Το ντοκιμαντέρ της Μαρίας Ηλίου »Από τις δύο πλευρές του Αιγαίου, Διωγμός και Ανταλλαγή Πληθυσμών, 1922-1924» παίζεται στον ιστορικό κινηματογράφο Κουάντ στη Νέα Υόρκη εδώ και λίγες ημέρες και μέχρι τις 5 Απριλίου.Στο ντοκυμαντέρ παρουσιάζεται το χαμένο οπτικό υλικό, σε σχέση με την ιστορία του διωγμού και της ανταλλαγής, υλικό που όπως λέει σε συνέντευξη της στην »Φωνή της Αμερικής» η Μαρία Ηλιου, συλλέχτηκε από περίπου 60-70 αρχεία από την Αμερική, την Ευρώπη, την Ελλάδα και την Τουρκία. Το μεγαλύτερο μέρος αυτού του υλικού ήταν ξεχασμένο, άγνωστο και σχεδόν κατεστραμμένο,λέει. Σε άλλο σημείο, θυμίζοντας την φράση του Χένρυ Μίλλερ πριν από πολλά χρόνια ότι οι « η Σμύρνη σα να σβήστηκε από το χάρτη της ανθρωπότητας»,επισημαίνει για τους Αμερικανούς: »Δεν ήξεραν καν για τη καταστροφή της Σμύρνης που ήταν μια φοβερή καταστροφή, ούτε το πλατύ κοινό γνωρίζει ότι 1.200.000 Έλληνες αναγκάστηκαν να αφήσουν τις εστίες τους και υπολογίζουμε ότι 800.000 χάθηκαν στη διαδρομή, δηλαδή ο ελληνισμός της Μικράς Ασίας ήταν 2.000.000».
Παρουσιάζουμε ολόκληρο το κείμενο της συνέντευξης αυτής που έδωσε στην Φωνή της Αμερικής (ΦτΑ), μαζί με το τρέιλερ της ταινίας: .
ΦτΑ: Μαρία καλωσόρισες στη ΦτΑ. Πριν από μερικά χρόνια παρουσιάστηκε στις ΗΠΑ η ταινία σου Σμύρνη. Τώρα επανέρχεσαι στην ίδια ιστορική περίοδο με τη νέα σου δουλειά Από τις δύο πλευρές του Αιγαίου.
Μ. Ηλιού: Η ταινία είναι το δεύτερο μέρος, η συνέχεια της Σμύρνης της. (Ασχολείται με το) τι συνέβη από τη στιγμή που εκδιώχτηκαν οι Έλληνες της Μικράς Ασίας. Οπότε είναι και για τον διωγμό απ’ όλες τις περιοχές της Μικράς Ασίας προς την Ελλάδα και προς άλλες κατευθύνσεις, και παράλληλα τι ακολούθησε μετά με την ανταλλαγή των πληθυσμών. Δηλαδή είχαμε 1.200.000 Έλληνες ορθόδοξους που άφησαν τη Μικρά Ασία και 400.000 μουσουλμάνους που έφυγαν από την Ελλάδα για την Τουρκία.
Η ταινία πιστεύουμε ότι φέρνει μια καινούργια ματιά στην ιστορία αυτή για διάφορους λόγους. Πρώτα απ’ όλα παρουσιάζουμε στο κοινό το χαμένο οπτικό υλικό, σε σχέση με την ιστορία του διωγμού και της ανταλλαγής, υλικό που συλλέξαμε από περίπου 60-70 αρχεία από την Αμερική, την Ευρώπη, την Ελλάδα και την Τουρκία. Το μεγαλύτερο μέρος αυτού του υλικού ήταν ξεχασμένο, άγνωστο και σχεδόν κατεστραμμένο.
Νιώθω την ανάγκη να πω ένα μεγάλο ευχαριστώ στο Ίδρυμα Μποδοσάκη που μας βοήθησε να συντηρήσουμε και να σώσουμε αυτό το υλικό, καθώς και στο Bouras Foundation.
