Τα όσα λέει στο τελευταίο μέρος της συνέντευξής του στον Αντώνη Κακαρά ο Γεώργιος Καρούσος, εκτός από αποκαλυπτικά είναι και ζητήματα που θα πρέπει να μας προβληματίσουν σήμερα. Προς το τέλος της συνέντευξης ο στρατηγός μιλά για τους Έλληνες στρατιωτικούς, αλλά και για τους Έλληνες οι οποίοι όταν φανατίζονται «δεν πονάνε την πατρίδα».
-. Θα μου πείτε για τη διείσδυση της χούντας στην ΕΟΚΑ Β΄ σε εκείνο το διάστημα; Αυτό οφείλετε να το πείτε.
Κ. Βεβαίως και είναι πολύ απλό. Μέγας αριθμός αξιωματικών βρίσκεται κάτω, ήτανε άνθρωποι της εμπιστοσύνης της χούντας. Είχανε τις κοινωνικές επαφές τους. Τις γνωριμίες τους. Τις κουμπαριές τους και τις συναισθηματικές γεφυρώσεις.
-. Τι εννοείτε;
Κ. Όχι μόνο (…) αλλά και τα στελέχη της εθνικής φρουράς. Όλα τα στελέχη από τον βαθμό του λοχαγού και πάνω της εθνικής φρουράς, ήτανε Ελλαδίτες αξιωματικοί. Ο κόσμος του Μακαρίου τους έκανε παρέα. Έβρισκε στο πρόσωπο τους την ανακούφιση από την πίεση του Μακαριακού κατεστημένου.
-. Ο κόσμος του Γρίβα.
Κ. Ο κόσμος του Γρίβα. Και εκείθεν το Μακαριακό κατεστημένο εξαπέλυσε την κατηγορία ότι ο κόσμος του Γρίβα είναι φιλοχουντικοί. Ενώ οι ίδιοι δημιούργησαν την κατάσταση αυτή. Εκεί λοιπόν οι Έλληνες αξιωματικοί, μερικοί των οποίων και εντεταλμένοι όχι μόνον ως πληροφοριοδότες αλλά και ως εξωθητές προς κατευθύνσεις εσφαλμένες …
-. Οι πρωτεργάτες ποιοι ήταν από αυτούς; Ποιοι; Ονόματα.
Κ. Παπαδάκης, φέρ’ ειπείν. Ταξίαρχος Παπαδάκης που ήταν κάτω, ο οποίος οδήγησε στο πραξικόπημα. Σχεδόν όλοι οι υπηρετούντες τότε και των οποίων τα ονόματα μπορείτε να τα βρείτε στο επιτελείο της εθνικής φρουράς. Σχεδόν όλοι οι υπηρετούντες στο κλιμάκιο της Κ.Υ.Π. στην Λευκωσία. Σχεδόν όλοι οι κατέχοντες τα πόστα των αξιωματικών πληροφοριών σε διάφορες μονάδες της εθνικής φρουράς εκεί. Αυτοί μάλιστα συνήργησαν στο να οργανωθεί κρυφά από τον Γρίβα και η δολοφονική κατά του Μακαρίου απόπειρα στον Άγιο Σέργιο.
-. Με ελικόπτερο;
Κ. Όχι.
-. Ποια;
Κ. Υπονομεύτηκε ο δρόμος στον Άγιο Σέργιο, που οδηγούσε προς Λευκόνικο, δεν θυμάμαι τώρα που, σε μια έξοδο του Μακαρίου προς τα εκεί και ανατινάχτηκε ακαίρως έτσι, ώστε να μην χτυπηθεί ο Μακάριος. Το ακαίρως, εκείνος ο οποίος έκανε την αυτή, είπε ότι το έκανε σκόπιμα για να μην πάθει τίποτα ο Μακάριος. Οι άλλοι ότι ήτανε τόσο τρομαγμένος ώστε δεν ήξερε τι έκανε, το πάτησε πριν την ώρα του.
-. Ανατινάχτηκε είπατε α… Πως το είπατε;
Κ. Ο δρόμος, ο …
-. Άκαιρος;
Κ. Οδόστρωμα. Ε;
-. Ακέραιος;
Κ. Ακαίρως. Τον ανατίναξε, τον ανατίναξε νωρίτερα. Έγινε μεγάλος θόρυβος, ακούστηκε σε ολόκληρο τον κόσμο η κατάσταση αυτή. Ένας άλλος πάλι, τομεάρχης στην περιοχή της …, του (…), οργάνωσε μια ενέδρα εν αγνοία του Μακάριου …
-. Του Γρίβα.
Κ. Του Γρίβα. Στο προπαρασκευαστικό μέρος της οποίας αποκαλύφθηκε η ενέδρα, συνελήφθησαν ορισμένοι άνθρωποι και λοιπά. Είχε δημιουργηθεί, με λίγα λόγια, μια κατάσταση απαράδεκτη έως και ανυπόφορη. Ο Μακάριος άρχισε να οργανώνει τα πραιτοριανά τμήματά του, τα οποία εξώθησε με την τελευταία λέξη την περίοδο εκείνη, με φανατικούς ανθρώπους, πολλοί των οποίων ήτανε στοιχεία του πεζοδρομίου, οι οποίοι δεν λογάριαζαν τίποτα. Συλλάμβαναν, τσάκιζαν στο ξύλο κόσμο, φυλάκιζαν χωρίς κατηγορία ανθρώπους, με λίγα λόγια καταδίωκαν τον κόσμο. Σηκώνονταν ο κόσμος αυτός και έβγαινε στα βουνά ως αντάρτες και κρυβότανε σαν τους Ασπάλακες μέσα στα αυτά. Και άρχισε πλέον να διαφαίνεται αφενός μεν η εκ των πραγμάτων οδήγηση προς το χειρότερο, αφετέρου δε η αποδυνάμωση του Γρίβα, ο οποίος και κατέστη υπόδουλος αυτών των μέχρι τότε αστόχων ενεργειών. Τότε ήτανε που με φώναξε ο Γρίβας πάλι. Δεν είχε δισταγμό να κάνει περιγραφή της καταστάσεως που δημιουργήθηκε για να διατυπώσει τις ανησυχίες του. Και να με ρωτήσει τι θα έπρεπε να γίνει. Ποια γνώμη έχω. Εγώ είπα στον Γρίβα ότι δεν φανταζόμουνα ποτέ πως ήταν δυνατόν αυτός να ανεχτεί αυτού του είδους την εξέλιξη. Είπα επίσης ότι «Δεν υπάρχουν παρά μόνο δύο λύσεις. Να ρίξεις φεϊγβολάν σε ολόκληρο το κυπριακό χώρο, αναγγέλλοντας ότι την τάδε ημέρα, την τάδε ώρα θα πας στο προεδρικό μέγαρο να συναντήσεις τον Μακάριο. Χωρίς να προεξασφαλίσεις τίποτα γιατί δεν το μπορείς. Όμως …» …
-. Του προτείνατε στρατηγέ, συνάντηση με τον Μακάριο ενώ …
Κ. Με δική του πρωτοβουλία.
