Γράφει ο ΣΤΕΛΙΟΣ ΦΕΝΕΚΟΣ
Υποναύαρχος ε.α
Αντιπρόεδρος της Κοινωνίας Αξιών
Πολλοί συμπολίτες μας σήμερα αναζητούν τον νέο ‘’μεσσία-ηγέτη-γητευτή’’ που θα τους γοητεύσει για να τον ακολουθήσουν χωρίς ενδοιασμούς ο οποίος με το μαγικό ραβδάκι του θα επαναφέρει τα πράγματα εκεί που ήταν πριν σε ‘’status quo ante’’.
Αυτός είναι ο ένας κίνδυνος γιατί οδηγεί σε παθητικότητα αυτούς που τον περιμένουν και δίνει τη δυνατότητα σε γραφικούς να διεκδικούν για τον εαυτό τους αυτό το ρόλο.
Υπάρχει όμως ένας άλλος, μεγαλύτερος και πιο ύπουλος κίνδυνος.
Η καλλιεργούμενη ‘’πίστη’’ ότι σε καταστάσεις κρίσεως πρέπει να καταλύεται η Δημοκρατία και να εφαρμόζονται διαδικασίες αυταρχικές, από τους λίγους, που ‘’ξέρουν’’ και ‘’μπορούν’’ να διαχειριστούν τα ζητήματα και άρα είναι ‘’λογικό’’ να τους ακούσουμε (πάλι με ‘’πίστη’’ χωρίς κριτική και ενδοιασμούς).
Αυτοί, οι ‘’ηγέτες-αυτοκράτορες-δικτάτορες’’, είναι οι πιο επικίνδυνοι, γιατί αξιοποιούν κάθε δυνατότητα για να σε κάνουν να ‘’πιστέψεις» ότι είναι λογικό και αποτελεσματικό αυτό και πρέπει να το αποδεχθείς.
Και τα δύο παραπάνω σημερινά αδιέξοδα εδράζονται σε μία μορφή ‘’πίστης’’ και διαστρέβλωσης της λογικής.
Θα προσπαθήσουμε να δούμε όσο διεξοδικά μας επιτρέπει ο χώρος, τα ζητήματα ‘’πίστης’’ και ‘’λογικής’’ στην αποτελεσματικότητα των πολιτικών αποφάσεων (δεν εξετάζουμε την έννοια της Δημοκρατίας αλλά της ‘’λογικής’’ πάνω στην οποία οπωσδήποτε εδράζεται και η Δημοκρατία).
Η ‘’πίστη’’ είναι το πρώτο επίπεδο θεώρησης των πραγμάτων και αποδοχής λύσεων και αποφάσεων στα κοινωνικά συστήματα. ‘Όπως όλοι μας αναγνωρίζουμε, είναι η βάση της θρησκείας. Η χρησιμοποίηση του όρου ‘’πιστεύω’’ για την ‘’αποκάλυψη’’ της αλήθειας και για τη διάκριση του σωστού από το λάθος, είναι κοινή τάση των κοινωνιών στην ιστορία της ανθρωπότητας. Η σημαντικότερη ανεπάρκεια της ‘’πίστης’’ για τον καθορισμό της ‘’αλήθειας’’ , είναι ότι απαιτεί την αποδοχή της ύπαρξης κάποιου ξεχωριστού, χαρισματικού ατόμου.
Η ‘’λογική’’, είναι το υψηλότερο επίπεδο θεώρησης για τον καθορισμό της αλήθειας. Για να χρησιμοποιήσουμε ένα συλλογισμό που να μπορεί να μας οδηγήσει ευκολονόητα στην αλήθεια, απαιτείται να κατασκευάσουμε μια λογική αλυσίδα με συνέπεια, που να αρχίζει με την σωστή αναγνώριση του προβλήματος, με μια υπόθεση και να καταλήγει σε ένα συμπέρασμα. Υπάρχουν, φυσικά, πολλές μέθοδοι και τεχνικές για αυτό.
Πρέπει να αναγνωρίσουμε όμως ότι η λογική στην εφαρμογή της στο πεδίο της πολιτικής ιδιαίτερα έχει δυο μεγάλες αδυναμίες:
• Η πρώτη είναι ότι μερικές φορές η αλήθεια δεν μπορεί να εξηγηθεί μόνο με τη λογική επεξεργασία (ελλείψει διεξοδικής γνώσης ή ικανότητας εποπτείας)
• Η δεύτερη, είναι ότι παρ’ όλο που μερικές αποφάσεις φαίνεται να συμφωνούν με τη λογική, εν τούτοις εξακολουθούν να μην παράγουν αποτελεσματικές λύσεις (ολόκληρος κατάλογος από πλάνες έχουν εντοπισθεί στη λήψη αποφάσεων).
Για να είμαστε συνεπώς αποτελεσματικοί στη λήψη ρεαλιστικών και αποτελεσματικών πολιτικών αποφάσεων, (η αποτελεσματικότητα είναι το ζητούμενο στη πολιτική), είνια απαίτηση να εισάγουμε την ανάγκη επιβεβαίωσης των λογικά διαμορφωμένων συμπερασμάτων με μετρήσιμα εμπειρικά στοιχεία.
Στη πράξη διαπιστώνουμε ότι όταν τα πράγματα είναι φυσιολογικά, χωρίς ταχείες μεταβολές, χωρίς πίεση χρόνου και κίνδυνο (κατάσταση μη κρίσεως), τότε είναι πολύ πιθανότερο όλοι οι συμμετέχοντες, να απαιτήσουν σε μία κυβερνητική απόφαση μεγαλύτερη τεκμηρίωση και εμπειρική επιβεβαίωση για να συναινέσουν. Η πίστη υποχωρεί και παίρνουν τη θέση της η λογική, ο διάλογος και η εμπειρία.
Όταν όμως υπάρχει κατάσταση κρίσεως και πιέσεις (αληθινές ή τεχνητές) τότε ο ρόλος της ‘’πίστης’’ μεγαλώνει, ο χρόνος για διεξοδικές εξηγήσεις, διαλόγους, λογικά επιχειρήματα και εμπειρικές αποδείξεις μικραίνει και όλοι πιέζονται να ‘’πιστέψουν’’ στους ηγέτες (παλαιάς κοπής), και να συμφωνήσουν με τις αποφάσεις τους.
Ο ‘‘σύγχρονος ηγέτης» καλείται σήμερα, ακόμη και σε αυτές τις καταστάσεις κρίσεως, να προσπαθεί να μεγαλώσει το ρόλο των λογικών αποδείξεων, της διεξαγωγής γρήγορων διαλόγων (δεδομένου ότι βοηθάει η τεχνολογία) και των εμπειρικών επιβεβαιώσεων, αρνούμενος να υποκύψει στις λάγνες φωνές της αυταρέσκειας και του εγωκεντρισμού της μεσσιανικής πίστης, στις οποίες υποκύπτουν χωρίς συναίσθηση (αν δεν το κάνουν εκ προθέσεως) οι παλαιοκομματικοί ηγέτες σήμερα.