Φέρνουμε μια καινούργια ματιά, γιατί έχουμε το καινούργιο υλικό και γιατί αντιμετωπίζουμε με διαφορετικό τρόπο την ιστορία του διωγμού και της ανταλλαγής. Υπάρχουν ιστορικοί από την Ελλάδα, από την Αμερική, από την Τουρκία, από την Αγγλία που μιλάνε για την ιστορία. Επίσης υπάρχουν πρόσφυγες πρώτης, δεύτερης και τρίτης γενιάς και από την ορθόδοξη και από τη μουσουλμανική πλευρά.
Νιώθουμε ότι, από τη μία, αυτές οι ταινίες τιμούν τον κόσμο που χάθηκε το ‘22 και τον κόσμο που έχασε τις εστίες του, συγχρόνως όμως αυτή η ταινία τιμά την επιστήμη της ιστορίας. Προσπαθεί να διηγηθεί όσο πιο αντικειμενικά το τι συνέβη και δίνει λόγο και στις δύο πλευρές του Αιγαίου.
Kαι εγώ και ο ιστορικός Αλέξανδρος Κιτροέφ πιστεύουμε ότι έχει φτάσει πια η στιγμή τα παιδιά και τα εγγόνια των προσφύγων να διηγηθούν την ιστορία και από τις δύο πλευρές του Αιγαίου, όχι να ξεχάσουμε, αλλά να δούμε τι πραγματικά συνέβη και να πάμε παραπέρα.
ΦτΑ: Τι θα ήθελες να αποκομίσει το κοινό στην Αμερική απ’ το ντοκιμαντέρ σου;
Μ. Ηλιού: Είναι μια καθαρά ανθρωπινή ταινία. Το πιο χρήσιμο που μπορεί να αποκομίσει το κοινό είναι ότι ο πόνος είναι κάτι που δεν έχει κάνει με εθνικότητες ή με θρησκείες. Ο πόνος του ξεριζωμού είναι κάτι το φοβερό. Και είναι πολύ σημαντικό για να μπορέσουμε να προχωρήσουμε να έχουμε επίγνωση της πραγματικής μας ιστορίας και όχι μιας πλασματικής ιστορίας. Είναι σημαντικό να ξέρουμε πόσο σύνθετα είναι τα πράγματα και πως διαμορφώθηκε το παρελθόν μας για να μπορέσουμε να προχωρήσουμε στο παρόν και το μέλλον.
ΦτΑ: Είναι επίσης ιδιαίτερα σημαντικό το ότι η ταινία προβάλλεται στην Αμερική ώστε οι νέοι της ελληνοαμερικανικής κοινότητας να έχουν μια βαθύτερη γνώση της ιστορίας τους.
Μ. Ηλιού: Και όχι μόνο οι γενιές των ελληνοαμερικανών αλλά και του πλατύτερου αμερικανικού κοινού. Ξέρεις οι αμερικανοί, δεν είχαν ιδέα, είχαν ξεχάσει εντελώς. Είχε πει ο Χένρυ Μίλλερ πριν από πολλά χρόνια ότι οι « η Σμύρνη σα να σβήστηκε από το χάρτη της ανθρωπότητας». Δεν ήξεραν καν για τη καταστροφή της Σμύρνης που ήταν μια φοβερή καταστροφή, ούτε το πλατύ κοινό γνωρίζει ότι 1.200.000 έλληνες αναγκάστηκαν να αφήσουν τις εστίες τους και υπολογίζουμε ότι 800.000 χάθηκαν στη διαδρομή, δηλαδή ο ελληνισμός της Μικράς Ασίας ήταν 2.000.000. Οπότε είναι πολύ σημαντικό αυτό να είναι γνωστό και στο ευρύτερο αμερικανικό κοινό.
Δείτε το τρέιλερ της ταινίας: