Χέλμουτ Κολ, καγκελάριος της Δυτ. Γερμανίας 1982-1988
«Πριν από 20 χρόνια έπεσε ειρηνικά το Τείχος του Βερολίνου. Για εμένα κάθε επέτειος είναι εντελώς ιδιαίτερη ημέρα ανασκόπησης και χαράς. Σήμερα, όμως, βιώνουμε την εξασθένηση της συνείδησης για τη σημασία εκείνου του απαξιωτικού για το Βερολίνο κτίσματος. Το Τείχος δεν διχοτομούσε μόνον μια μεγαλούπολη χωρίζοντας οικογένειες -το Τείχος ήταν και σύμβολο για τη διχοτόμηση της Γερμανίας, αλλά και ολόκληρης της Ευρώπης σε ελεύθερο και ανελεύθερο κόσμο.Είμαι βαθύτατα πεπεισμένος ότι εάν το 1989 δεν έπεφτε το Τείχος, δεν θα είχε συντελεστεί η επανένωση της Γερμανίας και πως οι εξελίξεις σε όλο τον κόσμο θα είχαν πάρει εντελώς διαφορετική τροπή. Μεγάλο μέρος της πολιτικής αποκλιμάκωσης της έντασης μεταξύ Ανατολής και Δύσης οφείλεται στην υποστήριξη των ΗΠΑ, του ΝΑΤΟ και του Μιτεράν, ενώ απεριόριστη ευγνωμοσύνη αξίζει στον Μιχαήλ Γκορμπατσόφ, που χάραξε τον δρόμο της γκλάσνοστ και της περεστρόικα -αλλά και που επέλεξε την ειρήνη και δεν κινητοποίησε εκείνον τον Νοέμβριο τα ρωσικά τεθωρακισμένα».
(από τον πρόλογο του βιβλίου του «Die Mauer» – «Το Τείχος»)
Μιχαήλ Γκορμπατσόφ, τότε, γενικός γραμματέας Κ.Ε. Κομμουνιστικού Κόμματος ΕΣΣΔ
«Δεν θυμάμαι πολλές λεπτομέρειες (από την πτώση) αλλά δεν ήταν απροσδόκητη. Μεγάλες αλλαγές ήταν σε εξέλιξη στη Σοβιετική Ενωση και στην ανατολική Ευρώπη. Από την εποχή του πολέμου, ένα μεγάλο πρόβλημα είχε παραμείνει άλυτο: αυτό μιας διαιρεμένης Ευρώπης, που αφορούσε κυρίως τους Γερμανούς (…). Θα μπορούσε η πτώση του Τείχους να μην είχε οδηγήσει σε κατάρρευση του κομμουνισμού; Ναι, πιθανώς. Αν ο πρόεδρος Ερικ Χόνεκερ είχε αρχίσει τις μεταρρυθμίσεις για τον εκδημοκρατισμό της χώρας δύο ή τρία χρόνια νωρίτερα. Ο κόσμος το ήθελε. Σε όλες τις άλλες χώρες η αλλαγή προχωρούσε. Η ΕΣΣΔ, προπύργιο του σοσιαλισμού, άλλαζε. Ο Χόνεκερ δεν έκανε τίποτα (…). Η ΕΣΣΔ άλλαζε με μια νέα γενιά ηγετών. Δίχως τις αλλαγές αυτές, ο Ρίγκαν θα μπορούσε να χορέψει όποιον χορό ήθελε στο Βερολίνο. Το Τείχος θα ήταν ακόμα εκεί (…). Είναι οι εσωτερικές συγκρούσεις για το μέλλον της ΕΣΣΔ που βρίσκονται στη ρίζα της κατάρρευσής της. Μέχρι την τελευταία στιγμή πίστευα ότι η ένωση των δημοκρατιών μας μπορούσε να επιβιώσει. Εγιναν λάθη. Η δημοκρατία της Ρωσίας κυβερνιόταν από ανθρώπους που ενεργούσαν κατά της περεστρόικα… ήταν σαν τα ζώα, διψασμένοι για εξουσία και κατέστρεψαν τη χώρα, την ένωση, την οικονομία και το ίδιο το μέλλον τους (…). Ως πολιτικός μπορεί να έχασα, όμως οι πολιτικές που υπερασπίστηκα βοήθησαν να γίνουν οι αναγκαίες μεταρρυθμίσεις ώς το 1991. Η περεστρόικα έφτασε σε ένα σημείο χωρίς επιστροφή. Εχασα, αλλά η περεστρόικα κέρδισε».
