Το τέταρτο και τελευταίο μέρος της συνέντευξης του Β.Βενετσανόπουλου και της συζύγου του,στον συγγραφέα Αντώνη Κακαρά. Έχουν ενδιαφέρον τα όσα λένε για τους αξιωματικούς της Σχολής Ευελπίδων που είχαν ενταχθεί στον Δημοκρατικό Στρατό. Η μη αξιοποίηση αυτών των αξιωματικών που μπορεί να οφειλόταν σε καχυποψία και έλλειψη εμπιστοσύνης, στέρησε τον ΔΣΕ από τις γνώσεις και την εμπειρία αυτών των αξιωματικών.
Διαβάστε ακόμη:
-. Μαρία μέχρι που συνάντησες το Βασίλη έλαβες μέρος σε μάχες, στο Δημοκρατικό Στρατό;
Μ. Πάρα πολλές.
-. Τραυματίστηκες ποτέ σου;
Μ. Μία φορά πολύ ελάχιστα. Απορώ πως δεν με έπαιρναν αυτές οι σφαίρες.
-. Γιατί δεν τις φοβόσουνα, γι΄ αυτό;
Μ. Σε μια μάχη που δώσαμε το ‘48 τον Απρίλη, στη Ζίτσα, ήταν μια μάχη με τον Αχιλλέα τον Πετρίτη, ήμουν στο λόχο των Βασιλάδων, ήμουν ομαδάρχισσα εκεί…….όχι η Καλλιόπη ήταν ομαδάρχισσα και εγώ ήμουν σκοπευτής οπλοπολυβόλου. Τώρα κοιτάω δεξιά αριστερά, έφυγαν όλοι, δεν υπήρχε κανένας, μας πήραν φαλάγγι δηλαδή. Πηγαίναμε να πάρουμε τον Αϊλιά της Ζίτσας και τα κατάφεραν η χωροφυλακή, ταμπουρωμένοι μέσα, και μας οπισθοχώρησαν. Μας πήρε το πρωί εκεί, από τα Γιάννενα έβαζε το πυροβολικό, στον κάμπο της Ζίτσας έρχονταν τα τανκς, τα αεροπλάνα, είχε μαυρίσει από πάνω και οι όλμοι έπεφταν μέσα βροχή. Κοιτάω εγώ, έβαλα όσες ταινίες είχα, και πάω δεξιά-αριστερά, θυμήθηκα το μάθημα που κάναμε στο στρατό που μας έλεγαν τι πρέπει να ξέρει ο μαχητής, όταν είναι στη μάχη. Έξι πράγματα ήταν : μαζί με τ’ άλλα ήταν να έχεις επαφή με τους διπλανούς σου. Κοίταξα αριστερά-δεξιά, κανένας. “Βρε” λέω “τι γίνεται εδώ;”. Λέω στη γεμίστρια, αυτή που γέμιζε τις ταινίες, “πήγαινε να δεις”, αυτή πήγε στην άκρη, ήμασταν σ’ ένα αμπέλι μέσα, είδε τους άλλους που φεύγανε. Λέει πως με φώναξε, αλλά στο κακό που γινόταν μπορεί να με φώναξε αλλά εγώ δεν άκουσα.