-. … ενώ συνεχίζονται επιχειρήσεις;
Κ. Όχι δεν είχα …, δεν ήταν συνεχείς οι επιχειρήσεις. Είχαν δημιουργηθεί τα πραιτοριανά τμήματα του Μακαρίου, έκαναν εξορμήσεις. Η πλευρά της ΕΟΚΑ Β΄ δεν έκανε επιχειρήσεις. Τι επιχειρήσεις να κάνει; Είχε σχεδόν αποδυναμωθεί πλέον.
-. Αρχές του 1973;
Κ. Ναι. Προς το μέσον περίπου του 1973 τότε. «Η μια λοιπόν περίπτωση είναι αυτή. Έχω την άποψη ότι ο κόσμος θα το δεχτεί με ανακούφιση. Φαντάζομαι …», λέω «… απλώς, ότι περιγράφοντας στο χαρτάκι και το δρομολόγιό σας θα μαζευτεί ο κόσμος εκατέρων της οδού για να σας δει. Και πιθανώς και πολλοί από αυτούς να σας χειροκροτήσουν. Αποκλείω την περίπτωση του να μην δεχτεί ο Μακάριος. Διότι τυχόν άρνηση του τον εκθέτει και ίσως ανεπανόρθωτα. Διότι εσείς θα λέτε για την εξομάλυνση των εσωτερικών πραγμάτων της Κύπρου. Για την συνεννόηση.» Μου λέει «Μα τι…, μέχρι να πάω, θα με έχουν σκοτώσει.» Λέω «Είναι μια περίπτωση την οποία δεν καλείστε να υπολογίσετε. Γιατί σε όλες τις αποφάσεις, τις ενέργειες των ανθρώπων, υπάρχει και ο θάνατος. Και κυρίως σε αυτού του είδους τις καταστάσεις. Για να μην λέτε ότι μιλάω από σίγουρη θέση, θα είμαι εγώ στρατηγέ δίπλα σας ώστε τα βόλια να πάρουν και εμένα που το προτείνω αυτό. Υπάρχει και μια δεύτερη λύση αν δεν το θέλετε αυτό. Να μαζέψετε όλο τον κόσμο σας, να επιλέξετε μια περιοχή της Κύπρου, να εγκατασταθείτε αμυντικά και να ζητήσετε την παρέμβαση άλλων παραγόντων. Των του εξωτερικού, του βασιλέα, του εξόριστου βασιλέα Κωνσταντίνου, του Καραμανλή. Όποιον θέλετε. Της Αμερικής. Ώστε τα πράγματα να εξομαλυνθούν στην Κύπρο. Εάν τα αφήσετε έτσι θα πάνε κατά διαβόλου », «Καλά » μου λέει. Εγώ έφυγα. Έμαθα αργότερα ότι την πρώτη λύση την οποία του υπέδειξα την απέρριψαν οι στενοί του συνεργάτες, του είπανε «Αυτά …, εσάς θα σας καθαρίσουνε πριν κάνετε 100 βήματα. Διότι δεν μπορεί να ελέγξετε όλον αυτόν τον κόσμο, κάποιος θα βρεθεί …» και λοιπά. Ήταν ακριβώς αυτό που υποψιάσθηκε και ο ίδιος, αλλά εγώ είχα απαντήσει «Εκτός του ότι θα είμαι και εγώ δίπλα σας …» του είπα ότι «… αυτό είναι λύση » Και του Γρίβα τα μάτια έγιναν διπλάσια. Του λέω «Βεβαίως είναι λύση. Διότι ο θάνατος σας θα ανατρέψει αυτόματα τον Μακάριο. Δεν θα είστε εσείς μόνο παρών και εγώ θα είμαι δίπλα σας. Αλλά αυτόματα θα τον ανατρέψει τον Μακάριο. Επειδή θα ρίξετε εσείς την αναγγελία δύο τρεις μέρες πιο μπροστά, θα λάβει ο Μακάριος τα μέτρα του. Να είστε απολύτως βέβαιος ότι δεν θα συμβεί τίποτα τέτοιο. » Υιοθέτησε όμως την άλλη λύση, για την οποία διέταξε τον σχεδιασμό και είπε και σε μένα να την σχεδιάσω. Και είναι γεγονός ότι εγώ συμμετέχω στον σχεδιασμό αυτόν. Στην απόσυρση όλων των ανταρτών, στην εγκατάσταση σε μια ημιορεινή περιοχή της Κύπρου περί το (…), στην περιχαράκωση, στην απόσπαση των οικογενειών για την εγκατάσταση εκεί, εις την δημιουργία μιας ανεξάρτητης περιοχής η οποία θα ανησυχούσε πλέον τον Μακάριο και θα τον οδηγούσε υποχρεωτικά και αυτόν σε μια υποχώρηση. Δεν υπήρχε άλλος τρόπος. Πέρασε έτσι ο καιρός, χωρίς να υλοποιηθεί το σχέδιο αυτό. Οι συνεχείς εξορμήσεις των πραιτοριανών του Μακαρίου συλλάμβαναν κόσμο, είχανε γεμίσει οι φυλακές, είχαν περάσει πλέον στην μέθοδο των βασανιστηρίων έτσι ώστε να προκριθεί η παρουσία μιας επιτροπής υπό τον (…) νομίζω, Ελβετός, …
-. Του ερυθρού σταυρού;
Κ. Του ερυθρού σταυρού. Για την εξακρίβωση των βασανιστηρίων και των λοιπών αυτών. Η έκθεση υπήρξε καταπέλτης, ιδιαιτέρως αποκαλυπτική των φοβερών μεθόδων που εφάρμοζαν στα αστυνομικά τμήματα και στις φυλακές εναντίον των Γριβικών. Η έκθεση προωθήθηκε προς τον Ο.Η.Ε., ανησύχησε τους εδώ, τους φιλομακαριακούς παράγοντες, οι οποίοι κινήθηκαν σε αντιδικτατορικά στοιχεία του εξωτερικού και ενισχύθηκαν ώστε, να μην υπάρξει περαιτέρω συζήτηση για το θέμα στο επίπεδο του Ο.Η.Ε.. Υπάρχουν τέτοια γραπτά, αντιχουντικών συμπλεγμάτων, προς τον Λυσσαρίδη νομίζω, που του επιδεικνύει να παρέμβουν στον Μακάριο ώστε, να καλέσει έναν μεγάλο αριθμό από αυτούς, με εκπροσώπηση του δημοσιογραφικού κόσμου, να τους περιποιηθεί εντυπωσιακά, για να μπορέσει να αμβλύνει την κατάσταση η οποία δημιουργήθηκε σε βάρος στον Ο.Η.Ε..
-. Εννοείτε στρατηγέ, ότι αντιχουντικοί, φιλομακαριακοί…
Κ. Επεδίωκαν μεθόδους αποκρύψεως των γενομένων βασανιστηρίων και δεν ανησύχησαν οι άθλιοι για τα συμβάντα στην Κύπρο ώστε, να προλάβουν την καταστροφή.
-. Ο σκοπός τους ήταν να στηρίξουν τον Μακάριο;
Κ. Ο σκοπός τους ήταν να στηρίξουν τον Μακάριο. Διότι μέσω του Μακαρίου έβλεπαν ότι θα επέρχετο η λύση του δικού τους προβλήματος εδώ. Μα το καταλαβαίνετε κύριε ναύαρχε ή δεν το καταλαβαίνετε; Τι νομίζατε; Ότι τα πράγματα ήταν αθώα και αγγελικά; Και ότι όλοι είχαν συμπτυχθεί και ένωσαν τις δυνάμεις για την ανατροπή της χούντας εδώ; Ο καθένας ήθελε μια εξωτερική αιτία που θα την ανέτρεπε ώστε, αυτοί να ξαναέπιαναν τις καρέκλες τους ή να πιάσουν τις κάποιες θέσεις. Ωμά και ξεκάθαρα τα πράγματα.
