Οι τρείς Έλληνες που γνωρίστηκαν στην Οδησσό, ο Νικόλαος Σκουφάς (Άρτα, 1779-1818), ο Εμμανουήλ Ξάνθος (Πάτμος, 1772-1851) και ο Αθανάσιος Τσακάλωφ (Ιωάννινα, 1790-1851), έλαβαν τις αποφάσεις τους μέσα στο καλοκαίρι του 1814, και στις 14 Σεπτεμβρίου, ημέρα που η Ορθοδοξία γιορτάζει την Ύψωση του Τιμίου Σταυρού – δηλαδή, την ανακάλυψη του Τιμίου Σταυρού από την Αγία Ελένη στις 14 Σεπτεμβρίου του 324 μ.Χ. – ίδρυσαν στην Οδησσό τη Φιλική Εταιρεία.
Η Φιλική Εταιρεία, ήταν η σημαντικότερη από τις μυστικές οργανώσεις που σχηματίστηκαν στα πρότυπα της μασονικής στοάς, καθώς προϋπόθεση ένταξης ήταν η παραίτηση από κάθε άλλη οργάνωση και κάθε άλλο δεσμό και η αποκλειστική αφοσίωση στον αγώνα. Ήταν μια ελληνική πατριωτική επαναστατική οργάνωση που είχε ως στόχο την προετοιμασία της επανάστασης για την απελευθέρωση των Ελλήνων από την Οθωμανική Αυτοκρατορία.
Η συνάντηση των τριών ιδρυτών και του Παναγιώτη Αναγνωστόπουλου (Ανδρίτσαινα, 1790-1854) – ο οποίος μυήθηκε από τον Σκουφά – στην Οδησσό, μετά από τριάμισι χρόνια, ήταν καθοριστική καθώς έλαβαν την απόφαση μετακίνησης της έδρας της Φιλικής Εταιρείας στην Κωνσταντινούπολη.
Στις αρχές του 1820 η Φιλική Εταιρεία αποτελούσε μια μεγάλη ομάδα σημαντικών ανθρώπων, ικανοποιητικά χρηματοδοτούμενη, καλά οργανωμένη και ακμάζουσα (όχι όμως τόσο μυστική), καθώς αριθμούσε πάνω από δυο χιλιάδες μέλη. Μετά το θάνατο του Σκουφά, ανατέθηκε από τα μέλη στον Ξάνθο να προσεγγίσει τον Ιωάννη Καποδίστρια, ώστε να του προτείνει να αναλάβει της αρχηγία της Φιλικής Εταιρείας, αυτός όμως αρνήθηκε.
Ο Ξάνθος, μετά τη συνάντησή του με τον Ιωάννη Μάνο στην Αγία Πετρούπολη, ο οποίος ήταν Φιλικός, του πρότεινε τον Αλέξανδρο Υψηλάντη (1792-1828), έναν υποστράτηγο του ρωσικού στρατού. Πράγματι, στις 12 Απριλίου 1820, ο Αλέξανδρος Υψηλάντης, αποδεχόμενος την πρόταση, υπέγραψε γραπτή συμφωνία με τον Ξάνθο και μάρτυρα τον Μάνο, να αναλάβει την αρχηγία της Φιλικής Εταιρείας με την κωδική ονομασία, «Καλός». Η Φιλική Εταιρεία αποκτά έναν πραγματικό ηγέτη, ο οποίος αργότερα θα ηγηθεί της Ελληνικής Επανάστασης.
Πηγή / Φωτογραφίες ΓΕΣ