-. Και έφυγε κι’ αυτή;
Μ. Έφυγε και αυτή και μένω μόνη μου. Σηκώνομαι κι εγώ με το οπλοπολυβόλο όπως ήμουν κάτω πρηνηδόν πεσμένη, πάω στην άκρη, κοιτάω, τι να δω, φεύγουν όλοι. Μια δεύτερη στιγμή σκέφτηκα να πηδήξω και να φύγω αλλά μετά λέω “το οπλοπολυβόλο; πως θα πάω το βράδυ;”. Γι’ αυτό θέλω να σου πω, είχαμε μεγάλη συνείδηση. “Πως θα πάω το βράδυ, αν γλιτώσω, να πω πως άφησα το οπλοπολυβόλο κι έφυγα;”. Και γυρίζω πάλι όρθια τρέχοντας, αρπάζω το οπλοπολυβόλο, έτρεξα και εγώ τον κατήφορο σαν αετός. Είχα κάτι πόδια, πω πω πω, ηπειρώτικα, από τα βουνά. Φτάνω πολύ μακριά. Κι έρχεται ο Βασιλάρας και μου λέει “το σταυρό σου, την Παναγία σου, στο γάμο πας;“. Εγώ τι έκανα; Το οπλοπολυβόλο το έβαλα στην πλάτη και όρθια έτρεχα, ό,τι με βρει. Έβλεπα φωτιές, με τύλιξαν, αυτοί ήταν όλμοι. Έπεφταν πολύ κοντά. Και μετά τους ρώτησα “ρε παιδιά, αυτές οι φωτιές τι ήταν;” “Όλμοι”! Πως δεν με πήρε τίποτα εκεί πέρα; Γι’ αυτό μου λέει ο Βασιλάρας, ΄΄το οπλοπολυβόλο΄΄, τα χέρια μου ήταν πολύ αδύναμα, δεν μπορούσαν να κρατήσουν, και το είχα 12 οκάδες, το είχα στην πλάτη εδώ. Κι έρχεται μετά ο επίτροπος ο Σταυράκης, έστειλαν τα παιδιά να μου το πάρουν. Είχα στενοχωρηθεί, είχα πολύ πολύ νευριάσει. Ξέρεις, ήμουν και μέλος του Κόμματος και είχα και κάποια οντότητα και στους αντάρτες και στους αξιωματικούς, δεν τους λογάριαζα. “Όχι Σταυράκη” λέω “δεν σου το δίνω”. Αυτός ήταν καπετάνιος του λόχου. Έρχεται και μου το αρπάζει τελοσπάντων, μου το πήρε το οπλοπολυβόλο.
-. Γιατί σου το πήρε το οπλοπολυβόλο;
Μ. Για να με ξεφορτώσει.Για να με ελαφρύνει, αλλά εγώ είχα στενοχωρηθεί. Με αφήσαν Αντώνη, με αφήσαν. Σου λέει “κάποιος θα θυσιαστεί για να φύγουν οι άλλοι”.
-. Αυτό έκαναν ή το σκάσανε τρέχοντας;
Μ. Τρέχοντας, δεν πρόλαβαν. Αυτό έγινε. Δεν με αφήσαν συνειδητά αλλά στην ουσία με αφήσαν, με αφήσαν εκεί απάνω. Λοιπόν όταν κατεβήκαμε το βράδυ ήρθε ο Αχιλλέας ο Πετρίτης, από τότε ο Αχιλλέας, από {αυτή}τη μάχη ακόμα, πήρε την κάτω βόλτα σαν αξιωματικός. Για μένα είχε τα προσόντα να είναι αυτός στην 8η μεραρχία μέραρχος, αλλά αυτή η μάχη τον έφερε πολύ πίσω.
-. Του κόστισε πολύ του Πετρίτη;
Μ. Του κόστισε πολύ. Μας λέει τώρα ο Βασιλάρας, πάει κι αυτός ο καημένος, σκοτώθηκε ύστερα από λίγο καιρό, μας λέει “ελάτε βρε παιδιά, χτενιστείτε λιγάκι”, “όχι” λέω “δεν χτενιζόμαστε. Έτσι όπως είμαστε: άπλυτοι, αχτένιστοι, έτσι θα πάμε το βράδυ όλοι μαζί”. Ε, μαζευτήκαμε το βράδυ, καταλαβαίνεις τώρα πόσοι γλιτώσαμε!
-. Πόσοι είχανε σκοτωθεί εκεί;
Μ. Εκεί δεν ξέρω, πάρα πολλοί.
-. Γι’ αυτό το ύψωμα έτσι;
Μ. Γι’ αυτό το ύψωμα, που δεν ξέρω τι σκοπό είχε να το πάρουμε αυτό το ύψωμα, του Προφήτη Ηλία.
-. Συναντάς μετά το Βασίλη το ‘48;
Μ. Το ‘48 είμαστε στη Σχολή Αξιωματικών και κοιτάω… ήμασταν σε μια πλαγιά, δεν είχαμε ούτε αίθουσα ούτε τίποτα. Σε μια πλαγιά ωραία καθόμασταν οχτακόσια άτομα και κάτω κάτω ήταν ο δάσκαλος που ήταν από τα ίδια τα παιδιά και μας δίδασκε. Κοιτάω, παρουσιάζεται ο Βασίλης… ο Βασίλης τόσο πολύ μου άρεσε! Βρε παιδί μου, άκου να δεις τώρα. “Πω πω” λέω “τι ωραίος άντρας!“, εγώ που δεν είχα σκεφτεί ποτέ στον καιρό του πολέμου να κοιτάξω αρσενικό. “Τι ωραίος άντρας” λέω “αυτός αν με έπαιρνε, θα τον έπαιρνα”. Άκου Αντώνη.