-. Ποιοι ήταν αυτοί στρατηγέ;
Κ. Άλλωστε υπάρχει ένα ερώτημα. Ακούσατε εσείς πυροβολισμό κατά την διάρκεια της χούντας μέχρι και την ώρα της …, την στιγμή της πτώσεώς της; Ουδείς. Εγώ δεν άκουσα εν Ελλάδι πυροβολισμό, πλην της απόπειρας του Παναγούλη, ουδέν έτερον.
-. Ποιους εννοείτε ότι …, από τους αντιχουντικούς της Ελλάδος, ποιους εννοείτε ότι ήθελαν …
Κ. Από αυτούς που ήταν έξω, ε;
-. … ήθελαν εθνική καταστροφή στην Κύπρο, όπως έγινε;
Κ. Α όχι. Όχι τέτοια πράγματα δεν μπορώ να καταθέσω. Εγώ τα υποψιάζομαι. Μπορεί όποιος θέλει από αυτούς και όταν καταγραφούν, να με κατηγορήσει, να με μηνύσει και εγώ θα πω ένας, δύο, τρεις, τέσσερις και λοιπά. Άλλωστε δεν χρειάζεται και μεγάλος κόπος για να το καταλάβετε. Διότι δεν μπορούσε να μένει έξω από την αντίληψη, από την γνώση των ανθρώπων οι οποίοι ευρίσκοντο εκτός Ελλάδος, η κατάσταση που είχε δημιουργηθεί στην Κύπρο. Δεν είναι δυνατόν να μην υπήρχαν μυαλά που στις εκτιμήσεις τους να οδηγούνται στο συμπέρασμα πως ο Γρίβας δεν ήταν όργανο της χούντας και πως δεν μπορούσε να ενεργεί έτσι αν δεν υπήρχαν αίτια, έτσι ώστε να προσπαθήσουν να εξακριβώσουν τα αίτια αυτά. Και δεν ήταν δυνατόν να μην υπήρχε σε μια πτυχή της συνειδήσεως τους μια φιλοπατρία. Η οποία θα τους επέβαλε την επέμβαση τους ώστε, τα πράγματα να ηρεμήσουν για να μην δημιουργηθούν εκεί χειρότερες καταστάσεις. Παρά ταύτα τις άφησαν να εξελιχτούν. Παρά ταύτα δεν παρενέβησαν να τις εμποδίσουν την τελευταία στιγμή.
-. Αντιχουντικοί του εξωτερικού. Ποιοι δηλαδή;
Κ. Πολιτικά πρόσωπα κατ’ εμέ.
-. Ο Παπανδρέου;
Κ. Προχρηματίσαντα.
-. Ο Ανδρέας ο Παπανδρέου;
Κ. Δεν ξέρω. Εγώ ξέρω ότι η επιστολή Μακαρίου προς Γκιζίκη ενεκρίθη πρώτα …
-. Από ποιους;
Κ. Απ’ έξω. Ψάξτε βρέστε τους. Δεν τους γνωρίζω. Ενεκρίθη όμως απ’ έξω. Εγένοντο διορθώσεις και πήγε κάτω ξαναπαραδόθηκε στον Μακάριο και από εκεί …
-. Αυτό που λέτε στρατηγέ έχει δημοσιευτεί;
Κ. Έχουν γραφτεί σε πολλές αυτές. Είναι και ενισχυτικό της δικής μου απόψεως. Άλλωστε εγώ το προαισθανόμουν, ήμουν μέσα στην φωτιά και το προαισθανόμουνα απολύτως. Εσείς μπορείτε με μια κάθοδο σας κάτω στην Κύπρο, θα σας δώσω εγώ μια γκάμα από ονόματα ανθρώπων που έπαιξαν ρόλο τότε εκεί και θα σας πουν πως έχουν τα πράγματα. Θα σας φέρω μάλιστα προσεχώς και σε επαφή με τον Μπανίκο που σας είπα…..
…….Αρχές …, φτάσαμε στις αρχές του ’74. Και ο Γρίβας πεθαίνει.
-. Θυμάστε ημερομηνία;
Κ. 27 Ιανουαρίου το 1974. Εξ όσων μου είπαν, ο Γρίβας πρόλαβε να τα πει σε κάποιον του περιβάλλοντος του, «Βρέστε τον Καρούσο. »
-. Το ξαναλέτε αυτό στρατηγέ; Τι σήμαινε αυτό το πράγμα;
Κ. Έχω την εντύπωση ότι ο Γρίβας ανέθετε σε μένα όλο το βάρος της δημιουργηθείσης καταστάσεως, υπολογίζοντας ότι θα έβρισκα τις λύσεις μιας εξόδου από την δύσκολη αυτή κατάσταση της ΕΟΚΑ Β΄. Μιας εξόδου από την περιοχή στην απελπισία στην οποία περιήλθε.
-. Και το είπε στο περιβάλλον του που ήταν κοντά την ώρα που πέθαινε;
Κ. Έτσι μου είπαν. Εγώ δεν το ξέρω. Άλλοι το διαψεύδουν.
-. Σας το είπε … Ποιος;
Κ. Γεγονός είναι όμως ότι ήρθε μια επιτροπή σε μένα και μου πρότεινε να αναλάβω την αρχηγεία.
-. Θυμάστε ονόματα;
Κ. Βεβαίως ήτανε ο Μπανίκος, ο οποίος θα σας πει και τα υπόλοιπα ονόματα. Και εγώ ζήτησα, δεν ήμουν εκ των ανθρώπων που στη δύσκολη αυτή θέση θα μπορούσα να πω όχι. Θα εθεωρείτο, κατά την δική μου άποψη, απόρριψη της ασπίδας, μια φυγομαχία ανεπίτρεπτη για έναν στρατιωτικό. Είπα ναι αλλά να έχω την έγκριση των τομεαρχών. Γιατί βεβαίως χωρίς την σύμφωνη δική τους γνώμη, εγώ τι θα μπορούσα να κάνω; Είχα την έγκριση και ανέλαβα την αρχηγεία.
-. Συγκεντρώθηκαν οι τομεάρχες;
Κ. Εγώ κάτω από την στενή παρακολούθηση, από την φοβερή παρακολούθηση των οργάνων του Μακαρίου, από τον αποκλεισμό των οδών, από τις συνεχείς εξακριβώσεις στοιχείων που έκαναν, αιφνιδιασμούς στους κυκλοφορούντες και λοιπά, κατόρθωσα να περάσω από τους τομεάρχες, πορευόμενος την νύχτα μέσα από σκοτεινά μονοπάτια και λοιπά, για να τους δω προσωπικώς τον καθένα. Αυτό όμως ήρθε σε γνώση της χούντας. Ότι την αρχηγεία ανέλαβε ο Καρούσος. Και ήρθε σε γνώση διότι εγώ εξέδωσα αμέσως μια ανακοίνωση προς την κυπριακή κυβέρνηση, την οποία καλούσα να συνδράμει αμέσως σε εξομάλυνση της καταστάσεως και διέταζα την παύση των αντιδράσεων της ΕΟΚΑ Β΄ και την θέση της σε αδράνεια. Διατύπωσα μάλιστα και την πρόθεση του μετασχηματισμού της ΕΟΚΑ Β΄ σε πολιτικό κόμμα.
