Με τον όρο κρίση των ομήρων γίνεται αναφορά στη διπλωματική κρίση που ξέσπασε μεταξύ του Ιράν και των ΗΠΑ, όταν 52 Αμερικανοί κρατήθηκαν όμηροι στην αμερικανική πρεσβεία στην Τεχεράνη από μια ομάδα ισλαμιστών φοιτητών.
Σαν σήμερα στις 4 Νοεμβρίου του 1979 ξεκίνησε ο «μακρόσυρτος εξευτελισμός» των ΗΠΑ, όταν για 444 συναπτές ημέρες, το προσωπικό της αμερικανικής πρεσβείας κρατούνταν όμηροι στην Τεχεράνη, την επαύριο της μεγάλης ισλαμικής επανάστασης του 1979.
Σχεδόν ξεχασμένη πια, η κατάληψη, διάρκειας 15 μηνών, της αμερικανικής πρεσβείας από ισλαμιστές φοιτητές (και το συνακόλουθο κλείσιμό της μέχρι σήμερα) δεν υπήρξε μόνο ένα κεντρικό γεγονός της τότε επικαιρότητας, αποκαλυπτικό για την (προσωρινή) απώλεια της ηγεμονίας των ΗΠΑ μετά την ήττα του Βιετνάμ και τη σταδιακή χειραφέτηση των υφισταμένων τους σε Δύση και Νότο.
Σηματοδότησε, επίσης, τη μετάβαση από τις διαχωριστικές γραμμές του ύστερου Ψυχρού Πολέμου στη μετωπική αναμέτρηση της Δύσης με το πολιτικό Ισλάμ.
Μπορεί σήμερα οι χομεϊνικοί φοιτητές της Τεχεράνης του 1979 να φαντάζουν απίστευτα οικείοι (και ανθρωπιστές) σε σχέση με τους αποκεφαλιστές του ISIS, για τα δεδομένα της εποχής εκπροσωπούσαν όμως μια αδιανόητη ρήξη με τη διεθνή νομιμότητα. Για πρώτη φορά μετά τους μπολσεβίκους του 1918, ένα επαναστατικό καθεστώς κατέλυε την ασυλία της διπλωματικής αποστολής μιας Μεγάλης Δύναμης, αψηφώντας τους καθολικά αποδεκτούς κανόνες της διεθνούς πολιτικής.
Τι έγινε;
Η κρίση διήρκεσε από τις 4 Νοεμβρίου 1979 μέχρι τις 20 Ιανουαρίου του 1981. Αφού απέτυχαν διπλωματικές προσπάθειες της αμερικανικής κυβέρνησης, επιβλήθηκαν οικονομικές πιέσεις στο Ιράν, όπως εμπάργκο σε ιρανικά προϊόντα και δέσμευση ιρανικών καταθέσεων σε αμερικανικές τράπεζες.
Ακολούθησαν απειλές στρατιωτικής επέμβασης και μια αποτυχημένη μυστική επιχείρηση διάσωσης των ομήρων, γνωστή με την κωδική ονομασία «Επιχείρηση Νύχι του Αετού» (Operation Eagle Claw), η οποία κατέληξε στο θάνατο οκτώ Αμερικανών στρατιωτών και ενός Ιρανού πολίτη.
Η κρίση έληξε με τη διακήρυξη του Αλγερίου που υπογράφτηκε στις 19 Ιανουαρίου 1981 και η οποία, μεταξύ άλλων, προέβλεπε πως οι ΗΠΑ δεν θα αναμιγνύονταν στρατιωτικά ή πολιτικά στις εσωτερικές υποθέσεις του Ιράν. Η κατάληξη της κρίσης χαρακτηρίστηκε ως ήττα της εξωτερικής πολιτικής των ΗΠΑ έχοντας αρνητικές επιπτώσεις στην υποψηφιότητα του τότε προέδρου Τζίμι Κάρτερ.
Οδήγησε στη διακοπή των διπλωματικών σχέσεων μεταξύ Τεχεράνης και Ουάσιγκτον, σηματοδοτώντας παράλληλα την έναρξη μιας έντονης και μακράς περιόδου εχθρότητας μεταξύ των δύο χωρών. Η κρίση των ομήρων έλαβε χώρα σε μια περίοδο πολιτικής και κοινωνικής αστάθειας που διαδέχτηκε τα γεγονότα της ιρανικής επανάστασης.
Ενώ για τον υπόλοιπο κόσμο το γεγονός της κατάληψης αντιμετωπίστηκε ως μια διεθνής κρίση, για το Ιράν υπήρξε κυρίως ένας αγώνας στο εσωτερικό της χώρας με αναφορά στο δημοψήφισμα για το νέο σύνταγμα. Η κρίση, σε συνδυασμό με την στήριξη των φοιτητών από τον Ρουχολάχ Χομεϊνί, οδήγησε τον πρωθυπουργό Μεχντί Μπαζαργκάν σε παραίτηση.