Ξεκινούν σε λίγες ώρες, οι εργασίες για την αναζήτηση, εκταφή, ταυτοποίηση και ταφή σε στρατιωτικά κοιμητήρια, Ελλήνων πεσόντων στο Αλβανικό Έπος. Ήδη από την Πέμπτη, η Ελληνική Αποστολή, έχει εγκατασταθεί στην περιοχή Ντραγκότ της Περιφέρειας Αργυροκάστρου με τη δημιουργία της απαραίτητης, για τα έργα, υποδομής.
Όπως παραδεχόταν στο OnAlert στέλεχος που παρακολουθεί στενά την πορεία των συνομιλιών της μικτής επιτροπής εμπειρογνωμόνων Ελλάδας – Αλβανίας, η ημέρα μετάβασης του ελληνικού κλιμακίου ήταν αρκετά «ζόρικη». Άλλωστε τις τελευταίες εβδομάδες καταγράφηκαν, έστω και μεμονωμένες, ενέργειες που επηρέαζαν αρνητικά το κλίμα, συναίνεσης που είχε διαμορφωθεί, μετά τη λήψη της σχετικής απόφασης από τα Τίρανα με την οποία επανεκκινήθηκε η διαδικασία για την τιμητική ταφή 7000 και πλέον ελλήνων ηρώων.
«Το μεγάλο άγχος αφορούσε στη μετάβαση των ελληνικών πραγμάτων από τα σύνορα.» λέει χαρακτηριστικά στο OnAlert η ίδια πηγή ενημέρωσης. Τόνισε όμως εμφατικά: «Η Αλβανία κάνει πιο λογικά βήματα γιατί από ότι φαίνεται έχει δώσει οδηγίες και ο ίδιος ο πρωθυπουργός για να μας βοηθήσουν και να στηρίξουν το όλο εγχείρημα». Στο Ντραγκότ, στο Ελμπασάν, έχουν ήδη μεταφερθεί τρία λυόμενα σπίτια τα οποία θα χρησιμοποιηθούν ως εργαστήρια καθώς επίσης για την πρώτη αποθήκευση των λειψάνων που θα εντοπίζονται.
Η αλβανική κυβέρνηση στη συνεδρίαση της, 20ης Δεκεμβρίου 2017, είχε ανάψει το πράσινο φως, για το κοιμητήριο των Ελλήνων στρατιωτών του Ελληνοϊταλικού Πολέμου του 1940-41, στο χωριό Βουλιαράτες του Δήμου Δερόπολης. Στην απόφαση αυτή είχε καταλήξει η μικτή επιτροπή εμπειρογνωμόνων Ελλάδας- Αλβανίας, η οποία είχε συνέλθει στην Αθήνα, με σκοπό την υλοποίηση της σχετικής διμερούς συμφωνίας. Επικεφαλής της ελληνικής αντιπροσωπείας ήταν ο διευθυντής του Β΄ Κλάδου του ΓΕΕΘΑ, υποναύαρχος Στυλιανός Πετράκης και της αλβανικής, ο αναπληρωτής αρχηγός του Στρατού Ξηράς, ταξίαρχος Ντέντε Πρένγκα.
Γ. Σούρλας: Δικαιώθηκε ο αγώνας για τους άταφους ήρωες
Ένα τηλεφώνημα στάθηκε η αφορμή, πριν από 14 χρόνια, για να ξεκινήσει ο πολυετής αγώνας για τους άταφους ήρωες του 1940. Στην άλλη άκρη της τηλεφωνικής γραμμής Βορειοηπειρώτης, ο οποίος θέλησε να πει ότι μάτωνε η καρδιά του και δεν άντεχε πλέον, οργώνοντας το χωράφι του στην Αλβανία, να θρυμματίζει… κόκαλα και κρανία Ελλήνων πολεμιστών που απέμειναν άταφοι και στοιβαγμένοι σε ομαδικούς τάφους.
Την αμήχανη τότε σιωπή του τ. υπουργού Υγείας και τ. Αντιπροέδρου της Βουλής Γιώργου Σούρλα, διαδέχθηκε άμεσα η απόφαση για δράση και μια μεγάλη προσπάθεια ώστε να κλείσει αυτή η ύψιστη εκκρεμότητα έναντι των ηρώων μας, που δεν ετάφησαν ποτέ με τις δέουσες θρησκευτικές τιμές, αλλά και έναντι των οικογενειών τους που κλαίνε τους πολεμιστές τους χωρίς να μπορέσουν ποτέ να ανάψουν το καντηλάκι τους.