-. Σε πολιτικό κόμμα;
Κ. Σε πολιτικό κόμμα. Για να δώσω μια διέξοδο στους δικούς μου. «Κύριοι για την πολιτική εκπροσώπηση σας, αν είστε τόσοι πολλοί όσοι λέτε, θα είναι ένα τεράστιο κόμμα. Θα πάρετε την εξουσία. Αυτό τον δρόμο έπρεπε να τον ακολουθήσετε από την αρχή. » Και πείσθηκαν.
-. Οι τομεάρχες είχαν συμφωνήσει για την αρχηγία σας;
Κ. Βεβαίως.
-. Οι υπόλοιποι πολιτικοί, οι οποίοι παρίσταντο στις προηγούμενες συγκεντρώσεις που είχε κάνει ο Γρίβας;
Κ. Τους συγκέντρωσα αυτούς σε ξεχωριστή συγκέντρωση στην Λευκωσία. Εκείνοι αντέδρασαν. Τι όμως συνέβη; Και με την κυκλοφορία της δικής μου ανακοινώσεως, έγινε γνωστή η αρχηγία … η ανάθεση της αρχηγίας εκ μέρους μου. Εγώ μάλιστα για να διαφοροποιήσω τα πράγματα, έστειλα και μιαν ειδοποίηση στους τομείς και είπα ότι «Εγώ δεν αυτοαποκαλούμαι αρχηγός. Αρχηγός ήταν ένας. Ο Γρίβας. Εγώ θα υπογράφω ως διοικητής της ΕΟΚΑ Β΄ μέχρι διαλύσεως της. » Και δεν έγραφα ‘Ο αρχηγός Καρούσος’, ως διοικητής. Για να μην προκαλέσω την αντίδραση τους, επειδή ξένος, Ελλαδίτης εγώ, δεν μπορούσα να γίνω αποδεκτός ως αρχηγός της ΕΟΚΑ Β΄, ως διάδοχος του Γρίβα, γιατί πολλοί θα θέλανε τη θέση αυτή. Και προσπάθησα να την απομονώσω με αυτόν τον τρόπο. Οι Μακαριακοί τον θάνατο του Γρίβα τον θεώρησαν ως ευκαιρία επικρατήσεως. Και αντί να μελετήσουν την δική μου ανακοίνωση, την έθεσαν στο περιθώριο, δεν την εξέτασαν καν και εξαπέλυσαν επίθεση εναντίον των ανταρτών του βουνού του Γρίβα, των οικογενειών τους, προέβησαν σε εκτεταμένες συλλήψεις, γέμισαν τις φυλακές και δημιούργησαν μια κατάσταση, την οποία άμεσα και ευθέως εκμεταλλεύτηκε η χούντα. Η οποία εξαπέλυσε τα όργανα της, έπιασε τους τομεάρχες, έπιασε τα κυκλοφορούντα λοιπά μέλη γνωστά σε αυτούς της ΕΟΚΑ Β΄, που έπαιζαν έναν ρόλο μέσα στην οργάνωση και τους είπανε «Εσείς; Εδώ είμαστε εμείς. Τι Καρούσος και τρίχες; » Και πολύ σωστά. « Τι αρχηγίες και τέτοια και ανακοινώσεις και λοιπά; Κάντε κουράγιο, είμαστε εδώ εμείς, διώξτε τον αυτόν από εκεί και θα σας τον κατεβάσουμε κάτω. Θα σας δώσουμε το κεφάλι του στο πιάτο. » Εκεί λοιπόν …
-. Το δικό σας κεφάλι; Ή του Μακαρίου;
Κ. Του Μακαρίου. Εγώ έπαιζα δευτερεύοντα ρόλο πλέον. Ο κόσμος αυτός βρήκε την διέξοδο του. Ο Μακάριος είχε εξαπολύσει τους αλήτες του και ρίχνανε ξύλο όπου έβρισκαν, συλλάμβαναν όποιους υποψιάζονταν και λοιπά …
-. Με την εφεδρική αστυνομία;
Κ. Με την εφεδρική αστυνομία και την αστυνομία. Οι Γριβικοί είχαν περιέλθει σε κατάσταση απογνώσεως έτσι, ώστε την μοναδική λύση να την βλέπουν στις κάνες των όπλων τους. Και οι χουντικοί βρήκαν πλέον πλοίο στην διέξοδο δια μιαν λύση η οποία θα υπήρχε τότε. Έτσι άρχισε να γεννάται και η σκέψις του πραξικοπήματος. Εκεί λοιπόν είδα εγώ, όλους αυτούς τους ανθρώπους με τους οποίους ήρθα σε επαφή, με τους οποίους αντάλλαξα ανησυχίες, με τους οποίους είχα προβεί κατά καιρούς σε εκτιμήσεις των καταστάσεων, στους οποίους εμπιστεύτηκα τις απόψεις μου και λοιπά, να μεταλλάσσονται διότι η οικτρή κατάσταση στην οποία βρέθηκαν δεν τους έδιναν την λύση δια του δικού μου προσώπου και τους κατανόησα. Τους κατανόησα.
-. Και φεύγετε από την Κύπρο;
Κ. Εγώ έφυγα από την Κύπρο, αφού πλέον διέγνωσα ότι τα πράγματα οδηγούνται κατευθείαν σε θερμή σύγκρουση. Ότι οι πρωτοβουλίες θα περνούσαν στα χέρια των εκεί χουντικών δια της εθνικής φρουράς που συγκροτούσε μια αξιολογότατη δύναμη {ικανή} (…) να ανατρέψει τον Μακάριο, όπως έγινε άλλωστε. Και εκεί είδα την αδυναμία του Μακαρίου και των περί αυτόν, να καταλάβουν ότι δια της στάσεώς τους, της συμπεριφοράς τους, τον εν γένη χειρισμό του, οδηγούσαν αυτόν τον ίδιο τον τόπο τους στην καταστροφή.
