Τα όσα λέει στη συνέντευξη ντοκουμέντο που είχε δώσει ο στρατηγός Καρούσος στον Αντώνη Κακαρά,είναι ιδιαίτερα αποκαλυπτικά. Μιλά για την ΕΟΚΑ Β΄, το Μακάριο για τη δολοφονία Γεωρκαντζή και πάρα πολλά άλλα,γεγονότα εκείνης της περιόδου.
-. … γιατί συνδέετε την καταστροφική συνέπεια στην Κύπρο με το Διγενή, με τον Γρίβα; Τι συνέβη στην δεύτερη φάση καθόδου του Γρίβα εκεί, τι συνέβη με εσάς όσο διάστημα μείνατε στην ΕΟΚΑ Β΄, όπως αποκαλέσατε;
Κ. Να κάνω και εδώ, να επιτραπεί, μια διόρθωση. Δεν τον συνδέω, αλλά ο ρόλος που έπαιξε η ΕΟΚΑ Β΄ στα πράγματα κατά την περίοδο εκείνη και λόγω των άστοχων παρεμβάσεων της και λόγω των δημιουργηθεισών αντιδράσεων, υπήρξε αρνητικός. Ο αρχικός αυτός ρόλος δεν μπορεί ιστορικά να αποκρυβεί. Κάνοντας μάλιστα μια παρέμβαση, διατυπώνω ότι κατ’ επανάληψη εγώ ιστορώντας τα θέματα της Κύπρου στους τομείς τους οποίους γνωρίζω, δεν παρέλειψα τελειώνοντας να λέω ότι «Η ΕΟΚΑ Β΄ έπαιξε τον ρόλο αυτόν. Παρακαλούνται οι λοιποί να καθορίσουν τον ρόλο τους στα διαδραματισθεντα ώστε να τα παραδώσουν στην ιστορική αλήθεια επ’ ωφελεία των επομένων.» Δεν το έπραξε κανείς και αυτό είναι ενδεικτικό της δειλίας των ανθρώπων αυτών, οι οποίοι δεν είχαν το θάρρος να το διατυπώσουν όπως τουλάχιστον εγώ λέγοντας στο τέλος. «Εφόσον εγώ, ανεξάρτητα εάν διαφώνησα ή όχι για ορισμένα πράγματα που αποτέλεσαν την παρεμβολή της ΕΟΚΑ Β΄ στην εξέλιξη των πραγμάτων, υπήρξα μέλος της ΕΟΚΑ Β΄ δίπλα στον Διγενή, φέρω κομμάτι της ευθύνης» Και το επαναλαμβάνω και σε σας τη στιγμή αυτή. Δεν μπορεί κανείς να λέει «Α ναι ήμουνα, αλλά ξέρετε εγώ …» και λοιπά. Η ιστορική τοποθέτηση είναι ιδιαίτερα αιχμηρή. «Ήσουνα κύριε στη ΕΟΚΑ Β΄;» εφόσον ήταν, ο ρόλος του ήταν αυτός, έχει μέρος της ευθύνης, δεν εξαιρείσαι από την ευθύνη. Τώρα με τον στρατηγό Γρίβα χρειάζεται μια προσπάθεια για να προσεγγίσει κανείς τα πράγματα εκεί. Γιατί το αφηγηματικό δεν μπορεί να μεταφέρει τον ακροατή στις ειδικές καταστάσεις τις περιόδου, να γίνει κάτοχος των απόψεων, των ιδεών, των ιδεολογιών, των φανατισμών και των εν γένει καταστάσεων που αποτελούσαν τα χαρακτηριστικά της συγκεκριμένης εκείνης περιόδου. Πρέπει όμως αυτός ο οποίος ακούει τα λόγια μου, τα καταγράφει, επί του προκειμένου εσείς, να προσπαθήσει να μπει μέσα σε αυτή την κατάσταση την οποία και σας αφηγούμαι. Όταν ο Γρίβας πήγε κάτω, λόγω παρεμβολής ανθρώπων της απολύτου εμπιστοσύνης του και αυτό δεν είναι παράνομο, ο καθένας έχει τους φίλους του, τους δικούς του της απόλυτης εμπιστοσύνης, πολύ δε περισσότερο ο στρατηγός Γρίβας, ο οποίος σαν αρχηγός της ηρωικής ΕΟΚΑ της περιόδου της απελευθερώσεως, είχε τον κόσμο που τον λάτρευε, που μπορούσε εύκολα να θυσιαστεί για αυτόν. Αυτοί του ζήτησαν να παραμείνει κρυμμένος. Και ο Γρίβας κακώς, κάκιστα κατ’ εμέ, αποδέχτηκε την υπόδειξη τους. Εγώ θα έλεγα ότι ο Γρίβας εθισμένος στην κατάσταση αυτή, με πολύ χαρά δέχτηκε αυτή την υπόδειξη. Ρώτησα τον Γρίβα «Γιατί είστε κρυμμένος στρατηγέ;» και μου απάντησε ότι «Δεν ξέρεις εσύ. Αργότερα σιγά – σιγά θα καταλάβεις. Έπρεπε να είμαι κρυμμένος.» Τι κατάλαβα όμως εγώ; Χωρίς να επαναφέρω τη συζήτηση με τον Γρίβα ποτέ. Στις αμέσως επόμενες ημέρες, όχι εβδομάδες ή μήνες, η πλευρά του Γρίβα θεώρησε λογικό να υποδείξει την λύση της αποκρύψεως, διότι ήθελε να καταστήσει τον Γρίβα αντίβαρο του Μακάριου και σαν είδος μπαμπούλα, ώστε να διατηρεί τις ισορροπίες. Η πλευρά τώρα του Μακάριου, το Μακαριακό κατεστημένο, από την πρώτη ημέρα της καθόδου του Γρίβα κάτω, διέγνωσε ότι αναθάρρησε ο κόσμος ο Γριβικός, ο ενωτικός όπως (…) και ότι εάν η κατάσταση αυτή έμενε ανενόχλητη θα δημιουργούσε μια διόγκωση αποδιαρθωτική του κατεστημένου αυτού, του Μακαριακού. Είναι δικές μου διαπιστώσεις αυτές, από παρατηρήσεις, παρακολουθήσεις, συζητήσεις τις οποίες έκανα τις πρώτες ημέρες με ανθρώπους του περιβάλλοντος του Γρίβα και άλλους μη του Γρίβα ή του περιβάλλοντος του Μακαρίου. Αλλά λογικούς και καθαρούς Έλληνες. Έτσι επηρέασαν τον Μακάριο να πάρει μια στάση αυστηρή απέναντι του Γρίβα, την οποία μάλιστα υλοποίησε από την πρώτη ημέρα της καθόδου, της διαπιστώσεως καθόδου του Γρίβα κάτω, όταν ευρισκόμενος στην Ελλάδα ήρθαν από την Κύπρο δύο άνθρωποι της απολύτου εμπιστοσύνης, μεταξύ των οποίων και μια …, η Κοκκίνου η λεγόμενη, έχει πεθάνει τώρα και του έθεσαν το θέμα αυστηρά, έτσι ώστε αυστηρές δηλώσεις έκανε ο Γρίβας εν Ελλάδα βρισκόμενος και έβαλε …
-. Ποιος έκανε τις δηλώσεις;
Κ. Ο Μακάριος, ζητώ συγνώμη. Και έβαλε την πρώτη δυναμίτιδα στην προσπάθεια της συνεργασίας, η οποία κατά τις αφηγήσεις του Γρίβα σε μένα, προσυμφωνήθηκε και άνοιξε το δρόμο της καθόδου κάτω για το συγκεκριμένο σκοπό τον οποίο ανέφερα. Αυτές επέδρασαν αρνητικά στην ψυχονοοτροπία του Γρίβα, η οποία είναι άλλωστε γνωστή. Και του δημιούργησαν μια αρνητική ψυχολογία, αυτή την οποία εγώ κατάλαβα αμέσως, όταν ύστερα από έξι μήνες τον συνάντησα στο κρησφύγετο του στη Λεμεσό. Με τις πρώτες συζητήσεις που κάναμε μαζί. Εκεί άρχισα να διαπιστώνω ότι η όλη προσπάθεια όπως τέθηκε εδώ στην Ελλάδα, δεν είχε αρχίσει να ναυαγεί αλλά είχε ναυαγήσει ήδη. Κατά τις δικές μου εκτιμήσεις και οι εκτιμήσεις αυτές έγιναν το επίκεντρο των ανησυχιών μου εκεί. Διότι προοδευτικά έβλεπα ότι ο κόσμος άρχισε να διαχωρίζεται, ο Γριβικός ο οποίος φώναζε για τον αρχηγό του και την ένωση και ο Μακαριακός ο οποίος ευρίσκετο στην εξουσία την οποία δεν ήθελε με κανέναν τρόπο να εγκαταλείψει. Και γιατί άλλωστε; Που το είδαμε αυτό αναγεγραμμένο ιστορικά, στο διάστημα της επί γης παρουσίας του ανθρώπινου είδους;
-. Να μην εγκαταλείψει δηλαδή την εξουσία …
Κ. Να μην εγκαταλείψει. Πλην ελάχιστων εξαιρέσεων. Άρχισαν λοιπόν τα ξεχωριστά καφενεία, οι οξείες συζητήσεις, οι οποίες προχώρησαν σε αντιπαραθέσεις και αργότερα στα αιματηρά μεταξύ τους γεγονότα.
-. Ένα λεπτό σε αυτό το σημείο στρατηγέ. Αυτά τα οποία δεν είναι γνωστά, τα γεγονότα τα ανοιχτά, των ανοιχτών συγκρούσεων και κάποιων επιχειρήσεων που αποδίδονται στην ΕΟΚΑ Β΄ έχουνε γραφτεί στον τύπο. Πόσο απηχούν την πραγματικότητα αυτά τα δημοσιεύματα; Όσα αποδίδουν δηλαδή στην ΕΟΚΑ Β΄, δολοφονικές απόπειρες κατά Μακαρίου, κατά Γεωρκάντζη και πιθανόν κατά άλλων που εγώ δεν θυμάμαι.
Κ. Όχι, κατά Γεωρκάντζη ήτανε παρελθούσα κατάσταση του Γεωρκάντζη. Ήταν προ της καθόδου του Γρίβα κάτω. Η περίπτωση του Γεωρκάντζη έχει μέσα τα δικά της στοιχεία, τα οποία χρειάζονται ειδική αναδίφηση και καταχώρηση και καταλογισμούς. Δεν έχουν σχέση με τον Γρίβα, έχουν σχέση με τα εσωτερικά εκεί κάτω. Βεβαίως λόγω της καταλήξεως, λόγω του θανάτου του Γεωρκάντζη, ο Γεωρκαντζικός κόσμος πήγε προς τον Γρίβα με την κάθοδο του κάτω, είδε δηλαδή στο πρόσωπο του Γρίβα την κάλυψη του.
-. Εσείς προσωπικά ποιος νομίζετε ότι σκότωσε τον Γεωρκάντζη;
Κ. Επειδή πρόκειται περί δολοφονίας, δεν επιτρέπεται να πω ότι νομίζω.
-. Όχι όνομα, δεν θέλω να μου πείτε …
Κ. Όχι δεν θέλω να …, να σταματήσω εκεί. Διότι, δεν επιθυμώ να διατυπώσω όνομα, αλλά διότι οι εκδοχές ήταν πολλές. Λέω μάλιστα ότι οι δύο εκ των καταδικασθέντων σε δεκατετραετή φυλάκιση, από τους συλληφθέντες υπεύθυνους, από αυτούς που τράβηξαν τη σκανδάλη, τους έβγαλα εγώ από τη φυλακή. Έκανα ειδικό σχεδιασμό ο οποίος είχε σαν αποτέλεσμα να τους βγάλουμε, να τους πάρουμε μέσα από την φυλακή.
-. Εννοείτε κάνατε επιχείρηση ως ΕΟΚΑ Β΄;
Κ. Ναι, επιχείρηση ως ΕΟΚΑ Β΄. Η επιχείρηση ήταν σιωπηρή, δεν χρησιμοποιήθηκαν πυρά και λοιπά. Και τους έφερα κοντά μου δύο βράδια, δύο ημέρες… Δεν μπόρεσα να μάθω τι το συγκεκριμένο. Τα γεγονότα όμως αυτά κατεγράφησαν σε αρκετά βιβλία. Τα οποία εξέδωσαν οι αναμεμιγμένοι της μίας ή της άλλης πλευράς. Εγώ διάβασα τα περισσότερα εξ αυτών, δεν καταλήγω σε καταλογισμούς ευθυνών σε συγκεκριμένα πρόσωπα.
-. Οι δικές σας επιχειρήσεις στην Κύπρο στρατηγέ, ποιες ήταν; Που απέβλεπαν; Εσείς προσωπικά ως υπαρ…, ως νούμερο δύο, αν δεν κάνω λάθος υπό τον Γρίβα.
Κ. Όχι. Ο Γρίβας δεν είχε υπαρχηγούς και τέτοια. Και αυτό καλείστε να το καταλάβετε. Ο Γρίβας ήταν ένας και είχε από κάτω τους συνεργάτες. Το ίδιο εφάρμοζε και στο αυτό. Αυτά τα αναγραφόμενα περί υπαρχηγών και λοιπά, δεν είναι ακριβή. Ο Γρίβας λοιπόν όριζε τομεάρχες με τους οποίους συνεργάζετο. Και οι οποίοι ήταν υπεύθυνοι κάποιων περιοχών, των νομών ας πούμε, της Κύπρου. Και είχε και δύο πάνω από τους τομεάρχες, οι οποίοι είχαν το βόριο και το νότιο τμήμα. Το μεν βόριο τμήμα, από Λευκωσία και πάνω, το ανέθεσε σε μένα, το δε νότιο, από Λευκωσία και κάτω, το ανέθεσε στον ταγματάρχη τότε Σήρο. Σταύρος Σήρος. Αυτό ήτανε, δεν είχε υπαρχηγούς. Τώρα κάποιοι φιλοδοξώντας και λοιπά, βάφτισαν τους εαυτούς τους υπαρχηγούς ξέρω ‘γω και λοιπά.