-. Εσύ Βασίλη τη θυμάσαι τη Μαρία εκείνη τη μέρα;
Β. Τη θυμάμαι βέβαια. Δεν θυμάμαι όταν …
Μ. Ένα κοριτσάκι στα οχτακόσια άτομα……εγώ ήμουν ένα κοριτσάκι μέσα στα οχτακόσια παιδιά. Εγώ όμως από εκεί τον είδα. Αυτό ήταν, δεν ήξερα πως λέγεται, από πού είναι, αν είναι παντρεμένος, αν είναι ανύπαντρος, τίποτα. Πάει, έφυγα μετά το ‘49, όπου το ‘49 τον Απρίλη είχαμε ανεβεί στον πύργο της Θράκαινας με τον Πετρίτη πάλι. Κοιτάω εγώ όπως ήμασταν μες στα ορύγματα, ο Βασίλης ήρθε για να επιθεωρήσει τις θέσεις, που είχαμε οι αντάρτες. Ήταν μαζί με δυο-τρεις άλλους, δεν ξέρω ποιοι ήταν οι άλλοι. Και πάλευε το μυαλό μου όταν τον είδα, λέω “αυτός είναι που είδα όταν ήμουν στη Σχολή“. Αυτό ήταν. Και μετά στην Τασκένδη παντρευτήκαμε.
-. Στην Τασκένδη βρεθήκατε μετά ένα χρόνο;
Μ. Μετά από ένα χρόνο, το 50. Μετά παντρευτήκαμε.
Β. Δηλαδή, πως παντρευτήκαμε. Εγώ είπα “μεγάλος είμαι, θα πάρω καμιά μεγαλούτσικη κοπέλα από αυτές που είδαμε. “ Και λέω “αυτή η Παπαδήμα είναι περίπου μεγαλύτερη από τις άλλες”.
-. Τι μεγάλη; 19 χρονών ήταν.
Μ. Τότε ήταν 28.
-. Α, βέβαια, 19 ήσουν στον ΕΛΑΣ στις αρχές, το 41-43.
Β. Πάω και τη ρωτάω “θέλεις να παντρευτούμε;“, μου είπε “θέλω” και παντρευτήκαμε.
Μ. Τι τηλεπάθεια ήταν αυτή!
-. Έτσι και από τότε Μαρία, μαζί, ο ένας δίπλα στον άλλο.
Μ. Και αυτή η φωτογραφία εδώ, έτσι ήταν ο Βασίλης. Τότε που τον γνώρισα εγώ ήταν ακριβώς έτσι. Φορούσε μια μακριά χλαίνη μέχρι κάτω..
-. Εγώ νόμιζα ότι είναι ξανθός ο Βασίλης….
Μ. Όχι, μελαχρινός ήταν.
-. Ωραίος;
Μ. Πολύ ωραίος.
-. Τον πρώτο πήρες Μαρία.
Μ. Μα χαζή ήμουν;
-. Αλλά και εσύ,ε;
Μ. Όχι και εγώ. Ξέρεις τι τον είπαν εχθές; Πήγαμε να κόψουμε την πίτα στο χωριό μου και του λέει ένας χωριανός μου, χωρίς να τον ξέρω εγώ, χωρίς να με ξέρει εκείνος, “αχ” λέει “Πελοπονήσιοι, μας πήρες το καλύτερο κορίτσι του χωριού μας”.
-. Τι γνώμη είχες τότε Μαρία για τους αξιωματικούς τους μόνιμους της Σχολής Ευελπίδων;
Μ. Θα σου πω. Θα στο πω ευθέως και το θεωρώ παράπονο. Είχαμε δεκα δεκαπέντε αξιωματικούς και δεν αξιοποίησαν κανένα στο ποσοστό που του άξιζε. Δεν ξέρω το Βασίλη πού τον είχαν, αλλά είχαν στη Σχολή Αξιωματικών που μας δίδασκαν παιδάκια που μάθαιναν τότε, ενώ αξιωματικούς δεν μας φέρνανε εκεί πέρα. Είχα τη γνώμη πως τους υποτιμούσε ο Δημοκρατικός Στρατός, η ηγεσία.