-. Ποια ημέρα φύγατε από την Κύπρο και με τι τρόπο;
Κ. Ακριβώς ημέρα δεν θυμάμαι. Νομίζω ότι ήτανε οι πρώτες ημέρες του μηνός Απριλίου. Οι πρώτες ημέρες, Ιανουάριος, έκατσα ολόκληρο τον Φεβρουάριο, οι πρώτες ημέρες του μηνός Μαρτίου. Είχα προπαρασκευάσει την απόκλιση μου στον ελλαδικό χώρο. Δεν ήθελα με κανέναν τρόπο να βρεθώ στην Ευρώπη. Διότι υπέθετα, όπως και ήτανε στην πραγματικότητα τα πράγματα, ότι εκεί είχαν δημιουργηθεί ξεχωριστές φατρίες, στα χέρια κάποιας, της οποίας θα έπεφτα και ότι το λιγότερο που θα ζητούσανε από εμένα θα ήταν να με βάλουν στην Ντοϊστε Βέλε να λέω εκείνα που θελαν αυτοί. Και τέτοιος ρόλος εμένα δεν μου άρμοζε. Προπαρασκεύασα την απόκρυψη μου με πρώτο σταθμό την Ρόδο, αλλά δεν ευτύχισα. Έπεσα σε οχτώ εννέα μποφόρ με ένα βαρκάκι, πήγε δύο φορές να με πετάξει στην Τουρκία απάνω, να με σπάσει στα κατσάβραχα. Και ύστερα από δύο μέρες, δύο μερόνυχτα ταλαιπωρία, πλησιάζοντας την Μεγίστη στο Καστελόριζο, είπα στον καπετάνιο «Τράβηξε σε αυτόν τον βουνίσκο, κάπου εκεί πέρα …» και έπεσα σε βαθύ ύπνο. Δεν είχα κλείσει μάτι. Δεν είχα συνέλθει από τα τεράστια κύματα. Δεν μπορούσα να καταλάβω τα αισθήματα που μου είχαν δημιουργηθεί στην ταλαιπωρία αυτών των δύο ημερονυκτίων, με την χαρά που ένιωθα αναπνέοντας ελεύθερο αέρα, με την βροχή των κυμάτων που δεχόμουνα καταπρόσωπο και την τραγική κατάσταση στην οποία είχα περιέλθει. Διέξοδο της οποίας ήταν ο θάνατος. Έπεσα σε βαθύ ύπνο. Για να με ξυπνήσουν κάποιοι και μου πούνε «Σε θέλει ο μπάρμπας. »
-. Σας ξύπνησαν ποιοι δηλαδή; Η αστυνομία.
Κ. Με ξύπνησαν …, ναι το λιμενικό. Διότι η εκεί …
-. Που κοιμηθήκατε εκεί;
Κ. Στο καραβάκι μέσα. Δεν βγήκα έξω, στο καραβάκι όπως το δέσαμε κάπου και λοιπά, είχε ένα (…) αυτό και είπα να κλείσω λίγο μάτι. Τι είχε συμβεί; Είχε …, είχαν γράψει όλες οι εφημερίδες ότι ο Καρούσος απέδρασε κάτω. Από τα χουντικά στοιχεία και από τις πληροφορίες που παίρνανε από τους δικούς μας, γνώριζαν ότι εγώ με το τάδε καραβάκι επιβιβάστηκα σε εκείνο το σημείο, διέφυγα, πήγαν να με εμποδίσουν και τότε εγώ πλέον για να μην με πιάσουν, μην υποστώ και αυτό το ρεζιλίκι, είπα στον αυτόν, στον καπετανάκο «Βούτα. » και βουτήξαμε μέσα στα οχτώ εννέα μποφόρ, πόσα ήτανε. «Μα θα πνιγούμε », «Βούτα …» του λέω«… και {φύγε} πέρα »
-. Και φύγατε.
Κ. Και φύγαμε. Ένας, από αυτά τα τρία άτομα που με συνόδευσαν, της απολύτου εμπιστοσύνης μου, είχε καταλάβει ότι όλη αυτή η υπόθεση ήταν μια υπόθεση που τον εξέθετε ανεπανόρθωτα, βγήκε κρυφά και πήγε στο τηλεγραφείο της αυτής, του Καστελόριζου, να τηλεφωνήσει στην γυναίκα του στην Κύπρο.
-. Σας συνόδευαν τρία άτομα με ποιον;
Κ. Τρία άτομα της ΕΟΚΑ Β΄ και ο καπετάνιος, που ήταν από την Ελλάδα. Το σχέδιο της αποδράσεως μου ήταν εφαρμογή του σχεδίου του Γρίβα, το οποίο υιοθέτησα εγώ και ζήτησα να ενεργοποιηθεί. Στην ενεργοποίηση αυτού του σχεδίου με βοήθησε στενός συνεργάτης του Γρίβα, ο οποίος συνεργάζετο με τους χουντέους.
-. Και ο οποίος τους το είπε;
Κ. Βεβαίως, δεν υπάρχει καμία αμφιβολία. Άλλωστε εγώ φεύγοντας εξέδωσα και μια ανακοίνωση, στην οποία είπα …
-. Αυτό πέστε το δυνατά.
Κ. Εξέδωσα μια ανακοίνωση στην οποία είπα, «Εγκαταλείπω την Κύπρο, διότι δεν θέλω να γίνω συνεργός ή μάρτυρας πραγμάτων που έχουν σχέση με κακές εξελίξεις …» και ότι «… εύχομαι οι επιλογές στις οποίες προήλθατε, να αποδειχτούν υπηρετικές της ιεράς υποθέσεως της ενώσεως. » Και σηκώθηκα και έφυγα.
-. Δύο χρόνια στην Κύπρο και σας συλλαμβάνει το λιμενικό στη Μεγίστη!
Κ. Μεγίστη.
-. Η χούντα πως σας αντιμετώπισε;
Κ. Με κατέβασε στην Ρόδο, με παρέλαβε με αεροπλάνο και με οδήγησε από το αεροδρόμιο στο Ε.Α.Τ. / Ε.Σ.Α.. Ξανά το έργο από την αρχή. Εκεί ζήτησα … Η οικογένεια μου τα έμαθε αυτά από τις εφημερίδες, τα γράψανε οι εφημερίδες, ότι «Ο Καρούσος …» και λοιπά. Εκεί ζήτησα να έχω μια συνάντηση με τον Ιωαννίδη. Και ύστερα από κάποιες ημέρες ήρθε ο Ιωαννίδης. Και μου λέει «Ορίστε. Τι θέλεις; » Είπα λοιπόν στον Ιωαννίδη, σχεδόν επί λέξη τα εξής. «Κύριε ταξίαρχε δεν χρειάζεται προσπάθεια αμβλύνσεως των πραγμάτων, τουλάχιστον από την δική μου πλευρά. Είμαι δεδηλωμένος αντίπαλος σας. Και μη θεωρηθεί πρόκληση εάν σας πω ότι για μένα, θα ήταν λύση το να σας δω κρεμασμένους ανάποδα. », «Ωχ. » είπε αυτός. «Αλλά …» του λέω, «… και εγώ και εσείς, είμαστε πατριώτες, αγαπάμε τον τόπο μας. Δεν μπορεί να μας το αμφισβητήσει κανείς. Δεν ξέρω εάν εσύ μπορείς να μου το αμφισβητήσεις σε εμένα, εγώ σε σένα δεν το αμφισβητώ. Άλλωστε πολεμήσαμε.» Ήτανε και στον Ζέρβα ο Ιωαννίδης. Και στον Ζέρβα και εδώ. «Εγώ κάτω, κύριε ταξίαρχε, διέγνωσα ότι υπάρχει η πρόθεση του πραξικοπήματος εναντίον του Μακαρίου. Και επίσης γνωρίζω ότι ο αμερικανικός