•Yuki Takahata -Le Monde Diplomatique
Σήμερα 11Μαρτίου, θα εορταστεί με ενός λεπτού σιγή. Ίσως θα είναι για πολλούς Ιάπωνες η ευκαιρία να θυμηθούμε ότι η Φουκουσίμα η πυρηνική καταστροφή, η οποία έγινε πριν από ένα χρόνο έχει “σκεπαστεί” από τη σιωπή των αρχών, που παρεμποδίζει την πληροφόρηση προς τον Τύπο .
Η τηλεόραση και οι μεγάλες εφημερίδες πράγματι ξύπνησαν αργά. Ένα μήνα μετά ,πέρυσι τον Απρίλιο άρχισαν ορισμένα μέσα ενημέρωσης, συμπεριλαμβανομένων των ημερήσιων εφημερίδων στο Τόκιο όπως η Shimbun (560.000 αντίτυπα) και η Maininhi Shinbun (3,5 εκατομμύρια αντίτυπα), να ερευνούν τα μέτρα που έλαβε η Tokyo Electric η Επιχείρηση Ηλεκτρισμού (TEPCO) και φορέας εκμετάλλευσης της Φουκουσίμα.Τότε άρχισαν να αμφισβητούν την πυρηνική πολιτική της χώρας.
Η δεύτερη μεγάλη ιαπωνική εφημερίδα Asahi Shinbun (7,9 εκατομμύρια αντίτυπα), δεν είχε δημοσιεύσει μέχρι το φθινόπωρο μια σειρά ερευνών που ανεδείκνυαν πολλές αποτυχίες και συγκαλύψεις που οδήγησαν σ΄ όλα αυτά και επιβεβαιώθηκαν από την ενδιάμεση έκθεση της εξεταστικής επιτροπής για το ατύχημα της Φουκουσίμα.
Γνωρίζουμε πλέον ότι οι επίσημες πληροφορίες που παρέχονται από τη TEPCO και τις ιαπωνικές αρχές μετά τον σεισμό και το τσουνάμι ήταν όχι μόνο ανεπαρκείς αλλά συστηματικά υποβάθμιζαν τη σοβαρότητα του ατυχήματος και της ραδιενεργού μόλυνσης.Χρειάστηκαν δύο μήνες για να παραδεχτεί η TEPCO ότι από τις πρώτες ημέρες η καρδιά των τριών αντιδραστήρων είχε λιώσει. Μήπως δεν μάθαμε ότι το μηχανογραφικό σύστημα για την πρόβλεψη των περιβαλλοντικών πληροφοριών έκτακτης ανάγκης (Speedi, στα αγγλικά), το οποίο προβλέπει τη διανομή των ραδιονουκλεϊδίων στην ατμόσφαιρα, δεν χρησιμεύουν για την προστασία των ανθρώπων; Οι κάτοικοι των αστικών κέντρων της Namie και Futaba, για παράδειγμα, εκκενώθηκαν στα βορειο-δυτικά χωρίς να έχουν ενημερωθεί ότι ο άνεμος διασπείρει τη ραδιενέργεια σε αυτή την κατεύθυνση.
Εκβιασμός με τη διαφήμιση;
Ακόμη χειρότερα, τα μεγάλα ιαπωνικά ΜΜΕ αναμετάδιδαν συστηματικά, χωρίς κριτική ανάλυση της κατάστασης, δηλώσεις από τους εκπροσώπους της κυβέρνησης και της TEPCO. Η αδυναμία αυτή μπορεί να εξηγηθεί πρώτα από τον τεράστιο προϋπολογισμό διαφήμισης που έχει η TEPCO και “μοιράζει” με αφθονία σε καθένα από αυτά: 230 εκατ. ευρώ σύμφωνα με τα επίσημα στοιχεία. Ποσά που την κατατάσσουν ψηλότερα σε διαφημιστική δαπάνη ακόμη και από τη Toyota.Αρνητικός ήταν και ο ρόλος που είχαν οι δημοσιογράφοι λόγω της υπερβολικής εγγύτητας που έχουν αναπτύξει με τέτοιους οργανισμούς και εταιρείες.
Επιπλέον, στην Ιαπωνία, δεν υπάρχει καμία ρυθμιστική αρχή ή επιτροπή ανεξάρτητων οπτικοακουστικών μέσων. Ένα σημαντικό παράδειγμα είναι ο Διευθύνων Σύμβουλος της μεγαλύτερης ιαπωνικής καθημερινής εφημερίδας , Yomiuri Shinbun (9,9 εκατομμύρια αντίτυπα), ο κ. Matsutaro Shoriki, που ήταν ο κύριος αρχιτέκτονας της εισαγωγής της πυρηνικής ενέργειας στην Ιαπωνία: η αλυσίδα Nippon Television (NTV), που είχε δημιουργήσει, χρησιμοποιήθηκε για την εκστρατεία υπέρ της πυρηνικής ενέργειας το 1955.
Πρώην ανώτερος αξιωματικός της αστυνομίας και κατηγορούμενος για εγκλήματα πολέμου , ήταν ο πρώτος πρόεδρος της Ιαπωνικής Επιτροπής για την πυρηνική ασφάλεια το 1956. Μετά το ατύχημα στην Φουκουσίμα, ο Yomiuri Shinbun επιμένει να είναι υπέρ της πυρηνικής ενέργειας .
Μόνο δημοσιογράφοι που εργάζονται έξω από αυτά τα μέσα ενημέρωσης (και ορισμένοι ξένοι ανταποκριτές) αμφισβήτησαν τις πληροφορίες που διαδίδονται από τις αρχές πηγαίνοντας αμέσως γύρω από το εργοστάσιο για τη μέτρηση της ραδιενέργειας και συνεχίζουν τις έρευνες.
Ο ρόλος του Web υπήρξε ζωτικής σημασίας. Στις 12 Μαρτίου, λίγοι επιστήμονες και μηχανικοί προειδοποίησαν το κοινό παρουσιάζοντας τη δική τους ανάλυση των πραγματικών κινδύνων της κατάστασης. Οι πρωτοβουλίες αυτές εμφανίστηκαν στις ιστοσελίδες των αντιπυρηνικών οργανώσεων, ή μέσω blogs και forums και είχαν καταστήσει δυνατή την πρόσβαση σε πληροφορίες που περιέγραφαν τη σοβαρότητα της καταστροφής που βρισκόταν σε εξέλιξη, ενώ οι τηλεοπτικοί σταθμοί και οι μεγάλες εφημερίδες, επικεντρώθηκαν αποκλειστικά στις επιπτώσεις από το τσουνάμι, μεταδίδοντας μόνο εφησυχαστικά λόγια των επιστημονικών αρχών . Θα μπορούσε κανείς να διαβάσει ή ακούσει ότι η ραδιενέργεια «δεν θα είχεάμεση επίδραση στην υγεία”.
Η ευαισθητοποίηση των πολιτών έγινε μέσω ανταλλαγής μηνυμάτων από τα κοινωνικά δίκτυα, όπως η εξέγερση του αραβικού κόσμου. Ωστόσο, η αγανάκτηση των Ιαπώνων περιορίστηκε στη σφαίρα του Διαδικτύου, παρά τις αξιοσημείωτες πρωτοβουλίες, συμπεριλαμβανομένης της επίδειξης, της 19ης Σεπτεμβρίου 2011 στην οποία συμμετείχε ο συγγραφέας Oe Kenzaburo, η οποία συγκέντρωσε 60.000 άτομα – γεγονός αξιοσημείωτο για έναν πληθυσμό που συνήθως δεν συμμετέχει σε τέτοιες εκδηλώσεις. Ωστόσο, οι περισσότεροι Ιάπωνες αγνοούν πολλές δράσεις πολιτών- ακτιβιστών που συνεχίζουν να ενημερώνουν με διαλέξεις από ειδικούς, να απαιτούν την εγκατάλειψη χρήσης της πυρηνικής ενέργειας , ή να ζητούν την προστασία των κατοίκων που αναγκάζονται να μένουν σε εξαιρετικά μολυσμένες περιοχές. Ένα παράδειγμα κινητοποίησης,ήταν η κατάληψη πριν από το τέλος του Οκτωβρίου, του Υπουργείου Οικονομίας και Βιομηχανίας, με πρωτοβουλία των γυναικών που κατοικούν στη Fukushima . Ενέργεια που μόνο οι εφημερίδες στο Τόκιο κάλυψαν.
Μπορεί να βλέπουμε την αρχή μιας ρωγμής στη σιωπή που προτείνουν για την αντιμετωπίσουμε τη μεγαλύτερη εθνική καταστροφή μετά την ήττα του 1945;
Τίποτα δεν είναι λιγότερο βέβαιο, αφού οι παλιές συνήθειες πεθαίνουν δύσκολα. Και για όλα τα μεγάλα μέσα ενημέρωσης, παρά τις όποιες διαφωνίες τους, ο κανόνας παραμένει ο ίδιος: Καθησυχασμός . Πάνω απ ‘όλα, δεν κάνουν ενοχλητικές ερωτήσεις. Επιστήμονες και γιατροί, που επικρίνουν τις κυβερνητικές ενέργειες σπάνια αναφέρονται.
Η πυρηνική καταστροφή είναι πλέον ένα θέμα, όπως όλα τ΄ άλλα , και δεν τίθεται το θέμα των ευθυνών της TEPCO ή των κυβερνητικών ενεργειών. Η εκπληκτική δήλωση, της 16ης Δεκεμβρίου 2011,με την οποία η ιαπωνική κυβέρνηση διακήρυσσε το «κρύο κλείσιμο» του αντιδραστήρα της Φουκουσίμα έχει προκαλέσει σίγουρα κάποια κριτική, αλλά τα μέσα μαζικής ενημέρωσης φαίνεται να κινούνται προς την κατεύθυνση μιας χαλαρής στάσης, μακριά από το άγχος, της εξέγερσης και της σύγχυσης του πληθυσμού που προκαλείται από την ανησυχία του για την απειλή της ραδιενέργειας που αυξάνεται.
Μπορούμε να πούμε ότι αυτά τα μεγάλα μέσα ενημέρωσης συμμετείχαν στο γράψιμο του σεναρίου που ήθελαν η TEPCO και οι ιαπωνικές αρχές, που απελπισμένοι αρνούνται την πραγματικότητα, προκειμένου να διατηρήσουν την εξουσία και τα συμφέροντά τους.
Η κυβέρνηση φέρεται αποφασισμένη να συνεχίσει το πυρηνικό της πρόγραμμα,παρά το γεγονός ότι το 85% της ιαπωνικής κοινής γνώμης,φαίνεται να διαφωνεί.
*Yuki Takahata είναι μεταφραστής και συγγραφέας αρκετών βιβλίων .
