Αναρωτήθηκα τι μπορεί να προσφέρει ένα ακόμα βιβλίο μέσα στα τα δεκάδες που εκδίδονται καθημερινά. Γρήγορα συνειδητοποίησα ότι οι «Σπαρτιάτες, oι σκλάβοι του πολέμου», του Χαρίτωνα Γιωτάκη σε εκδόσεις Χριστάκη, είναι ένα βιβλίο έκπληξη από κάθε άποψη που αναφέρεται σε μία από τις ομορφότερες και ενδοξότερες περιόδους όχι μόνο της ελληνικής, αλλά και της παγκόσμιας Ιστορίας (520–480 π.Χ.).
Η πρώτη εντύπωση είναι ότι πρόκειται για ένα πολύ προσεγμένο, απαιτητικό και λογοτεχνικώς μεστό βιβλίο. Το οπισθόφυλλο και ο πρόλογος είναι απόλυτα κατατοπιστικά. Τα κεφάλαια δεν ονοματίζονται, απλά διαχωρίζονται κατά ιστορική φάση. Στις πρώτες σελίδες οι παραπομπές είναι πολλές, όμως απαραίτητες και διαφωτιστικές ώστε ο αναγνώστης να παραμείνει στην εξέλιξη χωρίς γνωστικά κενά.
Παρουσιάζεται ένας κόσμος άγνωστος, διαφορετικός από κάθε άλλον ενδεχόμενα και ακατάληπτος για την αυστηρότητα και τις εμμονές του στις παραδόσεις και την τήρηση του Νόμου. Σταδιακά, «κυλώντας» ανάμεσα στις σελίδες, ζούμε τα ιδιότυπα κοινωνικά στοιχεία της Σπαρτιατικής πολιτείας, ιδιαίτερα αυστηρά ακόμα και για εκείνη την εποχή. Επικρατεί η στρατιωτικοποίηση της κοινωνίας, η απόλυτη υπακοή στον Νόμο -ό,τι κι αν αυτός πρόσταζε- με τα ιδιότυπα στοιχεία του που έκαναν την Σπάρτη να φαντάζει ως τοπίο τρόμου τόσο σ’ εκείνη την εποχή όσο και σε άλλες, μεταγενέστερες και εξαιρετικά βίαιες περιόδους της παγκόσμιας Ιστορίας.
Είναι απολύτως εμφανής η ασφυκτική πίεση που βίωναν καθημερινά οι πολίτες αυτής της σκληρής κοινωνίας, καθώς και η ιδιότυπη ψυχολογική εξάρτηση η οποία ηγεμόνευε τις υπάρξεις τους. Οι «σκλάβοι» του τίτλου αντιπροσωπεύουν πλήρως τη δέσμευση και τον πραγματικό προορισμό του κάθε Σπαρτιάτη από τη στιγμή που γεννιόταν.
Διαφαίνεται καθαρά η συγκέντρωση από την πλευρά του συγγραφέα ιστορικών στοιχείων μέσα από συγγράμματα, διατριβές, μελέτες και εκτιμήσεις συγχρόνων ερευνητών, που θα αποτελέσουν τον κορμό για τη σύνθεση του «καμβά» του έργου.
Παρόλα αυτά, δεν παραβλέπουμε ότι είναι μυθιστόρημα και όχι ιστορική μελέτη. Με το όραμα του λογοτέχνη, ο συγγραφέας έπλασε τα πρόσωπα, δόμησε την πλοκή και τα έδεσε με τα ιστορικά γεγονότα της εποχής, με την ευχέρεια που του επιτρέπει η χρήση της συγγραφικής αδείας.
Ο συγγραφέας οδηγεί τους αναγνώστες του σε ένα συγκεκριμένο γνωστικό πεδίο, δημιουργώντας τους έναν κατακλυσμό συναισθημάτων μέσα από την νοερή μετάβαση στον καθημερινό βίο της Σπάρτης, κατά τη διάρκεια αυτής της πολυτάραχης χρονικής περιόδου. Δεν λείπουν βέβαια οι βίαιες σκηνές, που τολμούν όμως να απεικονίσουν ωμά το πνεύμα και τα έθιμα της εποχής.
Φυσικά, δεν θα μπορούσε θεωρηθεί τυχαίο το γεγονός ότι ο συγγραφέας υπηρέτησε πλήρως τη θητεία του στον Ελληνικό Στρατό, και μάλιστα ως Έφεδρος Αξιωματικός των Ειδικών Δυνάμεων, γεγονός το οποίο, ενδεχομένως, να επηρέασε θετικά την συναισθηματική ποιότητα του συγγράμματος.
Η βαθιά, κοπιώδης και πολύχρονη μελέτη του συγγραφέα, ειδικά των αρχαίων κειμένων από το πρωτότυπο, από μόνη της κάνει το μυθιστόρημά του να επικρατεί σε κάθε σύγκριση με ξένους συγγραφείς οι οποίοι μελετούν τα ίδια κείμενα με απόδοση στη γλώσσα τους, συγγράφουν σε αυτήν, με αποτέλεσμα πάλι να αλλάζει εκ νέου η γλώσσα κατά τη μετάφραση στην ελληνική έκδοση. Κάθε σχόλιο πλέον είναι περιττό.
Η χρήση της ελληνικής γλώσσας είναι εντυπωσιακή. Ο λόγος του μυθιστορήματος στρωτός, από πεπαιδευμένο λογοτέχνη απεικονίζει την εποχή με τη μεγαλύτερη δυνατή ιστορική ορθότητα. Η ροή των γεγονότων συνεχόμενη, κρατά το ενδιαφέρον του αναγνώστη αμείωτο. Η συγκινησιακή φόρτιση μέσα από την απρόσμενη εναλλαγή των διαδραματιζόμενων περιστατικών και οι απρόβλεπτες εξελίξεις αναπόφευκτες. Οι σκηνές μάχης κόβουν την ανάσα.
Ειδικές οδηγίες μελέτης δεν υπάρχουν για ένα μυθιστόρημα. Συνιστάται η απόλυτη ψυχική παράδοση του αναγνώστη στη ροή της πλοκής του κειμένου ….
Γ.Σιδερής