότε, οι καλύτεροι στρατηγοί έμοιαζαν περισσότερο με τον Eisenhower το 1944. Η τάση δεν πρέπει να θεωρείται ως απειλή αλλά ως ευκαιρία. Η θέσπιση των σωστών θεμελίων για την παραγωγή των στρατηγών του αύριο, θα αμβλύνει τις διαφορές στις σχέσεις στρατού και κοινωνίας αλλά και τις εντάσεις στο εσωτερικό του ίδιου του στρατού. Οι πιο προηγμένοι και μεγάλοι στρατοί στον κόσμο θα αποτύχουν, αν έχουν υπό την ηγεσία τους στρατηγούς, οι οποίοι προτιμούν να ρίχνουν με όπλα αντί να κάνουν ορθούς σχεδιασμούς.
Πηγή: Foreign Policy το παρόν κείμενο είναι δημοσιευμένο και στο τεύχος Φθινόπωρο 2018 του διεθνούς κύρους περιοδικό δειθνούς πολιτικής και στρατηγικής Foreign Policy.