Ένα εθνικό χρέος απέναντι στους Έλληνες μας παρέμενε ανεκπλήρωτο. Μία μεγάλη εθνική εκκρεμότητα που έπρεπε να αποκατασταθεί, δημιουργούσε πόνο, οργή, θυμό στους απογόνους των 7.976 πεσόντων κατά το Έπος 1940 – 41 στα πεδία των μαχών της Βορείου Ηπείρου (εκ των οποίων 316 από τη Μαγνησία), τα ηρωικά οστά των οποίων παρέμειναν ξεχασμένα και διάσπαρτα εκεί.
Η τεράστια αυτή υποχρέωση επιτέλους σήμερα αρχίζει να αποκαθίσταται. Ακολούθησαν πολλά, πάρα πολλά, από εκείνο το τηλεφώνημα που δέχθηκε ο Γ. Σούρλας, ο οποίος τέθηκε επικεφαλής μιας μαραθώνιας πρωτοβουλίας. Το πλήρωμα του χρόνου ήρθε και περί τα τέλη του περασμένου Δεκεμβρίου η Συμφωνία μεταξύ Ελλάδος και Αλβανίας για την περισυλλογή και τον ενταφιασμό των οστών των πεσόντων, στα πεδία των μαχών της Βορείου Ηπείρου, υπεγράφη.
Ο πρώην υπουργός Υγείας και Επίτιμος Πρόεδρος της Ενωσης Συγγενών Πεσόντων κατά το Έπος 1940 – 41 θα βρεθεί στην περιοχή των εργασιών. Σε συνέντευξη που παραχώρησε στον «Ταχυδρόμο» λίγο πριν την αναχώρησή του έκανε λόγο για δικαίωση.
Διαβάστε εδώ όλη την συνέντευξή του κ. Σούρλα
– Κύριε Σούρλα, προ ημερών ανακοινώσατε ότι είναι ιστορικής σημασίας η Συμφωνία Ελλάδος – Αλβανίας για τους άταφους ήρωες του Έπους του 1940. Περί τίνος ακριβώς πρόκειται;
Πρόκειται για μια Συμφωνία που υπεγράφη προ μηνός μεταξύ Ελλάδος και Αλβανίας, για την περισυλλογή και τον ενταφιασμό των οστών των 7.976 πεσόντων κατά το Έπος 1940 – 41, στα πεδία των μαχών της Βορείου Ηπείρου, που σχεδόν στο σύνολό τους παραμένουν άταφοι ή προσωρινά θαμμένοι 77 ολόκληρα χρόνια. Αύριο, μικρό συνεργείο Ελλήνων και Αλβανών με στρατιωτικούς τεχνικούς, ειδικούς επιστήμονες αρχίζει τη διαδικασία της εκταφής.
– Πού βρίσκονται τα οστά των πεσόντων αυτά τα χρόνια;
Βρίσκονται διάσπαρτα, σπασμένα κρανία στα πεδία των μαχών της Β. Ηπείρου σε ομαδικούς τάφους. Στην Πρεμετή υπάρχει ομαδικός τάφος με 1.600 μαχητές, που σε ένα μέρος μάλιστα ο Χότζας επί των ημερών του έκτισε αθλητικό κέντρο. Στην Κλεισούρα, ομαδικός τάφος με 620 μαχητές, από όπου θα αρχίσει η εκταφή αύριο για τον κανονικό ενταφιασμό αργότερα στο παρακείμενο Στρατιωτικό Κοιμητήριο της Μονής του Αγίου Νικολάου.
– Γνωρίζουμε ότι ασχοληθήκατε με το θέμα αυτό πολλά χρόνια. Γράψατε μάλιστα και δύο βιβλία, εκ των οποίων το ένα έλαβε έπαινο από την Ακαδημία Αθηνών. Πριν από αυτά, να μας πείτε ποιο ήταν το ερέθισμα γι’ αυτό τον αγώνα;
Το έναυσμα ήταν ένα τηλεφώνημα το 2004, από έναν Βορειοηπειρώτη που μου είπε: «Οργώνω το χωράφι μου, και το αλέτρι του τρακτέρ βγάζει οστά των μαχητών του ‘40, θρυμματίζει κρανία και διερωτώμαι εσείς εκεί στην Ελλάδα πού είστε; Γιατί τους εγκαταλείψατε στα βουνά και στα λαγκάδια; Γιατί δεν ενδιαφερθήκατε γι’ αυτούς που έγραψαν την πιο λαμπρή ιστορία;» Η απάντηση ήταν σιωπή, από αμηχανία, γι’ αυτό που δυστυχώς δεν γνώριζα και από ενοχές γι’ αυτό που δεν κάναμε. Σιώπησα, αλλά ταυτόχρονα αποφάσισα να προχωρήσω στη διερεύνηση και στην αποκατάσταση της μεγάλης αυτής εκκρεμότητας.