-. Οι επιχειρήσεις που εσείς οργανώσατε, μία από τις οποίες …
Κ. Θα πρέπει να εξηγήσω όμως ορισμένα πράγματα τα οποία αποτελούν συνέχεια απαντητική της προηγούμενης ερώτησης σας. Το Φεβρουάριο του 1972, λίγες ημέρες μετά από τη δική μου κάθοδο κάτω, απεκαλύφθη η είσοδος στην Κύπρο ενός μεγάλου αριθμού Τσεχοσλοβακικών οπλών, εν κρυπτώ παραγγελθέντα και εισαχθέντα στον κυπριακό χώρο. Το θέμα απεκαλύφθη και απεκαλύφθη διότι πέρασε στη γνώση του Ο.Η.Ε. από απροσεξίες δικές τους, ο οποίος παρενέβη και ζήτησε τα όπλα αυτά να εναποθηκευτούν σε ξεχωριστό χώρο και να τεθούν κάτω από τον δικό τους έλεγχο. Ήτανε μέσα στα καθήκοντα, μέσα στην αποστολή. Εκεί λοιπόν με τον θόρυβο που έγινε στις εφημερίδες δεν μπόρεσε ο Μακάριος να δικαιολογήσει τον λόγο για τον οποίο εισήγαγε τις μεγάλες αυτές ποσότητες των καλάζνικοφ. Από την …, από την Τσεχοσλοβακία. Παρενέβη η ελληνική κυβέρνηση η οποία ζήτησε και αυτή εξηγήσεις.
-. Ως εγγυήτρια δύναμη.
Κ. Ως εγγυήτρια δύναμη. Και η εθνική φρουρά με εντολή τής εδώ κυβερνήσεως, όπως τουλάχιστον διατείνονται οι άνθρωποι οι οποίοι έζησαν τα γεγονότα και αχνά αντελήφθην και εγώ τότε παρακολουθώντας από το κρησφύγετο τα πράγματα, έδωσε εντολή στην εκεί εθνική φρουρά να προπαρασκευάσει ανατροπή του Μακαρίου.
-. Από πότε έγινε αντιληπτό αυτό στρατηγέ;
Κ. Αυτό έγινε αντιληπτό το πρώτο δεκαήμερο του μηνός …, στις αρχές του μηνός Φεβρουάριου 1972. Και άρχισε να κυκλοφορεί στις εφημερίδες. Από τα δελτία πληροφοριών που παίρναμε εμείς από τους δικούς μας ανθρώπους, έβγαινε η βεβαιότητα ότι η εθνική φρουρά προπαρασκεύαζε πραξικόπημα κατά του Μακαρίου. Ο Γρίβας έτσι το έμαθε. Υπάρχουν γραπτά τα οποία ισχυρίζονται ότι ο Γρίβας ήρθε σε επαφή με τον τότε πρέσβη Παναγιωτάκο, ότι μπήκε κρυφά μέσα στην ελληνική πρεσβεία της Λευκωσίας, ότι συνήργησε στα της ανατροπής και της συμμετοχής της ΕΟΚΑ Β΄ στο πραξικόπημα. Αυτό είναι ψευδέστατο.
-. Άρα εσείς ξεκαθαρίζετε ότι η ΕΟΚΑ Β΄, ο Γρίβας, εσείς, οι υπόλοιποι αξιωματικοί και τομεάρχες που είσαστε στην Κύπρο σε εκείνο το διάστημα, δεν είχατε καμία απολύτως επαφή με το καθεστώς το δικτατορικό των Αθηνών;
Κ. Καμία, καμία απολύτως. Ήτανε μάλιστα και στις ημέρες εκδόσεως μιας διαταγής του Γρίβα, η οποία κυκλοφόρησε μέχρι και στο τελευταίο μέλος της ΕΟΚΑ Β΄, η οποία απαγόρευε κάθε συνάφεια με χουντικά στοιχεία του ελλαδικού στρατού στην Κύπρο. Και βεβαίως αυτά δεν ελήφθησαν υπ’ όψιν στις κριτικές κατά Γρίβα που έγιναν αργότερα. Θελήσανε να τα αντιπαρέλθουν όπως και τα αντιπαρήλθαν. Τι έγινε όμως με την ΕΟΚΑ Β΄; Ο Γρίβας εξέδωσε διαταγή προπαρασκευής της ΕΟΚΑ Β΄ για παρεμπόδιση του πραξικοπήματος εκ μέρους της εθνικής φρουράς. Η προπαρασκευή της ΕΟΚΑ Β΄ προϋπέθετε σχεδιασμούς. Τους σχεδιασμούς περιήλθαν οι επί μέρους τομεάρχες. Το τι θα κάνανε, πως θα παρενέβαιναν; Αυτούς τους σχεδιασμούς, κομμάτια του οποίου διέρρευσαν προς την κυβέρνηση του Μακαρίου, τους ερμήνευσε ο Μακάριος σαν συμμετοχή του Γρίβα στο προπαρασκευαζόμενο πραξικόπημα εκ μέρους της εθνικής φρουράς. Άρα λοιπόν ο Γρίβας ήτανε εκτελεστικό όργανο της δικτατορίας και με την εθνική φρουρά θα έκανε πραξικόπημα εναντίον του Μακαρίου. Το πράγμα δεν ήταν έτσι. Ο Γρίβας ανέλαβε την πρωτοβουλία για να μην επιτρέψει στην εθνική φρουρά να επικρατήσει στην Κύπρο. Μέσα όμως, (για αυτό σας είπα θέλει πολύ προσοχή στον ακροατή για να μπει μέσα στην νοοτροπία της όλης…), μέσα όμως στον Γριβικό κόσμο υπήρχαν άνθρωποι οι οποίοι μαθαίνοντας ότι και ο Γρίβας προπαρασκευάζεται για την παρεμπόδιση, το δέχτηκαν σαν μια ανάμιξη σε αυτό το πραξικόπημα για να πέσει ο Μακάριος. Και από στόμα σε στόμα όλοι οι από μέλη της ΕΟΚΑ Β΄ να γι…, διοχετεύτηκαν απόψεις ότι ο Γρίβας συμπράττει με την εθνική φρουρά για να ρίξει τον Μακάριο. Πλήρης σύγχυση. Και τέτοιου είδους απόψεις διατυπώνονταν από τον τύπο που ήτανε με την Μακαριακή πλευρά.
-. Ένα λεπτό για να καταλάβουμε. Πόσοι ήταν ενταγμένοι στην ΕΟΚΑ Β΄; Τι έκταση είχε αυτή η οργάνωση;
Κ. Θα σας πω αμέσως. Τότε είναι που δια του προέδρου της κυπριακής βουλής, του νυν προέδρου της Κύπρου, Γλαύκου Κληρίδη, ο Γρίβας έκανε παράσταση προς την αμερικανική πρεσβεία της Λευκωσίας, η οποία παρενέβη στην ελληνική κυβέρνηση εδώ πέρα μέσω των Ηνωμένων Πολιτειών και η πρόθεση της χούντας να πραξικοπηματίσει κατά του Μακαρίου ανεστάλη.
-. Το 1972.
Κ. ’72. Τότε ήταν η απαρχή συνταυτίσεως του Γρίβα με την χούντα. Και υπάρχουν ακόμα άνθρωποι, οι οποίοι πιστεύουν ότι πραγματικά ο Γρίβας συνήργησε σε αυτό το πράγμα. Ο Γρίβας με τη χούντα δεν είχε καμία μα απολύτως καμία ανάμιξη. Τώρα το μέγεθος της ΕΟΚΑ Β΄ και ο οπλισμός της ΕΟΚΑ Β΄.
-. Και οι επιχειρήσεις.
