Μνημείο θα αναγερθεί στα Χανιά από τους Κρήτες της Αυστραλίας για τον Αβορίγινα Ρεγκ Σόντερς, που ήταν ο μοναδικός στρατιώτης αυτόχθων κάτοικος της Αστραλίας που πήρε μέρος στην Μάχη της Κρήτης κατά των Γερμανών και τις προάλλες ήταν μεταξύ των τιμώμενων από την πολιτειακή κυβέρνηση της Βικτώριας. Η οικογένεια του Ρεγκ Σόντερς τιμήθηκε παρουσία του πρωθυπουργού της Βικτώριας κ.Τεντ Μπέιλιου και της υπουργού των Ιθαγενών,κ. Τζανέτ Πόουελ και περίπου 600 ατόμων, επί το πλείστον ιθαγενών, έγινε η απονομή ειδικών διακρίσεων σε 15 διακεκριμένους Αβορίγινες. Ανάμεσά στον κατάλογο ήταν και το όνομα του Ρεγκ Σόντερς!
Η πορεία του είναι εντυπωσιακή: Από το μέτωπο της Βόρειας Αφρικής στη Μάχη της Κρήτης και από εκεί στην Κορέα, ο Ρεγκ Σόντερς έμεινε στην ιστορία ως ο μόνος Αβορίγινας που απέκτησε τον βαθμό του αξιωματικού στον αυστραλιανό στρατό.
Όπως προκύπτει από ρεπορταζ του ΑΠΕ και των »Χανιώτικών Νέων »το πέρασμά του από την Κρήτη, άφησε στενούς δεσμούς με το νησί, με τους ομογενείς της Παγκρήτιας Ένωσης Μελβούρνης να διοργανώνουν συναυλία στις 14 Δεκεμβρίου με τον Γιώργο Ξυλούρη (στο ΒΜW Edge ,Federation Square της Μελβούρνη)ς για να ενισχυθεί το ταμείο για το άγαλμα που θα τοποθετηθεί στα Χανιά, μιας και η περίπτωση του είναι μοναδική.
Ο Σόντερς υπήρξε και ηγετικό στέλεχος των ιθαγενών. Η οικογένειά του θέλησε την ημέρα της αναγνώρισης της προσφοράς του να είναι στην εκδήλωση και Έλληνες, Κρήτες. Και είχαν τους λόγους τους. Έτσι κάλεσαν στην εκδήλωση τον αντιπρόεδρο της Παγκρήτιας Ένωσης κ.Ιωάννη Ρεράκη και τον πρώην πρόεδρό της κ.Αντώνη Τσουρδαλάκη.
Η συνάντηση με τους σωτήρες του Κρήτες
Η κόρη του Ρεγκ Σόντερς, Γκλέντα, τόνισε πολλές φορές πως ο πατέρας της έλεγε πως χρωστά στη ζωή του στους Κρήτες. Εξάλλου η ίδια και μέλη της οικογένειά της είχαν επισκεφθεί το νησί προκειμένου να γνωρίσουν μέλη της οικογένειας που τον φυγάδευσε μετά τη Μάχη της Κρήτης το 1941.
Το ταξίδι – προσκύνημα της οικογένειας Σόντερς και η επανένωσή της με την οικογένεια της Βασιλικής Τζαγκαράκη από το χωριό Λαμπινή της Κρήτης είχε πάρει μεγάλη δημοσιότητα στην Αυστραλία. Η επανένωση των δύο οικογενειών, του Ρεγκ Σόντερς και της Βασιλικής Τζαγκαράκη, ήταν συγκινητική.
Ο ίδιος ο Σόντερς θεωρούσε τη Βασιλική Τζαγκαράκη ως την πιο γενναία γυναίκα που είχε γνωρίσει. Η οικογένεια Τζαγκαράκη πρόσφερε καταφύγιο στο Ρεγκ Σόντερς και άλλους στρατιώτες σε ένα απομονωμένο ξωκκλήσι έξω από το χωριό Λαμπινή. Ο Ρεγκ Σόντερς κατάφερε τελικά να διαφύγει από την Κρήτη το 1942, πολέμησε στη συνέχεια στον Πόλεμο της Κορέας, προάχθηκε σε λοχαγό.
