Οι σχέσεις Αζερμπαιτζάν Ισραήλ ανεπτύχθηκαν πριν 20 χρόνια. Με το διμερείς εμπόριο να κυμαίνεται σήμερα γύρω στα 4 δις ευρώ, το Αζερμπαιτζάν είναι ο μεγαλύτερος εμπορικός εταίρος του Ισραήλ μεταξύ των μουσουλμανικών κρατών και η δεύτερη μεγαλύτερη πηγή πετρελαίου του Ισραήλ μετά την Ρωσία.
Αντίθετα το Ισραήλ αποτελεί τον δεύτερο μεγαλύτερο πελάτη πετρελαίου του Αζερμπαιτζάν και μέσω του αγωγού Ashkelon-Eilat Trans-Israel ένα κρίσιμο σημείο διέλευσης του Αζερινού πετρελαίου πρός τις αναπτυσσόμενες περιοχές της Ασίας. Οι Ισραηλινές εταιρείες δεν έχουν κρατήσει την συμμετοχή τους σε άλλους βασικούς τομείς της χώρας όπως αυτούς της γεωργίας και των επικοινωνιών μυστική. Ωστόσο είναι η πτυχή της διμερούς συνεργασίας του στον τομέα της στρατιωτικής άμυνας που τελευταία ανησυχεί το Ιράν.
Μετά τον ακήρυχτο πόλεμο του Αζερμπαιτζάν με τη Αρμενία που οδήγησε στην απώλεια του θύλακα Ναγκόρνο- Καραμπάχ, καθώς και επτά γειτονικών περιοχών, το Ισραήλ ανέλαβε τον εκσυγχρονισμό του στρατού του Αζερμπαιτζάν. Στις 26 Φεβρουαρίου φέτος, το Μπακού και το Τελ Αβίβ υπέγραψαν άλλη μια συμφωνία αγοράς όπλων αυτη τη φορά στο ποσό των 1.6 δις δολαρίων βάσει της οποίας η Ισραηλινή Αεροδιαστημική Βιομηχανία θα παρέχει κηφήνες τύπου Heron και Searcher, αντιαεροπορικά και πυραυλικά συστήματα άμυνας για τους επόμενους μήνες και ίσως και χρόνια.
Αυτή η στενότητα αποτελεί αυτό που έπερεπε να δείχνουν οι σχέσεις ανάμεσα στο Ιράν και στο Αζερμπαιτζάν, δεδομένου των ιστορικών δεσμών των δύο εθνών. Το Αζερμπαιτζάν ήταν υπό την πέρσικη σατραπεία των Αχαιμενιδών, των Πάρθων και των Σασσανιδών αυτοκρατοριών και οι σιιτικοί Σαφαβίδες που υποτίθεται έβαλαν τα θεμέλια του σημερινού Ιράν ήταν κυρίως εθνικοί Αζεροι, ένα υπόκλαδο των τουρκικων λαών. Μόνο αφού το Ιράν ηττήθηκε απο τους Ρώσους δύο φορές τον 19ο αιώνα υποχρεώθηκε να αποκηρύξει το μισο της πατρίδας των Αζάρων βόρεια του ποταμού Araxes.
Τόσο το Ισραήλ όσο και το Ιράν έχουν επανειλλημένα κατηγορήσει ο ένας τον άλλο για την χρήση εδάφων του Αζερμπαιτζάν ώς βάση για μυστικές επιχειρήσεις και με την σειρά τους οι αρχές του Αζερμπαιτζάν δεν έχουν κρύψει το γεγονός οτι ένας αριθμός τοπικών συλλήψεων είναι συνδεδεμένος με τις Ιρανικές μυστηκές υπηρεσίες.
Ωστόσο ενώ το Αζερμπαιτζάν είναι κατ’ εξοχήν κατάλληλο για τα ισραηλινά συμφέροντα το κόστος μιας πιθανής Ιρανικής ενέργειας εναντίων του Μπακού είναι αφόρητο για τρείς βασικού λόγους.
Πρωτον, 611 χιλιόμετρα κοινών συνόρων. Γεωγραφικά η πρωτεύουσα του Αζερμπαιτζάν και μεγάλο μέρος του πληθυσμού της και της ενεργειακής υποδομής της είναι συγκεντρωμένα στις πεδιάδες μετά τα βουνά Ταλίς και το εντυπωσιακή αλλά όχι αδιαπέραστη οροσειρά του Ιράν, Αλμπόρζ. Το Μπακού βρίσκεται 200 χιλιόμετρα απο το Παρσαμπάντ στο Ιράν και λίγο παραπάνω απο 300 χιλιόμετρα απο τα σύνορα κατά μήκος ενός άξονα κατάλληλου για την προβολή χερσαίων δυνάμεων. Η σχετικά μικρή ναυτική και εναέρια δύναμη του Ιράν θα μπορούσε να εξουδετερώσει τις κρίσιμες ενεργειακές υποδομές του Αζερμπαιτζάν. Πράγματι το γεγονός ότι ο αγωγός βρίσκεται εξολοκλήρου υπόγεια μπορεί να δώσει κίνητρο στην Τεχεράνη να βάλει ώς στόχο τον τερματικό σταθμό Σανγκασάλ.
