Με αφορμή την κήρυξη αρχικής επιχειρησιακής ετοιμότητας IOC (Initial Operational Capability) που πέτυχαν τα ιταλικά F-35A και την διεξαγωγή της άσκησης TLP 18-4 – ειδικά για την περίσταση – στη βάση της Amedola, αναμένεται με μεγάλο ενδιαφέρον η εκτέλεση των σύνθετων αεροπορικών επιχειρήσεων με μικτούς σχηματισμούς.
Σε αυτούς θα συμμετέχουν για πρώτη φορά τα ιταλικά μαχητικά 5ης γενιάς τα οποία ενσωματώνουν μοναδικά χαρακτηριστικά Stealth για τη διεξαγωγή αποστολών κρούσης.
Βεβαίως οι επιδόσεις του Lightning II και σε ρόλο αέρος αέρος έχουν ήδη επιβεβαιωθεί στην πράξη σε ασκήσεις στις ΗΠΑ όπως στη Red Flag όπου στην πρώτη τους συμμετοχή στην Red Flag 17-1 F-35A από την 388 Μοίρα (388th) της 419th Fighter Wing με έδρα τη βάση Hill στη Utah, πέτυχαν άκρως εντυπωσιακά αποτελέσματα με ελάχιστες απώλειες.
Συγκεκριμένα σύμφωνα με τον Διοικητή της Air Combat Command Αντιπτέραρχο Jerry D. Harris ο βαθμός καταρρίψεων ήταν 20-1 που μεταφράζεται σε μια «απώλεια» Lightning II για 20 καταρρίψεις αεροσκαφών που εξομοιώνουν εχθρικά μαχητικά.
Αν και δεν είναι ακριβώς γνωστοί οι κανόνες εμπλοκής, επιβεβαιώθηκε οτι τα F-35A συνεργάστηκαν σε κάποιο βαθμό με μαχητικά αεροπορικής υπεροχής F-22A. Δοκιμάστηκε με επιτυχία η ικανότητα τους να παραμένουν «αόρατα» ενώ συνδυάζουν ικανότητα αναχαίτισης και κρούσης σε «σημαντικά μεγαλύτερο ποσοστό από οποιοδήποτε άλλο μαχητικό που κατασκευάστηκε στο παρελθόν».
.jpg)
Αμφισβήτηση της ικανότητας για κλειστή αερομαχία
Οι εμπλοκές αυτές όταν διεξάγονται σε περιβάλλον κορεσμού, εμπεριέχουν τον κίνδυνο η μάχη να εξελιχθεί σε κλειστή αερομαχία καθώς ακόμη και με τα πλέον σύγχρονα οπλικά συστήματα, έχει αποδειχτεί οτι σε πολλές περιπτώσεις τα εχθρικά μαχητικά, μπορούν να «ξεγλιστρήσουν» ή απλώς ακόμη και να επιβιώσουν από μια εμπλοκή με βλήματα BVR και να αποτελέσουν απειλή για φίλια μαχητικά σε μικρές αποστάσεις.
Έχοντας αυτά κατά νου, οι περισσότεροι θα θυμούνται οτι η ικανότητα του F-35A να εμπλέκεται σε κλειστή αερομαχία, αμφισβητήθηκε σημαντικά τα προηγούμενα χρόνια – ιδίως – έπειτα από μια αναφορά που διέρρευσε στη κοινή γνώμη το 2015 αναφορικά με την έκβαση αερομαχίας ενός F-35A με ένα διθέσιο F-16D Block 40. Εκεί σύμφωνα με όσα αναφέρθηκαν διαπιστώθηκε υστέρηση του Lighnting II σε σειρά ελιγμών, έναντι του αεροσκάφους που υποτίθεται οτι θα αντικαταστήσει σε υπηρεσία.