παράγων σπρώχνει προς τα εκεί, για λόγους σαφώς αντικειμενικούς για την δική τους πλευρά, έτσι ώστε να ελέγξουν την Κύπρο. Την θέλουν δική τους. Και καλά κάνουν. Εγώ μάλιστα δεν θα αντιδρούσα σε αυτό » είπα στον Ιωαννίδη. «Αλλά η λύση δεν πρόκειται να δοθεί με το πραξικόπημα, διότι εάν αυτό υιοθετηθεί, εάν αυτό υιοθετηθεί θα είναι …, το αποτέλεσμα θα είναι τραγικό. Επειδή πρέπει και εσείς με την απλή στρατιωτική σκέψη σας, στο επίπεδο της τακτικής όχι της στρατηγικής, το ίδιο και εγώ, αλλά το ίδιο και έναν δεκανέα που θα φέρναμε και θα του εξιστορούσαμε τα πράγματα, πρέπει να υποψιαστούμε ότι η Τουρκία θα παρέμβει. Όπως και αν έχουμε. Δεν θα αφήσει ανεκμετάλλευτη τη κατάσταση. Και ότι εκείθεν δεν θα ελέγξουν την κατάσταση οι Αμερικανοί, διότι δεν έχουν κανέναν λόγο. Την λύση θα τους την έχετε δώσει εσείς και θα υπαρξ… και θα υπάρξει η εκ μέρος τους αδιαφορία για σας. Έτσι θα φορτώσετε σε βάρος του έθνους και του ελληνικού στρατού μια ήττα. Μην το πράττετε σας παρακαλώ κύριε ταξίαρχε.» Ο Ιωαννίδης μου είπε «Δεν έχουμε τέτοιον σκοπό. » Λέω, «Εύχομαι να είμαι, να αποδειχτώ τόσο φαντασιόπληκτος ώστε να βγω γελασμένος. »
-. Τι άλλο σας είπε ο Ιωαννίδης στρατηγέ;
Κ. Μου είπε ο Ιωαννίδης ότι «Κοίταξε να δεις, εσύ θα πρέπει να έχεις υπ’ όψιν σου ότι εγώ σε κρατάω εδώ …»
-. ‘Εδώ’; Δηλαδή στο χέρι του;
Κ. Ναι στο χέρι. «… και ότι θα πρέπει να είναι πολύ προσεκτική η στάση σου. », «Ναι είμαι …» λέω, «… δημοκράτης. », «Όχι …» μου λέει, «… θα πας στο σπίτι σου ως κατ’ οίκον …, με κατ’ οίκον περιορισμό. Δεν θέλω καμία απολύτως ανάμιξη. » Του λεω, «Κύριε ταξίαρχε, τέτοια πράγματα εγώ δεν υπόσχομαι. »
-. Ότι δεν θα αναμειχτείτε.
Κ. «Εσείς να λάβετε τα όποια εις βάρος μου μέτρα θέλετε. Εγώ ζητάω μία χάρη, να μου επιτρέψετε να δω τον βρισκόμενο στο νοσοκομείο παλιό συμπολεμιστή μου, αλλά και σήμερα (…), τον φίλο μου τον Σπύρο τον Μουστακλή. », «Βεβαίως, ελεύθερος να πας »
-. Τι σας είπε αυτός;
Κ. «Ελεύθερος να πας. » Και πραγματικά διέταξε την απόλυση μου με την εντολή να μεταβώ στο σπίτι μου στην Κόρινθο και τότε είδα την οικογένεια μου και ο εκεί …, η εκεί υποδιοίκηση χωροφυλακής πήρε την εντολή και εγκατέστησε κάτω από την πόρτα μου φρουρά. Τον Σπύρο τον είδα στην πολυκλινική Αθηνών. Όχι, νομίζω ότι ήταν στο Κ.Α.Τ. Νομίζω ότι ήτανε στο Κ.Α.Τ. τότε. Του είχανε ένα ξεχωριστό δωμάτιο στο Κ.Α.Τ. νομίζω.
-. Δύο μικρές ερωτήσεις για τον Ιωαννίδη. Καταρχήν είπατε ότι ήτανε στο Ζέρβα και είχε πολεμήσει. Είναι όντως έτσι; Είχε πολεμήσει ο Ιωαννίδης με τον Ζέρβα κατά των Γερμανών;
Κ. Μα, βεβαίως. Αυτό είναι γεγονός. Δεν πρέπει να του αμφισβητηθεί. Έκανε αντάρτης στον Ζέρβα, πολέμησε κατά των κατακτητών της πατρίδας.
-. Πόσο … Τι διαφορά τάξεως είχατε ή ηλικίας με τον Ιωαννίδη;
Κ. Ο Ιωαννίδης ήτανε της τάξεως του ’43 εγώ ήμουνα της τάξεως του ’48.
-. Πως μπορείτε να …, πως θα περιγράφατε τον χαρακτήρα του Ιωαννίδη; Και πως ο Ιωαννίδης ήλεγχε ένα κράτος ολόκληρο, τις ένοπλες δυνάμεις, με το βαθμό του ταξίαρχου, έχοντας από πάνω του εκατοντάδες στρατηγούς;
Κ. Εσείς είστε στρατιωτικό πρόσωπο, δεν …, φαντάζομαι ότι δεν είναι δυνατόν να εξηγήσετε το φαινόμενο. Μόνο να σας πω πέντε λόγια πάνω στο ερώτημα σας. Η κατάσταση η οποία δημιουργήθη κάτω από την πίεση ενός εκτεταμένου αντικομουνισμού κατά την περίοδο εκείνη, η οποία εξυπηρετούσε και αυτή συμφέροντα πολιτικών ανδρών, που επανήλθαν αργότερα στην Ελλάδα και έδιωξαν αυτούς που τους στήριζαν. Είχε δημιουργηθεί μια ανησυχία στο επίπεδο των Ελλήνων στρατιωτικών και μάλιστα και των τριών Κλάδων, από ότι αντιλαμβανόμουνα τότε. Είχαν προηγηθεί οι ανωμαλίες του 1965, με τις γνωστές επεμβάσεις και παρεμβάσεις.
-. Αιτιολογείτε την 21η Απριλίου. Έχετε απαντήσει σε αυτό. Ο Ιωαννίδης μέσα από τη χούντα πως την ήλεγχε;
Κ. Ο Ιωαννίδης εντεταγμένος στον Ι.Δ.Ε.Α. … Καταρχήν τον Ιωαννίδη εγώ για πρώτη φορά τον έβλεπα εκεί στο Ε.Α.Τ. / Ε.Σ.Α.. Μια ολόκληρη ζωή στον στρατό ουδέποτε τον συνάντησα.
-. Έτσι πέστε μου.
Κ. Και εκείνο που μου έκανε εντύπωση, ήταν αυτό το οποίο διατυπώσατε εσείς τώρα. Αλλά δεν πιστεύω ότι το φαινόμενο οφείλεται σε εντυπωσιακή ακτινοβολία του Ιωαννίδη προς τους Έλληνες στρατιωτικούς, οι οποίοι τον κατέστησαν αρχηγό. Αλλά στην ανησυχία των στρατιωτικών τότε, οι οποίοι συνήργησαν στην εγκαθίδρυση της χούντας, είχαν απογοητευτεί με την πολιτική του Παπαδοπούλου, τον οποίον ανέτρεψαν. Είχαν συνταχθεί με τον Ιωαννίδη και τελικώς απέβλεπαν σε δύο πράγματα. Στην διατήρηση της αγνότητας της επαναστάσεως, όπως αυτή πλασματικά τέθηκε την 21η Απριλίου και κυρίως στην ανθρώπινη αδυναμία, την διατήρηση στα χέρια του της δύναμης από την οποία αντλούσαν την ηδονή της εξουσίας.