– Και στη συνέχεια;
Στη συνέχεια άμεσα ξεκίνησε ένα «οδοιπορικό» στη Βόρειο Ήπειρο, εκεί που δόθηκαν νικηφόρες μάχες από τους ήρωές μας. Προσωπικές διαπιστώσεις για διάσπαρτα οστά, ομαδικούς τάφους. Ελάχιστα σε οστεοφυλάκια. Ενημέρωση από τους Βορειοηπειρώτες, που έζησαν τη φρίκη του πολέμου. Συγκέντρωση στοιχείων από τη Διεύθυνση Ιστορίας Στρατού, από αφηγήσεις επιζώντων μαχητών, από παιδιά πεσόντων. Όλα αυτά συγκρότησαν ένα βιβλίο με τίτλο «Οι ήρωες του 1940 περιμένουν», με το οποίο άρχισα πριν από δεκατρία χρόνια ένα οδοιπορικό ενημέρωσης των πολιτών, ευαισθητοποίησης και παρεμβάσεων προς κάθε αρχή. Εκδηλώσεις σε εβδομήντα και πλέον περιοχές της Ελλάδας και του εξωτερικού.
Στην επέτειο της 28ης Οκτωβρίου στο Στρατιωτικό Κοιμητήριο των Βουλιαρατών, παρουσία εκπροσώπου της αλβανικής κυβέρνησης
– Ποιες ήταν οι διαπιστώσεις σας από την εκστρατεία αυτή;
Παντελής άγνοια, ότι υπάρχουν άταφοι από το 1940. Εμφανής επιφυλακτικότητα ότι αυτό ήταν πραγματικότητα. Ιερή αγανάκτηση των παιδιών των πεσόντων για την αδιαφορία της πολιτείας, για την εγκατάλειψη. Και πάντα ένα δραματικό ερώτημα «γιατί;». Πώς γιορτάζουμε, πανηγυρίζουμε κάθε επέτειο, και εκείνοι ξεχασμένοι, ξεσκέπαστοι στα πεδία των μαχών.
– Εσείς ξεκινήσατε τον αγώνα σας στις αρχές του 2000. Μέχρι τότε τι είχε γίνει;
Τα πρώτα πενήντα χρόνια απόλυτη σιωπή. Από άγνοια, αδιαφορία, για τους άταφους πεσόντες στη Βόρεια Ήπειρο. Το εξοργιστικό είναι ότι το 1979, έγγραφο του ΓΕΣ σε ερώτημα Πανηπειρωτικού Συνδέσμου για το τι έγινε με τους άταφους ήρωες, απάντησαν ότι: «είναι πρακτικώς αδύνατο σήμερα να ευρίσκονται άταφοι». Τη δεκαετία του ‘90 υπήρξε κάποιο ενδιαφέρον. Μετά από προφορική συμφωνία με την αλβανική πλευρά και με τη συνδρομή του Αρχιεπισκόπου Αλβανίας κ.κ. Αναστασίου, κτίστηκαν δύο κοιμητήρια στους Βουλιαράτες και στην Κλεισούρα. Έκτοτε, σιωπή και επίμονη άρνηση της Αλβανίας για τον ενταφιασμό των πεσόντων.
– Ποια ήταν η ανταπόκριση στην εκστρατεία ενημέρωσης και παρεμβάσεων από την ελληνική και αλβανική πλευρά;
Η αλβανική πλευρά, παρά τις προσωπικές μου επαφές με την εκάστοτε ηγεσία της, πολιτική και πολιτειακή, ήταν αρνητική. Δεν ανταποκρινόταν στην πρόταση για διευθέτηση αυτής της εκκρεμότητας. Δυστυχώς και από την ελληνική πλευρά, πλην ελαχίστων περιπτώσεων, δεν υπήρξε ενδιαφέρον και συμπαράσταση. Μάλιστα, ορισμένοι παράγοντες έδειχναν ενοχλημένοι από την επιμονή μου.