Πολλά φυσικά ακούστηκαν τότε – τόσο υπέρ όσο και κατά – για το μαχητικό 5ης γενιάς της Lockheed Martin. Το σίγουρο είναι οτι η δοκιμή αφορούσε τη συμμετοχή ενός αναπτυξιακού πρωτότυπου με μη ολοκληρωμένο λογισμικό σε επίπεδο FOC ενώ σήμερα οι ικανότητες του F-35A σε εκτέλεση ελιγμών σε όλο το εύρος του φακέλου πτήσης, συγκρίνονται η και υπερβαίνουν αυτές αρκετών μαχητικών 4ης γενιάς που βρίσκονται σε υπηρεσία.
Από την άλλη πλευρά σχεδόν όλοι συμφωνούν οτι σε καμία περίπτωση η ευελιξία του F-35 δεν συγκρίνεται με αυτήν πχ του Eurofighter Typhoon το οποίο σχεδιάστηκε αποκλειστικά με γνώμονα τις υψηλές επιδόσεις σε ρόλο αεροπορικής υπεροχής.
Την καλύτερη άποψη όμως έχουν αυτοί που έχουν το προνόμιο (και την τύχη) να πετάνε σήμερα με F-35. Μεταξύ αυτών ο Σμηναγός Morten “Dolby” Hanche της Νορβηγικής Αεροπορίας, ο οποίος ήταν από τους πρώτους που πέταξε με Lighnting II και δημοσίευσε ένα πολύ ενδιαφέρον άρθρο στο επίσημο Blog του Νορβηγικού F-35 Program Office που ανήκει στο υπουργείο Άμυνας της χώρας.
Ο “Dolby” έχει συγκεντρώσει περισσότερες από 2200 ώρες σε μαχητικά F-16, ενώ είναι απόφοιτος του U.S. Navy Test Pilot School και υπηρετεί ως εκπαιδευτής στην 62η Μοίρα ( 62nd Fighter Squadron) στην βάση Luke Arizona.
“Τι έμαθα μέχρι σήμερα πετώντας με F-35”
O Νορβηγός χειριστής έχει μεγάλη προϋπηρεσία σε F-16 και σημαντική πλέον εμπειρία σε μαχητικά F-35A έχοντας πετάξει και σε κλειστές αερομαχίες και ασκήσεις 1Vs1 με διεξαγωγή ελιγμών BFM «Basic Fighter Maneuvers». Χρησιμοποιεί την εμπειρία της προϋπηρεσίας του σε Fighting Falcon για να κάνει συγκρίσεις με το F-35 τονίζοντας εξ αρχής οτι το μαχητικό που νιώθει οτι του επιτρέπει να είναι πιο «επιθετικός» σε μια εμπλοκή είναι το F-16!
Αναφέρει οτι η εκπαίδευση σε σενάρια 1Vs1 είναι πάντα σημαντική καθώς μπορεί να συμβεί σε πραγματικές συνθήκες ενώ «χτίζει» και βασικές ικανότητες σε έναν νέο χειριστή. Σε αυτές τις συνθήκες η εκπαίδευση ξεκινάει από καθορισμένες θέσεις με βάσει τις παραμέτρους που έχουν τεθεί στο briefing με απόλυτα ξεκάθαρο ρόλο στο ποιος είναι στη θέση του αμυνόμενου και ποιος είναι ο επιτιθέμενος. Η πειθαρχημένη αυτή προσέγγιση σε βασικές παραμέτρους είναι απαραίτητη καθώς καθιστά ευκολότερη την διεξαγωγή συμπερασμάτων με μεθοδική ανάλυση ελιγμών και ενεργειών στην εναέρια μάχη.
Σε ένα τυπικό set up η εκπαίδευση ξεκινάει στα 2-3 χιλιόμετρα απόστασης του επιτιθέμενου από τον αμυνόμενο με ελάχιστο όριο εγγύτητας τα 300μ σε οποιαδήποτε φάση της εμπλοκής. Μπορεί το όριο αυτό να φαίνεται συντηρητικό αλλά στις ταχύτητες που αναπτύσσουν τα μαχητικά αεροσκάφη, ο χρόνος που χρειάζεται για να διανυθεί αυτή η απόσταση εκμηδενίζεται κυριολεκτικά.
