Η απόβαση στη Σμύρνη στις 2 2 Μαΐου του 1919, αποτελεί μια από τις πιο κομβικές και ιστορικές στιγμές της νεότερης ελληνικής ιστορίας, με σαφείς στρατιωτικές και πολιτικές διαστάσεις και προεκτάσεις, που «σημάδεψε» μια γενιά Ελλήνων μετά από τους αιματηρούς Βαλκανικούς Πολέμους και τον Πρώτο Παγκόσμιο Πόλεμο.
Η ιστορική αυτή στιγμή, που αρκετοί πίστευαν ότι δεν θα ζούσαν ποτέ, έγινε υπό τις ζητωκραυγές της λαοθάλασσας που είχε κατακλύσει το λιμάνι για να υποδεχτεί και να «αγκαλιάσει» τους Έλληνες στρατιώτες που έβλεπε ως απελευθερωτές. Όμως η χαρά σύντομα θα εξελισσόταν σε φωνές και πυροβολισμούς.
Ειδικότερα, η νηοπομπή που μετέφερε το στρατό αναχώρησε από τον κόλπο της Γέρας της Λέσβου με προορισμό τη Σμύρνη στις 2 τα ξημερώματα.
H απόβαση στη Σμύρνη πραγματοποιήθηκε νωρίς το πρωί, ενώ στους τοίχους της πόληςείχε τοιχοκολληθεί η προκήρυξη που τυπώθηκε -στα ελληνικά και στα τουρκικά- στα τυπογραφεία της εφημερίδας «Αμάλθειας».
«Ο ΔΙΟΙΚΗΤΗΣ ΣΤΡΑΤΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΚΑΤΟΧΗΣ ΠΡΟΣ ΤΟΥΣ ΚΑΤΟΙΚΟΥΣ :
Φέρω εις γνώσιν υμών ότι κατ’ εντολήν της κυβερνήσεώς μου (ενεργούσης εκ συμφώνου μετά των Συμμάχων) προβαίνω εις στρατιωτικήν κατάληψιν της Σμύρνης και των πέριξ. Η κατοχή αυτή σκοπόν έχει την εξασφάλισιν των πληθυσμών και προστασίαν εν γένει της εννόμου τάξεως…»
Οι Έλληνες της πόλης είχαν ήδη κατακλύσει το λιμάνι, έτοιμοι να υποδεχτούν τα ελληνικά στρατεύματα και πραγματικά στις 7.30 π.μ. μπήκε στο λιμάνι το υπερωκεάνιο «Πατρίς», ακολούθησε το ακτοπλοϊκό «Ατρόμητος», στη συνέχεια το υπερωκεάνιο «Θεμιστοκλής» κατόπιν τα ακτοπλοϊκά «Αδριατικός» και «Έλδα».
Στις 7.50 ο μέραρχος Ζαφειρίου ελέγχει από τον «Αβέρωφ» την προκυμαία και δίνει τη διαταγή. Ο σηματωρός του «Πατρίς» σαλπίζει και οι Εύζωνοι του 1/38 αποβιβάζονται.
Κατά τις 10:30 και όταν το μεγαλύτερο μέρος του στρατού είχε αποβιβαστεί, Τούρκοι μεμονωμένοι στρατιώτες και πολίτες άνοιξαν πυρ, κρυμμένοι σε μερικά κτίρια της περιοχής.
Οι συμπλοκές ξεσπούν
Οι Έλληνες στρατιώτες απάντησαν στους πυροβολισμούς μέχρι που κατάφεραν να επιβάλουν την τάξη. «…Περί την 10.30 ήρχισαν ν’ ακούωνται πυροβολισμοί προερχόμενοι εκ της κατευθύνσεως του τελωνείου και τινών παραλιακών οικιών.
Επειδή εξελήφθησαν ως πυροβολισμοί χαράς απεστάλη υπό του Μεράρχου αξιωματικός του Επιτελείου, όστις εντός μικρού χρονικού διαστήματος επανελθών ανέφερεν ότι σοβαρά επίθεσις είχε λάβει χώραν εν τη περιοχή του Διοικητηρίου, καθ’ ον χρόνον διήρχετο εκείθε1ν το 1/38 Σύνταγμα Ευζώνων, προς κατάληψιν των αντικειμενικών του σκοπών…»
Η συμπλοκή κράτησε περίπου μία ώρα. Οι ελληνικές απώλειες ήσαν 2 νεκροί ( οι Εύζωνες Βασίλειος Δάλαρης και Γεώργιος Παπακώστας, οι πρώτοι νεκροί στρατιώτες της Μικρασιατικής εκστρατείας) και 42 τραυματίες, εκ των οποίων οι 9 ήταν πολίτες.
Οι Τούρκοι είχαν 5 νεκρούς και 16 τραυματίες εκ των οποίων οι 8 ήταν πολίτες. Επίσης, υπήρχαν 47 νεκροί διαφόρων εθνικοτήτων – πλην ελληνικής και τουρκικής.
Τα ελληνικά στρατεύματα συνέλαβαν τον Τούρκο στρατιωτικό διοικητή Σμύρνης Ναδίρ Πασά, 2 στρατηγούς, 28 ανώτερους αξιωματικούς, 123 κατώτερους, 540 οπλίτες και περί τους 2.000 άτακτους ενόπλους.