-. Αυτό είναι εκτίμηση σας ή το γνωρίζετε;
Κ. Όχι.
-. Είναι εκτίμηση σας.
Κ. Η εκτίμηση μου. Η εκτίμηση μου. Η οποία εδραιώνεται σε συζητήσεις, τις οποίες έκανα με ακραία Ιωαννιδικά στοιχεία, επανελθών στο στρατό.
-. Ο Δημητρακόπουλος …
Κ. Είχα πολλούς από αυτούς στην …, υπό την διοίκηση μου.
-. Μετά το ’75.
Κ. Μετά το ’75.
-. Ο Δημητρακόπουλος, για τον οποίο αναφερθήκατε σε κάποια φάση εκτός του θέματος που συζητάμε, ο γνωστός αντιχουντικός δημοσιογράφος. Είστε της άποψης ότι λειτούργησε από την Αμερική, ως δημοσιογράφος κατά της χούντας κατά τρόπο τέτοιον που τον παρουσιάζουνε και τα βιβλία σήμερα;
Κ. Τον Δημητρακόπουλο εγώ τον συνάντησα μια φορά, χωρίς να αποκτήσω και προσωπική γνωριμία, στο σπίτι του Μουστακλή. Πρέπει να ήτανε την περίοδο μεταξύ του ’75 και ’77, κάπου εκεί πέρα περίπου. Δεν τον ξανασυνάντησα έκτοτε. Για την στάση του Δημητρακόπουλου έμαθα διαβάζοντας ορισμένα πράγματα με τις τελευταίες αποκαλύψεις και για την δράση του επίσης στην Αμερική. Για τις αντιθέσεις του με τον Κίσινγκερ και κυρίως με αυτό το οποίο τελευταία απεκαλύφθη, ότι είχε αποφασιστεί η εκπαραθύρωση του με απόπειρα κατά της ζωής του. Αυτά με προδιέθεσαν και με προδιαθέτουν ευμενώς έναντι του Δημητρακόπουλου.
-. Εξάλλου βοήθησε τον Σπύρο τον Μουστακλή στην Αμερική.
Κ. Αναμφίβολα ναι. Και έχω πολλά άλλα στοιχεία τα οποία αποκαλύπτουν την δράση του. Νομίζω ότι ήτανε εκ των ενεργότερων αντιχουντικών στοιχείων στο εξωτερικό τότε. Για αυτό και διατύπωσα προηγουμένως την επιθυμία μου να τον δω.
-. Στρατηγέ γνωρίζετε εσείς προσωπικά, έχετε μαρτυρίες από ανθρώπους, όχι εκτίμηση, ότι η C.I.A. ή η D.I.A., αμερικανικές υπηρεσίες δηλαδή, είχαν άμεση ανάμιξη στη διάρκεια της δράσης της ΕΟΚΑ Β΄και στη συνέχεια στο πραξικόπημα κατά της Κύπρου; Αν γνωρίζετε προσωπικά.
Κ. Όχι προσωπικά δεν γνωρίζω. Αυτό το οποίο γνωρίζω εγώ και επί του οποίου τίθεμαι απροκάλυπτα, είναι ότι τα ίδια στοιχεία τα οποία συνέδραμαν στην εγκαθίδρυση της δικτατορίας στον ελλαδικό χώρο, ήταν αυτά τα οποία συνέδραμαν στην καταστροφή της Κύπρου και την εκπαραθύρωση της χούντας στην Ελλάδα ύστερα από χρόνια 7.
-. Θέλω δύο πράγματα από εσάς. Ένα συμπέρασμα γενικό από την ζωή σας μέχρι σήμερα, με την ιδιότητα του στρατιωτικού ηγέτη, του αξιωματικού, σε σχέση με την εθνική εν γένει υπόθεση της χώρας μας. Είτε αυτή είναι μέσα από τον πόλεμο κατά των Ιταλών, των Γερμανών, είτε είναι μέσα από τον εμφύλιο σπαραγμό, είτε είναι μέσα από τη δικτατορία, είτε από την κυπριακή υπόθεση. Και το δεύτερο, δύο κουβέντες για τον Γρίβα Διγενή. Ποια είναι σήμερα τα συναισθήματα σας απέναντι σε εκείνον τον άνθρωπο;
Κ. Απαντώ στο δεύτερο πρώτα. Είναι συναισθήματα συμπάθειας και υψηλού σεβασμού προς τη μνήμη του. Παρά ταύτα μέσα μου, μένει νωπό και αναλλοίωτο ένα παράπονο. Πως ο άνθρωπος αυτός, ο ιστορικός, ο αποτελεσματικός σε έναν πόλεμο κατά της αγγλικής αυτοκρατορίας, δεν είδε που οδηγούσαν τα γεγονότα στην Κύπρο κατά το διάστημα του 1972 – ’74. Και δεν τα πρόλαβε. Ή, πως δεν απεσύρθη έγκαιρα ώστε να αποφευχθούν οι περαιτέρω τραγικές εξελίξεις. Το ίδιο ερώτημα μένει μέσα μου νωπό, με ένα μικρό παράπονο για τον Μακάριο. Πως αυτός ασκώντας εξουσία, δέχτηκε να οδηγήσει τα πράγματα ή ξεγελάσθηκε έτσι, ώστε η Κύπρος να φτάσει στο σημερινό κατάντημα. Το ίδιο παράπονο και για αυτούς οι οποίοι απετέλεσαν το φιλομακαριακό περιβάλλον, το ίδιο και για αυτούς οι οποίοι απετέλεσαν το φιλογριβικό περιβάλλον. Αλλά εκεί που είμαι σκληρός απέναντι των πραγμάτων, είναι ο ρόλος των προσώπων κατά την περίοδο εκείνη, τα οποία βρισκόμενα στη σιγουριά της Ευρώπης ή του αμερικανικού χώρου, δεν έβαλαν το δάχτυλο τους για να προλάβουν αυτή την καταστροφή σε βάρος του κυπριακού ελληνισμού, που έμεινε ανέπαφος και αλώβητος παρά τις επανειλημμένες κατοχές του, επί τόσους πολλούς αιώνες. Αυτών οι οποίοι άφησαν να εξελιχτούν τα πράγματα έτσι, ώστε ο τούρκικος παράγων να αποτελεί συνεχή απειλή για την Ελλάδα και κυρίως για το Αιγαίο σήμερα. Στο πρώτο ερώτημα, το συμπέρασμα μου είναι το εξής.