Μεγαλύτερες αποστάσεις απαιτούν μεγαλύτερη ενέργεια και μεγαλύτερα φορτία G που καταλήγουν σε παρατεταμένες εμπλοκές! Αντίθετα οι μικρότερες αποστάσεις διαχωρισμού εγγυώνται οτι θα επιτευχθεί ο βασικός σκοπός που είναι εκπαίδευση σε σκόπευση με πυροβόλο για όλους τους εμπλεκόμενους.
«Πρίν ξεκινήσουμε την εκπαίδευση ελέγχουμε πάντα αν είμαστε σε φόρμα “fit for fight” ώστε να αντέξουμε τα υψηλά φορτία G. Σύμφωνα με την εμπειρία μου η έλλειψη ύπνου και η αφυδάτωση σταδιακά μειώνουν την αντοχή του οργανισμού σε αυτές τις συνθήκες» τονίζει ο Νορβηγός χειριστής.
Σε ρόλο επιτιθέμενου ο χειριστής έχει σκοπό να εκμεταλλευτεί κάθε διαθέσιμη ευκαιρία για να καταρρίψει (εικονικά πάντα) τον αντίπαλό του – τόσο με βλήματα – όσο και βολές πυροβόλου. Διατηρώντας σταθερή θέση πίσω από τον αμυνόμενο, ο επιτιθέμενος ελέγχει την εμπλοκή (Control position) και μπορεί να εκτελέσει βολή βλήματος ή πυροβόλου χωρίς ο αντίπαλος χειριστής να έχει τη δυνατότητα να αποφύγει τη κατάρριψη ή να ανταποδόσει τα πυρά.
Πως λοιπόν το F-35 συμπεριφέρεται σε αυτές τις συνθήκες; Ο Νορβηγός χειριστής είναι ιδιαίτερα κατατοπιστικός σε οτι αφορά τις διαφορές με το F-16: « To F-35 έχει διαφορετική αίσθηση από το F-16. Στο F-16 έπρεπε να είμαι πιο υπομονετικός συγκριτικά με το F-35 προτού στρέψω το ρύγχος προς τον αντίπαλο για άφεση όπλων. Εαν το έκανα βιαστικά προτού αποκτήσω θέση ελέγχου τότε πολύ συχνά η κατάσταση μετέπιπτε σε αντιστροφή ρόλων με τον αμυνόμενο να γίνεται επιτιθέμενος».
Κλασικός ελιγμός για απόκτηση θέσης ελέγχου με το μπλέ βέλος να απεικονίζει ένα F-16. Το επιτιθέμενο αεροσκάφος κινείται για να μειώσει τη διαφορά γωνίας και να καταλήξει πίσω από τον επιτιθέμενο.
Ο επιτιθέμενος επιλέγει επιθετική προσέγγιση και καταλήγει να χάσει το πλεονέκτημα εισερχόμενος σε μετωπική εμπλοκή με τον αμυνόμενο.