Κ. Θα πάμε στις επιχειρήσεις. Η ΕΟΚΑ Β΄ δεν συγκέντρωνε κατά την περίοδο εκείνη, παρά το μέγεθος μιας απλής μονάδος τάγματος πεζικού. Η ΕΟΚΑ Β΄ κατά την περίοδο εκείνη δεν είχε αξιόλογο οπλισμό, παρά κάποια όπλα που αποτελούσαν τον σκελετό και ήταν παλιά οπλοπολυβόλα κυρίως τύπου (…), τα οποία είχαν σταλεί από εδώ κάτω κατά την περίοδο της ΕΟΚΑ Α΄ και ο υπόλοιπος οπλισμός κάποια (…) του δεύτερου παγκοσμίου πολέμου του βρετανικού στρατού και μερικά μοντέρνα κυνηγετικά όπλα.
-. Αυτά τα οποία ήταν στο αυτοκίνητο που σας μετέφερε για να φύγετε …;
Κ. Μερικά, μερικά. Ελάχιστα. Δεν ήταν αυτά που μπορούσαν να εξοπλίσουν ένα τάγμα. Ελάχιστα ήταν εκείνα που πήρα εγώ προς τα κάτω. Τα υπόλοιπα που είχε φέρει τότε ο Γρίβας πάνω και τα πήρε προς τα κάτω, αυτά μεταφέρθηκαν με άλλες αποστολές προφανώς. Δεν το παρακολούθησα εγώ.
-. Άρα μιλάμε για ένα τάγμα, δηλαδή;
Κ. Μιλάμε για ένα τάγμα. Προοδευτικά η ΕΟΚΑ Β΄ μπορούσε να αντιπαρατάξει εξοπλισμένο ένα σύνταγμα, περιορισμένης συνθέσεως.
-. Αυτό όμως στην παρανομία, εν κρυπτώ, όχι …
Κ. Μάλιστα. Ο κόσμος της ήταν σχεδόν μισός – μισός. Και αυτό είναι γνωστό.
-. Οι οπαδοί εννοείτε.
Κ. Οι οπαδοί ήταν σχεδόν μισός – μισός {ο πληθυσμός}.
-. Επιχειρήσεις;
Κ. Πολλοί από την τούρκικη πλευρά λένε ότι … από την Μακαριακή πλευρά, λένε ότι η Γριβική πλευρά ήταν μια μειονότητα. Ψεύδη και αυτά. Ήτανε μισός – μισός, ίσως και περισσότερος ο κόσμος ο οποίος δεν είχε απαρνηθεί ακόμη την υπόθεση της ενώσεως.
-. Οι ενωτικοί δηλαδή;
Κ. Οι ενωτικοί ή ο κόσμος που διατηρούσε εκείνο το όραμα της ενώσεως μέσα του. Ήταν και πολλοί από αυτούς στο Γριβικό στρατόπεδο, κυβερνητικοί και λοιπά. Αυτή ήταν η δύναμη της ΕΟΚΑ Β΄. Αυτή ήταν εκείνη την οποία εφοβήτο ο Μακάριος και βεβαίως λόγω των υπερβολών που κυκλοφορούσαν εθεωρείτο ότι ο Γρίβας ήτανε μια δυναμική κατάσταση, η οποία θα μπορούσε να καταλύσει το παν. Ψευδές και αυτό. Άλλωστε αυτής της αδυναμίας είχε επίγνωση ο Γρίβας. Τι έγινε τώρα; Μπροστά σε αυτό το φαινόμενο, που μου προκάλεσε οξυτάτη ανησυχία, βλέποντας ότι η αντιπαράθεση εντείνεται και ότι θα οδηγήτο σε μια θερμότητα στο εσωτερικό με αποτέλεσμα τη δημιουργία κυματισμού που θα προκαλούσε τον χωρισμό του μικρού ελληνοκυπριακού λαού, εγώ έστειλα μέσω ενός γνωστού μου εφέδρου ανθυπολοχαγού, τον οποίο είχα υπό τις διαταγές μου και κατά την περίοδο των επιχειρήσεων του 1964, ένα γράμμα στον στρατηγό Περίδη, τον συχωρεμένο. Στον οποίο έλεγα «Βρέστε τρόπους να μεσολαβήσετε προς τον Μακάριο, να εξομαλυνθεί η κατάσταση, διότι οδηγείται σε σύγκρουση. » Και πραγματικά ο Περίδης …
-. Αυτό ήταν εν γνώσει του Γρίβα;
Κ. Όχι, δεν ήταν σε γνώση του Γρίβα. Αυτό ήταν αποκλειστικά δική μου ενέργεια. Βρήκε τον τρόπο ο Περίδης, ο οποίος κατά την περίοδο του 1962 – ’64 υπηρέτησε ως διοικητής των ελληνικών δυνάμεων κάτω, άρα γνώριζε τον Μακάριο, να τον ενημερώσει. Εξ όσων μου είπε, ενημέρωσε και κάποιους του εξωτερικού. Και ο Μακάριος …
-. Του εξωτερικού, εννοείτε Έλληνες {πολιτικούς}, προσωπικότητες;
Κ. Έλληνες και πιθανόν και το βασιλικό περιβάλλον, δεν ξέρω πως. «Θεωρείται ως μη συμφέρουσα η οποιαδήποτε σύγκρουση κάτω. » Και ο Μακάριος έστειλε μέσω γνωστών του περιβάλλοντος του Γρίβα, επιστολή στον Γρίβα και του ζητούσε να συναντηθούν. Ο Γρίβας με ενημέρωσε εμένα γραπτώς και τότε εγώ αποκάλυψα ότι έκανα αυτή την ενέργεια. Όμως αυτή η αντιπαράθεση που προηγήθηκε, είχε δημιουργήσει την δική της ψυχολογία στο περιγριβικό περιβάλλον, είχε σχηματιστεί η εντύπωση ότι προοδευτικά αρχίζει να αποδυναμώνεται ο Μακάριος και ήθελε το δυνατόν συντομότερα να ξεμπερδέψει με τον Μακάριο, ώστε υπό την κάλυψη της ιδέας της ενώσεως να κατέσχουν και αυτοί θέσεις στον κρατικό μηχανισμό, να το καταλάβουνε επιτέλους.