-. Τους υποτιμούσε ή φοβόταν;
Μ. Φοβόταν γιατί ο Γούσιας δεν είχε ιδέα από τίποτα. Τον Παπαγιάννη τον φοβόνταν, τον Βασίλη, τον άλλον, τον άλλον.
-. Άρα εκείνη η ηγεσία, όχι ο στρατός. Γιατί ο στρατός ήσουν εσύ.
Μ. Ο στρατός ήμουν εγώ και έλεγα μέσα μου “τι διάολο, δεν έχουμε κανένα μόνιμο αξιωματικό εδώ μέσα και μας φέρνουν τη Μαρίκα τη Σκαφίδα να μας κάνει μάθημα; Εγώ τέλειωσα το σχολείο την 5η σειρά, αυτή την τέλειωσε στην 3η σειρά.”
-. Παρότι είχαν γραφτεί στο Κόμμα Μαρία και ήταν κομμουνιστές οι ίδιοι;
Μ. Βέβαια. Βέβαια ήταν κομμουνιστές.
-. Άρα δεν υπήρξε αξιοποίηση πλήρης των αξιωματικών στο Δημοκρατικό στρατό;
Β. Μερική.
Μ. Τίποτα, τίποτα. Ελάχιστα ένα τοις εκατό
-. Είδες η Μαρία συμφωνεί με αυτό που είπε η Σαράφαινα.
Β. Τον χρησιμοποιήσανε ο Δημοκρατικός Στρατός, ένα συμμαθητή μου…….τον είχαν διοικητή μεραρχίας, εμένα με είχαν επιτελάρχη αρχηγείου, το Στέφανο τον είχανε με δική τους πρωτοβουλία διοικητή πυροβολικού του Γράμμου, δηλ. τον χρησιμοποίησαν αλλά άλλους δεν τους χρησιμοποίησαν, είχαν δευτερεύουσες θέσεις.
-. Και εκτιμάς ότι δεν τους αξιοποίησαν γιατί δεν είχαν πλήρη εμπιστοσύνη, επειδή ήταν προελεύσεως Σχολής Ευελπίδων;
Β. Δεν μπορώ να ξέρω και γω γιατί τους υποτιμούσαν, από συνήθεια ή γιατί είχαν αναδείξει άλλους αξιωματικούς, είχαν αναδείξει αυτούς και τους άλλους εξακολουθούσαν να τους έχουν αναξιοποίητους.
-. Από τη Νάξο όμως, πήγε εντολή το 47 να φύγουν αυτή η ομάδα του Παπαγιάννη και των υπολοίπων, πήγε εντολή. Με σκοπό και αποστολή ποια, να φύγουν αυτοί οι αξιωματικοί που ήταν εξόριστοι εκεί για να έρθουν και να στελεχώσουν το Δημοκρατικό Στρατό;
Β. Έτσι αλλά έμειναν όμως εκεί, ανεκμετάλλευτοι, οι υπόλοιποι που μείνανε στη Νάξο, έμειναν εκεί.
-. Δεν τους πήραν;
Β. Δεν τους πήραν. Εμείς μπορούσαμε να πάρουμε και άλλους αλλά η εντολή ήταν για δώδεκα.
Μ. Έτσι που λες. Για τους αξιωματικούς εγώ προσωπικά, όχι επειδή είναι ο άντρας μου αξιωματικός, αλλά γιατί εκτιμούσα τις γνώσεις αυτών των ανθρώπων και έπρεπε να είναι σ’ εκείνες τις θέσεις.
-. Και τις ικανότητές τους;
Μ. Και τις ικανότητές τους.