Δεύτερο, το γεωπολιτικό περιβάλλον του Αζερμπαιτζάν και η διασύνδεση των ενεργειακών συμφερόντων της περιοχής αυξάνει σημαντικά το κόστος μιας υπεραστικής στρατιωτικής συμμαχίας με άμεσο στόχο μια γειτονική χώρα. Οι αγωγοί BTC και BTE έχουν σχεδιαστει για να διασχίσουν την Γεωργία και την Τουρκία, δύο απο τους στενότερους περιφερειακούς συμμάχους του Αζερμπαιτζάν. Στην περίπτωση της Γεωργίας, ένας τρίτος αγωγός, Μπακού-Σούπσα, ξεκινά στην Σανγκασάλ.
Αυτό καθιστά την Τουρκία βασικό σημείο διέλευσης Ανατολής – Δύσης. Ωστόσο δεδομένου ότι στηρίζεται επίσης σε μεγάλο βαθμό στις εισαγωγές υδρογονανθράκων της Κασπίας και κερδίζει περίπου 200 εκ δολάρια ετησίως μόνο απο τα τέλη διέλευσης της BTC η Αγκυρα δεν ενδιαφερεται για κάποια αντιποινα ενεργειακού τυπου με το Αζερμπαιτζάν.
Η Μόσχα, διαπρεπής δύναμη της περιοχής, εξακολουθεί να θεωρεί την λεκάνη της Κασπίας και τον νότιο Καύκασο στα πλαίσια της σοβιετικής εποχής οπότε είναι επιφυλακτική για κάθε εξέλιξη. Μια σύγκρουση Ιράν Ισραήλ θα έφερνε και τις ΗΠΑ στην περιοχή. Όμως οι συνέπειες για το Μπακού θα μπορούσε να ήταν χειρότερες αν διαρεύσουν στοιχεία συνενοχής. Τα πέντε παρακτια κράτη της Κασπίας το Αζερμπαιτζάν, το Ιράν, το Καζακστάν, η Ρωσία και το Τουρκμενιστάν, παρουσιάζουν ένα προφανές ενδιαφερόν για την εξασφάλιση ενεργειακής σταθερότητας.
Λαμβάνοντας υπόψη τι διακυβευεται , το Μπακού έχει φροντίσει για μια ανεξάρτητη αλλά ισσοροπημένη εξωτερική πολιτική. Η Γεωγραφία σε αντίθεση με τις υπεραστικές συμμαχίες είναι αμετάβλητη.
Τρίτον, οι ηγέτες του Αζερμπαιτζάν υπήρξαν σταθερά σαφής σχετικά με τις εθνικές τους προτεραιότητες, δηλαδή την αποκατάσταση της εδαφικής τους ακεραιότητας. Σύμφωνα με το ‘National Security Concept 2007’ ο καθοριστικός παράγοντας της ασφάλειας της χώρας που αποτελέι βασικό παράγοντα στη διαμόρφωση της Εθνικής Πολιτικής Ασφάλειας είναι η συνεχιζόμενη κατοχή του Ναγκόρνο-Καραμπάχ και των γύρω περιοχών απο την Αρμενία.
Με βάση τα γεωπολιτικά προβλήματα, συχνές επίσημες αναφορές για κοινά στρατηγικά συμφέροντα μεταξύ Τελ Αβίβ και Μπακού είναι κατα πάσα πιθανοτητα περιορισμένες σε θέματα ενεργειακής ασφάλειας του Τελ Αβίβ και στρατιωτικής άμυνας του Μπακου (έναντι της Αρμενίας) αν και οι δυο κυβερνήσεις σαφώς επωφελούνται απο το να περιορίσουν το Ιράν.
Ενώ η Αζέροι δεν έχουν την πολυτέλεια να είναι μέρος μιας Ισραηλινής επίθεσης εναντίον του Ιράν, το Μπακού μπορεί να ανεχτεί μια Ισραηλινή επίθεση αν δεν διακυνδυνεύσουν τα εθνικά του συμφέροντα. Αυτο είναι μια μικρή παρηγοριά για την Ισραηλινή στρατηγική.
Αλλά πιο σημαντικά αυτο σημαίνει ότι μια σύγκρουση με το Ιράν μπορεί να είναι λιγότερο πιθανό να εξαπλωθεί στις πιο στρατηγικά ευαίσθητες περιοχές της Κασπίας. Τουλάχιστον όχι μέσω των βορείων Αζερίων.