-. Αυτό στρατηγέ σημαίνει ότι τμήμα του Γριβικού περιβάλλοντος είχε φιλοδοξίες, δεν ενεργούσε για την ένωση;
Κ. Συνηφαίνετο. Τουλάχιστον έτσι άφηνε να εννοηθεί. Ή ποτέ δεν απεκάλυπτε το ‘όχι’ που εσείς υπονοείτε. Εγώ να συμφωνήσω, δεν έχω καμία αυτή με εσάς. Δεν έχω κανέναν ενδοιασμό, να συμφωνήσω. Αλλά είναι φαινόμενα ανθρώπινα τα οποία ζήσαμε και ζούμε καθημερινώς. Υπό την κάλυψη ενός πιστού μέλους ενός Κόμματος υπάρχει ενδόμυχα η διάθεση με την επικράτηση του Κόμματος αυτού να πάρει και μια θέση στο δημόσιο. Διαφωνείτε; Εγώ το διαπίστωσα εκεί κάτω. Ήθελε λοιπόν ένας αριθμός του περιγριβικού περιβάλλοντος την πτώση του Μακαρίου, για να έχει έτσι την ευκαιρία να πάρει εκείνα που ενέμοντο επί μια ολόκληρη δεκατριετία οι υπόλοιποι, οι Μακαριακοί. Φαινόμενα και αυτά ανθρώπινα. Ο Γρίβας δέχτηκε την συνάντηση και μάλιστα με κάλεσε και μου είπε να αναλάβω την οργάνωση της συναντήσεως αυτής, με όλα τα παρεπόμενα της ασφάλειας, η οποία έπρεπε οπωσδήποτε να ήτανε ιδιαίτερα προσεκτική. Είπα στον Γρίβα «Δεν μπορεί να είμαι εγώ, διότι μια συνάντηση μεταξύ του Μακαρίου και εσού, θα γίνει γνωστή, δεν μπορεί να κρατηθεί κρυφή. Εγώ είμαι ο άνθρωπος ο οποίος απέδρασα από την Ελλάδα ως αντιχουντικός. Η συνάντηση δεν μπορεί και δεν πρέπει να προσλάβει τον αντιχουντικό χαρακτήρα. Και ως εκ τούτου η δική μου παρουσία- ανάμιξη σε αυτή την υπόθεση, θα την βλάψει την υπόθεση.» Και ο Γρίβας μου λέει «Μιλάς πολύ σωστά» και την ανέθεσε σε άλλον. Βεβαίως αυτοί που ανέλαβαν για να έχουν τις πρώτες επαφές με το στενό περιβάλλον του Μακαρίου, που από τη δική του πλευρά θα οργάνωναν και εκείνοι την ασφαλή συνάντηση με τον Γρίβα, έθεσαν κάποιους όρους. υπουργοποιήσεως στην κυβέρνηση που θα ερχότανε μετά, εάν συμφωνούσε να αποσυρθεί ο Μακάριος.
-. Υπουργοποιήσεως που; Κάτω από τη νέα κυβέρνηση;
Κ. Κάτω υπό την καινούργια κυβέρνηση που θα γινότανε.
-. Πίστευαν αυτοί ότι θα υποχωρήσει ο Μακάριος και θα παραιτηθεί;
Κ. Ναι, πίστευαν. Διότι η εντολή του Μακαρίου η οποία υπάρχει, δεν την έχω εγώ, έχει καταγραφεί στα βιβλία και μπορούμε να την βρούμε όταν τη θέλετε, έλεγε ότι «Ενώπιον της δημιουργηθείσας καταστάσεως …» και λοιπά «… να βρούμε λύση …» και αυτοί σχημάτισαν την εντύπωση ότι ο Μακάριος έφτασε πλέον στην …, ωρίμασε στο να αποσυρθεί από την εξουσία και να αναδυθεί κυβέρνηση με ανθρώπους κοινής εμπιστοσύνης ένθεν και εκείθεν. Είχαν λοιπόν την αφέλεια κάποιοι, ελάχιστοι από αυτούς, προ της συναντήσεως να θέσουν τέτοια θέματα. Εγώ δεν τα πήρα μυρωδιά, δεν μπορούσα να κυκλοφορήσω άλλωστε. Όταν αργότερα τα έμαθα, κατάλαβα ότι έγινε λάθος. Έπρεπε να πω «Ναι, αναλαμβάνω εγώ. » και να έχω εγώ άμεσα τις επαφές, χωρίς να τίθενται τέτοια ζητήματα. Έγινε η συνάντηση, από τις αφηγήσεις του Μακαρίου …, του Γρίβα σε μένα, ήτανε πάρα πολύ φιλική, έφερε στην επιφάνεια όλη εκείνη την παλιά αγωνιστική προσπάθεια της περιόδου της ΕΟΚΑ. Ανέβασε τα ευγενή αισθήματα και των δύο ανθρώπων, μερικοί είπανε ότι έκλαψαν εναγκαλισμένοι ο ένας με τον άλλον και τα όποια άλλα διατύπωσαν οι άνθρωποι, που οποίοι ήταν παρόντες και τα κατέγραψαν. Εγώ σχημάτισα την εντύπωση ότι το πράγμα αρχίζει πλέον να εκτονώνεται και από δηλώσεις τις οποίες έκανε ο Μακάριος με ευκαιρία την 25ης Μαρτίου, κατά την οποία έγινε και παρέλαση κάτω στην Λευκωσία. 1972 ναι. Στις 25 Μαρτίου ο Μακάριος μετά το πέρας της παρέλασης λέγοντας ορισμένα λόγια για την αθάνατη Ελλάδα, για την ένωση η οποία θα έρθει. Οι δηλώσεις έχουν γίνει, είναι καταγεγραμμένες και μπορείτε να τις αναζητήσετε στα διάφορα. Μίλησε και για τον πρωτεργάτη της ανεξαρτησίας της Κύπρου, τον στρατηγό Γρίβα Διγενή. Εντελώς αντίθετα από εκείνα που είπε στις δηλώσεις του εδώ στην Ελλάδα όταν κατέβηκε ο Γρίβας κάτω. Εκεί σχημάτισα την εντύπωση ότι αρχίζει η κατάσταση να εκτονώνεται. Ήταν το πρώτο φως στα πέντε χρόνια μέχρι τότε πορείας μου κάτω από την δικτατορία, που έβλεπα μπροστά. Δεν πέρασαν όμως 15 μέρες και ο Μακάριος έστειλε επιστολή στον Γρίβα αναβλητική των συμφωνηθέντων. Τα οποία συμφωνηθέντα προέβλεπαν την παραίτηση του Μακαρίου, την ανάθεση της προεδρίας σε πρόσωπο κοινής εμπιστοσύνης, τον διορισμό κυβερνητικών προσώπων σε πρόσωπα επίσης κοινής εμπιστοσύνης, στην εφαρμογή πολιτικής με κεντρικό άξονα την καταγγελία της δικτατορίας στην Ελλάδα, επί σκοπώ διευκολύνσεως της πτώσεως της εδώ και την …, μετά την επίτευξη του σκοπού αυτού, την απαίτηση από την καινούργια ελληνική κυβέρνηση που θα εγκαθίσταται στην Ελλάδα, να τοποθετήσει τις ως προς το κυπριακό επιδιώξεις της σε γραμμή πλεύσεως προς την ένωση. Αυτά ήταν σε γενικές γραμμές τα συμφωνηθέντα. Αυτά τα θεώρησε ως μη εφαρμόσιμα με δεύτερη επιστολή του ο Μακάριος. Τι είχε όμως συμβεί; Η συνάντηση απεκαλύφθη, κυκλοφόρησε δια των εφημερίδων. Οι στενοί συνεργάτες του Μακαρίου και κυρίως αυτοί οι οποίοι εξετέλεσαν με δηλώσεις, με συγκροτήσεις τμημάτων αντιγριβικών, με εξοπλισμούς και κυρίως με στάσεις ενισχύσεως της παρουσίας του Μακαρίου ως προέδρου στην εξουσία της Κύπρου, παρενέβησαν και είπαν στον Μακάριο, όπως διεδόθη ή όπως έφτασε στα αυτιά μου τότε εκεί κάτω και όπως η ίδια η λογική το βεβαιώνει. Η λογική. Αποδείξεις δεν έχουμε. Είπαν λοιπόν στον Μακάριο ότι «Αυτό που συμφωνήσατε δεν πρέπει να γίνει. Και δεν θα γίνει ποτέ. Εάν εκδηλώσετε απλώς πρόθεση να το υλοποιήσετε, εμείς θα κατεβάσουμε τον κόσμο στις πλατείες και θα ανατρέψουμε τα πάντα. » Και ήταν το (…) και ο Λυσσαρίδης. Και όλο το περιμακαριακό κατεστημένο, το οποίο κατείχε όλο τον διοικητικό μηχανισμό της Κύπρου. Ο Γρίβας οργάνωσε μια μυστική σύσκεψη για να ανακοινώσει τα της συναντήσεως με τον Μακάριο και τα της δευτέρας επιστολής του Μακαρίου προς αυτόν, τις απεμπολήσεως των {συμφωνηθέντων}. Σε αυτή τη σύσκεψη βρέθηκα και εγώ. Έγινε στη Λευκωσία, ειδοποιήθηκα, πήγα, κρυφά έγινε η σύσκεψη αυτή. Ήτανε βασικά μέλη της Γριβικής πλευράς, της πλευράς που εκπροσωπούσε το πολιτικό τμήμα της ΕΟΚΑ Β΄, τομεάρχες της ΕΟΚΑ Β’, άλλα στοιχεία τα οποία κατείχαν θέσεις στον μηχανισμό μέχρι τότε φιλογριβικά και παλιοί συνεργάτες του Γρίβα και του Μακαρίου κατά την ΕΟΚΑ Όπως ο συγχωρεμένος ο Πολύκαρπος ο Ιωαννίδης, ο οποίος ήτανε και εξορία μαζί με τον Μακάριο κάτω στις Σεϋχέλλες. Πριν ο Γρίβας ολοκληρώσει, σχεδόν ο κόσμος ολόκληρος ο παριστάμενος, άρχισε να τον κατηγορεί, γιατί επιπολαίως έλαβε την υπόθεση της συναντήσεως με τον (…) της Κύπρου και γιατί δεν ενεργεί στην ανατροπή του, ώστε να απαλλαγεί η Κύπρος από το στοιχείο το οποίο εμποδίζει την ένωση του νησιού με την Ελλάδα.