-. Πως βλέπεις Μαρία τώρα το στρατό εδώ; Πως βλέπεις το ρόλο των αξιωματικών; Με το ΝΑΤΟ, είπες για τον Ευρωστρατό. Πως βλέπεις τους αξιωματικούς που έχεις γνωρίσει τώρα τα τελευταία χρόνια;
Μ. Να ήμουν τώρα αξιωματικός, δεν θα δεχόμουν ποτέ να πάω σε άλλο κράτος εκτός από το δικό μου το κράτος, να γίνω στρατός, να πάρω τα παιδιά και να πάω να πολεμήσω στο εξωτερικό. Όσο για την Ελλάδα και τη ζωή μου θα την έδινα και το απέδειξα αυτό.
-. Αυτό όσον αφορά το ρόλο του αξιωματικού εκτός Ελλάδας. Το ρόλο του αξιωματικού μες στην Ελλάδα πώς τον βλέπεις;
Μ. Τι να κάνει μες στην Ελλάδα; Σου είπα και προηγουμένως πως μες στην Ελλάδα “ότι τους χτυπάν τα νταούλια, έτσι χορεύουν”. Δεν έχει κανένας γνώμη δικιά του. Και πολλοί έτσι δεν έχουν και μεγάλες γνώσεις. Πως γίνεται στο στρατό; Να σου πω την αλήθεια τους χαίρομαι, πήγα μια φορά στο 401 το Νοσοκομείο, μια δουλειά είχα εκεί πέρα, κι όταν είδα απέξω τους στρατιώτες και τις κοπέλες ντυμένες, πόσο ενθουσιάστηκα, παρ’ ολίγο να πάω να σταθώ και εγώ εκεί.
-. Κοίταξε, αυτή η γενιά τώρα, πιο όμορφη γενιά, και κάθε γενιά, πιο όμορφα παιδιά, πιο καλοντυμένα, πιο ψηλά.
Μ. Ωραία παιδιά.
-. Καλοταϊσμένα, δεν είναι σαν κι εμάς.
Μ. Θέλω να σου πω τα χάρηκα τα παιδιά. Τι φταίει ο στρατός; Η διεύθυνση είναι, πώς τον κατευθύνεις το στρατό. Αυτό είναι το μεγαλύτερό μου παράπονο, που σου λένε “θα στείλουμε τώρα για… ειρηνική στο Αφγανιστάν“. Τι δουλειά έχουμε εμείς να πάμε εκεί;
-. Θα μου δώσεις μια φωτογραφία;
Μ. Αυτή η φωτογραφία, έτυχε και βρέθηκε εδώ πάνω, είναι η πέμπτη φορά που παντρευτήκαμε.
-. Πέντε φορές έχετε παντρευτεί!
Μ. Πέντε. Μία φορά παντρευτήκαμε στην Τασκένδη. Λέει ο Βασίλης “πάμε να υπογράψουμε κανένα χαρτί” του λέω “δεν πάω εγώ, υπόγραψε εσύ και για μένα”. Οπότε πάει και υπογράφει ο Βασίλης. Μετά όταν ήρθαμε στη Ρουμανία μας λένε “πρέπει να κάνετε εδώ πέρα πολιτικό γάμο“. Πήγαμε και εμείς κάναμε ένα πολιτικό γάμο. Όταν πήγαμε στην Τσεχοσλοβακία και έπρεπε να έρθουμε στην Ελλάδα, ο πολιτικός γάμος δεν μέτραγε και έτσι κάναμε θρησκευτικό. Και κάναμε και ένα θρησκευτικό εκεί, μας έβαλαν να φάμε εκεί… σαν τι ήταν εκείνα;
-. Στην Τσεχοσλοβακία;
Μ. Στην Τσεχοσλοβακία. Και με έπιασαν κάτι γέλια. Ο Βασίλης είχε κάτι νεύρα γιατί ήταν ο παπάς εκεί και εγώ δεν τον λογάριαζα.
-. Γέλαγες με αυτά τα στεφάνια;
Μ. Ναι, δεν ήταν στεφάνια ήταν…….
Β. Σαν περικεφαλαίες…..
Μ. Σαν κορώνες.
Β. Υπήρχε ορθόδοξη εκκλησία στην Τσεχοσλοβακία σε ένα μέρος….”εκεί είναι” λέει “ένας παπάς ορθόδοξος, να πάτε”. Του λέμε “θέλουμε να παντρευτούμε, θα το αναλάβεις;”, “ναι, θα το αναλάβω”, ήταν αριστερός ο παπάς, καλός.
Μ. Και μας έβαλε και παλιά ημερομηνία.