«Το F-35 μου παρέχει μεγαλύτερο έλεγχο να τοποθετήσω το ρύγχος εκεί που επιθυμώ. Και αυτό διότι το F-35 είναι ικανό για επίτευξη σημαντικά μεγαλύτερης γωνίας προσβολής Angle of Attack (AOA) σε σχέση με το F-16. Η αυξημένη ικανότητα στροφής προς τη θέση του αντιπάλου, μου επιτρέπει να πετύχω γρηγορότερα παραμέτρους βολής όπλων απ΄ότι έχω συνηθίσει σε σχέση με το F-16, με αποτέλεσμα ο αμυνόμενος να αναγκάζεται να καταφεύγει πιο γρήγορα σε αμυντικούς ελιγμούς ενώ μπορώ επίσης να μειώσω πιο γρήγορα ταχύτητα. Εχω πετάξει σε πολλές εξόδους και έχω δοκιμάσει ακόμη πιο επιθετική προσέγγιση για τη λήψη θέσης ελέγχου. Εντυπωσιάστηκα καθώς κάθε φορά το F-35 ανταποκρίνεται άψογα αφού “κολλάει”στον αμυνόμενο καθιστώντας αδύνατη τη διαφυγή»
Μπορεί να είναι δύσκολο για κάποιον από εμάς να καταλάβει γιατί είναι σημαντική σε μια κλειστή αερομαχία η γρήγορη επιβράδυνση, όμως στον αέρα ο επιτιθέμενος είναι αναγκασμένος να τοποθετήσει το ρύγχος του στον αντίπαλο καθώς αυτός στρέφει προς αυτόν.
Ως αποτέλεσμα η απόσταση των δύο μαχητικών μειώνεται ραγδαία και συνεπώς το μαχητικό που μπορεί να επιβραδύνει άμεσα, επιτρέπει να δημιουργηθούν περισσότερες ευκαιρίες για σκόπευση και βολή όπλων – προτού η απόσταση μηδενιστεί και οι ρόλοι αναστραφούν για αμυνόμενο και επιτιθέμενο.
Ανακεφαλαιώνοντας ο Νορβηγός χειριστής τονίζει οτι η εμπειρία του με το F-35 τον οδήγησε στο συμπέρασμα οτι είναι ευκολότερο να διατηρήσει το ρόλο επιτιθέμενου συγκριτικά με το F-16 αφού του παρέχει περισσότερες ευκαιρίες για βολή όπλων.
Σε ρόλο αμυνόμενου αναφέρει οτι τα ίδια χαρακτηριστικά είναι πολύτιμα καθώς μπορεί να αντιδράσει σε έναν επιθετικό ελιγμό ενώ επιβραδύνει πολύ πιο γρήγορα συγκριτικά με το F-16. Παράλληλα διατηρεί πλήρη έλεγχο και άμεση απόκριση στις επιφάνειες ελέγχου. Κατά τη διάρκεια της αερομαχίας, συχνά τα μαχητικά οδηγούνται σε θέση με πολύ υψηλή γωνία προσβολής (High ΑοΑ) και χαμηλές ταχύτητες.
Σε αυτές τις συνθήκες το F-16 αντιδρά με καθυστέρηση ενώ με τη χρήση ποδοστηρίων (rudder pedals), ο χειριστής ενός F-35 μπορεί να στρέψει πολύ πιο γρήγορα σε εκ διαμέτρου αντίθετη κατεύθυνση. Αυτός είναι ένας επιπλέον τρόπος μετατόπισης του ρύγχους του μαχητικού στον επιτιθέμενο, με μεγάλο ρυθμό στροφής και σε πολύ χαμηλές ταχύτητες.
Τα μειονεκτήματα του F-35
O Σμηναγός Morten “Dolby” Hanche υπογραμμίζει οτι η συνολική εμπειρία μάχης μέσα σε ένα F-35 είναι εντελώς διαφορετική που είχε συνηθίσει σε F-16.
Μια εμφανής διαφορά είναι οτι το F-35 αναπτύσσει δονήσεις σε ελιγμούς με υψηλά G ενώ κάτι τέτοιο είναι σχεδόν αδύνατον να γίνει μέσα σε ένα F-16. Η επίσημη ορολογία είναι το «buffeting», το οποίο χρησιμεύει ως «ένδειξη» για το ότι ο χειριστής πλέον απαιτεί από το αεροσκάφος να αναπτύξει μεγαλύτερες γωνίες προσβολής και G άρα και μια «άμεση υπενθύμιση» της ενεργειακής κατάστασης του μαχητικού.