(Le Temps)
Στρατηγός Βόιτσεκ Γιαρουζέλσκι, τότε πρωθυπουργός Πολωνίας
«Μου είναι δύσκολο να θυμηθώ πού ήμουν (όταν άρχισε να διαλύεται το Τείχος). Ημουν πιθανώς στο γραφείο μου και το πληροφορήθηκα πριν γίνει επισήμως γνωστό. Παραδέχομαι ότι για μένα ήταν μεγάλη έκπληξη. Ημουν στο Βερολίνο στις 6 και 7 Οκτωβρίου. Και ο Γκορμπατσόφ ήταν εκεί για μια μεγάλη εκδήλωση που είχε οργανώσει ο Χόνεκερ, με αφορμή την 40ή επέτειο από τη δημιουργία της Λαϊκής Δημοκρατίας της Γερμανίας. Ο κόσμος περνούσε μπροστά από τη σκηνή και φώναζε: «Γκόρμπι, Γκόρμπι, βοήθησέ μας». Πήγα στον Γκορμπατσόφ και του είπα. «Τελείωσε. Ηρθε το τέλος». Παραδέχτηκε ότι αυτό ήταν το τέλος. Μπορούμε λοιπόν να πούμε ότι η πτώση του Τείχους ήταν απλώς μια τυπική υπόθεση (…) Με υπερηφάνεια λέω ότι ήμουν μέρος της διαδικασίας. Παράδοξο, πράγματι. Εγώ, ο αυτουργός ενός στρατιωτικού νόμου αλλά και συναυτουργός των αλλαγών που έγιναν τη δεκαετία του ’80, που είχαν σημαντικές διαστάσεις, όχι μόνο για την Πολωνία (…) Μπορεί να φαίνεται ακατανόητο ότι εγώ, άνθρωπος του παλιού καθεστώτος, μπορώ σήμερα να λέω ότι οι αλλαγές ήταν απολύτως αναγκαίες για την Πολωνία και όλη την Ευρώπη (…) Ο κομμουνισμός, η βίβλος του κομμουνισμού δημιουργήθηκε όχι κατά μήκος του Βόλγα, αλλά κατά μήκος του Ρήνου. Και ήταν γεμάτη ελκυστικές και ευγενείς ιδέες, εν μέρει ουτοπικές, αν και πιστεύω ότι παραμένουν σε ισχύ από φιλοσοφική και ηθική άποψη. Σε κάθε περίπτωση πάντως ο σταλινισμός αμαύρωσε την ιδεολογία του κομμουνισμού».
(Euronews)
Ζακ Ντελόρ, τότε πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής
«Το γεγονός μάς συντάραξε και περιμέναμε να δούμε εάν επρόκειτο να εξελιχθεί ειρηνικά. Δεν ξέραμε πώς θα αντιδρούσε η αστυνομία ή την αντίδραση της κομμουνιστικής ηγεσίας. Παρακολουθούσαμε προσεκτικά ό,τι συνέβαινε. Αυτό που είχε σημασία όμως, ήταν ό,τι ακολούθησε τις επόμενες εβδομάδες. Ο καγκελάριος Κολ και ο Γκορμπατσόφ, αλλά και ο πρόεδρος Μπους ο πρεσβύτερος, ενέτειναν την επικοινωνία τους, ώστε να προλάβουμε επεισόδια που θα μπορούσαν να κοστίσουν τη ζωή σε δεκάδες χιλιάδες ανθρώπους. Περιμέναμε να δούμε τι θα συμβεί. Επικεφαλής κρατών και κυβερνήσεων συναντήθηκαν στα Ηλύσια Πεδία, καθώς η Ε.Ε. ήταν υπό γαλλική προεδρία. Αρχίσαμε να εξηγούμε ότι δεν υπήρχε κάτι που να προκαλεί ανησυχία, αν και πολλοί ενίσταντο στη γερμανική ενοποίηση. Δουλέψαμε πολύ σκληρά προς αυτή την κατεύθυνση. Τον Απρίλιο του 1990 το σύνολο της ευρωπαϊκής κοινότητας αναγνώρισε την πρόθεση της Γερμανίας για ενοποίηση (…) Μου έδωσε μεγάλη χαρά ότι ανοίξαμε την αγκαλιά μας στις χώρες που αναδύονταν από τον ολοκληρωτισμό (…) ζήτησα, ωστόσο, από την κοινότητά μας, το σπίτι που μοιραζόμαστε, να προετοιμαστεί για να εντάξει ακόμα δέκα χώρες. Αλλά απέτυχα. Ηταν στη σύνοδο της Λισαβόνας, το 1992. Λυπάμαι που δεν βάλαμε το σπίτι μας σε τάξη και δεν μελετήσαμε πώς θα είναι η Ευρώπη των 25 ή των 27 πριν να καταλήξουμε σε συμπεράσματα για τη διεύρυνση».
(Euronews)