Β. Του λέω του παπά “κοίταξε, εμείς έχουμε παντρευτεί και στην Τασκένδη΄΄…..
Μ. ΄΄Και στη Ρουμανία……΄΄
Β. «Αν μας βάλεις καμιά ημερομηνία τέτοια»…, μου λέει “έχω περιθώριο“.
-. Στάσου Βασίλη, Δε μου λες, την τρίτη φορά που παντρευτήκατε, στην Τσεχοσλοβακία έγινε αυτό; Που γράψατε παλιά ημερομηνία;
Μ. Ναι, ναι.
-. Την τέταρτη φορά πού ήτανε;
Μ. Είχαμε ψευδώνυμο στην Ουγγαρία, στη Ρουμανία.
-. Και στο γάμο ψευδώνυμο;
Μ. Παντού. Και μετά για ν’ αλλάξουμε τα ψευδώνυμα κάναμε δικαστήρια, κάναμε ολόκληρες ιστορίες. Τέσσερις φορές παντρευτήκαμε.
-. Οπότε ξαναπαντρευτήκατε;
Β. Λοιπόν που λες ο παπάς, εκεί είχανε σκοτώσει τον Γκαουλάϊτερ, τον Γερμανό. Οι…..πατριώτες………επήγαν και κρυφτήκαν στην εκκλησία του Κυρίλλου και Μεθοδίου. Ένας όμως απ’ αυτούς τους πρόδωσε και πήγε στους Γερμανούς και είπε “εγώ ήμουν σ’ αυτούς που εκτελέσανε, κι οι υπόλοιποι είναι κάτω στην εκκλησία” και πήγαν οι Γερμανοί να τους πιάσουν και αυτοί αντιστάθηκαν και έγινε μάχη ολόκληρη, σαν την εκκλησία με τους Γερμανούς τότε, με τους Τσέχους…
-. Γερμανική κατοχή;
Β. Ναι, οι Γερμανοί για να τους σκοτώσουν αυτούς, έριξαν νερό και έπνιξαν τους ανθρώπους μέσα στα υπόγεια.
-. Σ’ αυτήν την εκκλησία που παντρευτήκατε μετά; Τέσσερις γάμοι λοιπόν. Στην Ελλάδα δεν παντρευτήκατε καμιά φορά;
Μ. Όχι, όχι.
Β. Επήγαμε τα ντοκουμέντα αυτά και τα αναγνωρίσαμε στη Μονή Πετράκη. Στην Αρχιεπισκοπή της Αθήνας μας δώσανε ληξιαρχική πράξη του γάμου……
-. Σήμερα τι βαθμό έχεις Βασίλη;
Β. Ταξίαρχος.
-. Αναγνωρισμένο από το κράτος;
Β. Ναι, αναγνωρισμένο κανονικά.
-. Τη σύνταξή σου την παίρνεις;
Β. Ναι, ταξιάρχου.
-. Σαν το Στέφανο, μετά τη δικτατορία;
Β. Ναι, ναι.
-. Εσύ Μαρία τι βαθμό είχες στο Στρατό το Δημοκρατικό;
Μ. Εγώ ανθυπολοχαγός είχα ονομαστεί πρώτα, πριν πάω στη Σχολή, αλλά μετά πήρα και από τη Σχολή το βαθμό… Λίγο η ιστορία πως μπήκα στη Σχολή. Τότε είχαμε τον Κολλιγιάννη και εγώ ήμουν υπεύθυνη στις γυναίκες.
-. Στις γυναίκες όλου του Δημοκρατικού Στρατού;
Μ. Όχι, της 8ης Μεραρχίας. Όταν ήταν να πάω στη Σχολή, μου λέει ο υπεύθυνος εκεί “ξέρεις Μαρία, έχεις κάνει στον ΕΛΑΣ τόσες μάχες κλπ, τι θα πάρεις περισσότερο από τη Σχολή; σκεφτήκαμε να μην πας”. Εγώ ήθελα να πάω από τη Σχολή και ξέρεις γιατί ήθελα να πάω; Γιατί μου είπαν τα προηγούμενα παιδιά που ήρθαν από τη Σχολή “εκεί πέρα έρχεται ο Ζαχαριάδης και μας κάνει μάθημα, ο Βλαντάς, ο Γούσιας και μια σειρά άλλων” και εγώ ήθελα να πάω να δω τους αρχηγούς περισσότερο από τη Σχολή. Κατάλαβες;
-. Κατάλαβα, το καταλαβαίνω.