-. Τον Μακάριο δηλαδή.
Κ. Ναι. Εγώ βεβαίως δεν το είδα μέσα στα στενά πλαίσια που το έθεσαν αυτοί. Το εξήγησα ίσως αυθαίρετα, σαν μια επιθυμία των ανθρώπων αυτών να συνεχιστεί η κατάσταση της συγκρούσεως μέχρις ότου ο Μακάριος πέσει, για να ξεκαθαριστούν τα πράγματα στην Κύπρο. Και παρενέβην, παρενέβην μάλιστα αυθαίρετα, λέγοντας περίπου τα εξής, ότι «Κύριοι δεν μπορείτε να αναφέρεστε στην ένωση και να περνάτε από την εκπαραθύρωση του Μακαρίου, υπονοώντας μερικοί από εσάς ότι θα πρέπει η ΕΟΚΑ Β΄ να τον σκοτώσει.» Μάλιστα ότι, «Δεν μπορείτε να αναφέρεστε στην ιερά υπόθεση της ενώσεως, αφήνοντας να εννοηθεί ότι αφού περνάει μέσα από τη σύγκρουση ενός μικρού σε αριθμό Ελληνοκύπριων της νήσου άρα μέσα από τον διχασμό. Ποτέ μέσα από τον διχασμό δεν πρόκειται να προέλθει η ένωση. Εάν εσείς δεν χωνεύετε τον Μακάριο, εάν είστε αντίθετοι για σκοπούς που δεν μπορώ να αντιληφθώ εγώ καταγόμενος εξ Αιτωλοακαρνανίας, τότε σταματήστε όπως είναι τα πράγματα γιατί όσο τα εξωθείτε θα καταστρέψετε την πατρίδα σας. Και εγώ σε τέτοια δεν συμμετέχω. Ο στρατηγός Γρίβας, που είναι παρών, μπορεί να πει για πιο λόγο βρίσκομαι εδώ. » Δέχτηκα την επίθεση όλων και την καθύβριση ότι «Εσύ είσαι αντιχουντικός. Εμείς δεν ξέρουμε χούντες. Εμείς βλέπουμε τον ελλαδικό στρατό εδώ …» την Ε.Λ.Δ.ΥΚ δηλαδή και τους αξιωματικούς που συγκροτούσαν, που στελέχωναν την εθνική φρουρά, «… σαν εκπρόσωπους της ιεράς πατρίδας μας, στα πρόσωπα των οποίων ατενίζουμε τον Παρθενώνα. Και δεν μπορούμε εμείς, διότι εσύ άλλα βλέπεις, να υπηρετήσουμε τους δικούς σου σκοπούς. Να πας να πολεμήσεις την χούντα στην Ελλάδα. » Το ξεκαθάρισαν το θέμα, εγώ κατάλαβα, ο Γρίβας κατάλαβε και όλοι μαζί βλέπαμε ότι πάμε προς τον γκρεμό.
-. Άρα στρατηγέ, αυτοί ήθελαν να χρησιμοποιήσουνε την ΕΟΚΑ Β΄, την οποία δεν τη ήλεγχαν όμως, εκτός από όσους ήταν ενταγμένοι στην ΕΟΚΑ Β΄ οργανικά. Οι υπόλοιποι που ήταν πολιτικά πρόσωπα ήθελαν να χρησιμοποιήσουνε την ΕΟΚΑ Β΄;
Κ. Ποιοι ήταν αυτοί; Αυτοί δεν μπορεί να κατηγορηθούν για αυτό που λέτε εσείς. Παρά το γεγονός ότι από αυτά που σας είπα βγαίνει κάτι τέτοιο. Όχι. Αυτοί είχαν την αντίληψη πως, ό,τι ο Μακάριος έπραττε ήταν απατηλό. Και ότι η ενέργεια της αναπληρώσεως απέβλεπε στην αποδυνάμωση της αντίθετης φωνής και στην καταπάτηση, με τον ίδιο τρόπο με τον οποίο μέχρι τότε είχε επιτύχει εν απουσία του Γρίβα ο Μακάριος κάτω, στην καταπάτηση πάσης αντιθέτου φωνής. Όχι. Δεν ήταν ο σκοπός τους να ανατρέψουν τον Μακάριο γιατί το μίσος ήταν απέραντο. Αλλά διότι είχαν αποστερηθεί της εμπιστοσύνης και διότι η λογική τους εκ των συμβάντων από το 1959, το ΄60 της ανεξαρτησίας της Κύπρου μέχρι το 1972, δεν υπήρχε ούτε ένα στοιχείο που ο Μακάριος απεδείκνυε ότι τηρούσε τους λόγους του, τις καλές του διαθέσεις. Ούτε ένα στοιχείο ότι ασκούσε την εξουσία εν ηθική και δικαιοσύνη. Ούτε ένα στοιχείο ότι μπορούσε να συνδυάσει την εξουσία με την ιεροσύνη του. Δώστε σημασία σε αυτά που σας λέω. Και εγώ δεν τους αδίκησα, τους κατάλαβα. Όμως θλίφτηκα κατάφορα. Σε επομένη συνάντηση μου με τον Γρίβα, φέραμε στην επιφάνεια αυτό το θέμα. Και ο Γρίβας αντιλαμβανόμενος πως εγώ έβλεπα τα πράγματα μου είπε «Εδώ που έφτασαν τα πράγματα παιδί μου και καταλαβαίνοντας το πώς αισθάνεσαι, το πώς νιώθεις, έρχομαι να σου πω ‘Που θέλεις να πας;’ και εγώ θα σε διευκολύνω να πας. »
-. Ένα λεπτό. Αυτό σημαίνει ότι η δική σας θέση είναι ξεκάθαρη και σύμφωνη με την αρχική σας γραμμή και τον αρχικό σας στόχο; Συμμετοχή δηλαδή στην Κύπρο στην οργάνωση υπό τον Γρίβα Διγενή, για να πέσει η χούντα;
Κ. Ναι.
