Διεθνείς «παροτρύνσεις» αναμένει σε πολύ κοντινό χρόνο η Αθήνα, για να προβεί σε κινήσεις-εξπρές, προκειμένου να ανοίξουν και τυπικά οι πόρτες τής ΕΕ στην πρώην Γιουγκοσλαβική Δημοκρατία τής Μακεδονίας μετά το φετεινό φθινόπωρο, καθώς και του ΝΑΤΟ την άνοιξη του 2014.
Η σπουδή των Ηνωμένων Εθνών και άλλων για το Μακεδονικό έχει να κάνει με το ότι ο διεθνής παράγοντας επείγεται -για δικούς του λόγους- να επιταχύνει την ευρωατλαντική πορεία τής γείτονος, ενόσω δεν διαμορφώνονται συνθήκες για οριστική λύση.
Γι’ αυτό, αντί λύσης επιλέγονται διευθετήσεις για κάποιες πτυχές τού προβλήματος σε βάθος χρόνου. Για άλλες θα ισχύσει το “don’t talk-don’t ask” (μη μιλάς-μη ρωτάς) μέχρι την υποτιθέμενη τελική λύση. Το σχέδιο προωθούν τα Ηνωμένα Έθνη, με την απόλυτη στήριξη της Ουάσινγκτον αλλά και τμημάτων τής γραφειοκρατίας τής ΕΕ.
“(Ανάλογη μεθόδευση) αποδείχθηκε αποτελεσματική στη διένεξη Σερβίας-Κοσσόβου” είναι η γνώμη τού αμερικανού βοηθού υφυπουργού Εξωτερικών και πρώην πρεσβευτή στα Σκόπια Ρίκερ. Η Σερβία έχει δεχθεί να άρει τις αντιρρήσεις της για την ευρωατλαντική πορεία τού Κοσσόβου ως ανεξάρτητου, χωρίς να του αναγνωρίσει κρατική κυριαρχία. Αντιστοίχως, η αλβανοκοσσοβάρικη διοίκηση αποδέχθηκε στοιχεία αυτοδιαχείρισης (των σέρβων) στο βόρειο τμήμα, υπό την προϋπόθεση ότι οι σέρβοι κάτοικοι θα αποδέχονται την περιοχή ως ανήκουσα στο κράτος τού Κοσσόβου.
Στην αρχική φάση διαπραγματεύσεων, το Βελιγράδι δεχόταν μόνο να ονομάζεται η πρώην επαρχία του “Κόσσοβο, βάσει ψηφίσματος Συμβουλίου Ασφαλείας 1244/99” (το οποίο όριζε γενικά την αποκοπή τής επαρχίας από τη Σερβία αλλά όχι ως κρατικής οντότητας). Η Πρίστινα ονόμαζα την επαρχία “Δημοκρατία τού Κοσσόβου”.
Όλοι γνωρίζουν ότι Κοσσοβάρικο και Μακεδονικό πόρρω απέχουν. Καταλαβαίνουν και ότι κάθε απόπειρα “μπακάλικης” εξομοίωσής τους εγκυμονεί κινδύνους. Ωστόσο, οι επισπεύδοντες επιμένουν: “Οι εμπλεκόμενες πλευρές οφείλουν – η καθεμία να δημιουργήσει ένα δικό της αφήγημα για τη διένεξή τους, πέρα από τις μέχρι τώρα κόκκινες γραμμές τους. Στη βάση αυτού του αφηγήματος πρέπει να πορευθούν αταλάντευτα”.
Όνομα για διευκόλυνση
Μ’ αυτή τη λογική, τα Ηνωμένα Έθνη και ο διεθνής παράγοντας επανέφεραν τον προηγούμενο Απρίλιο ένα σχέδιο διευθετήσεων σε τουλάχιστον δύο φάσεις μέχρι την τελική λύση στο πρόβλημα. Στην πρώτη φάση τοποθετείται μια κατ’ αρχάς συμφωνία γύρω από το όνομα, με το οποίο η γείτων θα αναγνωρισθεί διεθνώς και θα μετάσχει στους διεθνείς οργανισμούς (ΟΗΕ-ΕΕ-ΝΑΤΟ). Ταυτοχρόνως, η Αθήνα θα κληθεί να διευκολύνει την ευρωατλαντική πορεία τής πΓΔ.
Σε δεύτερη φάση, μετά από την ένταξή της στο ΝΑΤΟ και την εξέλιξη των ενταξιακών συνομιλιών με την ΕΕ, θα δρομολογηθεί τελική λύση για το όνομα καθαυτό. Αυτή την ώρα θεωρείται ότι στο τραπέζι βρίσκονται τα γνωστά εναλλακτικά ονόματα με πρώτα το “Δημοκρατία τής βόρειας Μακεδονίας”, το οποίο η Αθήνα θεωρούσε διασφαλισμένο μέχρι και τον περασμένο χειμώνα, καθώς και το “βόρεια Δημοκρατία τής Μακεδονίας”. Και τα δύο δείχνουν να παίρνουν την έγκριση της αλβανικής συνιστώσας στην κυβέρνηση τής γείτονος, που απορρίπτουν οποιαδήποτε εκδοχή περιορίζει το κράτος στα σλαβικά χαρακτηριστικά του.