Μ. Λοιπόν και μου λένε “δε θα πας“. Σκέφτηκα και γω μόνη μου, δεν είχες και κανένα να ρωτήσεις. Πάω και γω στη σκηνή που ήταν ο Κολιγιάννης. Τώρα ούτε να χτυπήσεις ήταν, του λέω “συναγωνιστή Παύλο, θέλω να σου μιλήσω”, “έλα Μαρία”, αλλά η σκηνή ήταν τόσο μικρούλα, βγήκε αυτός έξω. “Κοίτα συναγωνιστή Παύλο, ήταν να με στείλουν στη Σχολή και δε με στέλνουν. Εγώ θέλω να πάω”, “μείνε ήσυχη Μαρία” λέει “θα πας οπωσδήποτε”. Και έτσι πήγα στη Σχολή. Αλλά πήγα πιο πολύ για να δω τους αρχηγούς και έτσι να γνωρίσω και το Βασίλη.
-. Είδες για καλό ήταν. Τώρα δε σας ρωτάω τη γνώμη για την ηγεσία εκείνης της εποχής, δεν είναι του παρόντος.
Μ. Δεν χρειάζεται Αντώνη. ….
**
[1] Βλ. ΒΑΣΙΛΗ ΒΕΝΕΤΣΑΝΟΠΟΥΛΟΥ, «ΠΑΡΩΝ» Μια Ζωή Στην Πρώτη Γραμμή, Συγχρονη Εποχή, Αθήνα 2004,. Νωρίτερα είχε εκδοθεί ένα επιτυχημένο βιβλίο του Παπαγιάννη Στέφανου, Από Εύελπις Αντάρτης, Σύγχρονη Εποχή, Αθήνα 1991 απ’ το οποίο και ο τίτλος της συνέντευξης εδώ.
[2] Βλ.ΤΡΙΑΝΤΑΦΥΛΛΟΥ ΓΕΡΟΖΗΣΗ, Το Σώμα των Αξιωματικών, Δωδώνη, Αθήνα – Γιάννινα 1996 (τρίτομο) τόμος τρίτος, σ.σ. 759 και 803 όπου παρουσιάζοντας τη σύνθεση του ΕΛΑΣ και ΕΑΜ αναφέρει μεταξύ των άλλων πως συμμετείχαν «…16 στρατηγοί, 34 συνταγματάρχες, περίπου 1500 άλλοι μόνιμοι αξιωματικοί διαφόρων κατηγοριών, 1500 περίπου έφεδροι αξιωματικοί ονομασμένοι πριν τον Απρίλη του 1941…».
[3] Ο Βενετσανόπουλος με το ΄΄δικοί μας΄΄ εννοεί τους Έλληνες που είχαν εκστρατεύσει εναντίον των Μπολσεβίκων στην Κριμαία
[4] Την επιχείρηση αυτή υπό τον Φλωράκη, Μπελογιάννη και Παπαγεωργίου περιγράφει ο Τριαντάφυλλος Γεροζήσης στο πρόσφατα εκδομένο βιβλίο του, Επίλεκτο Απόσπασμα 1ης Μεραρχίας ΔΣΕ Φλωράκη- Μπελογιάννη- Παπαγεωργίου, Γράμμος- Άγραφα- Μουργκάνα Αύγουστος- Σεπτέμβρης 1949,Σύγχρονη Εποχή, Αθήνα 2004.Το βιβλίο προλογίζει αλλά και την επιχείρηση κρίνει από στρατιωτικής σκοπιάς ο αντιστράτηγος ε.α. επίτιμος διοικητής στρατιάς και αρχηγός ΓΕΕΦ, Δημήτριος Δήμου. Έχουν αρχίσει σιγά- σιγά αξιωματικοί παραγωγικών σχολών μεταπολεμικοί να ασχολούνται ανοιχτά, να παρουσιάζουν, προλογίζουν κ.λ.π. βιβλία και εργασίες που εμφανίζουν και την πλευρά του ΚΚΕ για τον ΔΣΕ, ΕΑΜ, ΕΛΑΣ.