-. Από πλευράς του Γρίβα όμως σημαίνει ότι, έχει χάσει τον αρχικό στόχο, έχει εγκλωβιστεί σε άλλου είδους διαδικασίες και δεν μπορεί να ξεφύγει από αυτόν τον εγκλωβισμό.
Κ. Πολύ ορθά. Αυτό ακριβώς σημαίνει και αυτό κατάλαβα και εγώ. Αλλά δεν νομίζω ότι μπορούμε εξ αυτού να υποστηρίξουμε ότι ο Γρίβας απώλεσε τον αρχικό στόχο για ιδιοτελείς σκοπούς. Εγώ ισχυρίζομαι, το κατέθεσα, το επανακαταθέτω, ότι αυτή η ίδια η ρύμη των εξελίξεων, οδήγησε το Γρίβα σε αναθεώρηση. Ξέχασε ενώπιον της στάσεως και της συμπεριφοράς του Μακαρίου, ότι θα έπρεπε να συνέχιζε την προσπάθεια της ομονοήσεως για την ευόδωση του σκοπού. Ή διέγνωσε ότι ο σκοπός αυτός δεν μπορούσε να υπηρετηθεί δι’ αυτής της επιλεγείσης οδού. Και μπροστά στο φαινόμενο της απαρνήσεως εκ μέρος του Μακαρίου, στο φαινόμενο της πιέσεως των δικών του ανθρώπων της απολύτου εμπιστοσύνης, στο φαινόμενο της στάσεως της κυπριακής κυβερνήσεως και των υπηρεσιών του κράτους απέναντι των Γριβικών, τον οδήγησαν κατά τη δική μου άποψη, στην περιχαράκωση και την άμυνα του. Και επειδή ο Γρίβας ήξερε τον σκοπό για τον οποίο κατέβηκα εγώ κάτω, γνώριζε, θυμότανε τα συμφωνημένα μεταξύ μας, μου είπε «Που θες να πας; Καταλαβαίνω ποια είναι η θέση σου. Εγώ θα προσπαθήσω να εξομαλύνω τα πράγματα όσο μπορώ, αλλά ‘Που θέλεις να πας;’ » Και εγώ απάντησα στον Γρίβα ότι «Κατέβηκα για έναν συγκεκριμένο σκοπό. Καλώς ή κακώς είσαι ο αρχηγός μου και εγώ όπως τήρησα τον λόγο μου, που σας έδωσα στην Ελλάδα και κατέβηκα εδώ, δεν μπορώ να σας αποστερήσω της …, να σας στερήσω της εμπιστοσύνης μου και δεν πρόκειται να σας εγκαταλείψω. Και για έναν άλλο ακόμη λόγο. Για να σας θυμίζω με την εδώ παρουσία μου, ποιος ήταν ο σκοπός μας. Και για ακόμη έναν άλλο λόγο. Διότι εγώ είμαι φαντάρος, στρατιώτης και δεν μπορώ να κάνω αυτού του είδους τα θελήματα. »
-. Ναι, στρατηγέ ωραία είναι αυτά …
Κ. … «Και για ακόμη έναν άλλον λόγο. Δεν αλλάζω περιβάλλον διότι στο καινούργιο που θα βρεθώ, ασφαλώς θα αναγκαστώ να φωνάζω πράγματα τα οποία εγώ ουδέποτε υιοθέτησα ή ποτέ δεν μπορώ να κάνω. » Πέστε μου.
-. Ξεκαθαρίστε όμως εάν αυτή η στάση σας σήμαινε στη φάση εκείνη, ότι συμπράττετε πλέον στην περιχαράκωση που είπατε, που κάνει ο Γρίβας και που σημαίνει στη συνέχεια ότι θα οξυνθεί η σύγκρουση με τον Μακάριο.
Κ. Όχι.
-. Συμπράττετε εσείς στην τακτική κατά του Μακαρίου;
Κ. Σας το ξεκαθαρίζω εγώ αμέσως. Κατόπιν …
-. Λαμβάνετε εσείς μέρος σε επιχειρήσεις κατά του Μακαρίου; Εσείς προσωπικά.
Κ. Όχι. Ποτέ.
-. Έγιναν τέτοιες επιχειρήσεις από την ΕΟΚΑ Β΄;
Κ. Ναι, βεβαίως γίνανε. Γίνανε. Και μάλιστα και εν αγνοία του Γρίβα, διότι παρενέβη η χούντα σε στοιχεία ενταγμένα στην ΕΟΚΑ Β΄. Δεν μπορείτε να αντιληφθείτε αυτού του είδους τις διασυνδέσεις;
-. Εσείς πρέπει να μου το πείτε αυτό το πράγμα. Εγώ δεν το γνωρίζω. Το αντιλαμβάνομαι αλλά δεν το γνωρίζω.
Κ. Εγώ για να εδραιώσω και ιστορικά τη θέση μου, έπραξα δύο (…). Το ένα είναι κατά την συγκέντρωση εκείνη το βράδυ, έδωσα απάντηση ύστερα από τις κατηγορίες τις οποίες εξέπεμψαν σε βάρος μου τα στελέχη του Γρίβα, ότι «Κύριοι με συγχωρείτε εγώ δεν βρίσκομαι εδώ για να συμπράξω στη δολοφονία του Μακαρίου. Αν ένα τέτοιο πράγμα σκεφτήκατε, βρέστε άλλους να χρησιμοποιήσετε, εγώ δεν είμαι δολοφόνος. » Το είπα σε όλους και έκανε και εντύπωση μάλιστα. «Διότι εσείς σκέφτεστε δολοφονικά. Εάν είναι αυτό που υποψιάζομαι. » Αντέδρασαν βεβαίως, είπανε «Όχι, τέτοιο πράγμα …» και λοιπά. Και δεύτερον, έγραψα ιδιοχείρως στον Γρίβα ότι «Εγώ, περάστε το στο αρχείο σας το γραπτό αυτό, δεν ήρθα εδώ για να λάβω μέρος στις δικές σας φαγωμάρες» και κατόπιν αυτού ο Γρίβας όρισε την συνάντηση που είπαμε αυτά τα οποία έθεσα προηγουμένως και μου είπε «Που θες να πας;» και εγώ του απάντησα «Εγώ δεν κάνω τέτοιου είδους αλλαγές.»
-. Πότε γίνονται αυτά;
Κ. Αυτά γίνονται περίπου στα τέλη του έτους 1972.
-. Έχουν αρχίσει οι απόπειρες κατά του Μακαρίου ή όχι;
Κ. Όχι. Από εκεί και πέρα αρχίζουν να εκτραχύνουν τα πράγματα. Κάποιοι φαίνεται ότι είπαν στον Γρίβα, ή ο Γρίβας το συνέλαβε, δεν το ξέρω, πως μια εκδήλωση δυναμική κατά του Μακαρίου θα οδηγούσε τον Μακάριο σε αναθεώρηση της εχθρικής στάσεως του. Θα προκαλούσε εντυπώσεις στην κοινή γνώμη, την κυπριακή, ελληνοκυπριακή γνώμη, ίσως και την παρέμβαση άλλων στοιχείων και θα …, τα πράγματα θα παίρναν μια διαφορετική, υπέρ του Γρίβα, στροφή.