Από την άλλη πλευρά αρκετοί χειριστές αναφέρουν οτι έχουν πρόβλημα σε αυτές τις συνθήκες να διαβάσουν δεδομένα που προβάλλονται επί της κάσκας HMD αν και αυτό αφορούσε την 2η γενιά του κράνους με το οποίο πετάνε τα F-35, οι εκπαιδευόμενοι χειριστές στη βάση Luke. Ο Νορβηγός Σμηναγός όμως τόνισε οτι δεν συνάντησε ποτέ αυτό το πρόβλημα όταν πέταξε με κάσκα HMD 3ης γενιάς.
Ο ίδιος καταλογίζει στα αρνητικά στοιχεία την πιο περιορισμένη θέα που έχει διαθέσιμη στο F-35 συγκριτικά με αυτήν του F-16 την οποία χαρακτηρίζει ως «εξαιρετική» αφού του δίνει τη δυνατότητα να βλέπει μέχρι το αριστερό ακροπτερύγιο και αμέσως να στρέφει προς την αντίθετη κατεύθυνση και να βλέπει απεριόριστα μέχρι το δεξί ακροπτερύγιο. Αυτό δεν είναι εφικτό στο F-35 καθώς η διάταξη του πλαισίου καλύπτρας και το κάθισμα εμποδίζει την απεριόριστη θέα (κάτι που προκάλεσε άσχημη εντύπωση στις πρώτες του πτήσεις με εμπλοκές BFM).
Αποδείχτηκε τελικά οτι το μόνο που χρειαζόταν ήταν εξοικείωση καθώς με τον καιρό συνήθισε να αντισταθμίζει το περιορισμένο πεδίο θέασης στο F-35 με λήψη θέσης σώματος πιο μπροστά και δεξιά ή αριστερά προτού στρέψει την κεφαλή του προς τον αντίπαλο. Βεβαίως ο Νορβηγός χειριστής συνεχίζει να «λησμονεί» τη θέα που του προσέφερε το πιλοτήριο του F-16 αλλά διευκρινίζει οτι παραμένει ικανός να διατηρήσει οπτική επαφή με τον αντίπαλο του σε κλειστή αερομαχία μέσα στο πιλοτήριο του F-35, χωρίς να θεωρεί οτι αποτελεί περιορισμό της αποτελεσματικότητας του στην κλειστή αερομαχία.
Αντιθέτως η ακρίβεια και η άμεση απόκριση επιφανειών ελέγχου σε συνδυασμό με την γρήγορη επιτάχυνση εξαιτίας της ισχυρής διαθέσιμης ώσης του κινητήρα είναι τα εντυπωσιακά στοιχεία που καθιστούν μοναδική την εμπειρία αερομαχίας με ένα F-35. Οι τακτικές όπως δήλωσε χαρακτηριστικά συνεχίζουν να αναπτύσσονται στην βάση Luke στην Αριζόνα και υπενθύμισε οτι – αν και πρόκειται για ένα μαχητικό κρούσης – οι επιδόσεις του θα κάνουν όσους το αμφισβητούν να εκπλαγούν, όταν έρθει η ώρα της πραγματικής αντιπαράθεσης στον αέρα!
Και όλα αυτα φυσικά χωρίς να λαμβάνουμε υπόψιν τις δυνατότητες που προσφέρει το σύστημα αυτοπροστασίας / ηλεκτρονικού πολέμου για τα οποία ελάχιστα πράγματα είναι γνωστά καθώς επίσης και τα συστήματα επιτήρησης και εντοπισμού στόχων που συνθέτουν για το χειριστή του F-35 μια εντελώς πρωτοποριακή εικόνα για την τακτική κατάσταση που επικρατεί. Με τον τρόπο αυτό ο τελευταίος αυξάνει δραματικά την μαχητική ικανότητα αλλά και επιβιωσιμότητα του, καθώς μπορεί να αποφασίζει με μεγαλύτερη ταχύτητα και αποτελεσματικότητα τις επόμενες κινήσεις του – αναλόγως τις εξελίξεις των απειλών – στην εναέρια μάχη.