Σε ότι αφορά τον Έλληνα στρατιωτικό πρέπει να γνωρίζει ότι η προσφορά των υπηρεσιών του προς την πατρίδα, είναι περιεκτική πολλών απαιτήσεων και πολλών κίνδυνων. Τόσο προβαλλομένων από μια πιθανή εμπόλεμη κατάσταση, όσο και από διάφορες τάσεις οι οποίες δημιουργούνται μέσα στο στράτευμα, όπως τα στρατεύματα όλων των χωρών και κυρίως της {εγγύς}(…) και Μέσης Ανατολής, περιοχής στην οποία βρισκόμαστε εμείς, υπό την συνεχή εποπτεία των μεγάλων δυνάμεων, που επιζητούν την λύση των συμφερόντων τους, δια της ασκήσεως του ελέγχου στους χώρους μας. Δεύτερο συμπέρασμα, ότι ουδέποτε η πολιτεία και ως εκ τούτου κακώς δεν μερίμνησε να ενημερώσει στα παραγωγικά σχολεία τον Έλληνα στρατιωτικό, πρώτον για τις αρνητικές εκφάνσεις της ελληνικής ιστορίας των τελευταίων εδώ ιστορικών περιόδων και δεύτερον για τις …, τις μεθόδους εκ μέρους του στρατιωτικού, αντιμετωπίσεως αυτών των προσπαθειών που γίνονται στο εσωτερικό, με κύριο μέλημα να τους εδραιώσει την άποψη ότι ένας είναι ο ρόλος του αξιωματικού. Να υποτάσσεται στις θελήσεις της εκλεγμένης υπό του λαού ελληνικής πολιτικής εξουσίας. Το τρίτο είναι και αυτό από την ίδια πικρία μου ασφαλώς, που διακατέχει φαντάζομαι κάθε λογικό Έλληνα, ο οποίος φρόντισε να μάθει πέντε πράγματα από την ελληνική ιστορία. Ότι δυστυχώς ο Έλληνας εντάσσεται εύκολα σε φατρίες και τείνει προς την ανωμαλία φανατιζόμενος, χωρίς ποτέ να αναζητά την αλήθεια και χωρίς ποτέ την ώρα της εκδηλώσεως του φανατισμού του, να πονάει την πατρίδα του. Τελείωσα κύριε ναύαρχε. Άλλο τι;
-. Στρατηγέ ευχαριστώ πολύ.
Κ. Να είστε καλά.
-. Με τίμησες με τον χρόνο που μου διέθεσες. Με τον χρόνο σου και με την ιστορία σου και με τις ιδέες σου.
Κ. Ευχαριστώ.
-. Και για αυτό σε ευχαριστώ πολύ. Γυρίζοντας από την Κύπρο και τιθέμενος μετά στο Ε.Α.Τ. / Ε.Σ.Α. σε κατ’ οίκον περιορισμό στην Κόρινθο, εσείς ενημερώσατε τους τότε εκτός του καθεστώτος, εκτός της δικτατορίας, πολιτικούς αντιπάλους της, Κανελλόπουλο, Μαύρο, Αβέρωφ και άλλους, για το τι επίκειται στην Κύπρο να γίνει; Για το τι σχεδιάζει η δικτατορία;
Κ. Όσους μπόρεσα, μάλιστα. Έστειλα την γυναίκα μου. Τους βρήκε, τους συνάντησε και τους είπε ότι «Ο άντρας μου λέει ότι επίκειται πραξικόπημα στην Κύπρο. Βάλτε το χέρι σας διότι πιστεύει ότι θα υπάρξει ανάμιξη της Τουρκίας σε αυτό, οπότε θα επέλθει ζημιά σε βάρος της Κύπρου και της Ελλάδος. »
-. Αυτά τον Απρίλιο του 1974.
Κ. Απρίλιο με Μάιο του 1974, προ της επιστολής του Μακαρίου προς Γκιζίκη και προ του πραξικοπήματος …
-. Ο Λύτρας, ο αξιωματικός Λύτρας του στρατού, ο οποίος μου είπατε ότι στην οργάνωση του Γρίβα, τις ομάδες εναντίον της χούντας εδώ στην Αθήνα, είχε παίξει σημαντικό ρόλο. Καθώς επίσης κάποιο ρόλο και ο Βαρδάνης ο Μιχάλης. Ποιος ήταν ο ρόλος αυτών των δύο προσώπων;
Κ. Ο Γρίβας είχε αναλάβει την υλοποίηση των διαταγών του …, ο Λύτρας είχε αναλάβει την υλοποίηση των διαταγών του Γρίβα και προς τούτο ενοικιάσθηκε γραφείο, αν καλώς θυμάμαι στην Ακαδημίας, το οποίο προς κάλυψη της περιπτώσεως αυτής ο Λύτρας βρέθηκε σαν αντιπρόσωπος μιας εταιρίας του εξωτερικού. Εκεί ο Λύτρας ας θυμηθεί με ποιους και πόσους συναντήθηκε. Εγώ γνωρίζω ότι συναντήθηκε με πολλούς. Ήταν η περίοδος κατά την οποία εγώ αρνήθηκα να συμμετέχω σε αυτήν την προσπάθεια του Γρίβα, για τους λόγους τους οποίους θα βρείτε σε αυτά που κατέθεσα στα.. Ο Βαρδάνης…
-. Ένα λεπτό. Για τον Λύτρα δεν μου ξεκαθαρίσατε για τον ρόλο που έπαιξε στην εκπαίδευση των Κύπριων τομεαρχών ή των ανθρώπων από την Κύπρο που έφερνε στην Ελλάδα.
Κ. Θα σας το ξεκαθαρίσει, δεν παρακολούθησα την περίπτωση εγώ, την παρακολούθησε ο Σωτηρίου ο οποίος είχε έρθει και ανέλαβε το βάρος της εκπαιδεύσεως αυτών και με τον οποίο θα σας φέρω σε επαφή.
-. Ο Σωτηρίου εκ Κύπρου;
Κ. Ο Σωτηρίου εκ Κύπρου. Ο οποίος γνωρίζει τα του Γρίβα, τα του Λύτρα. Αυτό που μου έκανε εντύπωση με τον Λύτρα, ήτανε ότι απαρνήθηκε όλη αυτήν την περίπτωση.
-. Όλη αυτή την δραστηριότητα;
Κ. Την δραστηριότητά του και ήτανε εξ αυτών που κατηγόρησε τον Γρίβα ως συνεργάτη της χούντας. Πράγμα απαράδεκτο.
-. Μετά τη δικτατορία αυτά;
Κ. Μετά τη δικτατορία αυτά. Χαρακτηρίζω αυτού του είδους την στάση ως άνευ ορίων ιδιοτέλεια, η οποία δεν μπορεί να χαρακτηρίζει τους λεβέντες. Ο Λύτρας είχε προσκληθεί από τους ανθρώπους που μένουν πιστοί στην μνήμη του Γρίβα κάτω, οι οποίοι σε μια επέτειο του θανάτου του, τον παρακάλεσαν να μιλήσει για την συνεργασία του με τον Γρίβα εδώ.
-. Ποιος είχε προσκληθεί είπατε;
Κ. Ο …, ο Λύτρας.
-. Ο Λύτρας είχε προσκληθεί;
Κ. Κατέβηκε κάτω με δικά τους έξοδα και μίλησε σε μια συγκέντρωση. Εκεί είπε το τι συνέβη το διάστημα της συνεργασίας με τον Γρίβα εδώ στην Ελλάδα. Το έμαθαν στοιχεία φιλομακαριακά, στοιχεία φιλοκυβερνητικά. Δεν είναι παρά δύο τρία χρόνια πριν.
-. Πριν από τώρα εννοείτε;
Κ. Πριν από τώρα. Τον μπλοκάρισαν και τον έβαλαν σε ραδιοφωνικό σταθμό την επομένη ημέρα να καταγγείλει εκείνα, τα οποία διατύπωσε στην συγκέντρωση την προηγούμενη