-. Γνωρίζετε αλλά δεν το λέτε. Ποια είναι τα στοιχεία που παρενέβησαν και έστρεψαν τον Γρίβα να καταλήξει στην…
Κ. Όχι.
-. … απόφαση κατά του Μακαρίου;
Κ. Όχι, όχι.
-. Ξεκαθαρίστε το.
Κ. Δεν το λέω διότι πραγματικά δεν το γνωρίζω, διότι εγώ όπως και ο Γρίβας, ήμουνα στα κρησφύγετα, ο καθένας χωριστά στο δικό του κρησφύγετο. Ότι δεν είχα επαφή με τον κόσμο έξω, ότι δεν γνώριζα με ποιους συζητά ο Γρίβας και εκ τούτου δεν ξέρω ποιοι ήταν αυτοί. Υποθέτω όμως ότι υπήρξε η πίεση αυτή. Ή, όπως είπα προηγουμένως, ο Γρίβας συνέλαβε την αυτή. Ένα από τα δύο. Νομίζω όμως ότι μπορεί να υπήρξε αυτή η πίεση. Δεν μπορούμε όμως να παραλείψουμε και την επίταση του διχασμού, η οποία διευκολύνθηκε από την θέση του εκκλησιαστικού θέματος. Υπήρχαν τρεις ιεράρχες, ο της Λεμεσού, ο της Πάφου …
-. Γνωστό το θέμα.
Κ. … ο της Κυρήνειας, αντίθετοι με τον Μακάριο. Συμπορεύτηκαν με τον Μακάριο κατά την ΕΟΚΑ Α΄, συνεξορίστικαν με τον Μακάριο. Ήταν αντίθετοι …
-. Τον καθαιρούν. Ο Μακάριος συγκαλεί …
Κ. Τον καθαίρεσαν, πιεζόμενοι ή καθοδηγούμενοι από την εδώ χούντα. Ο Μακάριος συγκάλεσε, αναστηλώθηκε το πράγμα και η χούντα μεν απεσύρθη διότι ο Μακάριος δια των πολιτικοδιπλωματικών ελιγμών του, αποκατέστησε επαφές με επίσκεψη του και συνάντηση του εδώ με τον Παπαδόπουλο και οι τρεις ιεράρχες βρέθηκαν κρεμασμένοι στη διάθεση των ασεβών και ζήτησαν την κάλυψη του Γρίβα. Και ο Γρίβας ενώ διαφώνησε προς την ενέργειά τους κατά Μακαρίου, ενώ πήρε μυρουδιά ότι πιέστηκαν αυτοί από τον δικτατορικό παράγοντα της Ελλάδος, τους κάλυψε. Και τους κάλυψε διότι είχε την γνωριμία, είχε τα αισθήματα και τα συναισθήματα της παρελθούσας εποχής και όπως μπορώ να υποθέσω, είχε τις κάποιες οικονομικές ενισχύσεις του για να μπορεί ο Γρίβας να ενισχύει τους ανθρώπους που βρίσκονται υπό διωγμό και των οποίων οι οικογένειες δεν είχαν να φάνε.
-. Άρα από εκεί είναι η χρηματοδότηση της ΕΟΚΑ Β΄;
Κ. Από εκεί κυρίως η χρηματοδότηση της ΕΟΚΑ Β΄.
-. Πάμε στις επιχειρήσεις κατά του Μακαρίου. Μετά το Δεκέμβρη του ’72, φαντάζομαι.
Κ. Δήλωσα λοιπόν εγώ τότε στον Γρίβα «Στρατηγέ εγώ αποσύρομαι. Μένω εδώ διότι δεν μπορώ να εγκαταλείψω εσάς, τα βήματα του οποίου ακολούθησα μέχρι εδώ. Δεν μπορώ σαν στρατιώτης να κάνω αυτού του είδους τις αλλαγές, δεν μπορώ να ανεχτώ τις όποιες υποδείξεις του τρίτου παράγοντα, που θα μου εξασφαλίσει το φαγητό από την οποιαδήποτε πλευρά αύριο. Θα είμαι στο τάδε μέρος κρυμμένος και όταν εσείς νομίζετε ότι θα με ξαναχρειαστείτε φωνάξτε με. »
-. Πότε το είπατε αυτό;
Κ. Τα τέλη του 1972. Από εκεί μπήκανε στις διαδικασίες των δολοφονικών αποπειρών, των θέσεων βομβών στις περιουσίες από εδώ και από εκεί, των μεν κατά των δε και αντιστρόφως και στην εφαρμογή ενός σχεδίου προσβολών των αστυνομικών σταθμών, τα αποτελέσματα των οποίων έφεραν ή οδήγησαν στην αγανάκτηση της κοινής γνώμης για τις ενέργειες αυτές.
-. Εσείς όλο αυτό το διάστημα είστε εκτός μηχανισμού;
Κ. Ναι ήμουνα εκτός μηχανισμού.
-. Δεν γνωρίζετε τι σχεδιάζεται και τι γίνεται. Τα μαθαίνετε από τις εφημερίδες;
Κ. Τα μαθαίνω από τα ραδιόφωνα, από τους ανθρώπους που κυκλοφορούσαν και λοιπά. Το τι σχεδιάζεται βεβαίως το αντελήφθην, διότι υπήρχαν άνθρωποι που ήταν μέσα στην ΕΟΚΑ και με βλέπανε και αυτά δεν μένουν κρυφά και λοιπά.
-. Δεν μπορούσατε όμως να τα ανατρέψετε, να τα διακόψετε, να τα σταματήσετε;
Κ. Ήτανε πέρα των δικών μου δυνάμεων. Εγώ δεν ήμουνα παρά ο άνθρωπος ο αντιχουντικός, ο οποίος ήρθα να βάλω κενά δαιμόνια μέσα στους (…) Ελληνοκύπριους, Έλληνες της Κύπρου.
-. Αυτό έλεγαν οι …
Κ. Αυτό έλεγαν και έτσι το έβλεπαν.
-. … οι αντίπαλοι σας …
Κ. Οι αντίπαλοι μου.
-. … οπαδοί του Γρίβα, οι ενωτικοί, οι αντίπαλοι του Μακαρίου;
Κ. Υπήρχαν μάλιστα άνθρωποι οι οποίοι δεν ήθελαν τη δική μου παρουσία εκεί ή της ΕΟΚΑ.
-. Θα μου πείτε ποιοι ήταν αυτοί;
Κ. Υπήρχανε … Όχι.
-. Θα μου πείτε για την διείσδυση;
Κ. Όχι. Διότι εγώ μιλάω με αυτούς σήμερα. Είναι άνθρωποι οι οποίοι ήρθανε και μου είπανε «Είχες δίκιο. Έλεος. »
ΑΥΡΙΟ ΤΟ ΤΕΛΕΥΤΑΙΟ ΜΕΡΟΣ ΤΗΣ ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗΣ ΝΤΟΚΟΥΜΕΝΤΟ
ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΤΑ ΠΡΟΗΓΟΥΜΕΝΑ ΑΠΟΣΠΑΣΜΑΤΑ ΤΗΣ ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗΣ ΝΤΟΚΟΥΜΕΝΤΟ