Σχετικά με τη λύση, τα Ηνωμένα Έθνη “προτίθενται να συστήνουν στα κράτη-μέλη τους να προτιμούν το αποδεκτό από την Ελλάδα όνομα”. Η Αθήνα όμως επιμένει ακόμα στην υποχρεωτική χρήση ενός και μόνου ονόματος για κάθε περίπτωση, όπως προβλέπεται στο σχετικό ψήφισμα του Συμβουλίου Ασφαλείας (817/93). Το “Δημοκρατία τής βόρειας Μακεδονίας” χρησιμοποιούμενο για κάθε περίπτωση είναι πιο κοντά σ’ αυτό που θέλει η Ελλάδα.
Προσχηματικά, θα προσθέτει το συνθετικό του (βόρειο-) στον όρο “μακεδονικός” τη χρήση τού οποίου επιτρέπει και στις δύο πλευρές η πρόταση του μεσολαβητή Νίμετζ, για εμπορικούς και άλλους λόγους. Η δεύτερη εκδοχή προτιμάται από τη γείτονα. Θεωρεί ότι με την πάροδο του χρόνου θα “ξεχασθεί” το προτασσόμενο «βόρεια» και πρακτικά θα μείνει “ανόθευτο” το “Δημοκρατία τής Μακεδονίας”.
Ακόμη κι’ αν δεχθεί κάποιο απ’ αυτά όμως, θα διατηρεί το δικαίωμα που έχει, βάσει του σημερινού συντάγματός της, να χρησιμοποιεί το “Δημοκρατία τής Μακεδονίας” σε εσωτερικά έγγραφα. Η γραφή του θα είναι στα κυριλλικά, μαζί με το «βόρεια Δημοκρατία της Μακεδονίας» στα Αγγλικά/Γαλλικά. Λ.χ στα διαβατήρια ή σε έγγραφα που θα διέπουν διμερείς σχέσεις. “Δεν γίνεται αλλοιώς” λένε ξένοι διπλωμάτες. Θεωρούν τη συγκεκριμένη παραχώρηση ως “από τις πιο ανώδυνες μεταξύ των ζητούμενων” από την Αθήνα. Και συμφωνούν ότι ουσιαστικά πρόκειται για λύσεις με δύο ονόματα.
Προς πολιτικές διαβουλεύσεις
Η ακριβής ονοματοθεσία θα κρίνει κατά πολύ τους επιθετικούς προσδιορισμούς αλλά και τις -συναφείς με τον “μακεδονισμό” και τη “μακεδονική” γλώσσα- αναφορές. Ή τις αντίστοιχες… αποσιωπήσεις. Στο τελευταίο “non paper” Νίμετζ πάντως, η χώρα αναφέρεται ως “βόρεια Δημοκρατία τής Μακεδονίας” και οι (μη συζητούμενες υποτίθεται) γλώσσα και εθνικότητα προσδιορίζονται ως “τής βόρειας Δημοκρατίας τή Μακεδονίας”.
Εάν ο σχεδιασμός τού διεθνούς παράγοντα υλοποιηθεί ομαλά, η Ελλάδα θα κληθεί να αποδεχθεί την ευρω-ατλαντική πορεία τής γείτονος χωρίς ολοκληρωμένη στην εφαρμογή της συμφωνία για το όνομα. Αυτό αντίκειται στη λεγόμενη “Ενδιάμεση Συμφωνία” των δύο πλευρών από το 1995. Την είχε επιβάλλει στον πρωθυπουργό Παπανδρέου ο αμερικανικός παράγοντας (Χόλμπρουκ-Μίλερ, φωτό), παρά τις αντιρρήσεις τού τότε υπουργού Εξωτερικών Κάρολου Παπούλια.
Η ρευστότητα και μια προσωρινότητα στη λύση αντίκεινται και στην απόφαση της συνόδου κορυφής τού ΝΑΤΟ (2008). Μ’ αυτήν, η συμμαχία υιοθετούσε το ότι προϋπόθεση για την ένταξη της πΓΔ είναι συμφωνημένη λύση, εγκεκριμένη από το Συμβούλιο Ασφαλείας των Ηνωμένων Εθνών, μόνιμη-όχι προσωρινή.
Αυτό και άλλα δεδομένα θέλει να παρακάμψει ο πρωθυπουργός Γκρούεβσκι, με την επιστολή του προς Σαμαρά. Γι’ αυτό και για ανάλογα δεδομένα επιδιώκει κατ’ ουσίαν αλλαγή τής διαδικασίας στα Ηνωμένα Έθνη. Καλεί τον έλληνα ομόλογό του να καθιερώσουν διμερείς πολιτικές διαβουλεύσεις υψηλού επιπέδου, μέσω των οποίων μπορείνα υποβαθμισθεί το διεθνές πρόβλημα σε διμερή διένεξη. Γι’ αυτό ο Γκρούεβσκι τα “μπαλώνει”, αποδέχεται την αιγίδα Νίμετζ και στις διακυβερνητικές επαφές.
Έχει πολύ ενδιαφέρον το πώς θα διαχειρισθεί το θέμα η συγκυβέρνηση στην Αθήνα. Το τι θα κάνουν ο πρωθυπουργός και ο αντιπρόεδρός του, υπουργός των Εξωτερικών Ευάγγελος Βενιζέλος. Όχι τόσο με τον Γκρούεβσκι όσο με κείνους που θέλουν να τον εμπνεύσουν. Ενδεχομένως -στους δεύτερους- ο Σαμαράς να μην απαντήσει από ελληνικού εδάφους…