– Μπροστά σε αυτές τις συμπεριφορές εσείς πώς αντιδράσατε;
Ενέτεινα τις προσπάθειες, πύκνωσα τις εκδηλώσεις και τις παρεμβάσεις και όταν είδα ότι η Αλβανία συνέχιζε να είναι αδιάφορη, ως Αντιπρόεδρος της Βουλής μετά από συνεργασία με βουλευτές, διεμήνυσα προς την αλβανική κυβέρνηση σε εκδήλωση στο Καλπάκι ότι δεν πρόκειται να ψηφιστεί το νομοσχέδιο στη Βουλή των Ελλήνων, για την ένταξη της Αλβανίας στο ΝΑΤΟ και την Ευρωπαϊκή Ένωση. Μετά από υβριστικές επιθέσεις από τα Τίρανα, δεν χρειάστηκε να περάσει περισσότερο από μια εβδομάδα, για να υπογραφεί το 2009 Συμφωνία για τον τιμητικό ενταφιασμό των πεσόντων και να κυρωθεί από τα δύο Κοινοβούλια.
– Πέρασαν όμως οκτώ χρόνια από τότε μέχρι σήμερα, που αρχίζει η υλοποίηση της Συμφωνίας;
Ναι, δυστυχώς η αλβανική πλευρά συνέχισε την κωλυσιεργία με διάφορα προσχήματα Συνεδριάσεις Διακρατικής Επιτροπής, με αποφάσεις χωρίς να εκτελούνται και συνεδριάσεις χωρίς αποφάσεις.
– Πώς καταλήξατε στην οριστική απόφαση;
Για ακόμη μια φορά βρέθηκαν, όχι απλώς μπροστά στην απειλή, αλλά στην οριστική απόφαση της Ένωσης Συγγενών Πεσόντων που έχω την τιμή να είμαι επίτιμος Πρόεδρος, ότι δεν πρόκειται να ενταχθούν στην Ευρωπαϊκή Ένωση αν δεν συναινέσουν και δεν υλοποιήσουν την απόφαση για τους άταφους μαχητές.
– Θα πάτε στην έναρξη των εργασιών εκταφής και περισυλλογής των οστών που αρχίζει αύριο;
Βέβαια, αυτή είναι μια μέρα που την περίμενα δώδεκα χρόνια, και τα παιδιά των πεσόντων εβδομήντα επτά χρόνια.
– Ποια ήταν τα συναισθήματά σας στη μεγάλη αυτή πορεία για την αποκατάσταση της εκκρεμότητας;
Περηφάνια και ενοχές. Αισθάνεσαι περηφάνια γιατί οι μαχητές εκείνοι, έγραψαν τις πιο λαμπρές σελίδες της σύγχρονης ελληνικής ιστορίας, προκάλεσαν τον παγκόσμιο θαυμασμό, δίδαξαν πως η ελευθερία δεν είναι μόνο υπόθεση ενός έθνους ή ενός κράτους αλλά ολόκληρης της ανθρωπότητας. Τους διακατείχε το συναίσθημα του Ομήρου με το «εις οιωνός άριστος αμύνεσθαι περί πάτρις».
Αισθάνεσαι ενοχές για την αδιαφορία και την εγκατάλειψη. Το ενδιαφέρον με καθυστέρηση απλώς αμβλύνει την ενοχή. Από κει και πέρα όμως προκύπτουν άλλα ερωτήματα. Άραγε κάναμε το καθήκον για την πατρίδα; Ανταποκριθήκαμε στις προσδοκίες τους και πώς μπορούμε να το πούμε αυτό, όταν με τραγικά λάθη και παραλείψεις την οδηγήσαμε στη φτώχεια και την εθνική ταπείνωση;
– Ποιες ήταν οι πιο συγκινητικές στιγμές στη μεγάλη αυτή διαδρομή;
Τι να ξεχωρίσω και τι να πρωτοπώ; Πώς να εκφράσω τη συγκίνηση, με όσα βλέπεις, ακούς και διαισθάνεσαι. Ακόμη βουίζει στα αυτιά μου η παράκληση γιου πεσόντος όταν επισκεφθήκαμε τον ομαδικό τάφο, δακρυσμένος να μας λέει: «παρακαλώ, μην πατάτε, κάπου εδώ είναι θαμμένος ο πατέρας μου». Έντονα προβάλλει η φυσιογνωμία της γερόντισσας Ερμιόνης Μπρίγκου, της κυράς της Χειμάρρας, της «Μάνας των Πεσόντων», όπως της αποδώσαμε τον τίτλο, όταν την επισκεφθήκαμε να μας λέει στην αυλή της που είναι θαμμένα έξι παιδιά, τα οποία γνώρισε στον πόλεμο, «εδώ έχω φυτέψει δυο μυρτιές για να έχουν ίσκιο τα παιδιά».
– Είπατε ότι οι πεσόντες στη Βόρεια Ήπειρο είναι 7.976. Από τη Μαγνησία πόσοι είναι;
Οι πεσόντες από τη Μαγνησία ανέρχονται σε 316, οι οποίοι στο σύνολό τους παραμένουν άταφοι.