Από την Βεγγαζη στην Καλαμάτα και μετά στην Σούδα
Σύμφωνα με τα προαναφερθέντα ρεπορταζ, ο Σόντερς μόλις είχε ολοκληρώσει την εκπαίδευσή του βρέθηκε στο πυροβολικό και κλήθηκε να μεταβεί στο μέτωπο της Βόρειας Αφρικής, εν μέσω του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου. Την πρώτη του μάχη την έδωσε εναντίον των Ιταλών στη Βεγγάζη.
Αρχές Απριλίου το τάγμα του μεταφέρθηκε στην Ελλάδα με σκοπό να συμμετέχει στην ανάσχεση της γερμανικής επέλασης. Τα συμμαχικά στρατεύματα μετά από σταδιακές υποχωρήσεις αναγκάστηκαν να εγκαταλείψουν την ηπειρωτική Ελλάδα και ο Σόντερς βρέθηκε στο πλοίο ‘Κόστα Ρίκα’ που απέπλευσε από την Καλαμάτα με προορισμό την Αλεξάνδρεια.
Αυτό το ταξίδι όμως δεν ολοκληρώθηκε ποτέ, αφού το πλοίο δέχτηκε επίθεση στον κόλπο της Σούδας από γερμανικά αεροπλάνα και άρχισε να βουλιάζει. Βρετανικά σκάφη διέσωσαν τους ναυαγούς και τους αποβίβασαν στην Κρήτη. Πλέον το τάγμα του Σόντερς εντάχθηκε στη φρουρά του νησιού.
Με τη γερμανική εισβολή, ο Σόντερς βρέθηκε να μάχεται στα Χανιά, όπου σκότωσε για πρώτη φορά στρατιώτη. «Είδα έναν Γερμανό να σηκώνεται και είχα καθαρό οπτικό πεδίο. Ήταν ένας εύκολος στόχος. Θυμάμαι τη στιγμή, που ήταν σαν να πυροβολώ ένα καγκουρό…», είχε δηλώσει ο ίδιος.
Ο Σόντερς …βρακοφόρος!
Με τα συμμαχικά στρατεύματα να εγκαταλείπουν το νησί και τους συμπολεμιστές του να πιάνονται αιχμάλωτοι, ο Σόντερς κατάφερε να γλυτώσει. Κρυβόταν σε σπηλιές, ντυνόταν με την παραδοσιακή κρητική φορεσιά και έμαθε ακόμα και την ντοπιολαλιά! Έτσι απέκτησε στενούς δεσμούς με τους ντόπιους, συμβιώνοντας μαζί τους επί 11 μήνες.
Τελικά έφυγε από το νησί τον Μάιο του 1942 με ένα βρετανικό υποβρύχιο και επέστρεψε στην πατρίδα του. Εκεί συνέχισε να πολεμά τόσο στον Β Παγκόσμιο Πόλεμο όσο και σε μάχες στις οποίες ενεπλάκησαν οι Αυστραλοί τα επόμενα χρόνια.
Η ζωή μετά τον στρατό για τον Σόντερς, περιλάμβανε ενασχόληση με την υλοτομία αλλά και με τη βιομηχανία μετάλλων. Στη συνέχεια εργάστηκε για τα δικαιώματα των Αβοριγίνων στην Αυστραλία. Αφήνοντας πίσω του δέκα παιδιά μετά από δύο γάμους, ο Σόντερς πέθανε σε ηλικία 70 ετών στις 2 Μαρτίου του 1990, από καρδιακό πρόβλημα. Οι στάχτες του σκορπίστηκαν με τον παραδοσιακό τρόπο των Αβοριγίνων στη λίμνη Κόνταχ.